dixi juftum efséeum, qui facit volens quod debet i fed A Voluntas ergo * ilia jufta dtcenda eft, qul-fui «ftltu- 1
dixi non cfse juftum, qui non facit volens quod debet. dinem fervat p ro p te r ipfam reditudinem. Dtfo, Aut eft
- • ■ • • • — r\— ifta, aut.nulla voluntas ,jufta «ft. Mag. Juftitia ugitur
eft reditudo voluntatis propter fe fervata. Dfc.
hzeceft juftitia: diffinitio, quam qmerebam. Mgg.
al. quid Difc. Die ergo *quis'lit juftus ? Mag» Quxris
deo , diffinicionem juftfiia:, cui laus debetur; ficut
contrario ejus, fcilicet, in juft it iae debetur vituperatio.
Difc. Illam quxro. Magijh.. Conftat quia ilia jufti-
tia non eft in- ulla natura, qua: reditudinem non a-
gnofeit. Qiicquid enim non vult reditudinem, etiam-
al. laudari fi earn tenet, non meretur * laudcm, quia tenet redi-
tudinem : veile autem illam non valet, qui nelcic
earn. Dip:. Verum eft. Mag. Reditudo igitur, qua:
tenenti fe lau dem acquirit, non eft nifi in ratiönä-
li natura , qua: fola reditudinem , de qualoquimur,
percipit. Dfc. Ita fequitur. Mag. ergo quoniam
Vide tarnen ne fortè aliquid in ea debeat.
Difc. Ego nihil in ea corrigendum. Mag. Nec ego.
Nulla nanrque .juftitia eft, quæ non eft reditudo r-nsii«,,
nec alia, quàm reditudo voluntatis , juftitia d i c i - ^
' tur per fe. Dicitur enim reditudo adionis, juftitia j 1 **
fed non nifi cùm juftâ voluntate fit adio. Reditudo
autem voluntatis, etiamfi impoflibile fit fieri quod
redè volumus -, tamen nequaqua'm amittifc nomen ju-
ftitiæ. Quia autem fervata dicitur : fortè *àicet aliquis, î j j
fi reditudo voluntatis non nifi cùm fervatur, dicentionalis
yußitu i*a- omnis juftitia eft reditudo ; nullatenus eft jufti- . a . .
■ntßmr’lmn’t tia , qua: fervantem fe facit laudabilem, nifi in ra- ß da eft juftitia; non moxut habetur, eft juftitia: nec 4/. fed
Mn. tionalibus. Di/c. Non poteft aliter efse. Mag, Ubi accipimus juftitiam, .cum illam accijimus^ fed nos
igitur tibi videtur ifta juftitia in homine, quia ra- r ’ ■ r-
eft ? Dip. Non/eft nifi aut in voluntate, aut
in Icientia, aut in opere. Mdg» Quid : fi quis red£
intelligit, aut rede operatur, non autem rede velit;
laudabit eum quifquam de juftitia ? Difc. Non
1 ‘2 Magifi. Ergo non eft ifta juftitia, feientia: reditu-
‘ rln dp,°aufc reditudo adionis 5 fed reditudo voluntatis.
• f,d Dip. Aut hoc erit, aut nihil. Mag. Videtur tibi
fu&cienter elfe diffiaita juftitia, quam quarrimus ?
