*Ö S A N C T I A N S E L MI 1
Ed fbrtaflc cum dicitur jufta , vel magna,, vel * A idcirco penitiis furamum non eft. Si igitur * natura ^
aliquid fimilium, non oftendicnr quid fit; * fed po- ilia compofica eft ex pluribus bonis > base omnia, qiife *"****■■ -
orals' cpmpofito ciiis qualis, vel quanta fit. Per qu.ilita.tem quippe, vel lnfiint, in illam incidere necelfe
quantitatem » quodlibet * horum dici videtur. Omne
namque quod juftum eft, per juftitiam juftum eft : Sc
alia* hujuimodi fimiliter. Quare ipfa luinma nature
non eft jufta, nifi per juftitiam. Videtur igitur partici-
” * u4jr patione qualitativ, juftitia: ,'fcilicet, jufta dici fumme
jed ftr bona fubftantia : quod fi ita eft, per aliud eft jufta» non
tß?“U Pcr At hoc contrarium eft veritati perfect*: quia
, bona, vel magna, vel fubfiftens, quod eft omnino, per
. fe eft, non per aliud. Si igitur non eft jufta , nifi per
juftitiam; nec * jufta eile poteft > nifi per fe : quid ma-
gis confpicuum , quid magis necéflarium , quäm qubd
eadem natura» eft ipfa juftitia : * & cum dicitur eile
jufta per juftitiam, idem eft quod per fe ; & cum jufta g
per fe dicitur eile, non aliud intelligitur quäm per juftitiam.
Qua propterfi quasratur quid lit ipfa fumma
natura, de qua agitur j quid verius refpondetur,
' quäm juftitia? Videndum igitur quomodo intelligen-
dum fit, quando illa natura, qua: eft * ipfa juftiti;
eft : quod nefas filfitatis* aper'ta ratione deftruit Sc
obruit tota, qua: fuprä patuit, neceflitas veritatis.
Cum igitur ilia natura nuUp modo cbmpofita fit j Sc
tamen om'nimodo tot ilia bona fit : necciTe * eft ut ilia
omnia non plura»fed unum fint.-Idem igitur eft quodlibet
unum illorum , quod omnia, * five fimul, five
fingula; utcum dicitur juftitia , vel-eifentia , * idem
fignificat, quod alia, -vel omnia fimul, vel fingula.
Quemadmodum itaque unum eft, quicquid elfentia-
liter de fiimma fubftantia dicjtiir .: ita ipfa uno modo
una confideratione eft , quicquid eft elfentialiter. Cum
enim aliouis homo*dicitur & corpus, & rationalise &
homo ; non uno modo vel confideratione ha;c tria dicitur.
Secuiidüm aliud eft enim.corpus, Sc fecundüm
aliud * rationalis ; & fingulu horum non eft totum.* id,
quod eft homo. Ilia verb fumma effentia pullo modo Summ* „
fie eft aliquid, ut iïlud idem fe,cundiJm aliummodum,/,*£r*tnV‘tg
aut fecundiïm aliam confiderationem non fit: quia ei
dicitur jufta. Quoniam enim homo non poteft efle. quicquid aliquo modo elfentialiter eft, hoc eft totum folri/thTu,
juftitia, juftitiam autem habere poteft : * non intelli- quod ipfa eft. Nihil* igitur quod dc ejuseffentia vere *“ro 't
gitur juft us homo exiftens juftitia , fed habeas jufti-
[kmmu tiam. Quoniam igitur de fumma natura non propriè
did- dicitur * quia habet juftitiam , fed exiftit juftitia : cùtn
* jufta, propriè iytelligitur exiftens juftitia j
idtxi- non autem habens juftitiam. Quare fi, cum dicitur
•htiu. exj(iens juftitia, non dicitur qualis eft, fed quid
êft; confequitur ut, cùm dicitur jufta, non dica-
tur qualis ait, fed quid fit. Deinde, quoniam de'
ilia fuprema elfentia idem eft dicere quia eft jufta, &
quia eft exiftens juftitia : & çym dicitur, * eft exi- C
ftens jyftitia, non eft yliud quàm, eft juftitia ; nihil
differt in ilia, five dicatur, eft* juftitia, fiye, eft
jufta. Quapropter cum quæritur de ilia quid eft, non
mîniis congrue refpndetur, jufta, quàm, juftitia :
qfiod verb in exemplo juftitjx ratuni elfeconfpicitur,
hoc de omnibus, quae fimifiter de ipfa fumma natura
dicuntur, intefte<ftus fentire per rationem êon-
ftringitur. Quicquid igitur eorum de ilia dicatur,
non qualis, vel quanta ; fed magis quid fit monftra-
tur. Sed palam eit quiaquodlibet bonum fumma na-
dnt*t tura fit, fumme illud efb. Ilia igitur eft fumma ef-
tirTfity ^ ntia, fumma vita, fumma ratio, fumma falus | fym-
mt\iBud ma juftitia., fumma fapientia , fiimma veritas, fumma
bonitas , fummamagnitu4p > fumma pulchritudo,
dicitur , in eo quod qualis, vel quanta; fed in eo quod
quid fit, accipitur. Quicquid enim eft, vel quale,
vel quantum, eft * etiam aiiud in eo quod quid eft,
unde noa*fimplex, fed compofitum eft.
