^ « 4 J B l-
MUST*' Rtx.
tentione eonfiderare , ac memoriae eommendare, 1
difpofitum Concilium , loca, & ordines perfona-
rum , roodos & examinationes caufarum, curiofa
fortaffè mà'gis^uàm fagaci mente & oculo,hinc in-
de utpate qui nùaquam priùs talia videram, modefto
intuitu confideravi. IBcce autem , cùm illis intende-
rem , occurrit, quem antea bene noveram, Archie-
pifcopus Bcneventanus , cappâ præ omnibus qui
eonventui ipfi intererant, precionöri decoratus. Papa
enim non çappâ , fed cafulâ & palHo dcfuper re-
dimicus Concilio præfîdebat. Ego igitur intuens
cappam Antiftitis Beneventàni > & earn, ut dixk, cæ-
teris præftare pcrfpiciens, recordatüS fuin verboruni,
quæ puer à' fenioribus Ecclefiæ noftræ Edwio fcili—
cet magninco viro Blachemano atque Farraanno
aliifque rionnullis olim aûdieram. Solebant ctenim
iidem memorabiles viri fiepe narrare quod , ipfis 1
adolefcentiæ primordia agentibus, Imma Regina ,
cujus in capite hujus operis habita mentio eft, inter
multa bona quæ Ecclefiæ Chrlfti Cantuarienfî
contulît, Brachio beati Apoftoli Bartholomæi, ip-
ùtm Ecclefiam, difponente Domino fuo Cnud Rege
Anglorum, fublimaverit. Quæ res qualiter a da
fuerit, hoc modo (quod per exceflum coeptæ nar-
rationis dici patienter quæfo accipiatur ) uno fcnfu,
- pari ordine ref^bant. Tempore , aiunt, quo ipfa
Domina, ficut Regina, in regno Anglorum magna
& præpotens habebatur , Pontifex Ecclefiæ Bene-
ventanæ venit in Angliam , quem, ficüt ipfe ferebàt,
immanis fames certis præfagiis totam Apuliam affli-
dura illi» deduxefat, cupiens aliquo modo fi non (
pofièt toti Provinciæ , laltem fins civibus tantum
malum prbpulfare. Is iter ingreflus Brachiiim beati
Bartholomæi Apofioli fecum tulerat, fpe fibi certa
promittens le per illud multa lucraturum. Idem quip-#
pe Brachium, ob hujufmodi ncceffitudinerri contra-
henda fubfidia in ipfa Ecclefia Beneventi à reliquo
corpore fervabatur remotum. Epifcopus itaque,
tranfitâ Italia, venit in Galliam, quæ fibi dabantur,
gratantcr ubique bona fufcipiens. Audita verb divitis
fama regni Anglorum, ratus eft fibi eb progredien-
dum, ex aliorum eventibus fperans fe illic amplius
cæteris regionibus adquifiturum. Præfata quoque
Regina magni nominis 6c divuleatæ famæ habeba-
tur j quam bonitas fua, & qua lupcr Ecclefias refpi-
cicbat, largitas, ei pepererat. Pontifex igitur Angliam
vcniens, ipfam Regiriam adiit, 6c illius allô- .
cutione potitus, quid dètulerit, qiiam ob caufatn^
tam rcmotas orbis adierit partes, infinuavit. At ilia
hominis charitativo labore ad mifericordiam flexade
fuis ei copiosè largita eft, & ilium patriam remcare,
nec non eis quibus imminens famis pericùlum formi-
dabat, fubvenire hortata eft. Sed ipfe intelligcns non
fiifficere fibi ad fuum negotium quæ habebat, eos
qûos magis familiäres in Curia ipfi Dominæ ëfle ac-
ceperat, percundatus eft1, utrum os quod attulerat,
dato pretio , Reginæ in jus proprium tranferre curæ
effet. Quid multa ? Invcftigatur de re animus Dominæ
, & invenitur promtiflimus elfe j certam fe tan-
tummodo Epifcopus fàceret iplum os nominati Apoftoli
révéra fuiflc, & taliter üt ipfamet teftaretur fi- ]
bi, fublatâ omni ambiguitate, fàtisfadum. Ad quod
ille. Qgo, inquit, modo. Super corpus, ait Domini-
eum & fuper SanUorum reliquias quas ei proponam,
jurejurando, relief nias de quibusagitur veraciter effe
de corpore beati apoftoli Bartholomæi , & id r ß
mota omni aquivocatione atque fophifmate faciat.
