Walterum AlkanèhfemEpikopum ( qui Pallium Anfelmo
à RomaCantuariam detulit ) pro Papa fukepit.
In hac autem traâànda contröverfia Rex cum Urbano
Papa privatim egifde Anfelmo ab Anglia penitus ab-
ducendo. Sed eiim ob eximiam. viri do&rinam morum-
que probitatem id efficere non poflet > Anfelmus jam
accepto Pallio, Archicpifcopalem curam, & au&ori-
tatem Rege connivente exercuit , Sc Samuelem quem^
dam Dublinenfem Archiepifcopum , Malcumque Va,-
terfordienfem primum Epikôprim » ad Regis Murier-
dach , populique in Hibernia petitionem , aliofqne
Epifcogos , accepta fubjeâionis pröfeflione Lambethi
conlecravit. Sed poftCambrenfem expeditionem rever-
fiis Rex , expoiUilaricum Anfelmo cocpit, de militi-
bus ab eo miflis ad tantum gérendum bellum partim
idoneis j Sc novä'criminäinferredehis quae Anfelmus
de Ecclefiaftica libertate recuperanda atque retinehda,
nec non de vaftitate & ruina Eccleliarum, quæ Regis
' inyafione acciderant, liberius Sc palam Sc iecum privatim
egilfet. Quibus fuis fia&is recenfîtis, datur illico
Anfelmo utriufque rei facultas atque optio;, five
manendi in regno Angliæ > cum ea præftatione fideli-
tatis, Sc obfeqtiii Regi, quam jurisjprandi Sacramento
promiferat, Sc à fuperioribus Archiepifcqpis præfta-*
ri confucvit, Si ne quacucnque de re ad Papam de Rege
provocaret, & adSedem Apoftolicam appellaret :
vel eX; Angliæ Regno difcedendi, quod homini pere-
grinoôt advenæ d Sicile non fuerac. Laque Anfelmus
couftitutis fibi t;ndecim*dierum induciis >,intra quos
confedis ration îbus fuis , tranfretaret : Ego ( inquit
Régi & prpceribus ) vado , vobis tarnen benedidio-
nem meam , fi non contemnitis , impertior. Quam
cùm fe Rex non fprecurum di$it, Anfelmus ci levata
dextèra benedixit, & Gantuaria difcelïit, ibi quatuor
decim dies manfit >,;&• poftridie nàvem Doveri con-
fcenfurus , tanquam infîgnis alicujus criminis reus à
quodam Guillelmo Çlerico Regis ad id nuncio detine-
tur, donee magna plebis aftante,corona > fuppelledilé
fua tota perferutata , bonis omnibus exutus, fuperaco>
mari, alieno littorinudusexpofitus eft. Poftejus dif-
eenum , Rex profcfipfit oqpnia quar Ânfelmi juris
'erànt, & in fuum dominium tranftùlit, & quæcum*
‘que ftatuerat , irrita prönunciavit. Anfelmus’ autem
Lugdununa perrexit., inde Romani à Papa acccrfitus,
qui perbenigno.eum hofpitio accepit. Interea Romam
venir-Guillelmus , qui Anfelmum in littore dikeden-
tem fçrutatus eft > Regis ad Papam legatus, ut de Anfelmi
caufe: indilcias ad fèquens. Michaelis Archan-
Latine Angliceque feriptum verbatim inferere j quod
tqtum in utraque lingua com prehen film, ne palmae la-
•titùdiuem att-ingit. Magnum autem Regis figillurh ,
quod nunc in fine diplomatum appendi folec, in Hoc
antiquo diplomate ad modicam membranæ partem :
paulatim extenfam Sc excifam ex. dîplomatis liniftro ,
latète ad^aeret. Sigilla verb anciquitus diplomatibus
fuisRegesnqn appendebant : quod tarnen ab Eduardo
Regum Angliae primo indudum fuit, qui chartis fuis
adveritatis teftimonium ceram imprelfam appendebat.
