will] il - mei, cur mihi non fubvenicis ? Dixit hoc ( ccce co- 1
Rex^S ram ^ co * qui* non nientior ) in tanta, ficht affir-
mare folebat, anxietate conftitutus, ut fi ei tunc optio
daretur, roultö lætiùs falvâ reverentiâ voluntatis Dei
mori eligerct, quàm Archiepifcopatus dignitate fu-
blimari. Refpondit itaque Balduinus , Si voluntas
Dei eft ut ita fiat., nos qui voluntate Dei con-.
tradicamus? Quæ vérba lachrymæ, 8c lachrymas
fanguis ubertim mox è naribus illius profluens fecutus
eft , palàm cundis oftendens ex qua cordis contri-
tione cum lachrymis verba prodierint. Audito hu-
jufmodi refponfo , Anlelmus} Vac, quàm cito, inquit,
baculus tuus .confradhiseft. Sentiens ergo Rex
quod incalfum labor omnium expendebatur, .præcepit
ut omnes eis ad pedes cadercnt fi forte vel
ita ad confentiendum illici pollet. Sed quid ? Ca-
dentibus illis, cecidit ipfe coram ejus, nec à prima 1
fentemia fua cadere voluit. At illi, animati in eum,
feque ipfos, pro mora quam obje&ionibus ipfius in-
tendendo pafli funt, ignaviæ redarguentes, virgam
hue paftoralem, virgarticlamitant, paftoralem. Et
arrepto brachio ejus dextro, alii renitentem trahere,
alii impellere, ledoque jacentis cæperunt applicare.
Rege autem ei baçulum porrigente, manum contra
cläufit 8c eum fufeipere nequaquam confenfit. Epif-
copi verb digitos ejus ftridim volæ infixos erigere
conati funt, quo vel fic manui ejus baculus ingere-
xetur : verùm cùm in hoc conatum Tu um aliquan-
diu fruftrà expenderent, & ipfe pro fua , quam pa-
tiebatur , læfionp verba dolentis ederec , tandem ,
indice levato, fed protinus abeo reflexo, claufie manui
ejus baculus appofitus eft, & Epifcoporum mani-
bus cum eadem manu comprelfusatque retentus. Acclamante
autem multitudine, vivat Epifcopus, vivat :
Epifcopi cum Clero, fublimi voce hymnum Te Deum (
laudamus decantare cæpere, eledumque portaverunt
Pontificem potius quàm duxerunt in vicinam Eccle-
fiam; ipfo modis, quibus poterat, refiftentc, atque
dicente, Nihil eft quod facitis , nihil eft quod facitis.
Geftis verb quæ in tali caufa geri in Ecclefia.mos eft,
reverticur Anfelmüs ad Regem ,dicens illi, Dicö tibi
Domine Rex, quia ex hac tua infirmitate non morie-
ris ac pro hoc volo noveris quàm bene corrigere po-
teris quod de me nünc adum eft, quia nec concefll
nec concedo ut ratum fit. .His didis, reflexo grellu,
difceffic ab eo. Deducentibus autem eum Epilcopis,
cum tota regni nobilitate, cubiculo exceflit. Con-
verfufque ad eos,in hæc verba feifeitatus eft‘ , In-
teMgitis quid molimini ? lndomitum ta it rum , (fr ve- .
tularn ac debilem ovem , in aratro con jüngere, fub J
uvo jugo , difponitis. Et quid inde proveniet? In-
dom.; bills utique feritas tauri fic ovcm Ian* (fr laüis
(fr agnorum fertilem per J 'pinas & tribulos hac (fr
iliac rapt am , f i jugo fe non exeußerit, dilacera-
bit, ut nec ipfa fibi nec qlicui, dum 'nihil horum
miniftrare valebit, utilis exiflat. Quid ita? Incon-
f i derate ovem tauro copulaflù. Aratrum Ecclefiam
perpehdite , juxta Apoftolum dicentem : Dei agri-
cultura, Dei ædificatio eftis. Hoc aratrum in Anglia
duo boves cater is pracellentes regendo trahunt ;
& irahendo regunt. Rex videlicet, & Archiepif-
copus Cantuarienfis. Jße ficulari jufiitia & irnpe-
rio j. itle divina DoSlrina dr magifterio. Horum
bourn .anus , fcilicet L.anfrancus Archiepifcopus mor-
tuus eft ; (fr alius ferocitatem indomabitis tauri ob-
tinens jam juvenis aratro pelatus, & vos loco mortui
bovis me vetulam ac debilem ovem cum indomito
tauro conjungere vultis ? £ua dico, finis intelligitis,
•(fr ea re quid cui velitis aßoeiare veilem con-
fideraretis, corfidcrantes ab incapto defifteretis. Quod
f i non defiftitis , en pradico vobis quia me, de quo
lanam & lac verb's Dei , dr agnos in fervitium
ejus y nonnulli poftent habere ( extra quam modo putetis)
regia feritas divtrfis a fe fatigatum injurii, W(
opprimet, & gaudium , quod nunc de me qua ft j
pro relevationis veftra fpe vos tenet multos ( cum 5!*' r
nihil confiueti confilii aut fperati auxilii. per me ha-
*bere potuerint) verfitm in moediti'am dolentes efficiet
Eoque proficietis ut Ecclefiam quam relev are à vil
duitate, tantopere fatagitis , ‘ re lab's in viduitatem
etiarn vivente paftore fuo, quod pejus eft, qitando-
que cernatis. Et hac' mala, quitus imputabuntur
nifi vobis qui tarn inconfideratc Regis feritatem dr
me am imbecillitatem conjstnxiftis ? Cum igitur t me
opprefio j nuUma ex vobis fuerit, qui e i . in aliqu9
audeat o b jÊ ^ f vos quoque proculdubio pro libitu
fuo non dubitabit undique conculcare. Hæc dicens
ac, erumpentibus lachrymis dolorem cordis fimu-
lare non valens, ad hofpitinm fuum, dimilfa curia
, vadit. Ada funt hæc anno Incarnationis
Dominica: millefimo nonagefimo tertio, Pridie
Nonas Mardi , . prima Dominica quadragefimæ.
