J&/j4r*ti
Ædvvtrdus
M f
Edtlrcdtti
( ¥ ) $ ) W © ® $ ) ( * )
<£>f£> ( t ^
E A D M E R I
C A N T U A R I E N
H I S T O R I A
L I B E R
SE g N a n t e in Anglia gloriofifïïmo Regë
Edgaro, & tocum regnnm fanCtis legibus
ftrenuè gubemance , Dunftanus Cantuario-
rumAntilles, vir totus ex virtutibus fa&us, Chriftia-
næ legis moderamine totam Britanniam difponebat.
Hujus gravi opérâtione, atque confilio ,. Rex idem
& Deo devotus exticic, & undique irruentium barbarorum
impetus irivi&â virtute debellavit, evicic,
compreffit. Pacem itaque diefque foelicès Anglia cir-
cumquaque obtinuic, dum Regis iftius & Patris
Dunftani corporali præfentiâ potiri promeruit. Qui
Rex cùm vitæ fuæ diem ultimum propinquum fore
fontiret, Edwardo filio fuo regni habénas reliquic.
Succeffor ergo gloriofi patris gloriofus Edwardus, à
fànélo DunCtano inftitutus, regnum, quo tempore
vixit, ftrenuiffimè rpxic. Verùm evolutis coronæ fuæ
pauculis annis impiâ fuæ novercæ fraude necatus,
fratrem fiium, Edelredum nomine, filium ipfius rha-
læ mulieris, regni quidem, fed nullius probitatis, hæ-
tedem forcituseft. Çui, quia per fanguinem Fraçris ad
regnum afpiravit, gravi inveCfcione præfatus Antilles
comminatus eft ; qubd ipfe videlicet in fanguine vi-
Clurus, qubd barbarorum incurfus atrocî oppreffionc
palfurus, qubd ipfiim quoque regnum innumeris arque
cruentis vaftacionibus conterendum foret edixit.-
Qnæ prophetia viri Dei quàm vera extiterit, & in
chronicis, qui legere volunt, & in noftris tribulationi-
tus qui advertere fciunt „\idere facillimè poffunt, ne 1
diçam in h is quæ iftius operis fériés per loca, veritate
dictante, demonftrabit.
Tranflato igitur ad coelcftia beato Dunftano j eve-
ftigio, ut prædixerat i-pfè, barbarorum irruptioni Anglia
patuit. Regis etenim defidia circumcirca inno-
tuit, & ideo exteçorum cupiditas opes Anglorum
quàm mores affeCtans, hac 8c ( illac, per mare, terrain
invadere, & primb propinquas mari villas &
urbes , deinde iremotiores, ac dcmum tbtam provin-
ciam milerabili depopulatione devaftare. Quibus
cùm ille, nimio pavorè percuflus, non armisoccur-
rere , fod data pecunia pacem ab eis petere non cru-
buiffot ; ipli fuicepto precio in fua revertebantur, ut
numéro fuorum adau'Clo ferociores redirent , ac
præmia: iteratæ irruptionis multiplicata reciperent :
unde modb decem millia, modb fodecim milia, mo-
db viginti,quatuor millia, modb triginta millia li-
brarum argent! confecuti font; omnia eis îargiente
præfato Rege Edelredo , & gravi exaCfcione totum
regnum opprimente. Inter ifta mala quartusà beato
Dunftano Alfegus , Wentanus Epifcopüs Ec-
clefiam Cantuarienfoni regendam fuccepit , vir lire*
nuus, de ab infantia fua facrâ Religionis vitâ 8c
S I S M O N A C H I
N O V O R UMP
R I M U S ,
A'babitu decoratus. Hic igitur confideratis innume-
ris malis quibus totum regnum in immenfum deva-
ftabatur, inhorruit ; & quibus poterat modis ope-
ram dare cæpit quemadmodum immanitati nefando-
rum hominüm poflit obviari. Quod ipli percipicn-
tes, & ne confuetis quæftibus privaicntur, fibi ac
fuis providences, in ipfumacerbo odioanimati funt.
