C A P U T X V I.
«I. fermento
Chrifti conttp-
A voluerint >■ per ejufdem padti cfficaciam iterum veniam
recipiant: fic tamen, ut nullus palatium ejus ingredia-
Qualitcr Deits de majft peccatrice ajfumpfit hominem
fine pec cat 0 : & de filvatione Ada
& Eva.
QUapropter ficiit eorum , qua: fupr^ di<Sta funt,
rationem aperuifti : fie peto ut eorum, qua: fwm
adhuc quaffitnrus , rationem oftendas. Primum, feili-
cet, qualicer dc mafia peccatrice , » ideft, de humano
genere , quod totum infeitum erat peccato, homi-
nem fine peccato, quafi azymum de * fermentato,
Deus aflumpfit. Nam licet ipfa hominis ejufdem con-
ceptiofit munda, & abfque carnalis dcle&ationis peccato
; Virgo tamen ipfa, unde aflumptus eft, eft in ini-
quitatibus concepta, & in peccatis ‘concepit earn mater
ejus, & cum originali peccato .nata eft, quoniam
& ipfa in Adam peccavit, in quo omnes peccaverdnt.
Anf. Poftquam conftat hominem ilium efle Deum, &
peccatorum rec'onciliatorem 3 dubium non eft eum
omnino * fine peccato efle : hoc autem efle non valet,
nifi abfque peccato de mafia peccatVice fit aflumptus.
Qua verb » ratione fapientia Dei hoc fecit, fi non pof-
fumus intelligere, non debemus miraii3 fed cum ve-
neratione toler.ire aliquid efle in fccretis tarltxrei,quod
ignoremus. Quippe mirabilius Deus reftauravit hu-
roanam naturam, .quam inftauravit : xqualiter enim
utrumque Deo facile eft; fed homo antequam eflet,
non peccavit, ut fieri non deberct. Poftquam verb fa-
dtns eft, peccando meruit ut quod Sc ad quod fadtus
tur 3 donee fadtum fit » hoc , unde culpa: * relaxcntur.
Secundum hanc fimilitudinem , quoniam non » po- *1.
tuerunt omnes homines qui falvandi erant , prxfentes
efse, quando redemptionem illam Chriftus fecit j tan-
tafuit visinejus morce, ut etiam in abfentes velloco,
vel tempore, ejus prOtendatur effedtus. Quo autem
non » folum praefentibus prodefse debeat, hinc facile folii
cognofcitur j quia non tot prxfentes efse ejus morti
» potuerunt, quot ad' fuperna: civitatis conftrudtionem *1- p««a|,
necefsarii funt 3 etiamfi omnes , qui ejufdem mortis
tempore ubicunque erant, ad illam redemptionem
admitterentur. Plures enim funt dxmones, qubm , Pi*rafa
de quibus reftaurandus eft numerus eorum, ea die vi-
3 verent homines. Nec credendum eft, ex quo fadtus?»*
eft homo , ullum tempus fuifse, quo mundusifte cum
creaturis * quae fadta: funt ad ufus hominum, fic va-
cuus fuifset, ut nullus efset in illo ex humano genere ad dutl/Zti
hoc pertinens, propter quod fadtus eft homo.- Videtur rit‘ ,,rm>
enim inconveniens qubd Deus vel uno momento per-
miferit humanum. genus, & ea, qua: fecit propter
ufum eorum , de quibus fuperna civitas perncienda
eft, quafi fruftra extitifse. Nam aliquatenusin vanum
efse viderentur, quandiu non ad hoc, propter quod ma-
ximb»fadta efsent, viderentur fubfiftere. Bof. Con-4/1 B?«
gruentiratione, & cui nihil repugnarevidetur, mon-
ftras nullum unquam tempus fuifse, ex quo fadtus eft
homo, abfque aliquo, qui ad earn pertineret ( fine
qua fadtus efset vanb omnis homo) reconciliationem :
