5 4 ° D I A L O G U S
dtfidcrium coHiutn ttirntmm. Hoc facientes five fa- A f?fi» ; & ?*>**» @ fimm Jacob & DavidM t nii
J;nces nos pompetenti antidoto curamus fervato or- pnjiciam, ut non aßumam de femine tjue prudpi!
- »• 1 ■ * ' : :ll.. 1 ZémiMf/ jl hmath/tnt Tf/tac Sfy -r/V/’/l la A n ._Ml . J. de dine juftitiæ, ut quia crediderunt homines primi illud
j&: quod non videbant ; fqilicet, pomo i l l i , fecundùrn
*nl'' dictum ferpentis, virtuteminefTe efFeéfcjvam. Divini-
taris 1 five divinæ fimilitudinis ; illud comedendo
mortui funt : credamus nos è contra illud, quod non
videmus carneis oculis, fcilicet, facrificium panis 8c
vini, fccund'ùm di&um Filii Dei, veritatem ineffe car-
nis & fanguinis ejus j.ut comedendo vivamus confe-
cuti per hoc remiflionem peccatorum. •
Ju o . Forfitan hoc itidem dices mihi de facrificio
illo panis & vini, quod de baptifmo dixifti mihi ; fcilicet,
quod virtus ejus ad inferos defcenderit * & omfeminis
Abraham, & Ifaac, & Jacob. Padfcum illuj
fuper quota quereris, non tarn firmum five tarn fir’
miter pofitum fuit, quo poffet diflolvi abfque detrf
mento juftitia: & veritatis Dei*
J ud. Quomodo magis padtum legis ditTolvi potuit
falva veritate Dei; quam illud padtam ,ut dicisfidei
padtum,quod pepigit cum Abraham & cum David »
C h r i s t. Rfttionem, fi vis, cito inteliigere pö.
teris» Nonne illud volumen foederis, de quoita legis.
ajfumenfque Moyfes volumen fcederis legit audienttWl
populo, &c. ufque hic'efl [unguis foederis quod fepi *.jJ
git Dominus vohifcum fuper cunBis fermonibus his;
nés qui illic étant, eodem cibo refeai funt & potu. R Nonne, inquam, volumen illud tocum fub conditio!
ChrusL Plane hoc dico, quia idçirco Dqpoinus ° fcriomm !auiuue lllos o „ ^
meus Jefus Chriftus fecundfim id quo’d Deus Dei ver-
ne fcriptum fuit ? Sic quippe fermones illos, quos in
illo volumine fcribi juflerat, Dominus exorfus eft;
Vos ipfi vidiftts qua fecetim *Aigyp tits , quomodo e.
portaverim vos fuper alas aquilarum , & ajfumpferin 4'
mihi. Si ergo audieritis vocem meant, & cuflodieritis
paBum me um $ eritis mihi in peculium de cunBis popn.
lis, Qcc. Nunquid ita conditionaliter in promiffione
aut in repromifiione ad Abraham & ad David locutus
eft > Non utique j fed abfque conditionis interpofitio.
ne ad Abraham, In femine, inquit, tuo benedicenturCn.i'
omnes gent es: Et alibi, Sufcipe coelum > inquit > & m.u .J
mera fie lias 5 ß potes j ßc erit fernen tuum : Ad David 1
autem, de fruSlu ventris tui ponam fuper federn tuanr.tjA
Et alibi, ciimque completi fuerint dies tui, & dor. ,*)
mieris cum patribüs tuis ; fufeitabo fernen tuum poft te
quod egredietur de utero tuó, & firmabo regmm ejus,
Ipfe adificabit domurn nomini meo,iam dixi, contra ilium cibum prima; prsvaricationis, 1 WM - &W fStkabi il iamI thro.
