
t io n c o n t r e la t o u x , le s f iè v r e s , la c a e ô c h îm ie
f c o r b u t iq u e , l e s rh um a t ifm e s Se a u tr e s m a la d ie s . I ls
p r é p a r e n t , a v e c u n o n g u e n t fe s f e u i lle s p r o p r e à
c a lm e r le s d o u le u r s d e rh um a t ifm e . B o e r h a a v e e f t i -
m e l 'e a u d i f t i l lé e c o n t r e l 'h y d r o p if îe . D u h am e l
p r é t e n d q u e fe s je u n e s b r a n c h e s & fe s f e u i l l e s ,
p r o d u i f e n t à - p è u -p r è s le s m êm e s e f fe t s q u e la
fa b in e . P a r k in fo n r a p p o r te q u e fe s f e u i ll e s c ru e s
& t e n d r e s , m an g é e s a v e c d e s t a r t in e s d e b e u r r e ,
f o n t e x p e c to r e r le s h um e u r s m u a u e u f e s & t e n a c
e s . L e b o is d e Y arbre de vie , e n d é t e r f i f , c é p h a l
iq u e , fu d o r i fiq u e , p r o p r e à r é f if te r a u v e n in ,
c o n t r e l e s m a lad ie s d e s y e u x & d e s o r e i lle s , f o î t
e n fu b f ta n c e , fo î t e n ir ifu fîo n . O n r e t ir e d e c e b o is
te d e s f e u i lle s 3 u n e e a u Se u n e h u i l e 3 q u i fo n t
t r è s -u t i le s p o u r a d o u c ir le s d o u le u r s d e là g o u t t e .
C e b o is e f t p r e fq u e in c o r r u p t ib le } i l p e u t f e r v i r à
d iv e r s u fa g e s é c o n om iq u e s . L e s fom m ité s d e s r a m
e a u x c o n c a f fé s 3 m ife s d a n s le s n a r in e s * a r r ê t
e n t l e s h ém o r rh a g ie s . L in n é u s d î t q u 'o n t r o u v e
c e t a rb r e a u C a n a d a , dan s le s e n d r o it s h um id e s .
S c h o e p f r a p p o r t e q u 'i l c r o î t au ffi fp o n ta n ém e n t
e n V i r g in i e j d a n s le s l ie u x u lig in e u x & c a illo u t
e u x . C a û o r -D u r a n t e r a p p o r t e à fo n o c c a f io n l e s
v e r s fu iv a n t s :
Arbor odore fuo vehementi htec nomina vit*
Natta eji j abft'ergit, ac digerit, é* amara
Paulifper valde tenuifque in partibus ipfa eft.
N o u s c u l t iv o n s é g a lem e n t e n p le in e t e r r e l e
thùa <àu L e v a n t ; i l n e p a ro î t pa s ê t r e p lu s d é li c a t
q u e l e p r é c é d e n t : o n d o i t c e t a rb r e à d e s m i l l io n n
a i r e s q u i e n e n v o y è r e n t la f em e n c e .
( M . W i i iS met.')