erat, perderet : quamvis non perdiderit omnino quod C*quod nonfolbm » conveniens, fed etiam » necefsarium »I eonnuiK
n._____I a. ■ i __•.__.___ „ ____: pic- nofcnmiic /'r»nrlii^1prp.fadtus erat, ut efset * qui puniretur, aut cui Deus pnim rr*nvpnipnfiiiQ Rr
fèreretux : Neutrum enim horum fieri pofset, fi ih
nihilum redadtus efset. Tantb ergo mirabilius Deus ilium
reftituit, qu«tm inftituit: quanto hoc de peccato-
re contra meritum; illüd non de peccatore, nec contra
meritum fecit. Quantüm etiam eft Deum & hominem
fic inunum convenire, utfervata integritatcutriufquc
nature idem fit homo qui Deus. Quis ergo prsfumat
vel cogitarg^quod humanus intelledtus valeatpénetra-
rc quäm fapienter, quäm mirabiliter tarn infeutabile
opus fadtus fit ? Bof. Afsentior quia nullus homopo-
teft in hac vita tantum fècietum penitus aperire: nec
efse pofsumus concludere. Si enim convenientius &
rationabilius eft hoc, qusim aliquando nullum fuifse ,
de quo intentio Dei, qua hominem fecit, perficcretur j
nec eft aliquid, quod huic obviet rationi : necefse eft
femper aliquem ad prsdidtam reconciliationem pertinentem
fuifse. Unde Adam & Evam ad illam perti-
nuifsc redemptionem dubicandum non eft j quamvis w*^»,«,
hoc audtoritas divina aperte non pronunciet. Anf, In-
credibile quoque videtur, quando Deus illos fecit, Sc
propofuit immutabiliter facere de illis omnes homines,
.quos ad cocleftem civitatem afsumpturus erat; qubd
illos duos ab hoc excluferit propofito. Bof. Imb illos
peto ut facias, quod nullus homo facere poteft j fed [) maxi'mè ad hoc fecifse credi debet, ut efsent de illis ,
ChriFfi ,
tantiim, quantum potes. Plusènim perfuadebis âltio
yes in hac re ratipnes latere, fialiquam te monftrave-
ris videre ; quàm fi te nullamin ea rationem intelligere,
nihil dicendo, probaveris. A n f Video me ab impor-
tunitate tua non poise liberari : fed fialiquatenus po-
tero quod poftulas oftendere, gratias agamus Deo. Si
verb non potero ; fufficiant eaquæfuprà probata funt.
Cum enim conftat Deum hominem fieri oporterej
dubium non eft fàpientiam & potentiam illinon deéf-
iè, ut hoc fine peccato fiat. Bof. Sic libenter accipio.
Anf. Oportuit * utique ut ilia redemptio, quam Chri-
’ ftus fecit, prodefset non* folum ijlis, qui eo tempore
» ruerunt, fed & aliis. Sit enim rex aliquis, cui totus po-
pulus fiiæ cujufdam civitatis fic peccavit, excepto uno £
propter quos fa&i funt. Anf. Bené confideras. Nulla
tamen anima ante mortem Chrifti, paradifum ccele-
ftem ingredi potuit j ficut fupra dixi de regis palatio.
Bof. Sic tenemus. Anf. Virgo autem ilia, de qua illc
homo afsumptus eft de quo loquimur, fuit de illis, qui
ante * nativitatem ejus per eum mundati funt ä pecca- <*/. nectfid
tis 3 & in ejus ipfamunditia deilla afsumptus eft. B o fccm
* Placeret mihi multüm quod dicis; nifi cbm ipfe de- al- PIacct
beat b feipfo habere munditiam k peccato, videtur
earn habere ä matre, & non per fe mundus*else, fed
per illam. Anf. Nonitaeft. Sed quoniam matrismun-
ditia, per quam mundus eft, non fuit nifi ab illo ;
ipfe quoque per feipfum & b fe mundus fuit.