1 1 fimus Filii Dei 9 q numregnt ejus ufque in fempitemum. Hujulmodi pro-
UCTu0HST u fi velieV melius aliquid loquereris de lege mifliones, quoniam abfque conditione didx funt,
fanda DDeeii , lieegffee MMddyyffii,, && facro Ordine omnis fa- potuerunt irrits fieri, falva veritate Dei: illas au
crificiii>Tu omnino fic loqueris, ac fi in. tuo tantum
facrificio, & non in facrificiis legis, peccati remiffio
fit. Nonne in lege Dominus dicit; Rögabitque pro eo
facerdos, & pro peccato ejus y & remittetur ei ? Aut
numquid tantummodö femel hoc dicit ? Nimirum &
in oblatione pro peccato principis, & in oblatione
pro peccato plebeii, 8c in oblatione cujufcumque
animæ, five quæ juramenti fui oblita fuerit , five
quæ cerimonias per ignorantiam prævaricata fuerit,
& in cæteris hujufeemodi remiffio légitima propofita
eft j dicendo , Rogabitque pro eo facerdos, & dimit-
tetur ei. Horum tu aut non meninifti, aut eftm non
immemor effes diffimulafti, ut ordinem facrificiitui £)
fuperexaltares, ordinem autem meum deprimeres.
Similiter cum de p adoquod pepigit Dominus cum
Abraham patre meo propter folam, ut dicis, fidem ,
multa fuperiùs dixeris, de pado vel feedere, quod
pepigit in monte Sinai, fuper fermonibus legis nimis
ad loquendum negligens extitifti,
io.1• bum, diciturque & eft verè panis Angelorum, vifita-
s?*in tione fua refecit & pavit omnem multitudinem ani-
marum fidelium ; & fecundftm corpus, in eumdem
ventrem terra: recep.tus, quo fepulta fuerunt corpora
illorum, fadtus efteis cibus terra;; utrefurgant in vitara
ariernam: ob cujus rei fidem five teftimonium ,
jam nunc multa cum eo fandorum corpora furrexe-
runt. Quod in ilia fpecie in qua pependit in cruce &
fepuitus eft, tunc illis prioribus contulitjhoc nobis
idem refiduis confert in iftis fpeciebus panis & vini }
dum ‘abluti facramento fanguinis & aqua;, qua;
utraque tunc fluxerunt de latere ejus jam mortui, &
mundati a peccatis ( eorum maximum erat opprobrium
peccati originalis) comedamus & bibamus * ut
C h r i s t . De pado illo quid ego loquerer, nifi quia
irritüm fadum eft? An non Prophetae iftud, immo
?«• in Prophetis Dominus loquitur ? Exempli gratiâ, ecce
* inquit Jeremias , dies ventent , dicit Dominus, &
feriarn domui Ifraèl & domui Juda foedus novum ,
non fecundum paSlum, quod pepigi cum patribus eorum
promiffiones legis, quoniam conditionaliter didt
lunt, f i audieritis vocem me am, f i cuflodieritis pttBum i».|j
meum, &c. Irrita; fa'da; funt non infirmata veritate
Dei, 8c irritx fieri cceperunt jam tunc A reatu vi-
tuli. Ha;c ut ita effe magis ac magis rite perpendas,,
die mihi quando iratus propter ilium vitulum dixit at
difperdereteos ? Quomodo, quiddicendotenuiteum
Moyfes ftans in confradiöne in confpedu ejus ? Recole
verba ipfa hominis tenentis Deum diesfitem,
Dimitte me, ut irafeaturfuror meus.
J ud. Verba ilia orantis Dominum fatis in promptu
funt: Rtcordare 3 ait, u4 bra bam, Ifaac & Jacob fervo-
rum tuorum, quibus jurafti per temetipfum dicens: Mul-
tiplicabo fernen veftrum 3ficut ftellasccelf & univerfm
terram hanc , de qua locutus fum, dabo femini vefiro,
Christ. Cur non dixit: recordare foederis, quod
nuperrimenobifeum pepigifti, cujus egointernuntius
dixi: hie eft fanguis foederis quod pepigit Dominus
vobifeum fuper cüdis fermonibus his ? Videlicet quia
per commemorationem iftam nihil haberet fortitudU
nis;cftm jam ex parte populi violata: eflent cSditiones
illius foederis.In illo fortis fuit,& Deum tenere potuit,
quia fine conditione, ut jam didum eft,Abrahspro-
mifit,& juravit.Eadem fortitudine utebatur & David,
quando follicitusne/propter peccatum q u o d fecerat
in die mandé avynbmdi manum eorum, ut edaeerem in Uiiam Etheumindignus habernut .