C A P U T X V I I I . * . ui. Cap, i
Quod fit fine principio, & fine fine.
eft ,x ft vtl per.
* qua eft : - tjjei per
Ex quo igitur ha;c tarn- fimplex natura creatrix &
vigor omnium fuit, vel ufquequo futura eft ? An
potius neccx quo, nec ufquequo eft > fed fine princi-
pio Sc. fine fine* eft ? Si enim piincipium habet; aut
ex fe, vel per fe hoc habet; aut ex alio | v.el per aliud ;
aut ex nihilo, vel * per nihil. Sed conftat per veritatem
jam perfpeiftaro'quia nullö modo ex alio , vel ex nifimilit
fumma immortalitas , fumma incorruptibilitas, fum- p, » ve^ Per ahud, vel per nihil eft. Nullo igitur c..w
ma immutabilitas, fumma beatitudo, fiimma aster- Per abu<l | vel ex alio, aut per nihil, vel ex nihilo
nitas-, fiimma poteftas, fumma unicas; quod non iuitium fortitaeft. Ex feipfa verb, vel per fe initium
eft' aliud, quam fum me ens, fum me vivens alia * habere non poteft : quanquam ex feipfa, & per feipfam
C A P U T X V I I . *
fit. Sie enim eft ex fe* & per'fe; ut nullo modo
fit alia eflentiä, qua eft per fe & ex fe, & alia per
quam & ex qua eft. Quicquid autem ex aliquo vel
per aliquid incipit efte, non eft omnino idery illi
ex quo, vel per ejuod incipit elfe. Summa igitur natura
nori inccepit per fe, vel ex fe. Qiioniam igitur
nec per fe, nex ex fe, nec per aliud, nec ex alio, nec
per nihil, nex ex nihilo habet principjum ; nullo modo
habet principium., Sed neque finem habebit. | | enim
finem hahitufa eft, non eft fumme immortalis &
fiimme incorruptibilis : fed conftat quia eft iummd
*nta!ftve”ft. £ immortalis & incorruptibilis : non habebit igitur fi-
fit quicquid nem. Ampliiis : fi finem habituraeft; aut yojens, aut
tciiur m nolens deficietl Sed pro certo non eft fimplex bonum
cujus voluntate perit fummum bonum : at ipfa eft verum
& fimplex bonum : quare fuä.^)onte non defi-
ciet ipfa, quam certüm eft efle fummum bonum. Si
“ verb nolens per icy ra eft j -pon eft funanfe potens,
Qfiodr ita fit fimpltx , ut omnia, qua de ejus effentia
diet pojfunt, unum idemque fini in iUa ; & nihil
de ea dici poffit fubßantialitcr nifi in eo quod
quid eff.
mpefitum
HU
ju i f eft i qued
»<» eft. Hue »
.mpefiu. Et . S É Ü
nIfini
ul, five fingula. Et tàm
\ mjgMM
qued qualis v
q : vUid ergo, fi illa fumma natura tot bona eft,
_/eritne compofita * tarn pluribus bonis ; an po-.
tius non. tunt plura bona, fed unum bonuni tarn' plu- _
nt um- ribus nonnnibus fignificatum.? Omne enimcompofi- nec omnipotens : fed rationis necelfitäs afleruic eam
hkexqui- tum ut fubfiftat, indigethisexquibus componitur ; & fumme potentem efle & omnipotentem. Non ergo
temptni- lUis debet * quidem quod eft, quia quicquid eit, per nolens deficiet. Quare • fi nec vofens , neque no-
qhu ^ <l»iod funt, per illud non funt: Sc lens* fumma natura finem habebit, ] nullo modo ut. «
M O N O L O G L U M .