Hoc, inquit Epifcopus , fecure me fatturum polit.-
9ctor. Veniens itaque Cantuariam cum Brachio ipfi) ,
prout illi Rex & Regina diélaverant, decentcr fut-
ceptus eft. Allante igitur ipsâi Monachorum quo-
que ac Clericorum immcnlb agmine eàm vallante,
inter quos etiam fuprà memorati viri à quibus hæc
accepimus fe præfentes fuiffe teftaii funt, numéro- ®
faque utriufque fexüS & ætatis multitudine ob hoc M
convolante & audiente , jurando fuper altare & Cor-
pus Chrifti neene Sanâorum reliquias quas beatum
Gregorium fanâo Auguftino , aliofque Romafios
Pontifices aliis Archiepifcopis deftinalie feitur, af-
feveravit ipfum os de quo fèrmo habebatur beati
Bartholomæi Apoftoli proprium fuiflc, nec ipfi alfer-
tioni fuæ aliquid omnino fophifmatis aut æquivoca-
tionis inefle. Quo , memoraWIis Domina quam-
plures argenti libras antifti contulit, 6c oflè potita
illud Ecclefiæ Chrifti Cantuarienfî folemni donatione
ex parte Regis Cnudi fuaque conccflït. Illis
■ quippe diebus hic mos Anglis erat, patrocinia San-
dlorum omnibus fæculi rebus anteferre. Pontifex
quippe Sedis ipfius Ægelnothus nomine , inter reli-
qua quæ homini dédit, cappam illi valde preciofam
aurifrigio ex omni parte ornatam dédit, quæ 6c illius
Ecclefiæ deeprî, & Ecclefiæ Cantuarienfis futuris
temporibus tantæ rci exifttfret teftimonio 6c proba-
tioni. , Ego igitur cùm, ut dixi, Concilio præfinjs
antiftitem Beneventanum cappâ, reliquis præftante
ornatum viderem , & earn ex his quæ olim aûdieram
optimè noflem, non modicè lætatus, & cappam &
verba mihi puero ex inde diâa Patri Anfelmo ofteo-
div Mo^ Celcbrato Concilio ubi Beneventanum ip-
fum adii, & inter alia mutuæ^diledtionis colloquia
cæpi de eadem cappâ loqui, & unde illam habereç
quafi nelcius interrogavi > fummam rei expofuit, 6c
ëam ordine quo defcripfi fuam Ecclefiam ab Ecclefia
Cantuarienfî adeptam elle declaravit. Qua de re cer-
tior effedus, putavi aliquibus gratum hoc ipfum
huic opufeulo ineferc , licet propofitum narrationis
tram item me hoc agendo non nelcirem excedere.
Quo pera&o, ad cæptum redeamus iter. Finito Concilio
à Baro difeeffimus, comitatum Papæ Romam
ufque non deferentes.
ïnterea revertit nuncius quem à Roma ad Regera
Angliæ deftinatum fupradiximus, referrens ipfum Regem
fufeeptis quidem quoquo modo litteris Papæ
titreras Anfelmi nullo voluifle pado fufeipere, imù
. cognieo ilium elfe Hominem ejus jurafle per vultum
Dei, quia fi feftinè térram fuam non exiret, fine rc-
tradatione oculos ei erui faceret.
