E A D M F. R I
ENRjcus aut minui finamus, qua videlicet dignitate potita eft,
Rex* ex quo k beato Gregorio per beatum Auguftinum fun-
data eft. Prater hare litterarum indicia, Legati qui ad
nos mifli funt, ut fapientes ae ftrenui viri» aflertiones
iuas prudenter, inftanter, & efticaciter executi flint.
Nos profefto & Legatorum perfbn^s, Sc Legatorum
aflertiones, &c veil rum omnium fuggeftipnes, tan-
quam chariflimorum Fratrum benignè hilariterqucfuf-
cepimus , quia vobis in Domino, propter Dominum
placere optamus. Vcftra igitur Dile&ioni notum ha-
beri volumus, quia Cantuarienfis Ecclefi« dignitatem
nec imminuimus nec imminuere deliberamus.
Beatum namque Gregorium Apoftolic« Sedis Pon-
tificcm., tanquam pracipuum Chrifti membrum, tan-
quam Chriftiani populi Paftorem & Do&orem, tanquam
falutis «tern« Miniftrum in omnibus vene-
ramur. Et rata efle cupimus, qu« ab ejus inftitutio-
nibus proceflèrunt. Illam ergo dignitatem quam ab
eo per beatum Auguftinum Cantuarienfis fufeepit Ec-
clefla , & quam Frater nofter fan£t« memori« Anfel-
mus jure ac pofleffione legitima tenuiflè cognofcitur,
nos profeétb nullatenus imminuimus, fed in eodem
ftatu efle Cantuarienfem Ecclefiam volumus , ut ati-
thentiCa ejus privilegia, juxta Canonum fandtiones *
nullis perturbstionibus violentur. Data Beneventi
ix. Kalend. Aprilis.
In his Nuncii Papam deferentes ad nos Romam
reverfi funt, nobis autem ä Roma Sutriam ufque
egreffis, poft aliquot dies Radulfus Archiepifcopus
■ invitatusab Imperatorceum ( annuentePapa ) adiir*
Sc per odbo dies in exeicitu fiio, quem circa Romam
adduxerat, converfatus. cum illo eft. Inde iterum
Romam rgverfiis denub Sutri« multis diebus mora-
tus eft. Fama fiquidem quaque difperferat Romanum
Pontificem fiib celeritate in uvbem venturum, & ra-
tus eft fe , colloquium ejus magnopere deliderantem,
llfic opportunity praftolaturum. Verum ubi intelie-
ccum eft rem aliter efle , remeandi patriam iter arri-
puit. Venimus itaque Rothomagum ad Regem Anglorum
, & ab eo multo tempore in Normannia de-
tenti fumus.
Quibus diebus Clerici Eboracenfès fuprak memora-
tuni Thurftanum , e'ejftum videlicet fuum, fu« Eccle-
fi* reftitui cupientes, ,8c ne profefiionem de fubje-
<ftione fua Pontifici Cantuariorum faseret, modis om- ]
nibus infiftentes, qups prudentrores de fuis habebant,
ad Papam dirigunt, denderium fuum ejus amftoritatc
& imperio noya lege per eos ftabiliri gedientes. Qui
v*afn aggrefli & ad Papam ufque profedti, quäm ve-
ridici caufx fuse relatores spud eum extiterint, & res
gefta, veraci, fateor, fuperius ftilo digefta, & texttts
Epiftolx quam ipfe Papa pro eodem Thurftano di-
rexit, feire volentibus declarabit4 Eft autem hxc.
Pafc halis Epifc*>pus, Servus Servorum D e i,
diieéfcö fibo Henrico illuftri Anglorum
R e g i: falucem , Sc Apoftolicam benedi-
(ftionem.
j
NOs au&orc Deo, de probitate cua non tantum
bona , fed. etiam metiora confidjmus. Idcirco
monemus Exeellentiam tuam , ut divinx gratia fern-
per memor exiftas, qua: tibi & Regni pdeem, & ju-
ftitia: notidam tribuit., Honorem, igitur Dei & Ec-
clefiarum ein» in regno tuo diligenter obièrva, &
juflitiam elficaciter i^tequere, quia per honorem Dei
tuns profeétó honor augebitur. Audivimus eledium
Eboracenfis Ecclefi® virnrn fapientem &,ftrenuum,
fine judicio, ab Eboracenfi 'Ecelefia fequeftratum
quod nimirüm divine juftidas & faniäorum Patrum
inftitudonibus adverfatur. Nos quidem , neque
Cantuarienfem Ecclefiam minur, neque Eboracen-
A fem prajudicium volumus pati, fed earn conftitu-
tionem qua: è beato Gregorio Anglic« gentis Ap0', i.
ftplo, inter eafdem Ecclefias conftituta eft , firmam
cenfemus illabatamque fervari. Idem ergo ele&us
ut juttitia exigit ad fuam Ecclefiam omnimodis
revocetur. Si quid autem qu«ftionis inter eafdem
Ecclefias ägitür, prafentibus utrifque partibusi in
noftra prafentia per,tra6tecur, ut praftante Deo, utra-
que Ecelefia finem fu« juftici« confequatur. Data
lieneventi Nonis Aprilis.
