h e n r i c u s "KTOn debeo taccre Excellent!* veftr*, quod per j
tx. eam grac|a 0pCratur in Anglia & in Normannia/
Rex qui dominatur Anglis & Normannis o-
bedienter fufcipiens veftram juffionem. Inveftituram
Ecclefiarum renitemikus multis, omnino deferuit ;
quod ut faceret, Robertus Comes de Mellento, & Ri-
chardus de Redueris , ut fidcles veftri & filii Ecclefi*
veritatis attradi monicis vehementer infticerunt. Rex
ipfe in perfbniseligendis nullatcnus propria utitur vo-
luntate, fed Religioforum fe penitus comittic con-
ulio > de meaùtem quantas debeo gr arias paterna be-
nignitati veftr* feribendo non fuffiflr reddere, fed
cas in charta cordis mei feriptas lego' affiduè; Cùm
cnim ficut feryi veftri diledi fratres noftri Williel-
mus 8c Balduinus retulerunt , vit*1 me* corrupti- ]
bilis curam ne cito deficiat tarn benigna follicitudine '
mihi gerere pracipitis, non modicum pietatis affe-
âùm magnitudinem veftram erga parvitatem meam
habere monftratis. Omnipotens Deus vitam veftram
nobis io omni profperitate diu cuftodiat.
Hanc Epiftolam idcirco placuic huicoperi admif-
cere, ut ea .tefte monftraremus qus de Inveftituris
Ecclefiarum diximus rata efle. Ad quam ctiam cor-
redionem Mellentinus Comes pro litteris quas e i, ut
fùprà feripfimus , Papa direxerat perdudus fuerit, hu-
jus teftimonio defign.are, pari voto cordi fuit. Re
ctenim vera ab iis in quibusolim verfàtus fuerat quidam
ex parte mutacus erat : Siquidem jufti amator
- lftis confiliüm , illis auxilium, aliquibus utrumque,
juxta quod ratio cxigebat, f*p# exhibebat. Rex ipfe
Henricus illius conulio, in regni negotiis præftah-
ftantius & efficacius cæteris credens, defundi fra- (
tris fui Regis veftigia fequi, ficutfatebatur, per-
horrebat. Attamen prafatus Comes nec Anglos di-
h’gere, necaliquem illorum ad Ecclcfiafticam dignitatem
provëhi paticbatur.
_ Suprà memorato Gundulpho Roffenfi Epifcopo
de hac vita fublato, Anfelmus ad eum fepeliendüm
RofFam ivit, qui, obfequio fub magna lugentium
I Monachorum, Clericorum, ac Laicomm multitudine
decenter expleto, res ipfius Epifcopii ficut^expedire
melius intelligebat, ad’ opus Eccl.eli* intus & extra ,
luas videlicet, ordinavic. ■ Bacculus autem Epifcopa-
lis Cantuariam ab Ernulfo Monacho Roffenfi, qui
ejufdem Epifcopi Capellanus extiterat, pro more de-
latuseft, & in præfentia Fracrum fuper Alcar.cDo-.
mini Salvatoris prafentatus.
_ Inter ifta Rex Henricus confiderans totum penèt
Regnum in gravem ærumnam multis ex caufis de-
cidilic, per confilium Anfelmi & Proccrum Regni
operam dare inftituit qualiter aliquo modo, malaqu*
pauperes mâxitnèdeprimebant, mitigarentur. Cuius
boni exordium gnarus à fua Curia ccepit: Tempore
' liquidem fratris fui Regis hune morem multitudo
eorum qui Curiam ejus fequebantur habebat, ut qu*-
P^mdarent, diriperent, & nulla eos ephiben-
te difciplina, totam terram, per quam Rex ibat, de- ‘
vaftarent. Accedebat his aliud malum : plurimi nam-
éi. inebriati que corum fua malitia * debriati dum rpperta in
hofpitiis qua; invadebant, penitus abfumere non va- -
iebant, ea aut ad forum per eofilem ipfb^quorunj[
erant, pro fuo lucro ferre ac vendere, auHiippofito c
igné cremarc, aut fi potus effet, lotis exinde cquorunw
luorum pedibus, refiduum illius per terram effunderc,
aut certe aliquo alio modo difperdere folcbant.
Xjiae yeroin Patresfamilas crudeiia, qua; in uxores
ac hlias eorum indccentia fcccrint, reminifei pudet.