Verum poft dies aliquot, ex quo Romam re*
verfi fuimus venit miflus à Rege WiUielmus, cu-
. jus in exitu Angliæ mentionem fecimu's, Domino
’ Papæ ad litteras quas pro Anfelmo milèrat refpon-
furus. Dicebat ergo Pontifici : Mandat tibi Dominus
meus Rex 3 fibi non parva admirations effe quod
vel in mentem tibi cadere potuit ut eum, pro refit-
t Ht tone rerum Anfelmi, interpellares. Et fubdidit : Si
caufam quarts, hac eft. Quando de terra fua difee-
dere volait, appert è mirtatus eft fe ïllo difee dente to-
tum Archiepifcopatum in dominium fuum acceptu-
rum. Quoniam igitur nec his minis confirions quin
exiret , omittere noluit ; jnfie fe putat feeijfe quod
fedt, & injuria reprehendi. Ad hæc Papa : Accu-
fat cum •inquit, aliunde ? Refpondit : Non Papa!
. ait, qui s un quam audivit talia? Pro hoc folo Primat
cm Regni■ fuis omnibus fpoliavtt, quia ne fan-
iïam Matrcm Ecclefiam omnium Romanam vifita-
ret, omittere noluit? Verè & fine omni ambiguitate
dicere pojfumus a faculo talc quid non effe auditum.
Et pro tali refponfo mirabilis homo hue te fatigafii ?
Redi, quantocius redi ; & pracipe illi ex parte beati
Petri quatenus * remota omni contradiEHone ilium fiiis
omnibus intègre revefiiat, f i excommunicari recufat.
Itaque fac ut quid hinc velit feire me factat ante
Concilium , quod tertia hebdomada Pafcha in hoc
urbe fum celebrqturtts -, aloqui certiffinie noveris fe in
eodem Concilio damnationis fententiâ puniri, quam
fromcruit. At ille : Priufquàm abeam, tecum fecrettks
lEt- agam. Manfit ergo ibi per dies pluririlos idem Wil- A
À* lielmus, prudenter ôperam diindo hos & illos fuàî
caufæ faùtores efficere j àc ut Domini fui vûlun-
tati fatisfaccrct , tnunera quibus éa cordi elfe ani-
madvertebat, difpertiendo , & pollicendo parvi habere.
Dedudus èrgo à fententia RomanUs Pontifex eft,
ac pro voto Willierm'i inducias ufque ad feftum
Sandi hiichaelis dédit Régi. Ada hint hæc in. ipfis
folemniis Nativitatis Chrifti.
Quod videntés, varié nos ibi confilium nihil àu-
iilium operiri intelleximus, petitâque licentiâLugdù-
num remeàre decrevimus : Quam licentiam cùm nul-
latenùs impetrarè potuiiremus, remanfimus Romæ u f
que àd prâèfmitiim tempus Coçicilii, continué circa
Pàpàm degen'tes & quàfi in commune viventes. Nec
enim duié, led una vidébatùr amborum curia elle.
Unde & ipfe Papa frequenter ad Anlèlmüm venie- ®
bat, lætè cuin eo fefe agendo, & curiam facien-
do e i, dédit quoqtfe illi hofpitium in quo cônver-
fabamur eo jure ut fi aliquando Romam rediret contra
omnes homines illud fibi vindicaret. Ipfe i'n con-
ventu Nobilium, in procéffionibus, in ftationibus,
femper & ubiqu'è à Papa fecuhdus erat, præ cundis
honorants, cundis acccptus, & ipfe cundis fimpli-
ci humilitate fummifliüsi
Cùm verb ad Concilium ventum eflet, & ’ÈpifcO-
bis qui de Italia & Gallia vénérant, fuas fedes ex con-
fiietudinc vendicantibus, nemo exifteret qui le vel
audilfe vel vidilfe Archiepifcopum Cantuariehfem
Romano Cônciiio ante h ic interfuilfe diceret, vel
ïcireqüo tune in lbco fed'ère deberet} ex præcep.toPa-
pæ in Côronà fedes illi pofità eft, qui locus non ob- ^
icuri honoris in tàli conventu folet naberi. Igitur dum
in iplo Concilio mtilta tradarentür, multa difpone-
rentùr j multa bbfervari decernerentür ; nec tamen ab
ômnibtîs pàrtim prôpter cOnvéntlls immenfitatem,
partial prôpter intrantium & exuentium à côrpôre B.