Reftitutus in Pontificatum Thurftanus venit An-1
gjiam circa Februarium mehfem j anno feilicet
fècundo quo ipfe in Normannianj|- ad Regem
venerat. Venerabilis autem Pater Radulfus , nec-
dum fe Regis con fbrtio fe jüngere valens , in
ü Normannia refedit, reditus fui oportunum tempus
operiensi Superiiis quoque nominatus Anfelmus
eoufque morabatur Rothomagi cum Rege, pe-
cuniam qu« beato Petro de Anglia quotannis* pem
di folet , Romam reverfurus cupiens fecum habere.
U t autem ipfe in Angliam pro exercenda
legatione fibi injundta tranfiret , Rex ( ut dixi*
mus ) confentire nolcbat, ratione quam praliba-
Vimus, & aliis non minus rationabilibus üfus. Qua-
tenus ergo quid in hujufmodi ( fi fortè conrigé-
rint) fit agendum fecutura pofteritas animadver-
tat, qua noftris diebus a<fta funt brevi perftrin-
ximus, nulli prajiidicium , quod malit fequi, ,p ^
I figentes.
k b*c > fecundo videlicet anno quo & Radulfus
Archiepifcopus Romam itürus Angliam exierat
Sc Anfelmus pro exercenda legatione Angliam ut
fperabac inttaturus de Roma Normanniam ad
Regem Angli« venerat, facr« memori* Pafchalis
Papa defungitur, & loco ejus Johannes quidam
Caït« natüs fubftituiÉur. Qui Johannes in Mona-
fterio Montis Caflini ab infantia Monachus nutritus
& adulcus, in Minifterio venerabilium Apo-
ftolicorum Defiderii , Urbani , & Pafchalis affi-
duus fuerat Cancellarii officio fundus. Sueeelfor
igitur Sirmmi Pontificis infticutus , mutato nomine,
Gelafius eft nuncupatus. Rex veri Teuton
ic s , qui & Romanus Imperator , audito Papam
huic vit* decefnife, Romam advolat, Sc Bra-
) charenfem Epifcopum, jam anno praterito ab eodem
Papa Beneventi excommunicatum , cedente ab
urbe Gelafio, fuum Papam inftituit, & ex Burdi-
no j Gregorium nominat. Qnas omniä ut feire vd-
lentibus clareant, Epiftolam fuper his ab ipfo Gelafio
in Gallias miflam, quem & ecee fubferibimus ,
legant.
Gelafius Epificopus, Servus Servorum Dei
venerabilibus Fratribus , Archiepifcopis*
Epifcopis, Abbaribus, Clericis, Principi-
bus, & exteris per Galliam fidelibus: falu-
tern, & Apoftolicam- benedi&ionem.
QUia vos Roman« Ecclefi« membra eftis, qu«
in ea nuper ada funt j diledioni veftr« fignifi-
care curavimus. Siquidem poft eledionem noftram
Dominos Imperator furtivè & inopinata velocitate
Romam veniens, nos egredi compulit. Pacem pofte^
minis & terroribus poftulavit, dicens : Sc fa-
fthrum t]Ud 'pojjet , tiifi nes ei} juramento pads, ccr-
titndinem faceremus. Ad qu« nos ifta refpondimus:
De cont 'ovcrpa jua inter Ecclefiam & Rtgnum eft,
vel Gutiventioni, vel juftitU liber.ter adejuiefeimus,
& loco & tempore competenti , videlicet, vel Me-
diolaniy vel Cremona In proxima beati Luca feftivita-
te , Fratrum noflrorum judicio vel confilio, ejui a
Deo funtjudices in Ecelefia con flituti, & fine qui-
'M i l ! 1 0
l l 'l 'l f :1 L
H I S T O R I C N O V O Ri L I B. V. j ^
bus caufii hac trattari non potefi. Et ejuoniam Do- A miniftratur. Super his ergo multis ftinioribus Anglia HEh}rt.ic\js
i nimu lm v e r a ta r a nobis fe cu rit ate rn a uteri t . nos 7/er- Concufla eft . aliis hnnr. alfic iliu minus Imperator fecuritatem querit,vet-m . nlii« m-nrriim
bo & feripto ifia, promittimus, niji interim ipfe im-
pediat» Alias enim fecurit ate s pro mitt ere, nec hone-
fa s Ecelefia. nec confuetud.o eft. Ille ftatim, die videlicet