Præcepit itaque Rex, ut fine dilatione, ac diminution
inveftiretur de omnibus ad Archiepifco-
patum pertinentibus intùs & extrà , atque ut
civitas Cantuaria quam Lanfrancus fuo tempore
in beneficio à Rege tenebat , 8c Abathia San&i
Albani quam non folum Lanfrancus fed 8c an-
tecellbres ejus habuille nolcuntur , in Alodium
Ecclefiæ Chrifti Cantuarienfis pro Redemption anima:
fuæ, perpetuo jure, tranfirent. 1
Anlelmus autem poll hæc in villis ad Archie-
pilcopatum pertinentibus ex præcepto Regis mora-
batur , converfante fecum ac viduifuo exinde ne-
cellaria quæque procurante venerabili Gundulpho
Rolfen fi Epifcopo.
Intereà milïï fimt à Rege nuncii cum Iiteris in
Normanniam ad Comitem , ad Pontificem Roto-
magenlem , ad Monachos Beccenfes, quatenus his
quæ in Anglia de Abbate Beccenfi gefta fuerant,
finguli quantùm fua in ter er at aflfcnfum præberent.
Sed quid ? Plurima in'huncmodum ada nihil apud
eo s profecerunt. T andern tarnen importunä ratione
ac racionabili importunitate, Deo dilponente , devi-
d i , quæ de Anièlmo cæpta erant, perfici cöncelle-
runt, & ne onus impofitum fubterfugeret, ei, per
obedientiam, injunxerunt. Unde & literæ à fingulis
fingulæ feriptæ funt, quæ in uno eodemque concordantes
per nuncios Anfelmo 8c Regi funt tranf-
milîæ , de quibus omnibus, unas huic opulculo inle-
ram quatenus in ipfis & aliarum fenfüs cluceat. Sint
igitur hæ. Frater Guilielmus Archiepifcopus fuo Do-
* m 'sno & arnico Anfelmo, Des benediElionem. & no-
ftram. De his qua de vobis à me Rex quaßvit, &
de quibus ipfe mihi fcripfißis, ficuts de tanta re de-
cuit hncufque diu multunque pertraïïavi ; & amico-
rum meorum ac veflros 3 fuper hoc, confiUum quaßvi.
Qui jttrinque voluißent, f i pojfibile fuifiet , & ve-
ftram femper, ut olim, habere prafintiam, & non
facere unde ojfenderent divin am voluntatem. Sed quitt
ad hoc res venit ut utrumque implers neqUeat, fient
dignum efl} divinam voluntatem noftrtt praponimus,
& noftram voluntatem divina fiubjicimus, atque ix
parte T>ei (fr SanEli Petri , omniumque amicorutn
- meorum ac veftrorum qui fecundum Deum vos dili-
J gunt jubeo, ut paftoralem cur am Cantuarienfis Ec-
clefitt (fr Ecclejic’ftico more benediblionem Epijcopaletn
fuj'cipiatis, oviumque veftrarum vobis ut credimus,
divin itus commißarum faluti deinceps invigUetis.
Valete , Fifcera mea.