Unde vaftatâ & conflagratâ civitate Cantuariâ, ci-
vibufque ejus lachrymabili per eos forte damnads,*
Eccleliam quoque Savaltoris in eà conlîllentem flam-
ma confumpfit. Ipfe Pater interea furentum ma-
nibus vinbbus abducitur, trucidatis prfmb coram eo
penè omnibus Monachis qui fub ejus regimine in
iplà Ecclelîa Domino Chrifto famulabantur. Inde
Alfegus naucellæ injeâus , ad Grenewic vehitur, &
crudeli cullodiæ per feptem menfes mancipatus, dum
malignantium iniquitati manus dare nullis minis vi-
éfcus adquiefceret, fæviffima nece ab eis lapidatus
occubic. Hæc paucis commemoraverim non hifto- |
tiam texens i fed quàm veridico vaticinio Pater Dunftanus
mala Angliæ ventura prædixerit, foire volcn-
tium intellebfcui pandens. Nec hic malorum finis ex-
tidt. Aéta funt ènim poft hæc & alia per Angliam in»
gentia mala , ac pluribus annis femper funt fibi ip-
fis in deterius auéla. Inter quæ, Monafteria quoque
fervorum & ancillarum Dei , quæ ufque in qua-
draginta oûo numéro, tempore Regis Edgari per
Patrem Dunftapum, cooperantibus landli Qfwaldo
videlicet Eboracènfi, & Athelwoldo Pontifice .Win*
tonienfi, nova furrexerant, & magna ex parte di-
ruta *, & Religio Monachici Ordinis in nihil pene re-
dadla eft. Tranfierunt in iftis anni plures.
Régnante antem Edwardo, quem ex fororc Ri-
chardi Çomitis Normannorum, Imma nomine, præfatus
Rex Anglorum Adelrédus filium fofoeperat j
Monafteriorum , quæ ufque id temporis deftruéfcioni
fupererant, plurima deftru&io fadla eft. Qua tempe-
flate Godwinus Gantiæ Comes magnanimus per
Angliam terra mariquë habebatur. Hic orto inter
illud & Regem gravi difeidio, exul ab Anglia cum
ffuis omnibus foré judiçatus eft. Ivit itaque ad Comi-
tem Baldwinum in Flandriam , & Haraldus filius ejus
in Hiberniam. Hinc , Matre Regis Imma defunââ, ,
Godwinus & Haraldus in Angliam reverfi funt} nu-
merofis uterque navibus & valida Militum manu val-
latus. Quod multi Principum Regis agnofoentes, &
bellum hinc iride moveri horrefeentes, ut pax utrin-
que fieret inftiterunt. At Rex Godwini verfutias
fufpeëlui habens, reftitit, nec paciacquiefoere voluit,
nifi primb quibus fibi focuritas pararetur obfides habe-
ret. Vulnothusitaque filius Godwini, 8c Hacun filius
juanî fil il fui, obfides dantur, ac in Normannia Villel-
,r if* flioCfonviti, filio foilicet Roberti filii Richardi fratris
matris fuæ, euftodiendi deftinantur. Quibus geftis
Godwinus, utpote hoftis Ecclefiæ Cantuarienfis (nam
fedu&o Edzino Arehicpifcopo, villam ipfius Ecclefiæ
jiomiue Folcheftanum ei furripuit ) mala morte poil
breve tempus interiit, & Haraldus filius ejus Corai-
tatum Cautiæ patri fuccedens obtinuit. Is.* elapfo
modico tempore, licentiam petivit à Rege Norman-
niam ire & fratrem fiium atque nepotem qui obfides
tenebantur liberate , liberatos reducere. Cui Rex :
Hoc, inquit * non fiet per me : Veruntamen ne videar
le vellc impedire, permitto ut eàs quo vis, ac expe-
riare quid polfis. Præfentio tarnen te in nihil aliud
tendere, nifi in detrimentum totius Anglici regni &
opprobrium tui. Nec enim ita novi Comicem mentis
expertem, ut eos aliquatenus velit coneedere tibi,
fi non præfcierit in hoc magnum proficuum fui.