g'eli feftum impetraret. Quo conceffo, Anfelmus id
& gré fer en s , Lugdunum reverti cqnftituit : fed à Papa
ad Concilium, quod cum convocatum fuit, letentus
éft. Inter, citeras hujus Concilii fandiones , excom-
mûnicationis lata fententia eft , tarn in laïcos ïnvefti-
turas Ecclefiarum dantes , quàm in Çlericos eafdem à
laicis accipientes. Et pendentibus de Anfelmi caufà in-
diiciis;, obiic Papa, & panlo poft Rufus Rex, qui fe
viveiite, nec Synodos Ecclefiafticas ad vitia corrigenda
çelëbrari 3 ,nec plurimas Ecclefîas à Clericis poffideri
permifit : fèd earum frudus percepit, jocofe femper
hoc verfu illudens toti Clcro : Panis Chrifti, partispin-
gHÏs eft. Rufo autem mortuo., fuçceffit frater ejus.
Henricus j à Mauricio Londinenfi Ëpifcopo confccrâ-
tus , qui ealamitofùm & difeerptum à fràcrc Ecclefiar
ftacum refarcivit, Anfèlmum ab exiliorevocavit, ei-
que procurationem Ecclefiafticam commifit. Quantum
autem Anfelmo faverit, ex fuo ad Londinenfesde A,n-
felmi’fervorum & famulorum immuniçate , eofquebene
humaniterque tradando , miflo diplomate quo petit
ut Anfèlmus-ac fui cam liberi effe poffint, ac Lan-
francus cum fuis fuèrit : ut è conceffione Guillelmi
Conquaèftoi is intelligipqteft. Et ut péxfpiciamus quam
fuerit ilia ætas aperta Sc fimplex , minimeque prolixa
& çuriofa verbis, noix erit àliemim ipfum diploma,
D IP LO M A H E N R IC I R E G I S .
HenricHs 7(ex Anglorum , Hugo de Boclaude ,
W. Baignardo , & omnibus minißrh mets Londonia
S. Pracipio & volo ut omnes homines Anfelmi Cantu*-
riènfis Archiepifcopi, cjitos in Lpndonia habet, & omnes
fui in ilia villa eûmes & redeuntes, it a quieti de
omnibus confuetudinibus fint ,ficut unejuam Lanfrancus
ArchiepifC' pus fuos in ea melius & cjuietius habuit tem-
pore patris mei, & videte ne eis ullam injuriam facia-
tis. Tefte Hug. Comité de Ceßra apad Vveßmonßer.
Anfelmus verb Ecclefiafticam fuam procurationem
diligenter exerCens , totius Cleri Synodum Londini
convocavit : in qua plurimos ab Ecclefiafticis dignita-
tibus-, ob fimoniacas padiones, alique flagitia dejecicï
Guidonem Abbatem Wimondenfem , Eldwinumque
Ranîfenfem Simoniaços j Galfricium Petriburgenfem,
Haymonem Cervellenfem , & Robertum fandi Ed-
iqundi, ob varios: defedus & cxceffus. Synodus ifta
Londinenfis Synodi appellatione ctiam vulgo fereba-
tur, cujus conftitutiones ftatim fpretae atque contem-
ptæ fuerunt. Nam Girardus Eboracenfis Archiepifco-
pus, ciim illos canones edixifset fervandos, totus il-
lius Provinciæ Clerus recufayit, unde Anfelmo feri-
pfit : Sitiö Clericorum mcorurn integritatem j fed prater
in paucis admodum vel afpidisfurait at em , velfabuloft
cujufdam Prothei mutabilitatern invenio. Partis lingua-
rum aculeis modo minas , mofto convitia infligunt. Pro-
fefßones verb .mihi penitus abnegant Canonici ißt, qui
fine pröfefjtone ad Sacros Ordines inordinabiliter funt
proveth : Hi etiam qui in Preßyteriovel Diaconatu conf
i t uti, & uxores five concubinas in publico haftenus
habuerunt,.& ab altarinulld fe reverentid continuerunt.