* Difc. Tu vide. M d;. Quicunque vult quod debet:
putas eum rede velle, & habere reditudinem voluntatis
? Difc. Si quis nefeiens vult quod de.bet : ut
cum vult oftium claudere contra ilium qui, ipfo nefervando,
facimus earn juftitiam elfe. Nam priüs
accipimus illam & ha&emus, quam fervemus : non
enim ideo illam accipimus, nec idcirco illam prim'i-
tus habemus > quia fervamus; fed illam incipimus
ideo fervare, quia * accipimus & habemus. Sed ad a
hoc refpondere nos poflumus quia fimul accipimus
illam 8c velle, & habere :.non enim illam habemus,
nifi volendo ; fi earn volumus, hoc ipfo earn habe- *
mus. Sicutautem illam fimul habemus, & volumus;
ita illam fimul volumus, 8c fervamus| quoniam ficut
•earn non fervamus, nifi cum illam volumus; fic non
eft quando earn veiimus, 8c non fervemus : fed quam-
diu earn volumus, fervamus; 8c donee fervamus, vo-
.»ccipiia
ipfo
fo.iente ,,vult in domo alium occidere : live Hie habeat, & lumus. Quoniam ergo eodem tempore contingit no
five non habeat aliquamvoluntatis reditudinem, non
habet illam quam queerimus.- Mag. Quid dicis de il-
lo , qui feit fe debere velle quod vult ? Difc. Poteft
concingere ut inteUigeiis velit quod debet, & nolit fe-
debçre. Nam cum latro cogitur ablatam reddere pecu-
niam, palàm eft quia non vult fe debere; quoniam
.mi. igitnr * ideo cogitur velle reddere, quia debet : led hie
nullatenus laud'andus eft hac reditudine. Mag. Quj
cibat efurientem pauperem , propter inanem gloriam ;
vult fç debere velle quod vult : idcirco namque lau--
datur , quia vult facere quod debet : quid itaque de
ifto judicas ? Qifc. Non eft hujus reditudo laudanda M
& ideo non fufficit ad juftitiam, quam quærimus.
*t. fufficianc Sed .oftende jam quæ * fufticiat. Ma.‘, Omnis voluntas
ficut vult aliquid, ita vult propter aliquid. Nam
quemadmodum confiderândum eft quid velit : ita D à quo fimul
vidpndum eft cur velit. Quippe non magi? reda
débet elle, voiendo’quod debet, quàm volendo propter
quod debet. Quapropter omnis voluntas habet
quid, & cur : omnino namque nihil volumus,
nih he cur veiimus. Dip. Omnes hoc-In nobis co-
gnofeimus. Mao. Cur autem tibi videtur unicuique
vnUuitjtte volcndum, quoct vult; ut laudabilem habeat volun-
' Z r i ; * CaCem - Q-\jd euim volendum fit, palàm eft : quia
&■ idee qui non vuit quod debet, juftus non eft. Difc. Nec
"t/ilo- m^n^s apertum mihi videtur quia ficut volendum
w. eft unicuique quod debet; ita volendum eft ideo,
quia debet : ut jufta fit ejus voluntas.- Mag. Bene
intelligis hæc duo necelfaria efl’e yoluntati ad jaftibis
illam &'velle, 8c habere: neediverfo tempore in
nobis funt 8c velle, & fervare earn; ex necefiitäte fimul
accipimus & habere illam , & fervare : 8c * ficut al sie
quandiu fervamus, habemus illam; ita quandiu habe-^i« hibti
mus, fervamus : nec ulla ex his generatur inconvenien-
tia. Quippe ficut ejufdem reditudinisacceptio natura
prius ellquäm habere, aut velle illam : quoniam habere
illam, aut velle, non eft caufa acceptionis; fed ac-
ceptio facit velle illam 8c habere: *8c tarnen fimul funt p y j
tempbre acceptio, & habere & velle: ] fimul enim in-
cipimus illam 8c accipere, 8c habere, & velle j 8c tamen
fimul funt tempore, acceptio, & habere, & velle
: & mox ut eft accepta, eft habita & volumus earn:
ita habere, feu velle illam, quamvis natura priüs fint,
quäm fervare illam ; fimul tarnen funt tempore. Quare
:ipimus & habere, 8c velle, & ferva-