Iftæ literæ cum aliis Anièlmo diredis priùs ipfî
quàm Regi fuæ func allatæ. Inter hæc, juxta quod
Anfelmus prædixerat, Rex ab infirmitate conva-
luic. Mox igitur cunda quæ infirmus ftatuerat boni
, dilïolvic, & irrita elle præcepit. Çaptivi nempe,
qui nondum fuerant dimifli, julEc ut artiùs folito
ti . cuftodîrentur , dimilîi , fi capi polîènt , reclude- A pado concedere, 8c ob hoc , orto inter eum 8c Ri
rentur; antiqua jamque .donata débita in integru,
exigerentur ; placita 8c offenfiones in priftinùm fta-
tum revocarentur ; illorumque judicio, qui juftitiam
fubvertere magis quam tueri defendereve curabant,
tradarentur 8c examinarentur, ad miferorum utique
opprellionem 8c pecuniæ direpdonem potius quàm
ad alicujus peccati corredionem. Orta eft ergo tam
vafta mifefia miferaque vaftatio per totum regnum ,
ut qui illius recordatur, parem fc ei ante hanc vidifïè
in Anglia , ficut æftimo, non recordetur. Siquidem
omne malum quod Rex fecerat, priufquam fuerat in-
firmàtus, bonum vifum eft, comparatione malorum
quæ fecit ubi eft fanitad redonatus. Qu* fi qui feire
velint de quo fonte manaverint, ex eo perpendere
gem difcidio , quod primum quoque de Pontificatu X«. ’
ejus agêbatur, indefinit urn remanfit. Unde Anlelmus
oppido Status eft, fperans fe hac occafione, ä Pra:-
lationis oncre, per Dei gratiam exonerandum. Jam
enim cum virgä paftorali curam quam fuper Beccura
A bbas fulceperat, pro deferipta fuperiüs ablblutione,
ipfi Becco reftituerat. Et nunc eo quod terras Ecclefia:
injuriä dare nolebat, Epifcopalis officii onus lele lx-
tus evafifle videbat. Vertim cum decurlo non exiguo
tempore clamorem omnium , de Ecclefiarum deftru-
dione conquerentium, .Rex ampliüs ferre nequiret,
virum ad fè 'Winconise,adnnato ibi conventu Nobi-
lium, venire fecit; ac multis bonis 8c Ecclefi* Dei
profutnris promiffionibus il ledum , primatum Ecclcpolliint
quod ipfe prædido Roffenfi Epilcopo , cùm B fiæ Anglorum fufeipere fuafit atque perfuafit. Illeigiillum,
recuperatâ fanitate familiari alfatu moneret
ut fe amplius circumfpedè lècundùm Deum in omnibus
haberet, refpondit. : Scias, o Epifcope, quod
per SanStum vult um de Luca, nunqstam me Deus bo-
itum habebit pró malo quod mihi intulcrit. Hæc de
Rege ad prælèns fuccindè memoralïè fufficiat i
jamque ad deftinatum narrandi ordinem fermo re-
currat. Cùm igitur Anfelmus , fecundùm quodpræ-
libavimus , litteras à Normannia deftinatas. fufee-
piflet, 8c Rex de Dofris à colloquio Roberti Co-
mitis Flandriæ Roveceftram, ubi tune ipfe Anfelmus
erat, veniiret, in fccretum lociwn Anlèlmus
Regem tulit, eumque talitçr allocutus eft. In utro-
que dubius pende t adhuc t domine mi Rex, animus
meus y utrum videlicet adquiefcam pontificatum fufci•
tur more & e^cmplo prædecelforis fui indudus, pro
ufu terræ, Homo Regis fadus eft, & ficut Lanfrancus
fuo tempore fuerat, de toto Archiepifcopatu fài-
firi juftus eft.
Venit.pofthæc Cantuariam vij. Kalend. Odobris
atque immensâ Monachorum, Clericorum, totiuf-
que plebis alacritate fufeeptus, ad regendam Ecclefiam
Dei, locum Pontificis piagno dedudus honore
confcendit. Eodem die venit Cantuariam à Rege mif-
fus quidam nomine Ranulphus, Regiæ voluntatis
maximus executor, qui fpreta conlideratione pieta-
tis ac modeftiæ, placitum contra eum iplà die infti-
tuit j & férus ac tumens , tantum Ecclefiæ gaudium
conturbate non timuit. Qa* res cundorum animos
graviter vulneravit, conquerentium ac nimis indigné
fere, annon. Verum f i me ad fufceptionem illius ra-'<-> ferentium tanto viro tantam injuriam fieri, ut neepritio
perduxerit, volo brsvi pranofeas quid velim fadas.
Volo equidem ut omnes terras, quas Ecclefia
Cantuarienfis, ad quam regendam elefîus fum, tempore
beatte memoria Lanfranci Archiepifcopi tenebat t
mum quidem fux dignitatis diem permitteretur
pace tranfigere. Quorum indignationi hoc quoque
non parum doloris adjiciebat, qubd negotium unde
agebatur ad jura Ecclefia: pertinebat; nec in aliquo
regalis judicii definitionem refpiciebat. Igitur eo
tempore nimis atroci plaga perculli funt homines
ipfius Ecclefix. Unde Anlelmus vchementilllme do-
lens, fed Regi contraire non valens, ex pra:fenti-
bus futura conjecit; 8c quia rnultas in Pontificatu
anguftias foret palfurus, intellexit atque prxdixir.