Cum verb ad ordines aliquos invito , dura cervice rent-
tunt nt , ne in ordinando eaßitatem profiteantur, Ob-
ftitit etiam ne canones hujus Synodi legum vim &po-
teftatem fortirettçur > ingens inter Regem & Anfel-
muin difcordia & cöntentio de Ecclefiarum inveftitu-
ris orta. Nam toco illo triennio quo abfuerat Anfel-
mus', fedibus "Epifcppalibus Sc Ecclefiis vacancibus ,
Rex arbitratü fuo viros Ecclefiafticos præpofuit, ea-
rurnque pofTeffionçm, per inveftituram, St baculi pa-,
ftoralis Sc annuli donationem tradidit. Quöd quidem
inveftiendi ac in poffeffionero inducendi jus, Chriftiani
principes tunc temporis fibi vindicarunt. Ex his igituc
qui aüdofitate regia Epifcopatibus & Ecclefiis indudi
fuerunt, peciic Rex ut qui facrati non eflent, ab Anfelmo
cenfccrarentur : qui verb abfente eo ab aliis Epifi-
*copis confecraci eflent, in confortium Sc confuetudi-
nem fuam , Sc Epifcoporum ceetum permicteret. In
•utroque horum Anfelmus Regi refiftit, tum quod cæ-
teri Laïci Regis exemplo , audoritatc privata, Prefby-
teros fine légitima Epifcoporum approbacione, Sacer-
dociis præficerent : tum quod Urbanus Romanus Pontifex
fuperiori Concilio ftijtuiflet ne quis de manu Regis
aut Làïei Ecclefiæ alicujus inveftituram accipcret,
aut Laïci audoritate poteftatem apprehenderct. At.
Rex rexnique proceres, Epifcopi, & cujixfcumque generis
aulici, hoc præter regni confuetudinem ab Anfelmo
faditätum indigne ferentes , afTercbant aflenfu-
ros fefe nunquam tarn iniquq Pàpæ dccrecq : & potius
tam Anfelmum regno exteiminaturos£c ab Ecclefia
Romäna pefiitus difcefTuros, quàm hanc Papæfenten-
tiam à jure regio, regnique confuetüdine prorfus alie-
nam, ratam haberenir. Quem procerüm & Epifcoporum
lecum confpirantem & congrueritem fenfum cum
ammadvercifTec Rex, Giràfdo Eboractfnfi Archiepifco-
po luafit & mandavirut ipfe hoc corifecrationis mu-
nus fulciperec Sc abfolveret. Girardus hoc oneris in fe
aliurapuc, diemque addonficracionis hujus ctlebtatloncm
Londlni in i'äulina Bcckfia prataipfit Q.to
cnm plurcs conveniflint , Güilleimus Wmtoniraiis
Epilcopus tune facrandus, baculüm paftorale* an-
nuluni, qnæ à Rege'aCcepiflct, iteruin Rtqi tradidir
diutque quæ Injufte acccpifl«. ampliüs'® non pofs '
rctm^-e. Cujus fafli riovitate , quod jjræter omnium
expcdimonem tam fubito & inopinatö àccidit , per-
culfus Rex Guillelmi bona proferipfit, etimque leono
i f l S Pofosmultis in ntramque parfetri ficutin omdi
ddiidio tiert folec, hue llluc inelinantibus ad tancam
dlicotdiam , quæ Regt recentis regni viftotis filio pe-
ricuiola foret, fedandarn , -convtnmm eft ut ad feit
citandunf Papsoraenlum , Anfelmus & Guillelmus
Wareivaft ReS,s lejatus qui femper Anfelmi parcibus
advenus fuir , Romam proficifeerentur. His Roma
antel apæ tribunal haiic caufam agencibus , Anfelmus
! M P-'pa prarfente & judiee : Guilielmus
Regrs fuiabfentls, nec jndicis, caufam eräßa-
vic : cnmque Guillelmus vehementius in Regis prono-
utum affedfus dixifset Regem fuum ne pro Regni Angine
amimone jus Ecclefias donandi f & earum pof-
leliioflem tradendi amifsurum. Rebondit Pafchalis
1 apa, ( ut verbisEdmeriauaoris ucar) li quemadmo-
dum diets, Rex cutis nee pro regni fui amÜEonepa-
ttetut Ecclefiarum donationem amictere , feias , eece
coram Deo dico, qrfia nec pro fui capitis redemptionc,
eas tili altquando PafchalisPapa impune permitcet habere.