» C A P U T X V I I .
|olo, qui tamen eft deillorum genere; ut nullum eorum
facere poffit, unde mortis damnationem evadat: Quomodo non tiectffitdte mortuns eft, qui non potuit
ille afitem, qui fblus eft innocens, tantam apud regem
habeat gratiam, ut poflit ; & tantam diledionem er-
* ga reos, ut velit omnes, qui * credent fuo confilio, re-
conciliare quodam fèrvitio ipfi régi valdè placituro,
quod fadurus eft die fecundùm voluntatemregis ftatu-
to. Et quoniam non omnes pofsunt, qui reconcilian-
di funt, ad diem illam convenire 3 conccdit rex, pjop-
. ter mägnitudinem fèrvitiiillius,utquicunquevel ante,
vel poftdiem illant, confeffi fuerintfe velle per illud
opus, quod ea die fiet, veniam impetrare, & ad pa-
dum ibi conftitutum accedere, ab omni culpa fint ab-
ÿ fbluti prætèrita : & fi contigerit ut poft hac veniam herum
peccent, » fi dignéiàtisfacere & corrigi deinceps
ejfe nifi quin erat moriturus.
B o s o.
BEnè eft de hoc. Verftm adhuc mihi aliud videtur
quærendum. Diximasenim fuprà quia non rtecef-
fitate moriturus erat & nunc videmns quia mater ejus NifiV'wP
per ejus mortem futuram munda fuit, quod nifi illa^‘“^M<»
fuifset, ipfe He ilia else non potuifset. Quomodo ergo
non neceffitate mortuus eft, qui non nifi quia mori-
turns erat, potuit else? Nam fi moriturus non efset3
Virgo , de qua afsumptus eft, munda non fuifset :
quoniam hocnequaquam valuit efse, nifi veram ejus
mortem crcdcn^j nec ill^de^iUapotivi^alitcr rjßomi. A ftiffet, nihil ptotMfcpomiflet. Quapropter C * potnit
“ “ “ “ n o n m n r i nnrnrr C o o . . . ____i
^■ lcc
Qua re fi non mortuus eft ex neceffitate, poftquam
afsumptus eft de Virgine3 potuit non efse afsumptus
de Virgine, poftquam eft afsumptus : quod non eft
poffibile. A n f Si bené, qua: fuprk di&a funt, con-
fiderafses ; (anèqujeftionem * in illis, ut puto, folu-
tam intellexifses. Bof. Non video quomodo. Anfel.
Nonne, quando qu*fivimus utrum file mentiri potue-
rit, monftravimus in metiendo duas efse poteftates 3.
unam, videlicet, volendi mentiri, alteram mentien-
d i: & quoniam cum mentiendi poteftatem * haberee,
hoc b feipfo habuit ut non pofset velle mentiri 3 id-
circo de fua juftitia,qua vericatem fervavit, ' eum
else laudandum ? Bof. Ita eft. Anf. Similiter eft, in fer-
vando vitam, poteftas volendi fervare, & poteftas
fervandi. Cbm * ergo quaritur utrum idem | Deus
homo potueric fervare vitam fuam, utnunquam mo-
rcretur 3 dubitandum non eft quia femper | habuerit
poteftatem fervandi, quamvis nequiverit velle fervare
, ut nunquam moreretur : & quoniam hoc k
feipfo habuit, ut, fcilicet, velle non pofset 3 non neceffitate
, fed libera poteftate animam fuam pofuit.
Bof. Non omnino fimiles fuerunt in illo iftae poteftates,
mentieiidi, fcilicet, & fervandi vitam. Ibi enim
fequitur quia fi vellet, pollet mentiri: hie autem. vi-
on detur quia fi » non vellet; non magis hoc poffet,
qu^m pofset non efse quod erat. Nam ad hoc erat
homo ut moreretur ; Sc propter hujus future mortis
fidem deVirgine potuit afsumi, ficut fupri dixifti. Anf.