Accedens itaque ad novum fibique inlolitum genus
ferviendi Deo, juxta Salomonem, ftabat in timore ,
& prxparabat animam fuam ad tentationem, feiens
omnes pie volentes in Chrifto vivere tribulationecn
fine omni plaçito & controverfia ipfi Ecclefia refti-
tuas, & de aliis terris quas eadem Ecclefia ante
fuurn ternpus habebat f fed perditas nondum re-
cuperavit, mihi reftitndincm judscisimque confentias.
A d hac volo u( in iis qua ad Deum & Chr'sftianita-
terni pertinent, te rneo pra cater s s confilio credas, ac
ficut ego te volo terrenum habere Dominum & defen-
forem, ita & tu me fpiritualem habeas patrem (fr
anima tua proviforem. De Romano quoque Pontifice
Vrbano quern pro ApoftoUco ssri/t»nu tfneirt p-v - .h..»u«c.«uyf que non recepifti9_ uuiIICS vuicillt» ui V.
(fr ego jam rccepi atque recipio , eique debitam obe- ■*-' neceftarih pati oportere.
dientiam & fubjettionem exhibere volo , cautum te fa
do ne quod fcandalum.inde oriatur in futuro. De his
quefo tua voluntatis fententiam edicito , ut ed cogni-
td certior fiam quo me vert am. Rex itaque, vocato
ad.fe Wilhelmo-Dunelmenfi Epifcopo, & Roberto
Comite de Mellento.., juffit ut ei prxfentibus, qua
dixerat, iteraret. ' Fecit imperata, & Rex fibi per
Confilium ita refpondit. Terras de quibus Ecclefia
faifita quidem fuerat. fub Lanfranco omnes: eo, quo
tunc erant, tibi modo reftituam , fed de itlis quas fub
ipfo non habebat, prafenti nu/lam tecum conventiosjem
in ft it no. Verumtamen, de hü & aliü , ere darrt tibi
ficut debebo. Fjnierat’ Rex in iftis & ab invicem
difcellerunt.
Deinde, paucis diebus interpofitis, Rex ipfe con-
fenfum quem ä Normannis fuper Anftlmo, juxta
quod prxfati fumus, expetierat, per Epiftolas acce-
pit. Et veniens in villam fuam qua: Windlefora
vocatpr, Anlelmum per fe fuofque convenit, quatenus
& fecundum totiüs regni de eo fa&am eleiftio*-
nem Pontifex fieri ultr^ non negaret, & terras Ec-
clcfix qnas ipfe Rex, defundü Lanfranco, fuis de-
derat pro ftatuto lervitio, illis ipfis hxreditario jure
tenendas , causä fui amoris, condonaret. Sed Anfelmus
nolens Ecclefiam, quam needum realiquainve-
ftierat, expoliare i terras, ut petebatur, nullo voluit
Inftante verb tempore fua: confecratipnis, venit ex
more Thomas Archiepifcopus Eboracenfis, & omnes
Epifcopi Anglia:, Cantuariam, eumque debitä ve-
neratione ibi Pontificem conlecravere pridie nonasDe-
cembris. Duo tarnen Epifcopi, Vigornenfis videlicet
8c Exonienfis, infirmitate detenti, huic conlecratio-
ni.interefle non valuerunt. Sed nunciis apicibufqMe
direÄis , ablcntiam fuam Coepifcoparum fuorum
prxfentix hac in caufa pra:lentem & cönfcntaneam
fore denunciaverunt. Verum cum ante ordinandi
Pontificis examinationem Walchelinus Wentanus E*
pifcopus, rogatu Mauricii Epilcopi Lundonienlis cujus
hoc officium eft, Ecclefiaftico more ele&ionem
E leriptam legeret, moxin primo verfii Thomas Eboracenfis
graviter offenfus earn non jure fatftam con-
queftus eft. Nam cum diceretur : Fratres & Coepifi
copi mei, veftra Fraternitati eft cognitum , quantum
temporis eft ex quo, accidentibus variis evmtibus ,
hac Dorobemenfis Ecclefia totius Britannia Metropolitana
fuo fitviduata paftore, fubintulit dicens: Totius
Britannia Metropolitana ? S't totius Britannia
Metropolitana , Ecclefia Eboracenfis qua Metropolitana
eße feitur y Metropolitana non eft. Et quidem
Ecclefiam Cantuarienfem Primaiem totius Britannia
eße feimus, non Metropolitanam. Quod auditutn
ratione fubnixum elfe, quod dicebat intelle&um eft.
Eiij