Has ob caufas quique , prarcognito Regis adyentu,
lua habitacula fiigiebant, fibi fuifque quantum va-
lcbant, in fy 1vis vel aliis locis in §gibus ie tutari pof-
ic lperabant, confulentes. Huic malo Rex Henricus
mederi deflderans, indido edi&o omnibus quid aliquid
corum qu* dixi, fccilfc probari potcrant, aut oculos
erui, aut manus vel pedes yel alia membra con- hen*
franti juftitia ftrenuus faciebac amputari, Quæ jufti. |
tia in pluribus vifa , cæteros integritatem fui amantes
ab aliorum læfione deterrebat.
Item Moneta corrupta & falfa multis modis multos
a ffligebat. Quam Rex fub tanta »nimadverfionc
corrigi ftatuit, ut nullus qui pofTet deprehendi ftlfos
denarios fàcere , aliqua redemptione, quin oculos &
nferiores corporis partes perderec, juvari yalerct. Et
quoniam fæpiflime dum Denarii eligebantur, fle&e-
bantur, rumpebantur, rcfpuèbàntur, ftatuit ut niillus
Denarius vel Obolus integer effet. Ex quö fa&o magnum
bonum ad tempus tociRegno creatum eft. Uxc
in feculdribus ad relevandas terræ ærumnas, interim
3 Rex faciebat.
Divina nihilominusofficia, qqoniam indigné per
quorundam Sacerdotum n^nus eo ufque tra&aban-
tur, follicitus inftitit ; u t^ ip fa fuo ritu c^ftè cele-
brarentur. Multi nempe Prefbyterörum ftatuta Con-
cilii Lundonienfis, necne vindidam quam in eos Rex
exercuerat »quorum fuperiits mentionem fecimus,
poftponentes , fuas feeminas recinebant, aut ccrtl
duxefan^ quas priiis non habebant. Quod incontinentia
crimen Rex fubvertere cupiens , adunatis ad
Curiam fuam jn foleronitate Pentecoftes apud Lun-
doniam cundls majoribus Regni, de negotio cum
Anfelmo Archiepifcopo & cæteris Epifcopis An-
gliæ tradayit,- eofque ad malum ilium extirpandum
jegali Audoritate atque potentia fultos roboravit.
unde Anfelmus Archiepifcopus Gantuarienfis &
Thomas eledus Archiepifcopus Eboracenfis ( nam
Gerardus tunc nuper ad eandem curiam tendens
abierat ) & omnes alii Angliæ Epifcopi ftatuerunt
in præfentia ejufdem gloriofi Regis Henrici, affen-
fu omnium Baronum fuorum , ut Prefbyteri, Diaco-
coni, Subdiaconi cafté viverent, & feeminas in do-
mibus fuis non habcrent , præter proxima confangui-
nitwe fibi jundas »feeundùm quod fanda Nicæna Sy-
nod^ definivit. Illi verà Prefbyteri, Diaconi, Sub-*
diaconi, qui poft interdidum Lundonienfis Conci-
lii foeminàs fias tenuerunt, vel alias diixerunt ,fi am-
plius Mifïàm cclebrare vellent, èas omnino à ic fa-
cerent fie aliénas, ut nec ill* in domos eorun^, nec
ipfi in domos earum intrarent, fed neque in aliqua do-
mo feienter convenirent ; neque huiufmodi foeminæ
in territorio Ecclefi* habitarent} fi autem propter
aliquam honeftam caufam, cos colloqui oporterct,
► cum duobus ad minus legitimis teftibus, extra do-
mum colloquerentur. Si ver6 in duobus aut in tribus
legitimis teftibus, vel publica Parochianorum fama,
aliquis eorum aecufatus effet , quèd hoc ftatutum
yiolaffet, purgaret fe adjundis fibi fecum ordinis fui
idoueis teftibus fex, fi Prefbyter j qainque fi Diaco-
nusj quatuor fi Subdiaconus effet. Cui autem hæc
purgacio deficeret, ut tranfgreffor facri ftatuti judica-
recur. Illi autem Prefbyteri qui divini Altaris 8c
facrorum Ordinum contcmptores præéligerent cum
mulieribus habitare , à divino officio remoti , &
omni Ecclefiaftico béncficio privati , extra Chorum
ponerencur infames pronuntiati. Qui verb rebellis 8c
contemptor fôeminam fu^m non rclinqueret &.Mif-
fam celebrare præfumeret, vocatus ad fatisfadionem ,
fi negligent, octavo die cxcommunicarcntur. Eadem
fententia Archidiaconos & Canonicos omnes com-
pledebatiir,- tarn de mulieribus relinquendis qiiàm
de vitanda earum converfatione, & de diftridione
cenfur*, fi ftatuta tranfgrcfli fuilfent. Jurèrent in-
fuper Archidiaconi omnes qubd pecuniam non acci-
perent pro toleranda trangreflione hujus ftatuti, nec
tolerarent Ptcfbyteros, quos fcirenc fceminas'habere,
Cantare vef Vicarios habere , & fi eos audirent ca-
lumniari, veritatem inde inqùirerént. Similiter 8c
Decani hæc eadem per omnia jurarcnc. Qui verb
Archidiaconus vel Decanushocjiirarenollet, Archi- A
ftiaconatum vel becanatum irrecuperabiliter perderet.