poft eledionem noftram quadragefimo quarto
, Bracarenfem Epifcdpum , anno praterito k Domino
Pradeceffore nbftro Pafchale Papa in Gon-
^cilio Beneventi excommunicatum , in Matris Ecclefi
« invafionerii ingeffit. Qui etiam dum per manus no-
ftras blim Pallium aceepiflet} eidem Dbmino noftro,
Sc Gatholicis fuccefforibuS ejus ( quorum primus ego
fum ) fidelitatem juravit. In Hoc tantö facinore nullum
de Rdmano clero, Ded gratias , Imperator fb-
cium habuit, fed Guibertini foli, Romanus de Sanc'oncuffaeft,
hunc,aliis ilium ,aliis ncutrum Ec- 1
clefi« Dei jure pr«latiim afferentibus. Galli tamen 8c
Rex Anglorum cum Pontifice Cantuariorum in Calix-
tum le tranftulerunt, ’& eum ( fpreto Gregorio ) pro
Apoftolico fiifceperunt. Utrum aiitem aliqua vel k
Calixto Regi & Primati Anglorum, vel ab ifti illi
rtiandata fine, illis diebus qu^ autentica & membiri«
digna extiterint, necne, nulla nobis hucufque certitu-
db illuxit. Nos enim, qui his feribendis operam
dedimuis > in Anglia, illi verb de quibus iagitur, extra
Anglian? ea tempeftate mdtabantur. Cum enim
Pater Radulphus Rdma ireverfus, cum Rege Henrico
in Normahniam converfaretur, & me qui fcon-
tihuus comes Beati Arifelmi, dum viveret, efle foie—
do Marcello, Centius qui dicebatur Grifogoni, & n barn, quique in obfequio fui ipfius ex quoin Poh-
Euzd qui multo per Daciam tempore debacchatus tificatum Cantiiarienfem aflumptus fuerat, eoufque
eft, täm infamem gloriam celebrarunt. Veftr« igi- affiduus eram aliquantuin infirmari adverteret, patur
experienti« litterarum prafentium pracepto man- terno affedu mihi condoluit. Nonjgicur extra Eccle-
damus , ut fuper his communi, per Dei gratiam, dc- fiahi, in qua ab infantia nutrifcus fueram, aliquo
liberatione tradantes, ad Matris Ecclefi« ultidnem , nie mortis periculo premi ullatenus fuftinens, Caii-
communibus praftante Deo aiixiliis , ficut oportere tuariam hiihi ire fuafit, ac perfuafit, feribens prd Bo-
cogriofcitis dccingamini. Dat« Ca’ite XVII. Kal; Feb. nitate fua, Conventui Fratrum Ecclefi« noftra Eplftolam
hâne, Sc pér fuum Nuntium dirigens:
Dilecdiflimis Fratribus äC fïliis Conradd
P r io r i, cæterifque fervis D e i , qui func
Cantuariæ in Ecclefia C h r ifti, fideliflimùs
eorum frater Radulphus , ejufdem Ec-
clefiæ P re fb y te r , Sc Mihifter devotus j
falutem & amorem , cum benedidioné
D e i & fua.
B Efidérïó défideravi vidéré facies véftras , 8c
eb ampliùs qubd exiftimabam vos aliqüate-
gitatu ne dicam di£tu feirhus efle difficile; Inter qu« Q
præfatus Papa Gelafius per mare Bürgundiäm venit
nus defolari fuper prólixitate morofa peregrinatid-
his meté. Ad vos igitur venturus in brevi, præmit-
td vobis Frätrem Sc amicum noftrum Dominum Ead-
merum, omnium laborum Sc aduum nóftrorum
Cohfthim & focium, qui co'r noftrum funditùs vobis
dentidare pöteft, Sc enucleatius örtinia quÄ cir-
Hac ita. Rom«.
H is diébus gravi damnb Anglià pereuffa eft, iii
morte Reginæ. Defunéta liquidem eft apud Weftmo-
nafteriiim" Kàl. Maii, & in ipfo Monaftèrio decen-
terfèpultà. Quo autem judicio Dei, igndramus. Illico
pofth«c plûtes Normannorùm quam Regi jurave-
rant fidelitdtem poftpofderUilt, & in Regen» Frari-
ciæ, Priftcipefqiie ejus adverfarios , feilicet ipfius
naturalte Domini fui non veriti juftitiam, Ce tranftulerunt.