rc voluntatis reditudinem , ab illo accipimus juftitiam
: & mox ut * habemus & volurtnis eandem reditudinem
.voluntatis, juftitia dicenda eft. Quod verb
addidimus, prog tec fe : ita neceflarium eft, ut nullo
modo eadem reditudo, nifi propter fe fervata, jufti- j„i>»
tia fit. Difc. Nihil polfum cogitare contra. Mag. Vi-
detnr tibi qubd ifta diffinitio poffit aptari fumms.ju- ü
ftitix , fecundüm quod de re loqui poflumus, de qua J
nihil ,.aut vix proprie aliquid poteft dici ? Difc. Licet teft*>>v
non nifi tibi aliud voluntas, aliud reditudo: tamen fi- D,vm“1'
cut dicimus poteftatem Divinitatis, aut divinam po-
teftatem„ five potentem Divinitatem ( cüm.in Divir
nitatc non fit aliud poteftäs, qu^tfn Divinitas j ita non
tiam: velle, fcilicet, quod debet ;ac ideo, quia debet. E inconvçnienter dicimus ibi reditudinem voluntatis,
Sed die an fufficiant; Difc. Çu^ non ?. Mac. Cùm
aliquis vult quod débet, quia cogitur ; 8c ideo cogitur
, quia hoc velle debet : nonne hic quodammodo
vult quod debet quoniam debet ? Dfc. Non polfum
negare : fed alio modo vult ifte, alio mpdo vult juftus.
Mag. Diftingue iftos modos; Difc. juftus namque,
cùm vult quod debet , fervat voluntatis reditudinem
non propter aliud., * inquantum juftus eft ,
quàm propter ipfam reditudinem. Qui autem non
nifi coadus, aut extranea mercede çondudus, vult
qiipd debet ( fi fervare dicendus eft reditudinem) non
earn fervat propter ipfam , fed propter aliud. Mag.
aut voluntariam reditudinem, feu redam volunta-
tem. Si verb illam reditudinem dicimus propter‘ fe
fervari; dc nulla alia reditudine * tarn convenienter
dici poffe videtur. Sicut enim non aliud illam , fed ipfa
fe fervat; nec per aliud, fed per 1$ : * ita non propter
aliud, * qubm propter fe. Mag. Indubitanter itaque
poflumus dicere quia juftitia eft reditudo voluntatis:
qine reditucio* propter fe fervatur. Et quoniam. ver-
bi, quod hie dico ( fervatur ) non habemus participium
paflivum prxfentis temporis; prp.pncfënti, pof*
fumus üti paflivó prxterito participio ejufdem verbi,
Difc» Hunc ufum habemus notiflimum, ut praecericis
participiis paffi vis utamur pro præfentibus, quæ lati- A |ë| Si enim alia reditudine reda * eft fignificatio ; penitas
non habet ; ficut non haber pr*tefita p^.rticipia reunte ifta, nihil prohibée redam efse fignificationem.
à verbis adivjs & neatris; & pro præceritis , quæ Sed nulla eft redafignificatio, quæ figniheat quod non
non habet., Utitur præfentibus : ut fi * dicatur de all- eft redum fignificari, aut quod non exigit redftùdo.
quo: hie quod ftudens & legens.didicit, non nifi coa- ^^.Nùllai^itùrfignificatioeft reda alia reditudine,
dus doCét, id eft,'quod.dumftuduit & legit, didicit, quâm ilia , quæ permanet pereunte fignificatione.
* non nifi cum Cogitur docet. Mag. Bene ergo dixi- Difc. Palàm eft. Mag. An itaque non vides quia non
mus juftitiam’ elfe reditudinem voluntatis fervatam ideo eft reditudo in fignificatione, quia tunc incipic
propter fe', id.eft, qùæ fervatur propter fe. Et hinceft, efse , cùm fignificatur efse quod#eft, vel non efse quod '
qubd jufti dicuntur aliquando redi corde id eft, redi fton eft ; fed quia fignificatio tunc fit fecundùm redivdluncate;
aliquando redi, fine adjedione cordis : tudinem, quæ Temper eft : nec ob hoc abeft à fignifiqiioniam
nullus.alius ^itelligitur redus, nifi qui re- cation.e, quia périt, cùm non lie ut debet, aut cùm.