A R B R E T R I S T E . NîBanthes arbor trîfiis L. arbor
triftis, Gars. C ’ e f t u n a rb r e d e s In d e s q u i c r o î t e n
M a l a b a r , à G o a , à S um a t r a : c om m e fe s fleu r s
fu ie n t l 'é c la t d e la lum iè r e , o n l 'a n om m é a rb r e
t r i l l e ; fe s f le u r s r e f fem b le n t à c e ll e s .d e l'o r a n g e r
e l l e s fo n t m êm e s p lu s b e l le s & p lu s o d o r ifé r a n te s ;
l e u r c a li c e e f t r o u g e â t r e . L e s In d ie n s s’ e n f e r v e n t
p o u r c o lo r e r le u r v ia n d e . S e s f le u r s fo n t e f t im é e s
c o r d ia l e s ,& d o n n e n t a u x a lim e n s u n e b o n n e o d e u r
& u n g o û t a g r é a b le -
( M . W l L L E M E T . }
A rbre philosophique. C ’ e f t u n e d e s d é n o m
in a tio n s d e l’ a rb r e d e D ia n e . ( Voyei ce mot: )
A R C A N E , A R C A N U M . L a c h im ie a y a n t é t é
lo n g tem p s u n e fe ïe n c e m y f t é r ïe u fe , o u p lu t ô t a y a n t
d ’ a b o rd e o n f iilé e n p r a t iq u e s m y f t é r ie u fe S j& a l l ié e s
à la fu p e r f t i t io n ,a u d e lî r d e s’ e n r i c h i r & d e f e r e n d r e
im m o r t e l , t o u t c e q u 'o n f a i fo i t & q u ’ o n c r o y o i t
t o u jo u r s ê t r e u n e p r é p a r a t io n i la r é u f l i t e d u g ran d
o e u v r e , é t o i t u n a r c a n e , u n f e c r e t . Q u o iq u ’ on
a i t dans c e f iè c le b an n i to u s le s p r é t e n d u s f e c r e t s ,
si y a e n c o r e q u e lq u e s fu b f ta n c e s q u i o n t r e t e n u
jufqu'à ces derniers temps le nom d’arcanes } tels
font L'arcane corallin & I’A rcanum D U P
L I C A T U M .
Arcane. ( P h a rm a c i e ) Ons’ eftaffez long-temps
fervi de ce mot pour défigner des compofitions ou
préparations pharmaceutiques dont la nature étoit
gardée fecrete 3 autrefois beaucoup de médicamens
pharmaceutiques portoient ce titre , & ce qu'il y
a de fingulier 3 c'eftqu'ils fembloient être d'autaut
plus précieux qu'ils étoient plus cachés.
■ A rcane cora llin. L'arcane corallin décrit
avec tant de détails & de pratiques minutieufes
dans les livres d'un grand nombre d'alchimiftes ,
eft un oxide de mercure rouge * ou un précipité
rouge ^ fait par l'acide nitrique , Se qu'on croyoit
adoucir en brûlant de l'alcool à fa furfacej cet
oxide eft très-âcre maigre l'opération fecondaire
qu'on employoit pour l'adoucir > aufli ne l'emploie
t-on plus depüis long-temps en médecine. Voye^
Mercure.
A rcane CORALLIN. ( P h a rm a c i e ) O n a vu
dans l'article précédent 3 que ce nom a été donné
à un oxide de mercure par l'acide nitrique 3 fur lequel
on a brûlé un peu. d'alcool. Il faut remarquer
que les oxides métalliques font en général des fubftances
âcres vénéneufes, Se quelquefois même
cauftiques. Ceux de mercure fur-tout 3 ont ce caractère
car on les emploie avec fuccès comme
cathérétiques. L'arcane corallin ne doit donc être
preferit qu'avec beaucoup de précautions 5 auffi
a-t-on renoncé depuis long-temps à fon ufage.
: Voye% Mercure.
A R C AN E DE TARTRE.. ( P h a rm a c i e ) On
a nommé en pharmacié arcane de tartre 3 un
véritable acétite de potaffe 3. fait en précipitant le
fïilfure de potafte antimonié par l'acide,acéteuxou
le vinaigre diftillé 3 Se en évaporant la liqueur qui
fumage le foufre doré j on laifle ordinairement
tomber ce fel en dêliquium pour avoir l'arcane de
tartre j on lui attribuoit autrefois de grandes propriétés
j mais É n'en a pas davantage que l'acétite
de potafte 3 Se il eft inutile, de le préparer par un
procédé fi compliqué. Voyez A cétite de potasse.