Hoc traque Papa: refponfö , canfa fecunditm Ah-
le mum contra Regem définira eft. Alii feribunr An-
, lei raum audtvifse Pafehalem Papam illam exeommu-
nicactonis fenteiitiam in Latcos inveftituras dantes,&
Giertcos eas à Laïeis capientes fulminantem , eâque
percerntum , Principi fuo , à'Majoribus fuis jus ven-
dtcanti, confentire non aufttm. Nam in ilia excom-
ntunicationelPapa hujufinodi verbis ufus eft. : execra-
btle vtderi manus , qua: in tanram eminentiam excre-
verant, uc quo nulli Anglorum concefsum eft, Do-
ininttm cuncta creancein fuo miniftcrio cfeent, & eiln-
dem ipfum proredemptione, & falnce totius mundi
lummi Dei Patris obcutibus offeranc ; in banc ignomi-
ntam tt adi, ut ancillæ fiant earum manuum, quæ die
ac node obfcænitj. concagiis inquinanttrr , rapinis &
anjuftæ fartgumis effufioni addidiæ commaculancur.
Certumcntm eft Henricum Imperatorem Romam ad
Jetiandam. halte difeordiam quae inter Regem & Cle-
rum coe'pta efsec, tanquam orbis Chriftiani fcanda-
Jum ventfsc. Hoc- autem inveftiendi jus à Gregorio
lepttmo difto, Hildebrändo Regibus detrahi c'oepit
Detnde.à fuccefsoribus ejus , Vittore & Urbano, maxime
antem à Pafchali, fub excommunicationis eenj
iura lnterdittum fait : fed à Carolo magno Franche
Regelmperatore , & S fequencibns Imperatoribus qui
trecentts amplius Minis imperalane, quibusannomm
l*cubs iexagtnca.tres Romani Pontifices ordine fecuri
lunt, hoc inveftiendi , & in pofsefftonem mittendi
Clericos in Ecclefîaftica bénéficia per virgte & annuli
tradttionem freqtienratnm & tetentum fait. Contra
hanc Caefarum Principumqne auttoriraCem & confue-
tudinem cenfebant Synodali jndieio , Pontifices nec
pofse nec debere per virgam nec per annulum Epifco-
parus aut Eccleftæ alicujus inveftituram pofsefitonem-
que à Principis aut Laïci manu apprehendi, & qui id
racerent fententia lata excommunicarent, Hanc tgitnr
pottffimam ob caufam , Henricns Imperator Romam
ptoperat, Longobardofque in via fibi refiftentes forti-
_ r proltermc. Turn Romam ingreßus âcâéiïFti
lÈ Ê Ê Ê Ê È Ê È Ê Ë it -1^.&■ Card’inalibus cap« ^
dub arttacuftodia dettnet; DifrPafcb* reconciliatid
1 ■ ' " " - - ' • q d o dtpoftlettumin fttilfafafn ll „ !°
in octiii"8'' “ “ i aialtaIC AP.°fto1« ™ Petri & Pan ,
* J Ö I ISp lu rimo rum Princiönm, Pafchaiis n.Jm
cradidttlmperatori privilegium, nets folus in fa„re^X
^'tnrasEccjefianun ^per virus & au'ntfli traditio
»emin Clericos transferret, ifd ffpoft inveftituram ab
caPno°-PO' “ t e 0??“ * for Écclefia: confectattönem
iibdaiiT aCtC1P‘an a Ac hoc nlo^° inveftiendi jos, Sy-
. à PiP -. cteterrs dLtptnm
B 9 ? lUo " 8” folum tetinetur: täntüm tarn
teilro'taanathematum & exeommttnicationum it
î ! 1" ! “ K-egibus incuiferunc , bt paVido %
S P I nt dicitttr fextorfifa
in r r SS tomKtm «-ompefcuic. Haft pa*
1 Mtflatutn folemmbus pet invefticuræ prævileaium