. ftam habet voluntatem : ut eft iftud : Gloriamini om- nulla fit fignificatio ; fed quoniam tunc fignificatio de-
». nesretti corde. Et illud : Kidebunt refit, & Utabuntur. ficit à non déficiente reditudine ? Difc. Sic video, ut
Difc. Sàtisfecifti etiam *pueris de diffinitione juftitiæ : non poffim non videre. Mag. Reditudo ergo, qUa
tranlèamus ad alia. D
C A P U T
<Qjiod ma fit veritas it
X I 11.
omnibus 1
B fignificatio reda dicitur, non habet efse, aut al.
quern motum, per fignificationem : quomodocum-
que moveatur ipfa fignificatio. Difc. Mihi nihil jam
clarius.Mag. Potefne probare colorem fimilicerfè habere
ad corpus, quomodo reditudo fe halaet ad figni-
ivji a ö 1 » i . . ficationem ? J)ifc. * Paratior nunc fum probare quia
valde diffimiliter. Mag. Puto quia jam tibi notum eft REdeamus ad reditudinem feu veritatem : quibus quid de voluntate, & ëjus reditudine, & de aliis, quæ
duobus nominibus (quoniam de reditudine men- reditudinem * habere debent, * fen tiend umfit. D p .
ce fôlâ perceptibili loquimur) una res fignificatur, quæ Omnino video hac ipfà ratione probari, quoquo mo.
génus eft juftitiæ : & quæramusan fit una' fola veritas do ipfa * fint, reditudinem * immutabilem permane
in omnibus iftis, in quibus veritatem dicimus elfe : an
ica fint veritates pluies , ficut plura funt, in quibus
confiât elfe veritatem. D p . Hocmukùm nofle defî-
dero. Mdjf. Gonflât quia in quacunque re fi veritas ,
al. hakenc
at. fciendum
permane-
Mag. Qu^id itaque confequi exiftimas de ipfis re- «
ditudinibus : Suntaliæ ab inyieem ;aut eft una & ea-1
dem omnium reditudo. Difc. Supra* concefii quia 4
fi ideo flint plures reditudines, quoniam plures funte
non eft aliud quäm reditudo. Difc. Non hinc dubi-p res r in quibus confiderantur; necefse eft eas exiliere
to. Mag. S\ ergo pliycsfunt veritates, fecundüm^ & variari fecundüm res ipfas : quod nequaquam fieri
plures res ; plures quoque funtteditudines. Difc. Hoc demonftratum eft. Quapropter non ideo funt plures '
quoque non minuscertumeft. Mag.Si fecundüm di- reditudines, quia plures funt res,in quibus fant.Mag.
verfitates rerum, necelfe eft efle diverfas reditudines ;
utique, fecundùm res-ipfis , habent efle fnum eædem
reditudines : & ficut reis ipfæ, in quibus funt, varian-
tur; fic quoque reditudines varias efle necelfe eft. Difc.
In una re, in qua reditudinem efle dicimus, oftende
An habes aliquam aliam rationem, cur tibi plures ef-
fe videantur ? prætei» ipfam rerum pluralitatem ? Difc.
Sicut iftam nullam else cognofco ; ita nullam alia in-
veniri pofse confidero. Mag. Unalgitur & eadem eft
omnium reditudo. Difc. Sic * me lateri necefse eft. «
quod in c^ceris lntelligam.^ Mag. .Dico quia fi redi- ^ ag ■ Ampliüs : fi reditudo non eft in rebus illis, qu®
tudo fignififationis ideo eft alia, quäm voluntatis debent reditudinem , nili cüm * funt fecutidiim quod
reditudo; quia ifta in voluntate, illa in fignificatione debent ; 8c hoc folüm eft illis redas else : manifeftiim
eft : habet fuum efle reditudo propter fignificatio- eft earum omnium unam .fblam efse reditudinem.