finem habebit. Amptiùs : fi illa fummà natura finem A
* habet, vel principium, non eft vera asternicas : quod
* efse*fupra inexpugnabiliter' inventum eft. Deinde
cogitet, qüi'poteft, quando inccepit, aut quando
non fait hoc verum ; fcilicct, quia futurum erat aliquid
: aut quando dèfinet, & non efit hoc verum ;
fcilicet, quia practeritu^i erit aliquid. Quod fi neu-
trum horum cogitari poteft j & utrumque hoc verum
fine veritate efse non poteft : impoflibile eft vel co-
girare qubd veritas principium vel finem habeat. de-
nique fi veritas habuit »principium , vel habebit fi-
nem. s.antequam ipfa inciperet, verum erat * tune
quia non erat veritas : St poftquam finita erit * quia
nbn erit. * Atqui verum non poteft efse fine veritate
: erat igicur verlas, antequam efset veritas ; &
erit veritas, poftquam finita erit veritas ; quod in-
convenientiffimum eft. Sive rigitur dicatur vericas
habere, live intelligatur non habere principium vel R
finem , nullo claudi poteft veritas principio vél fine :
quare idenj fequitur de fumma natura, quia ipfa.
fiimma veritas eft.* *
i. C A P U 'T X IX . *
QUomodo nihil fuit ante, aut erit poß illam,:.
<£tum accipien.dum eft ; nec fic eft ejtponendufri , üt
intelligatur aliquando fuifle, quando illa non eraf,
Sc nihil-erat; fed ita ut intelligatur quia*nte illam
non fuit aliquid. Eadem ratio eft duplicis intdlleófcus
fi nihil dicatur poft illam efle futurum. Si ergo hasc
interpretatie', qüas fafta eft de nihilo, diligente* dif-
cernitür, veriflimè nec aliquid , nec nihil fummam
eflèntiam aut prsceflilfe aut fubfecuturum eflè, St
nihil fuifle ante vel - poft illam elfe* fecüturum con*
cluditur, & tamen nulla jam conftitutorum folidi-»
tas nihili inanitatc concutitur.
C A P t J T X X . * */
Quod Ui t fit in omni loco & tempore■.
[liquid fit fint ipfa cteamct^eßlntia , 'fint
' liquid- “Ïtenique quid nec détermine
dm ipfa nori eft ,Oibi nulla eft effen,u
Duplex eft f t n fus hu jut
, effin,ia effet, f t ,,., cum era, nih.L i .e » :
if aliquid^ Pnrne fènfie fel fa eft : fecund*
SEd ecce iterum infurgit nihil, & quxeunque ha-
<ftenus ratio * veritate Sc neceflitate concorditer
atteftantibus, difleruit, alferit elfet nihil. Sienimea'
qua* fupra digefta funt, neeeflarias veritatis munimi-
ne-^rmata funt : non fuit*aliquid ante fummam ef-
fentiam , nec erit * aliquid poft eam : quare nihil fiiit
ante eam, & nihil erit poft eam. Nam aut * aliquid,
f i Cna‘f f X ‘iïentilX “ b,1ue ér fempet i f I . qm* nunqdtm incepit aut di.
»«,.2
:nbI ér ali-
frminett p,t .. . . cr .....j/... ... yen p c tn-m pucnnam ; nem ptttntia
ejus eft ipfius tffentii. Erge[ubiqui ér fimptr eft.
QUanquam autem fiipra conclufumfit, quia ciea-
trix hxc natura ubique, & in omnibus , & per
omnia fit: & ex. eo, quia nec incoepit, nec * definet "
eflè, confequatur quia femper fuit, * & eft, & erit j
fentio tarnen * quiddäm contradi&ionis * fiibmurmu-
rare ; quod me cogit diligentiüs , ubi & quando ilia
fit, indagare. Itaque fumma effentia , aut ubique 8c
femper èft, aut tanriim alicubi& aliquando, autnuf- >
I quam & nunquam : quoddico, auf in omni loco*&
tempore; aut ^determinate in aliquo, vel in nullo. Sed
quid videtur repugnantius, qukn ut quod veriffimè
Sc fymroè eft, id nufquam & nunquam * fit. Falfum
eft igitur nufquam * vel nunquam illam eflè. Deinde,
“ quoniam nullum bonum , nec penitus aliquid eft
aut nihil neccflè eft præceffiflè, vel fubfecuturum effè! C ^ nc Ca : ^ ‘^ a nu^luam ve^ nunquam eft', nufquam
QufÉUitem dicit quia nihil fuit ante ipfàm, & nihil É k É | | -----' —1
erit poft ipfam, id pronuntiare videtur : quia fuit ante
ipfàm, quando nihil erat ; & erit poft jpfam, quSndo
nihil erit. Quando ergo nihil erat, ilia non erat ; Sc
quando nihil erit, illa nonerit. Quomodo ergo non
inccepit ex nihilo, aut. quomodo non*deveniet ad
nihilum : fi üla nondumerat, cum jam erat nihil }* Sc
vel. nunquam aliquod bonum eft, & nufquam vel*
nunquam omiiinö aliquid eft. * Quod quàm falfum
fit, nec dicere opus eft : falfum igitur eft & illud, quod
ilia nufquam * aut nunquam fit. Aut éft ergo determi-
natè alicubi Sc aliquando : aut ubique & femper. * At
fi determinate eft in aliquo loco vel tempore : ibi & .