Afoendit itaque Haraldus navem fuo quàm Regis
confilio credens cum ditioribus & honeftioribus ho-
minibus fuis, auro & argento vefteque preciofa no-
biliter inftrudlis. Mare turbulentum navigantes ex-
territat, & navem undarum cumulus vehementer
exagitat. Ejedla tandem cum omnibus quæ ferèbac in
Pontivum fluvium qui Maia vocatur, à Domino ter-
ræ illius, pro ritu loci, captivitati addicitur j & ho-
mines in ea confidentes diligentiori cûftodiæ manci-
pantur. Conlïri&us igitur Haraldus quemlibet ex
vulgo promilïa mercede illcblum clam ad Comitem
Normanniædirigit,exponere illi quid fibi concigeriu
At illcfeftinatbper Nuncios mandat Domino Ponti-
vi Haraldu'm cum fuis ab omni calumnia liberum fibi
quantociùs mitti 1 fi priftinâ amicitià fuâ à modb
vellec ex more potiri» Sed cùm ille hominem dimit-
tere nollet, iterum in mandato accepit fo nect lla-
rib Haraldum. milfurum, alioquin certiffimè foiret
^7illelmum Normaniæ Ducem^rmatum pro eo Pontivum
iturum» Mittit igitur virum cum fociis , pri-
mb tarnen eis quæ meliora detulerant fimul ablatis.
Hinc ad Willeltaum Haraldus veniens honorificè
fufoipitur. Et audito cur patriam exierit, bene quidem
rem procelfuram fi in ipfo nonremanerec, Villel-
mus refpondit. Tenuit ergo virum aliquot diebus circa
fe,, 8c in mora ilia, moreprudentis, aperuit eiquod
habebat in mente. Dicebat itaque Regem Edwar-
dum quando fecum juvene olim juvenis in Normannia
demoraretar » fibi interpofitâ .fide fuâ pollicitum
fuifle quia fi Rex Angliæ foret, Jus regni in ilium
jure hæreditario poil lç transferret. Et lubdéns ait*
Tu quo que f i mih'i te in hoc ipfe adminiculaturum fpo~
ponaeris, & infupey CafieUum D of ris cum puteo aqua
ad opus rneum te faEburum : fororemque tuam quam
uni. de principibus mets dein in uxorem te , ad me,
tempore quo Nobis conveniet, deßinaturum ; neene fi-
U am me am te in conjugcm acçepturum fire promife-
' ris, tune & modo nepotem tuum, & cum in Angliam
régnâturus venero, fratrem tuum incolumen recipiest
In quo regno fi aliquando fuero tuo favor e copfirrnatus ,
fpondeo. quia omne quod a me tibi rationabiliter con*
cedi perieris , obtinebis. Senfit Haraldus in his pô-
riculum undique, nec intellexit quâ evaderet, nifi
in omnibus iftis voluntati Willelmi adquiefceret. Ad-
quievit itaque. At ille ut omnia rata manerent, prolatis
Sanâprum Reliquiis, ad hoc Haraldum perduxit qua-
tenus fuper illas jurando teftaretur fe cunbta quæ
convénérant inter eos opéré complecurum, nifi com-
muni mortalibus forte præfènti vitæ præriperetur»
His ita geftis, Haraldus, adepto nepote, in patriam
fuatn reverfus eft. Ubi verb quid accident, quid e-
gerit, Régi percunbfcanti narravit : Nonne dixi tibi,
ait, me 'Willelmum nôfle, & inillo itinere tuo plu-
rima mala huic regno contingere polTe ? In brevi poil
hæc, obiitEdwardus. Juxta quod illic ante mortem
ftatuerat , in regnum ci fuccelfit Hataldus.