eos de terra vÆeypti ; paBum, quod initum fecerunt, t- qua promiferat illi & juraverat Deus nafci de lemin
& ego d>o mi’n at■ us fsu m■ e-o rum, dj i;clLit Drvo—minus: fed hlo~ca ejus regem fempicernum,dicebat:.Æf/ /2/W‘*
erit paSlum , quod, firiam cum domo Ifiael, &c.
Porro padum fidei,,quod eurti Abraham pepigit, fuper
quo etiam, ficut! juraverat Abraha;., juravit ite-
nt jufitficeris in fermonibus tuts. _
J u d . De differentia padi 8c pad i, promim0'
nis 8c promiffionis fatis abundè dixifti, & fcieU'
tiara tuam plurimam oftendifli. Ego autem pr|u
& maxime illud propofueram quod in ordine
meo in facro ritu facrificiorum legalium nwn|'
feftè datur & enuntiatur remiffio peccatorym , fcrI
rum David, irritum fieri non potuit. Hincapud eum-
v- dem Jeremiam idem Dominus dixit: Si irritum poteft
fieri pattun meum cum die, & paSlum meum cum
nbEleyUt non fit dieSs& nox in tempore fuo’y & paSlum ------------------------------------ - i - ■ j .
meum irritum efie potent cum David fervo meo y utnon pturamque oftendi ex ore dicentem D°m ^ ’
*<> ftt ex eo filim qairegnetin thronoejtu.Item-. Si pattum jQ»J, fic vel Jic pcccavcrit , offeret hoc vel “
meum inter diem & noftem, & leges cotlo & Sena non rogabitque pro eo facerdos , & dintsttetur et. lu 6
CH R I S T I A N I E T J U D Æ I .
fruftf*1 fofitfio,quod dicis fecundùm ordinem Melçhi-
fedech, facerdotioremiffionêm peccatorum aferibisv
Christ. Et dé hoc tibi refpondere paratus fum,
Bec obliws eram ; fed cûm duo propofuiftès, fîmul de
utroqpe refpondere nofi poteram. Novi plane quia dixit
Dominus, & verum efte opprtet quod dixit, roga-
bitque pro eo f tcerdos, & dimittetur ei. Sed numquid
omnis diiÿffio ubicumque nominatur, fufficiens &
oerfeda débet intelligî? Répugnât valde illud, quod
dim dimififfec Dominus peccatum populi,& placatus
elfet4ne faceret tnalum quod locutus fuerat ; poft-
modurti ait : Ego autem in die tiltionis vifitabo & hoc
,4 peccstum eorum, & quidem meliorem confiât éfte di-
jniflionem illam qua didtum eft ; rogabitque pro eo
X6‘ facerdoSy& dirnittetur ei : verumcamen ad quantitatem
live æqualitatem non pertingit hujus remiffionis quæ
datur in facrificio panis & vini, facrificio corporis 6c
Säguinis Domini. Aliud näque eft in rémiffione folu-
niodo dimitti peenam, aliud non folum dimitci poena j
verum etiam conferri gloriam.Sunt ergo très modi di-
miffionis : eft enim dimiffio exigua, qua ita dimittitur
peccatum,ut ad præfens non inferatur temporale malum
pro quo multi folliciti funt, ficut Achab,& ficut
jsfinivitæ fuerunt ; & eft maxima dimiffio, qua ita di-
mittitur peccatum,ut peccator non folütn evadat poe-
Bam, fed & gloriam confequatur æternam. Harunl
m edia diniiffio erat, qua in l.ege dimittebatur peccatum,
ut propter illud apud inferos non puniretur anima,
non jam in re fed in fpe habens gloriam vita: astern#
, qurë non nifi In femine Abrah‘æ,quod eft Chriftus,
danda vel implenda erat : de ilia fpe famftorum
apud inferos expectantium, priori libello Cum tefti-
moniis Scripturarum latius tradatum eft.