Quemamodum putas ilium non potuifle non monon
mori, potuit facere non efle'verum quod verum
erat. Anf. Quarc verum erat, antequam moreretur,;
quia moriturus erat ? Bof. .* Quoniam hoc ipfe fponte *l■ quomod®
voluit & immutabili voluntate. Anf. Si ergo, ficut dicis
, idcirco non potuit non mori, quia vere moriturus chrißumo»
erat: &ideovere erat moriturus, quia hoc ipfe fpon-
W & immutabiliter voluit : fequitur ilium non o b "
aliud non potuifle non mori, nifi quia immutabili vo-
luntate voluit mori. Bof. Ita eft : fed quscunque fue- luit m'n-
HC caufa , verum eft tamen quia non potuit non mori
& neceflefuit illummori..^»/i Nimis hatresin nihilo :
8r(ut drei loletrjrquterisnodum infeirpo. Bof. An es
»bhtus quid objecerim exenfationibus tuis in hnius
dtlputationis noftrx piincipio.: quia, videlicet, quod
g poftuiabam , non facercs dodtis i fed mihi, & hoc
tplum mecnm pecentibus ? Snftine igitur, ut pro tm-
ditate & hebetndine noftri ihgenii qusram ; quatenus
.mihi & tills etiam in puerilibus quxftionibus , ficut
tncepifti, fatisfacias.
C A P U T X V I I I .» I7.
Quid in Deo non f t neceffitas, vel imyoffibiiitels : &
quid fit neceffitas eooens, & neceffttat
non cogens.
A n s e l m .
JAm. diximus quia Deus impropriè dicitur aliquid
non pofle, aut neceffitate facere. Omnis quippe
ix iuu nctcuitacc a morcuum eue 5 quia non potuit^ neceffitas, §c impoflibilitas, ejus fubjacet voluntati
non efTe quod erat : ita potes aflerere4llum non po-
tuiffe velle non mori, a.ut neceffitate mori voluif-
fe3 quoniam quod erat, non efle non potuit : non
enim magis ipfe fadtus eft homo ad hoc ut moreretur
quàm ut vellet mori. Quapropter ficut non debes diin
cere quia non potuit non * velle mori, aut necefli-
tate voluit mori : fic non eft dicendum quia non potuit
non mori, aut neceffitate mortuus eft. Bof Imb
quoniam eidem fubjaccnt rationi, fcilicet, & mori,
& velle mori ; utrumque videtur in » illo neceffitate
mille. Anf Quis fe fponte voluit hominem facere,
ut eadem immutabili voluntate moreretur, & per hujus
fidem certitudinis virgo munda fieret, de qua ho-
nio ille aflumeretur ? Bof. Deus Filius Dei. Anf.
Illms autem voluntas nulli fubditur neceflitati aut ii_.
poffibilicati. Nihil enim eft neceflarium aut impoflibi-
le , nifi cpiia ipfe ita vult: ififum verb aut velle, aut
nolle aliquid propter necefficatem aut impoflibilita-
tem, alienum eft'a veritate. Quare, quoniam omnia
qua: vult, Sc non nifi qua: vult, facit: ficut nulla nc-
ceflitasfiye impoflibilitas priced it ejus velle aut nolle
3 ita nec ejus facere aut non facere : quamvis multa
velit immutabiliter, & faciat. Et ficut cbm Deus facit
aliquid 5 poftquam fa&um eft, jam non poteft non
die fadlum.; fed femper verum eft fadtum efle, nec tamen
redtb dicitur impoffibile Deo efle ut faciat quod
pra:teritum eft non efle prsteritum : nihil enim ibi o-
XT ------ . -r ■ — ---- —iv,* peratur neceffitas non feciendi, aut impoflibilitas fa-
Wonnemonftratum eft fopriqubd Dei voluntas nul-„ ciendi; fed Deifola volqntas, * qui veritatetn femper .(• ,«.