( P h a rm a c i e . )
A R CAN UM D UPLICA TUM. On eft éton,
né de trouver dans plufieurs .difpenfaires 3 Se enr
tr’autres dans le codex de Paris 3 fous le nom de
double arcane 3 la préparation compliquée & vraiment
ridicule d'un fulfate de potafte , immédiatement
après celle du tartre vitriolé , qui eft le
même fel. A la vérité on prépare, l'arcanum d».’-
plicat'um d'une manière- bien différente, fuivant
ce difpenfairej mais lorfque l'opération eft bien
: faite,, on a du fulfate de potafte puf.,, qu'on doit
, préparer tout autrement-8$: avec bien plus de
n fic ité * c om m e o n l e d ira à fo n a r t ic le . V o i c i
comment l e c o d e x p r e fe r i t d e 'fa i r e l'a r c a n um
du plica tum. O n p r e n d p a r t ie s é g a le s d e n it r e Se
de fu lfa te d e f e r o u v i t r io l m a r t ia l} o n le s c a lcine
à f e u o u v e r t 3 ju fq u 'à c e q u 'i l n e f e d é g a g e
plus d e v a p e u r s 3 Se q u e la m a f fe a i t p r is la c o u leur
ro u g e d e l 'o x id e d e f e r , q u ’ o n n om m e e n
c e t état, c o l c o th a r ; o n la d i f lo u t dan s fu f fifa n te
quantité d 'e a u b o u i lla n t e ; o n f ilt r e 3 Se o n a jo u t e
quelques g o u t t e s d e p o t a f t e , p o u r p r é c ip i t e r t o u t e s
les m o lé cu le s m é ta lliq u e s 5 s 'i l e n r e f t e dan s la l e f -
ü v e , o n f ilt r e u n e fé c o n d é fo i s Se o n f a i t é v a p o r e r
la liq u e u r ju fq u 'à p e l l i c u l e , p o u r o b t e n i r d e s
eriftaux. I l e f t d i f f ic i le d e t r o u v e r u n e p r é p a r a t io n
plus c om p liq u é e & p lu s r id ic u le q u e c e l l e - là j
auffi l’ a - t - o n a b a n d o n n é e d e p u is l o n g - t e m p s .
( Voye[ Sulfate de potasse. )
ARCANUM J O V I S . ( Pharmacie. ) P lu f ie u r s
pha rmacop ées , Se fu r - t o u t c e l l e d e B a t h , phar-
macopea Bateana, r e c om m a n d e c om m e fu d o r i fiq
u e , fou s l e n om d’arcanum jovis, ù n o x id e d e
mercure m ê lé d ,'o x id e d 'é t a i n , p r é p a r é pa r la d i f -
folution d 'u n e am a lg am e d 'é t a in dan s l 'a c id e n itriq
u e , o u p lu t ô t e n o x id a n t c e t t e am a lg am e p a r
l'a cid e in d iq u é } o n d e f l e c h e c e t o x id e dan s u n e
c o rn u e , o n e n fé p a r e t o u t l 'a c i d e } e n fu i t e o n
v e r fe d e ffu s d e l 'a l c o o l , q u 'o n y r e n o u v e lle ju f qu'à
c e q u e la ç o u d r e d e v ie n n e in f ip id e . C e ' r e mède
a n a lo g u e a l'a r c a n e c o r a llin e f t au ffi d a n g e reu
x q u e lu i p o u r l 'é c o n om ie a n im a le 3 o n n ’en
fait au cu n u fa g e .
A R D O I S E . L 'a r d o i f e e f t u n e f o r t e d e fe h if te
ou d e p ie r r e a lu m in e u fe , d o n t l e c a r a& è r e p r in cipal
e ft d e p o u v o i r f e d i v i fe r e n lam e s m in c e s , .
fufceptib les d 'ê t r e ta illé e s , Se m êm e d e p r e n d r e
une e fp è c e d e p o l i . C e s p ro p r ié té s f o n t t r è s - f e n -
fibles dans l ’ a rd o ife q u e t o u t l e m o n d e c o n n o î t , !
& d on t o n f e f e r t p o u r f a ir e le s c o u v e r tu r e s d e s ;
maifons. L 'a r d o i f e e f t d ’u n e c o u le u r b l e u e p lu s o u
moins f o n c é e , & t ir a n t f o u v e n t fu r l e n o ir .