J ud. Ubi vis immoraris > 8c declaiiiata jam dudurri
importun us itéras ac replicas j& illud, in quo tenebam
te, aut oblitus es, aut diffimulando devitas. Dico e-
nim te idololatriæ cultum non reliquifie, fed immu-
taffe contra facræ legis præceptum dicentis : non
facies tibi fculpttle , neque omnem fimilitudinem, qua
j eft in ccelo defuper : & qua in terra deorfumy nec eorum
qua funt in aquis fub terra i non adorabis neque coles ea :
tu fculptilia facis, & colis ea.
Christ. Ego* fimilitudinem facio 8c adoro huirii-
litatis Dei altiffimi ; qui cùm fit homo, ipfe ahilfimus
p eft ; ficut teftatur pfalmus dicens : homo natus in eajpfb
fundavit- eam altfjfimus : & hoc faciendo longé fugio
judicium diabolfin quo fecum hominem reum ftatuit,
I'M’ peccandoipfe_prior ineo quod äixit:afcendam fuper al~
’ titudinem nubium ■ yfimilis ero altiffimo : & promitten-
do hofriini tandem fimilitudinem Dei, dixit Eva: :
comedite, & eritis ficut dii. Per hoc namqüe fatis evidenter
me fignifico multum difTentientenj|efié,& longe
receffiffe änirrio ah ilia præfumptione facriléga
dum ego illius in crüce pendentis adoro humilitatem,
cujus ille rex fifiorum fuperbiæ regnantem in ccelo
conteiiipfit majeftatem.
mi. J ud. Simulachra gentium, ait Pfalmifta ,argentum
& Mrum I opera mdnuum hominum • os habent, & non
‘n<fuentur, & cetera ufqiie, fimiliter tilts fiant, qui
fact un t ea, & omnes qui confidant in eis. Et in Ifaia
i. ’ *.0cluitur dicens : Numquid eft Deus abfque me, '&
format or quem ego non noverim ? Plafta omnes idoli ni-
hdfunt. Qutsformavit Deum, & fculptile conflavii ad
l0, rihilum utile ? See. ufque cor infipiens adoravit hoc,&
n*n liberavit an imam fitam, neque dicit : forte fneftda•
Cium eft in dextera.
L ^ ft R i s t. ËC idem Deus poftmodum apud eum-
etn Frophetam dieiv.Ecce ego leVabo ad gtntes manum
farn : cr populos exaltabo fignurn meum : vuliu
ermßo in terram adorabunt te, & putverem pedum
tuorum UngJnt. Inter medium iflorum , qua: ab uno
C° ®1T?C1'?e Domiiio di<fta funt, fic medium tene ; ut
nicnt6 detefteris fimulaehra gentium, & tarnen ado-
54*
A rare debeas aliquod fignurn : quoniamexaltahojnquit, ibid. v. ii.
fignurn. meum ; & ad ipfum converfus vultu, inquit, wd.-o. ij.
in terram demifio adorabunt te.
JüD. Tu illud medium oftende ; tu mihi, fi potes,
modum expone j quo umquam liceat hômini fade ad
imaginem Dei fimulachrum aliquod, aliquod opus
manùum adorare.
Christ» Primum hoc dico tibi, quia illud fuper
quo mihicalumniaris, fimulachrum non eft de fimu-
lachris gentium ; neque enim gentes, quamdiu gen-
tes, id eft, gentiles funt vel fuerunt,tale fimulachrum
adorant, five adoraverunt. Etmihi manifefta horum ffcik fyed*.
diftantia eft, quia fimulaehra gentium eun«5la menda-
cia funt ; iftud autem fimulachrum non mendacii, fed d*,’& id"u
fummæ veritatis eft fignurn.Qui ergo fiiilulachra gen- *aUniA *
B tium facit & adorat, mendacium facit&mendacium
adorat: qui autem fimulachriim Jéfit Chrifti cruciftxi
pro faluté mundi, facit & adorat ; veritatem facit, veritatem
adorar.