Petri ftrepitum & concrepatiônem, clarè intfellige-
rentur ; præcepit ipfe Pôntificum fummus Luccnfi
fepifeopo, Reingero nomine, quatenus in medio cæteris
eminentior ftaret i ac lonorâ qua pollebat vocé
quæ ftatiitâ erànt, cündorutn auribus exprelsè depo-
neret. Pater ipfe praifidentis imperio : verùm nonnul-
Iis'ab eo capituliis in audientia omnium dilèrtè expofi- *
tis, fubitb admirantibns curtdis, vultü, voce, aegeftu
Corporïs in alium habicum demùtatus eft, unde fuo-
rum luminuth acie in circumlèdéntes direda, yulnera-
tæ mentis dolorem ultrà difilmularé non potuit. Ru-1
ptâ igitur decretôrum ferie, quæ exponenda fufçepé-
rat intulit dicens : Sed videlicet quid faciàmus? Prà-
Cfptis fubditos oneramus, & iniquis tyrannorum f i -
fyitiis non obviamns. Oppreffiones nà-nqne quas ipf
i fua tyrannide Ecclefiis inférant , & expollattio.
nés perfbnarum qna tueniis illis infiituta funt quotidic
ad hanc fedem refermïur \ èonfiüa & aux ilia, ficut à
Capi c omnium, requirunrur. Sed que terminentur ejje-
Uu , heu totas mùnius novit & inde conqueritur. De
cujus munJi remotiffirnis partibus mus ecce inter nos
mode fia tariturnitàte quiefeens mitis refidet, cujus filen-
tium clamor magnus eft., cujus hùmilitas & patient la
quo declivior atque manfùetior, eo fûblimior eft ante
Deum & in Hosferventiôr, ifte urtus, mus, tnquàm, ifiè,
quam crudeliffimc affiiElus quam injuftijjimc fuis omnibus
expoliatus venit hue judicium & aquitatem Ap'ô.
fiolica Sedis de negotio fito efftagitans. fa'm annus fe-
cundus eft quo hue venit ; fed vel quid hucufqùe fitbven-
itonis invenit? Si de.quo died nofi omnes agnofeitis, ip.
fe eft Anfelmus Àrchiepifcopiis Anglic a Regionis, His
Aiétis virgam Paftoralerii i quam manu teneBàt, tertib
Jjavimento illifit, indignationem fpiritus fui, com-
preflis explolo murmure labiis & dentibus, palàm
cundis oftendens. Ad hæc Papaei innuens, ait j Frater
Reingere, fufficit, fufficit. De hac re bojiun c0n- wtllîél-
filtum erit. At îllè, prodùdô in eum fpîritu inquit, MU s Ih
Et equidem expedit. Nam aliter eum qui jufta judL R‘CX'
cat, non tranfibit. Deinde àd perdicendaConcilii décréta
mOnitus, verba refumpfît i ac in fine dicendi,
nie parvi pendéretur injuria Anlèlmo ïllâta, repe-
t iit , monuit, & felTùm ivit. Hæc omhia cùm Pater
Anlèlmus audiffet , & tandem circa finem verbó-
rüiù de fe dida intellëxilfet, oppidb mîratus eft *
feien s fe nec homini de re locutum fuiflè, nec à fe vel
ullo fuorum, ut talia diceret, proceffiflè. Sedébat
ergo ùti folebat, filenter àulcultans.