Prefbyteri verb qui relidis mulieribus , Deo & fact
is Alcaribus fervire eligerent, quadraginta dies pro
tranfgreffione præfati Concilii ab officio ceftantes ,
pro fe interim Vicarios haberent, injunda eis pceni-
centia, fècundùm quod Epifcopis eorum vifum eff t.
Omnia verb mobilia lapforum poft hac Prefby.te-
rorum, Diaconorum , Subd-iaconorum , & Canoni-
corum traderentur Epifcopis , 8c Concubin* cum
xebus fuis velut adulter*.
His diebus fermo habitus eft de Parochia Epifcopi
Lincolnienfis quæ in nhnium tendebatur, eo-
que proceffit u t, quoniam ratioChriftianitatis id utile
fore fuadebat, Regi & Archiepifcopo cæterifque
Principibus regni vifum fuerit •, de ipfa Parochia m-
mendum quo fieret alter Epifcopatus, cujus Cathedra
principatus poneretur in Abbatia de Heli. Sed*j
Anfelmus quern ipfius negotii fiimma refpiciebat,
feiens præter confènftim & Romani Pontificis audo-
ritatem novum Epifcopatum nufquam rite inftitui
polfe, feripfit ei fic.
Domino & Patri reverendo Pafchali fum-
mo Pontifici , Anfelmus Ecclefiæ Can-
tuarienfis : debitam obedientiam cùm fî-
deli obfequio 6c orationibus.
QUoniam robur difpofitionum qu* utiliter fiunt
in Ecclefia Dei, de veftr* pendet audoritate
prudenti*, quando fiunt, ad veftram referenda funt
notitiam & judicium, ut cùm Apoftolico affenfii
fuerint confirmât*, nulla præfumptione à pofteris
quæ falubriter ftatut* funt, queant violari, fed ra- 1
ta permaneant in perpetuum. In Anglia eft quidam
Epifcopatus, fcilicet Lincolienfis, cujus Dio-
Cefis tarn ampla eft , ut ad ea qu* non nifi ab E-
pifcopali perfona fieri queunt unus Epifcopus plenè
lufficerenon poflit. Quod cum confideraret Rex, &
Epifcopi, & Principes, & alii rationabiles & religiofi
Viri regni Angiorum, ad utilitatem Ecclefi* vifum
confilium eft Epifcopatum prafatum in duos divide-
re; ita ut Sedes Epifcopalis in quadam Abbatia qu*
fita eft in Infula vocata Heli, & eft intra prafatam
diocefim conftituatur, Monachis ibidem permanen-
tibus , ficut funt multi Epifcopatus qui Monachos in
Matre Ecclefia habent, non Canonicos. Qnod liben-
ter concedit ipfè Epifcopus Lincolienfis « Robertus nomme,
quia pro its qu* afiumuntur de fua Ecclefia
ad inftaurandum novum Epifcopatum in Heli, tantum
Ecclefi* Lincolienfi reftauratur, ut ipfe fuffi-
ciens & gratum fibi efte fateatur. Cui rei mihi turn
propter prædidam neceffitatem , turn propter mvilti-
tudinem prædidorum qui in hoc confentiunt, vifum
eft, ut falva veftra audoritate , aflènfum præbe-
rem. Precatur igitur fuppliciter mea parvitas, qua-
tenus hoc quod pro militate Ecclefi* fic difpofitum
eft, veftra audoritate in perpetuum roboretur, ne à
pofteris ulla præfumptione (quod bene ftatutum
fuerit ) violetur. Oramus Dominum Omnipoten-
tem ut Ecclefi* fuæ vos in diuturna profperitate
cuftodiat.