J ud. Abfque ulla diftantia,abfque aliqua exceptio-
ne dixit Deus qui non mutatur : Non facies tibi fcitL Extd.jjo.v. 4.
ptile, neque omnem fimuitudinem, qua eft in ccelo de-
fuper, & quit in terra deorfum, nec eorùm qua funt
in aquis fub terra.
C H R 't s t . Et ipfepoftmodum ad Moyfem ; facies Extd .* ilt
inquit, duos Cherubim aureos, & prodittliles ex vtra- *8- iû.
que parte oracuh : Chérubin unus fit in latere uno ora- *
cult, & alter in alteroi Vtrumque latus propitiatorli
, tegant , expand’entes aloe fuas, & operientes ordculum ;
refpiciantque fe mutub , verfis vultibus in propitiator
(2 ftum. Et in libro Numeri fcriptum eft j Eae ferpentem Num U v $
aneum, ait Dominus, & pone cum pro figno. Qui per- &9- 1
cujfus afpexerit cum , vivet. Fecit ergo Moyfes ferpentem
aneum, & pofuit pro figno $ Quem cum percujfi
afpexijfent, fanabantur.
J ud. Et fi juffit Deus ilia fieri ; non tamen juffit,
immo vetuit adorari, five coli quæcumque ejulmodi.
C h r i s t * Plané non juffit, neque yoluit ea coli ;
immo ne colërentea proni ad idololacriam juveniles
animi, capti pulchritudine formarum five metalli j
âbfcondita effe voluit, inte«5la videriprohibait. Cum} md.^.v:\y.
in quit, involverint Aaron & filii ejus fiwtluarium 3
(Sr omnia vafit ejus in commotione caftrorum ; tunc intrabunt,
filii Cahat, ut portent involuta} & non tan-
gant vafq fanftuarii, ne moriantur. Item : Aaron & ibid, i/.t9.&
D fil'd ejus intrabunt} ipfique difponent on era fingulorum l°*
dr divident quid portare qttis debeat. Alii nulla cu-
riofitate videant qua funt in fanSluario priufquam in-
volvantur, ne forte moriantur.
J ud. Unde hochabes quod fi vifui patuiflent fill
Chérubin, colerentur, & ita qui yidiffent moreren-
tur j & quod idcireo dixerit 'Deus : ‘alii nulla curiofi- ibid. v. to.
tate videant, alio quin moriantur ?
C h r i s t . Narrat Scriptura de rege Ezechia,
quia ipfe confregit æneum ferpentem quem fecerat
Moyfes • fiquidem ufque ad illud fempus filii lfrael
adolebant ei incenfü. Si ergo potuerüt colere æream
fimilitudinem ferpentis ; quanrô magis, vel citiûs co-
luiffentaureas fimilitudinesfkn6lprumCherubin?Igi-
£ tur quod vetuit Dominus dicen sinon facies tibi fculptile £xod.io.i>.n
neque omnem fimilitudinem, qua eft in ccelo defuper,
& qua in terra deorfum, nec eorum qua funt in aquis
fub terra ; idcirco vetuit ne fadfcuram eorum fubfe-
queretur cultura ,unde & fub junxit, non adorabis neque
coles ea. 8c reélè, quia nihil erat in ccelo, five in
terra, neque in aquis,cujùs fimilicudo jure adorari deberet,
aut coli, præter Deum cujus fubftantia incir-
cumfcripta effet inVifibilis, & cujus nullam viderant
fimilitudinem, ut earn poffet artifex imitari. Hinc
Moyfes in Deuteronomio dicii:Nonvidiflisaliquam
fimilitudinem in die, qua locutus eft vobis Domi-16,17,
nus in Oreb' de medio ignis, ne forte decepti faciatis
vobis fculptam fimilitudinem, aut imaginem mafculi
Y y y iij