Dein venit nuntius in Angliam à præfato Willelmo MeŸitdH,
diréélus, expetens fororem Haroldi, juxta quod con-
venerat NSîrillelmo& illi» Alia eciam quæ, vioiato lacra-
mento, forvata non eranc, calumniatus eft. Ad quæHa-
roldus hoc modo fertur refpondilîc. S or or mea quam,
juxta condiElum-y expet is, mortua e fl. Qubd f i corpus ejus
quale nunc eft vult Comes habere, mit tarn, ne judicer
facramentum viola f e cjuod feci. Caflellum Dofiis &
in eo puteum aqua licet nefeiam cui} ut vobis convenu
, eXplevtt. Regnum quod nec dumfaerdt me um, quo
jure potui dare vel permittere ? Si de filia fita quam debut
ip uxorem, ut a fer it y ducere , agit ; fuper regnum
Anglia mulicrem exttaneam, inconfultis Principibus,
■nec debere, me fine grandi inju'iâ poße adducere no-
verit. Reverfus nuntius refponfa retulit Domino
fuo. Quibus ille auditis, iterùm ei amicâ familiari-
tatc manda vit quatenus alfis omiflis , fervatä fidei
fponfione, faltem filiam fuam uxorem ducerec j alioquin
fo promilfam regni fucceffionem armis fibi vin-
dicaturum proculdubib feiret. At ipfe nec illud quidem
fo facere veile, nec hoc formidare, re/pondic.
Unde Willelmus indignatUs, magnä fpe vincendi belli
ex hac Haröldi injuftitia eft animatus. Parata igi-
cur clalfo, Angliam petit, confertoque gravi præliô
Haroldus in acie cecidit, & "Willelmus vidtor regnum
öbtinuit» De quo prælio ceftantur adhuc Fran-
ci qui interfuerant : quoniäm licet vafiqs cafus hinG
inde extiterit * tarnen tanta ftrages ac fuga Norman-
UQrum fuit, ut vi«3oria quâ potki funt, verè 8c
abfque dubio foli miraculo Dei aferibenda fît, qui
puniendo per hanc iniquum perjurii fcelus HafoJdi
oftendic fo non Dominum elfe volentem iniquità-
tem»
Rex itaque fadlus Willelmus, quid in Principes^;//*/»*,
Anglorum qui tantæ cladi fuperelfo poterant, feccrit >l-
dicere, cùm nihil profit, omitto. Qrii ex quo Victoria
ufiis eft, quod fuit pridiè Idus Oétobris, inunClus
permanens; in Nativitate Domini unClus eft in Regem
apud Weftmonafterium à beatæ memoriæ Eal-
redo Archiepifoopo Eboracenfi, 8c nonnullis Epifco-
pis Angliæ. Quam confocrationem licet ipfo Rex 8c
omnes alii optimè nolfont debere fpecialiter fieri 8c
propriè à Pontifice Cantuarienfi J tarnen quia multa
mala & horrenda crimina prædicabantur de Stigando,
qui eo tempore ibi Pontifex erat, Voluit earn ab ipfo
fufoipere , ne malediCtioncm viderettir induere prb
benediClione. Ufus ergo atque leges, quas patres fui
8c ipfo in Normannia habere lolebant, in Anglia for-
vare volens, dehujufmodi perfonis Epifcopos, Ab-
hates, & alios Principes per totam terram inftituit, de
quibus indignum jùdicaretur, fi per omnia fuis legibus
, poftpofitâ omni alia confideratione, non obe-
dirent; & fi ullus eorum , pro quavis terreni honoris
potentia, caput contra eum , levare auderet ;
feientibus cunClisunde, qui. ad quid allumpti fue-
rint. CunCta ergo Divina fimul 8c humana ejus nutum
expeClabant. Quæ cur.Cta ut paucis animad-
vertantur, quædam de eis quæ nova per Angliam
forvari conftituit,ponam; æftimans ilia feitu elfe necef-
foria ad cognitionem eorum quorum caufâ maximà
iftud foribendi onus fufoepimus. Non ergo pati voie-
bat quemquam in omni dominatione fua conftitutum
Romanæ urbis Pontificem pro Apoftolico , nifi fe
jubente recipere, aut ejus literas > fi primitùs fibi often-
fæ non fuilfont, ullo paClo fufeipere. Primatem quoque
regni fui, Archicpifcopum dico Cantuarienfom ,
ficoafto generali Epifcoporum Concilio præfideret,
non finebat qüicquam ftatuere aut prohibere, nifi quae
fuæ voluntati accommoda, & à fo primb elfent ordi-
nata. Nulli nihilominus Epifcoporum fuorum conccfo
fum iri permittebat, ut aliquem de Baronibus fuis fou
Miniftris, fiye ineefto, five adulterio, five aliquo
D iij