Inter ultima verb Sÿn'ôdi, jam recifis quæ reçi-
denda , & ftatutis quæ vifa fuerant conftituenda, in
adverlàrios fandæ Ecclefiæ Excommünîcatîônis fen-
tentiam cum toto Concilio Papa i'ntorfit j qua femeri-
tia omnes quoque laïcos Inveftituras.Ecclefiarum
dantes, de omnes eafdem Inveftituras de manibus
îüorum accipientes, neene omnes in officium fle da-
ti honoris hujufmodi corifecrântes, pari rtiodoinvol-
vît. Eos nihiloniinus fub ipfius ahathematiis vinculo
colligavit, qüi pro Ecclefiafticis honoribus laïcoruni
hominum Homines fiunt } dicens nihiis cxécrabilevi-
deri tnanus quæ in tantarti eminentiam ekereverint,
ut quod nulli Anglorum coheeflùm eft, Deum cun-
da creantém fuominifterio créent, & eundemipfum
pro redemptione & falute totius mundi fiiràmi Del
Patris obtuùbus offerànt, in hanc ignOminiam detni-
d i, ut ancillæ fiant earüm manuum quæ die ac nodé
‘ôbfcoenis Contagiis inquinantùr, r apin is a'e injuftæ
. fànguinum effuùoni addidæ cOmmaculantur. His
prælèntes fuimus ; haèc confpeximus} bis ab univerfis i
Fiat, Fiat, a'cclamari audivimüsj & in his cohfum-
matum Concilium feimus.
Pofterâ die, accepta liceritiâ, Româ digredimuri
nihil judicii vel fiibventionis, præterquam quod di-
ximus, per Rornanum Prxfulem nadi. Via verb re-
deundi tune temporis multis éràt periculis obnoxia ;
fed protegehte nos Dprùino i pericula cunda evafi-
mtis, ac Lugdunum illæfi pervenimus, ubi cüm fum-
tha veneratiône gaud ioque fufcépti, & à Pontifice civitatis
détenti, manfiOneni hoftrâm illic firmavimus,
âmilïa omni fiduciâ ulterius tempore Willielmi Rc-
^ gis Angliàm reméandi. Habitus eft ergo ibi Anfèl-
mus j nôn ficut holpes , aut peregrinus , féd ficut
indigena, & verè loci Dominus ; unde nulquam ipfe
ipfius urbis antiftes , eo præfenté, fiio volebat loco
præfidere, fed præfidente ubiqüe Anfelmo, inférions
6c ftiffraganei loco fimul & officio mirâ dudus
humilitate fungebatur. Anfelmus feftivitates, facroi
Ordines, Ecdefiarum dedicationes celebrabat, ÔC
Pontificalia quæque officia adminiftrabat.
Sed cùm niûlti agnitâ benevoleritiæ ejus amplitudi*
fie ad eu ni concurferènt, 8c SaGràmencum impofitio-
nis matous ÈpifcOpi ab illo fibi ac fuis conferri de-
- pofeerent ; ipiè, qui in Epifcopàlium officiorum ad-
- miniftrationibùs femper nutilrii Pontificis expedabat,
Ievi aftabiiitate fefpondebat fuum non elfe tale quid,
in Parocllià alterius Epifcopi, eo inconfultô, præfu-
merc. In quo eum ratione agi intelligentes, nioX ad
fuum Epifcopiim nuncios dirigunt, & quà benigni-
tate vir ad fuas preces refpónderit , innotefeentei
cirant illüm rogari pro iè. De re ergo à Pontifice ap-
pellatusi immo pçr totamParochiâm fiiarii hoc & aliis
pöntificalibus officiis in illius voliintatis deliberatio-
iié pofitisi Omnes àdmittere, neminem ab ipfius gratia
Sacramçnti patifcbatur immunem difeédere. Fiebàt
itaque frequenS populorum concurfus , & nonnun-
quam in hóe fölo expendebatur dies totiis, ita tic
nös, qui ei miniftrabamus, gravi taédio fæpe fätiga-
remur , ipfo femper jocundo vùltu & hilari exifterité,
Crevitautemiri eum mira quædam ex his & inaudità