tune tantum , ubi Sc quando ipfa eft, poteft aliquid
eadem jam non erit, cum adhuc erit nihil ? 1 Quid er- c?* ’ vcr^ & quandö non eft, ibi & tune pego
molita eft tanta moles argumentorum ; fi tarn facild nit“s nu,Ia eft effentia; quia fine ea nihil eft : finde
demolicur nihilum molimina eorum ? * §i namque cö- * cpn^ uecur uc l°cus & aliquod tempus,
ftituitur ut fummum efTe nihilo & prarcedenti fucce- & quando omninb nihil eff. Quod' qüoniam eft
dat, & fubfequenti * deCedat: quicquid fupra ftatuic ’ jPte namque locus & tempus ipfum aliquid
verum ,* necefledeftituitur per inane nihilum. An po- ’ non poteft eflcTumma natura alicubi, * yel ali-
tids repugnandum eft nihilo, ne totftrudlur* necef-^ ^uando determinate. fi^uod fi dicitur * qubddetermi-
fari® rationis ä nihilo expugnentur; & fummum bo- n.aC^ ® Pef/fe alicubi & aliquando eft f fed per potent
num, quod lücernâ veritatis quæfitum Sc inventum
eft » amittatur pro nihilo.. Potius igitur aflèratur, fi
fieri poteft, quia nihil non fuit ante fummam çflèn-
riam , ‘nec erit poft illam ; quàm, cùm locus datur ante
yef poft illam nihilo, per nihilum réducatur ad nihilü
illud eflè, quod per fcipfum’conduxit id quod erat ni-
/«- hil, * eflè. Duplicem namque una pronunciatio ge-
nk‘~ r*c fènlentiam ; cùm dicitur quia nihil fuit ante fum-
aute mam dfentiam. Unus enim eft ejus fenfus, quia priuf- p
qaam fumma eflèntia effet : fuit ; cum erat nihil. AI- ^
ter verù êjus eft intelledus, quia apte fummam ef-
fentiam non fuit* aliquid , velutifi dicam , nihil do-
cuit me volare : * aut hoc fie exponam, quia ipfum
niBil, quod * fignificatnon aliquid , docuit me volare;
& erit falfiim ; aut quia non me docuit* aliquid volare;
quod eft verum. Prior itaque fenfus eft ; quem fequitur
fiiprà tradata inconvenientià, & omnimbdâ ratione
pro falio repellitur. Alter verb eft,qui fuperioribus*per*
feda cohasret convenientiâ.& tom. illorum contexio-
ne verus eflè compellitur. * Quare cùm dicitur quia
nihil fuit ante illam, fccundùm pofteriofem intellctiam
liiam .eft übicunque, vel quandocunque aliquid
eft; non eft verum,: quoniam enim potentiam ejus nihil
aliud , quäm ipfäm elfe manifeftum eft; nullo modo
potentiaejus fine ipfa eft. Cum efgo non fit alicubi
vel aliquando determinate; neceffe eft uc fit ubique
& femper ; id eft, in omni loco & tempofe.
C A P U T * X X I .* et
QUodkin nullo fit loco aut tjmporc. -
fumma n
iivtfianem. El
per pant, fit ,
nbut fit tnqutr.
fun, fingula ,*.
tfta tß fimul in fingulu lfm, per.fingula i
alia laia. Eega unum ta,um nan poteft effefim ul in dit■ erfis,
E’£‘ P•r fingulà laca . fingula ftt <tu EtWfif*>
■a tß tatta fimu1 in fi'gulu tarn , quat fingmUleea rfft
Id funt , pfa non eft iai* fi,nul in 1
ec ipfa - fimul in amniht m ipfa
fin* f l iet aft tata fimul dxftusäe in fingu tmperib qui»
tß ipfa ejm eff, pai e/ens.p,
T«!i1 • Ergo nulle ma, empare : Sed
m,d fina ea nec uf quam eft, eft lUumteffe
e & femper.
B