^ cogitur necellitate, fed ipfa fe fpontanea fui (quia ipfe veritas eft) immutabilem, ficut eft, efle vult.
fervat immutabilitate , quando dicitur aliquid necefi- fi proponit fe aliquid immutabiliter . fadturum 3
fitate facere ? Bof Vere monftratum eft. Sed vi-
demus econtra quia quod Deus immutabiliter vult,
non poteft non efle, led-necefle eft efle. Quapropter
fi Deus voluit ut ille homo moreretur, non potuit
non mori. Anf. Ex eo quia Filius Dei aflumpfit hor
jninem ea voluntate ut moreretur, * probas eundem
hominem non potuifle non mori. Bof. Ita intelligo.
A n f An non fimiliter apparuit ex his, qua: didta funt,
hlium Dei & aflumptum hominem unam efle perfb-
nam ,ut idem fit Deus & homo,» Filius Dei & virgins
filius ? Bof Sic eft. Anf. Idem igitur homo fiia*vo-
dAuomodo Umate non Potuic non mori ,& mortuus eft. Bof Ne-
garenequeo. Anf. »Quoniam erg6 voluntas Dei nulla
neceffitate facit aliquid, fed fui poteftate3 & voluntas
illiusjfuit voluntas Dei3 nulla neceffitate mortuus
eft, fed fola. fua poteftate. Bof. Argumentationi-
K tu‘s obviare nequeo : nam nec propoficiones,
*iB?c ?U3S Pr.$m*ct*s » nec confequentias, quas infers, ul-
J dill(r atenus infirmare valeo. Sed tamen » hoc mihi femper
■ P 0CCll.r.rit s quod » dixi: quia fi vellet non mori3 non
magis hoc poflet, quim » non efle quod .erat 3 ve-
re.fl?arn<lu® moriturus erat: quoniam fi verb non
ui et moriturus : non fuiflet vera fides future mor-
is ejus, per quam Sc ilia Virgo de qua tiatus eft , &
a u multi mundati funt b peccato. Nam fi vera non
quamvis quod proponit, antequam fiat, non poffit
non efle futurum ; non tamen ullaeft in eo faciendi ne-
ceflitas, aut non faciendi impoflibilitas : quia fola opc-
ratur in eo voluntas. Quotiens namque dicitur Deus
non poflè, nulla negatur in eo poteftas 3 fed infiipe-
rabilis» fignificatur potentia & fortitudo. Non enim w. fignan«
aliud intelligitur, nifi quia nulla res poteft efficere ut
agat ille', quod negatur pofle. Nam multbm ufitata eft
hujufmodi locutio , ut dicatur res aliqua pofle 3 non
. quia in ilia, fed quoniam in alia re eft poteftas : » Sc
non pofle 3 non quoniam in ilia, fed quia.in alia re eft
impotentia. Dicimus namque, ifte homo poteft vin-
k e i, pro, aliquis poteft eum vincere : Sc , ille non poteft
vinci ; pro, nullus eum vincere poteft. Non enim
. poteftas eft pofle vinci-, fed impotentia : nec vinci non
pofle, impotentia eft , fed poteftas. Nec dicimus Deum
neceffirate facere aliquid, eo qubd in illo fit ulla neceffitas
j fed quoniam eft in alio : ficut dixi de » impotentia
, quando dicitur non pofle. Omnis quippe neceffitas
eft aut coaéfcio, aut prohibitio : qua: duæ ne-
ceffitatcs convertuntur invicem contrarié ; ficut ne- ctaah. .aut
cefle, Sc impoflibile. Quicquid namque cogitur efle,
prohibettir non efle ; & quod cogitur non efle, prohi-
betur efle : quemadmodum quod neceflc eft efle , im-
poffibile eft non eflè ? & quod neceflè eft non efle,
M iij