«thpofica , per t! jud Papatis arS'Sactamentum fic^dn-
rmata eft. Papa celcbrans Iraperatori Sacramentum
hts verbis pottex.t : Domine I t e r a to r , boe corp”
°obk‘nlrnitUrm Mar. virgine obis, fient fantti & Apoftolica ■t ePnaeirtu E!ncc lienf icar «d«at npuros
ttbl.inconfirmattonem verz pacis inter me& te: famo-
S f t b , aCramnnt° ’ IraPcra“ »s pàcem, amifliotit in-
vefticuramm Papa conlecutus eft.Nunc ad Anfelmum
redeamus , qui Roma difcedens Lugdunum petvenit I
cm urta tllttc próficifcens Regis legatns Guillelmus , ex
Reÿs mandato tntcrdixit ln Aiigliam reditum nifi
otnnes regtn: confuetudines i, Patrlac Pratte ft 3 " e,
ttntas ac obfervatas, fe quoque fetvaturum certo pro-
j :1 Ec.rec» PolJP°fil::1Sedi Romans fubjettioneSc obe-
d entta. Sed Anfelmus à fententia difcedere noluit league
Lugdun,cum Arch,epifcopo Hugone triennio penè
toto permanftt, Rexomnes Atcbiepifcopatus teàitns
L Rl1? d' ftrrIJ uffit^ nd^ P« Adelam Comitif-
lam Blefenfem Regts fororem, hoc cafu Anfelmus
turns ‘r tUlr ’ -^rad Archiepifedpatns jura refti- ’
tucus eft. Adela graviffimo & pericnlofiffimo morbo
diulaboraverat, ad hanc ,n Santa corporis infirmitate
conlolandam acceflit Anfelmus. Cu|us adventns tan-
turn & tam repentinum gaudium Comitil& tam sgtó
attultt ut proftlgato .morbo valetttdinem recupera-
vetit. Itaque Regem Fratrem Normanniæ fuæ ditioni
redtgendæ oeenpatum uro Anfelmo adiic, & ht Regis
colloquium adduxit. TTndem in Regis grattam accc-
pto Anfelmo , prior lila de Ecclefiarum inveftituris
cotitroverfia ; ouar fos aneca disjunxerat |Pafchalis iu-
dteto Herum relata eft. Is ne Regis animum quem irri-
tabitem antea fenferac, in Anfelmum iternm accen-
deret, nec tarnen de invefticuræ jiffe qmcqnam di’fce-
detet, medtam quandam in bujus caufie dccifioneviam
fcqutituseft : uc Epifcopi à Rege ante inveftiti, quos
i ‘ilcnahs excomnuinicaverac , ab ilia fententia Iblve-
ïcnttiy, &.in fedtbus fuis confirmarentur : fed ne tale
quid in poftemm à R.ege aut Laïco quocumque fiat y
cayit atque ftatuit. Quo Papæ decreto Rex acquievit,
& Anfelmum omnibus bonis & fru&ibiis exilii tempore
à fe percepcis & retentis plene reftituit. Redir igi-
c»r in Angliam Anfelmus fummo totius populi ap-
plaufu ä Regina & optintatibus perhonorince in re-
gnum acceptus ÿ Rex enim Normannico1 motu deten-
tus efat, quo fedato , Noymanniam iterum fuo fub-
jecit impeiio. Reverfufque Concilium .regni publicum
Londini, hidixit, in quo ftatutum fuit noh licere Regi,
vel cuicumque Laïeo perbaculum & annulumEpif-
eopum vel prefbyterum qucmcumque inveftirej finis
eife ut homagium ab Epikopis Regr fiat, pro pofl'efe
fionibustemporalibus. His ex Anfelmi fententia geftisy
coepit prioris illius Londinenfis à fe cclebratæ' Synodj
executioni mandare , & Sacerdotum nuptias-
diffolvere. Sub hsc tempora mprtuo Girardo Ebora-
cenfis Archiepikopo, Thomas Archiepifcopus eleduä*
eiiß