nem i 8c fecundüm eam mutatur. Difc» Ita eft. Cüm P ifc» Non poteil negari» Mag'. Unaigitur in omnibus
enim fignificatur efle, quod eft : aut non elfe, quod D ilüs1 eft vericas. Difc. Ec hoc negari impoflibile eft: fed
non eft ;^eda fignificatio eft, & conftat efle reditu- tarnen oftende mihi cur dicimus hujus vel illius rei vedinem,
fine qua fignificatio reda nequit elfe. Si verü
fignifjeetur elfe, quod pon eft; aut non efle, quod
eft > au.c fi nihil omnino fignificetur; nulla erit reditudo
fignificationis, qu^ non nifi in fignificatione eft.
Quapropter per fignificationem habet efle, & per
eanynucatur ejus reditudo: quefhadmodum color per
corpus habet elfe, & non efse. Exiftente namque corpore,
colorem ejus necefse eft efse; & pereunte corpore,.
colorem ejus manere impoflibile eft. A /^ . Non fi-
o- militer fe * habent color ad corpus; & reditudo ad
j. '§n^l-ationem.D(/c. Oftende dilfimilicudinem.A/^.
g' Si nullus aliquo fignificare velit figno quod fignificanritatem,
veliit ad diftingiiendas * veritatum differen
tias; fi nullam ab iplïs rebus afsumunt diverfitatem ï
Multi namque vix cbricedent nullam efse differen-
tiam inter veritatem voluntatis , 8c earn quar dicitur
adionis, aut aliciijus aliorum. M a Impropriè hujus
, vel illius rei efse dicitur: quoniam illa non in ipfis
rebus, auc ex ipfis, aut per ip(as, in qiiibus efse dicitur,
habec fuum efse: fed cüm res ipfe fecundüm illam
funt, qua? femper prafllo eft his , qua; funt ficut
debent: tune dicitur hujus, vel illius rei Veritas: ut,
veritas * vocis , adionis, voluntatis : quemadmodum
dicitur tempus hujus, yel illius rei; cüm unum 8c
propriè dicitut
alieujus rei
•ff*
Um"//*” 1 '
l ig l i v .jU V » U gU IIIW II- ---- - IIU JUO ,» X.1 1II1UO 1k l) LU1I1 UIU11U ü t
um eft; eric ulla per ligna fignificatio ? Difc. Nulla, p idem fit tempus omnium , quæ funt in eodem tem-
Wty* An ideo non eric redum ut fignificetur quod ^ pore fimul. Et fi non efset'hæc, vel illa res
igmfjcari débet î Difc. Non idcirco minùs eriç re-
clum, aut minùs hoc exiget reditudo. Mag. Ergo
ntja exi^entefignificatione, non périt reditudo, qua
r^ r .eft , & qua exigitur , ut quod fignificandum
j fignifieetur. Difc.ïSÏ interiifsec ; non efset redum
_°c, nec ipfa hoc exigeret. Mag. Putafne, cùm figni-
c^Cllr ^uod fignificari debet, fignificationem tune
reT*‘}m fEe propter hanc & fecundùm hanc ipfàm
reditudinem ? Dip. Immü non pofsum aliter cogita-
! . . . . I non
minus efset idem tempus*: non enim dicitur ideo
tempus hujus , vel illius rei, quia tempüs eft in ipfis
rebus; fed quia ipfie funt in tempore. Et ficut tempus,
per fe confideratum , non dicitur tempus aliciijus
: fed cüm res, qua;in illo funt, confiderahius;
dicimus tempus hujus, vel illius rei : ita fumma
veritas per fe fubfiftens nullius rei eft ; fed cüm aliquid
fecundüm illam eft ; tunc ejus dicitur yeritas,
vel redfitudo.
p ij