TJnde qu« & qüanta mala emerfèrint, cb-
, & adventüs ejus mox Galliæ toti inndtuit. Exci-
tati furit, quique potentes, cum mediocribus, ei dc-
currere, 6c certatim parabantur Interellè Cpncilio
quod ipfe difponebat fe media quadragefima Remis
celebracurüm. Radulphus quoque Archiepifcopus,
audito Pap!e .adventu , de Rothömagö, ubi eoufque
moràbatur egreflus, irripiger éi qccufrere ftatuit. Sed
ubi aliquantum itineris confécit, accepit à quibuf- cameaguntur, quæque defidérii mei fint, revelare^
dam ipfum Papam lórigibs difceflifle , & verfuS quàm alicui fcripto crédère judicavétim. Precor au-
Hifpanias ire propdfüiffe. TJnde ob laborem Sc pfo- tem obnixiùs , ut gratias ei rèferrc femel Sc fæpc
lixitateni difficilis v i« , confilio Amicorum fiiorura feminifcamini, prd fèrvitio & honoré quod mihi ex
profe&ionefn fuam ab incepto rediens diftulit. Ean- p. àmore vero, ut vir prudens & perfeftus, exhibait,
dem, ut putabat, profeétioncm non multb poft re fum- pro labore Sc onere quod fine murmure pro me moe-:
pturus, & eiC'uniaCum venienti, àuétoreDeo, occür- ftus, pró fc verb ftihii queftus fuftinuit; Mementotè
furusj ràtus tarnen cönfilH fore, deftiriävit, ad eum érgd ut illi parem gràtiam refératis , oftendentes’
Eega t os fuos, qui 8c it inerte îllius certitudinem, & mihi amorem quem erga me habetis, fervientes ei,
animi ejus qUalitatèm erga fe, qüidque de negotiis 8c eum honorem & amofem irtipenderites, quêm mi-
fiiis àpiid eum confidere poflet diligentiùs inveftiga- hi impèndere cuperetis j feientes quoniam ejus abfen-
rent. Qme ubi Thurftano Eboracenfi innotuerunt, tiam ægrè fuftineo : Sed terruit me quidarfi quafi
relidta Anglia Papam , ut fperabat, fu« cauf« gratia
petiturus marc tranfiit, & Rothomagum venit. Ubi
k Rege, qubd fe incdnfulto transfretaverit redargu-
tus, ultrd procedere inhibitus eft, donee ccrtioremi
de proceflu Pap« fententiam edifeeret; Sed evoluto
iion muled temporis fpatio, Legati quos Archiepifcopus
direxerat, reverfi: minciant fe ad Papam ve-
nifle, eumque multa noftris fieculis nova & inaudita
rariiufculus illius infirmitatis, quO prarerito anno ve«
xätus eft , cujus rei gratia eum pramittere coa«ftus
film. Vos igitur curate ut ficis ei piilEmi fratres, &
impigerrimi adminiftratores orfinium earum rer um
qu« fäluti fu« eongrua & cönfequentia videritis*
Vale noftri memores.
Hane Epiftolam, nori pro commeßdatiöne pef-
fon« me« , quam nulliüs laude dignam certimmd
proponeritem faéfurum, morté pftéventüm & Glu- £ fcio, hîc nô'tavifèd ut hiis quiopirïantur & ôbloniaci
elle fèpultun
Itaque poft hæc Cardinales 8c alii Romani qui
Papam fecuti Galliam vénérant, fibi, veluti à fuis
longé remoti, confulentes , Guidonem Viennen-
fem Archiepifcopum loci auétoritate & opibus ful-
tum, quo tfleiores in aliéna Provincîa eflent, ldco
defundti Papæ fubftituunt, & mutato nomine Galix-
tum nuncupant. Dum hæc Écclefiafticà ita in Bur-
gundia difponuntur, Apoftolatus Roman« Ecclefi«
præfato Gregorio, Sedi Beati Petri præfidente, adquuntur,
d:icentes me patrem meurn quafi in alieno»’
pofitum deferuifle, & ei folatiurft obfeqifii mei mfore
prolis adult,erin« fub’traxifle, rem geftam fimplici ft’K
lo deferibendo propoham. Et quidem cbm ilium mo-
ram ultr^concfiftum in redeundo^facere viderem pro-
fe<ftb ad eum rediilfem, fi ei fi^p'arte mihi inter-
di<ftum non fuilfet. Nam adventUm, fuum jamjam in-'
flare fuis in Anglia fafcpiflitne manda'ns, nolebit fu«
pietatis intuitu wtigari, fed fe quantoties ut putabat
adventurum, ubi eraim, jufiit prsfftolafi. H«b
fill I;
i l l :
m ' 1