Soluta Curia, Anfelmus ad villam fuam, Murte-
lac nomine, iv it, ibiquein fubfequenti jejunioquar-
ti menfis, multps ad faerps Otdines promovit. Inter
quos Ricardum quoque in pracedenti proxima fo-
lemnitate Pentecoftes eleduni ad Pontificatum Ecclefi*
Lundonienfis, ad Prefbyterarum ordinavic. «
Deinde ad feftivitatem gloriofiffimorum Apofto-
lorum Petri & Pauli Cantuariam veniens , die ipfius
feftivitatis in Capitulo prafentibus Ecclefi* Fratri-
bus 8c multis aliis tarn Monachis quàm Clericis ,
necnon & Laicis, dedit Radulpho Abbati Sagii, viro “ us
equidem bono & religiofo, & ipfi Ecclefi* valdc
familiari, Epifcopatum Roffenfem, accepto prius ab
ipfo coram omnibus Hominio, ac fidelitate. Q^ am
ndciitatem fe illi, & cundis legitimis fuccelioribus
cjus Ecclefiæque Cahtuarienfis perpetub fervaturum
promifit, & hoc fuper quatuorEvangelia jurandocon-
firmavit. In craftino autem mifit eum Roveceftram,
8c cum eo V/illielmum Archidiaconum fuum, ut
ilium cyf fua parte ipfo Epifcopatu idveftiret. E-
jufHem qüoque negotii causâ mifit & Antonium
Monachum illuc, qui Subprioris officio in Mona-
fterioCantuarienfi fungebatur. Nam ex quo Ærnul-
phus ipfius Ecclefi* Prior apud Burgum Abbas fuerat
fadus, ufque id temporis nullus in Prioratum
fneceflerat.
Eodem tempore Rex Normanniam ire parabat.
Anfelmus autem ad benedicendum illi, portum maris
ubi tranfire debebat, abeo invitatus advenit. Sed.
node, cùm fequenti mane brachiolum maris quo
Regis hofpitium ab hofpitio Anfelmi dirimeba-
tur, Regi locuturus tranfire deberet , adeo infir-
matus eft, ut ad Regem accedere nullo. pado vale-
ret. Quod ubi nuntiatum eft Regi, ei per Willielmum
Epifcopum Wintonienfem, & ejufdem nominis E-
pifeopum Execeftrenfèm pracipiendo mandavit, ne
ad fe ullatenus irct fed plena indulgeret quieti.
Per eofäem quoque femetipfum , quo pergebat, 8c
filium fuum quern in regno reliquebat cum rojro
regno commpndavit tuitioni ejus , ut quicquid fta-
tueret, ratum efTet; irricum, quod prohiberet. Ro-
gavit etiam ilium propter amorem fu i, confècràre
fùprà memoratum Richardum Lundonienfi Ecclefi*
eledum Pontificem , apud Ciceftram , quoniam
prope erat, 8c Epifcopi quos adjutores ac mi-
niftros in officio ipfo haberet, preftb. Caufa aai-
tem propter quam hoc ita feftinatb fieri volebat,
ilia dicebatur efle, quia eundem Richardum in f*.
cularibus multum vâlentem , longé verfus Occidentales
Angli* fines, ad fua negotia exercenda tranf-
mittere fub celeritate difponebat. At Anfelmus con-
fideratis quibufdam tationabilibus caufis renuit, nec
Epifcopum facrare in Ciceftra , ficut petebatur, ad-
quievit. Veruntamen ne nihil pro*Rege qui cunda
qu* tunc petebantur pro Anfelmo faciebat, facere
videretur, eundem Epifcopum pro amore illius in
Capella fua apud Pagaham confecravit, VII. Kal*
I Augufti, miniftrantibus ei in hoc officio Willielmo
Epifcopo Wintonienfi, Rogerio Serberienfi , Radul-
fo Ciceftrenfi , & Willielmo Execcftrenfi, accepta
priùs ab eo pro mote de obediendia 8c fubjedione
fua, profeffione.
Pofthæc venit Anfelmus Cantuariam , & ibi cum
magno honore, facravit, prafetum RadulfumRoffenfi
Ecclefi* eledum Epifcopum , quinto Idus
Augufti, Miniftrantibus fibi in hoc Wiïlielmo E-
pifeopo Wintonienfi, Radulfb Ciceftrenfi, & Ri_
chardo Lundonienfi. Qui Richardus Anteceflorum
fuorum fecutus, honefto munere honoravit ipfo
die Matrem fùam Ecclefiam Cantuarienfèm, juxta
quod ftatutum fuerat a Rege quanto impetra-
vit ab Anfelmo ut eum facraret apud Pagaham ,
ficut diximus.
Inter hac eledus eft ab Alexandra Rege Scotia
& Clero & Populo Monachus quidam Dunelmenfis,
nomine Turgodus , ad Epifcopatum Saridi Andre*
de Scotia. Cujus confecratio dum ultra
quàm expediret demoraretur, turn propterea quia
Thomas Eboracenfis Ecclefi* Antilles eledus nec-
dumfueratconfecratus, turn propter quædam alia,
qu* longum eft enarrare , Ranulphus Dunelmenfis
Epifcopus propofuit eundem eledum in pra-
fentia ipfius Thom* apud Eboracam confècràre ,