M . M o n g è z , dan s fo n C om m e n t a i r e d e la fe ia -
graphie d e B e rgm a n , p la c e l ’ a rd o ife d a n s l e g e n r e
ajumin eux & dan s l 'e f p è c e q u i e f t u n m é la n g e
d a lum in e , d e f i l i c e , d e p y r i t e Se d e p é t r o l e ,
S. C X V I I I . G . I l d i ft in g u e t ro is v a r ié t é s d e c e t t e
pierre.
i ° . L 'a r d o i fe fo l id e n o ir e , q u i r e ç o i t u n m au vais
p o li Se d o n t o n f a i t d e s ta b le s fu r le fq u e lle s
on t ra c e d e s c a r a & è r e s d e g é o m é t r i e } e l l e e f t
connue dans le s c a b in e t s fo u s l e n om d 'a r d o i fe
de tab le . S a p o u f f iè r e e f t b la n c h e Se f a i t u n p e u
d e f fe r v e fc e n c e a v e c le s a c id e s } e l l e f e fo n d à u n
grand fe u e n u n e f e o r ie p o r e u f e , l é g è r e , d 'u n
v e r t o b fc u r .
2.0. L 'a r d o i fe f e u i ll e t é e d e s to î t s ; e l le f e d i v i fe
facilemen t e n l am e s , Se o n s 'e n f e r t p o u r c o u v
rir les m a i fo t js } e l l e e f t au ffi f o n o r e q u a n d o n la
frappe a v e c d.es in f trum en s d 'a c ie r . S a p o u f f iè r e
e f t g r ï f e ; e l l e d é c r é p i t e a u f e u , e l l e y d e v i e n t
r o u g e â t r e Se f e r é d u i t e n u n e f e o r ie g r i f e b r i l la
n t e . |
30. L ’a rd o ife g r a f le d 'u n e c o n f if ta n c e f r i a b l e ;
c 'e f t u n e f o r t e d e f e h i f t e a lu m in e u x } fa p o u f f iè r e
e f t f in e & n o i r e } e l le r ép a n d a u f e u u n e o d e u r d e
p é t r o l e , q u e lq u e fo is m êm e e l le p r e n d f e u Se b r û le
c om m e d u c h a rb o n d e t e r r e } e l l e f e fo n d e n u n e
f e o r ie p o r e u f e , l é g è r e , Sec.
M . K i r w a n , q u i a fu iv i la m a r c h e d e B e r gm a n
dan s f e s é lém e n t d e m in é r a lo g ie , Se q u i a b e a u c
o u p in f if té fu r le s p r o p r ié té s Se le s c a r a& è r e s c h im
iq u e s d e s m in é r a u x , d i t e n t ra ita n t de s a rd o ife s
d o n t i l fo rm e la d ix ièm e e fp è c e d u g e n r e a lum in
e u x , il y a b ie n d e s v a r ié t é s d e c e t t e e f p è c e , d o n t
o n n 'a ju fq u 'i c i a n a ly fé a u c u n e , fi c e n ’ e f t l 'a r d o i f e
p o u rp r e b l e u â t r e , d o n t o n f e f e r t p r in c ip a lem e n t
ic i ( à L o n d r e s ) , q u e j 'a i e x am in é e d e p u is p e u ,
à la q u e lle je ra p p o r t e r a i le s a u t r e s f o r t e s . L 'a r d o i f e
p o u rp r e b le u â t r e d o n t M . K i rw a n a f a i t l 'a n a ly f e ,
n e f a i t p o in t f e u a v e c l e b r iq u e t } e l le fe la i f le e n tam
e r p a r l 'o n g l e } e l l e e f t t r è s - f r a g i le Se d’ un t i lfu
lam e l le u x . S a p e fâ n t e u r fp é c i f iq u e e f t d e 2 ,8 7 6 .
S o n g ra in e f t m é d io c r em e n t fin } e n p o u d r e e l l e
f a i t e f fe r v e f c e n c e a v e c le s a c id e s } e n ro u g i ffa n t
e l l e p e r d d e u x c e n t ièm e s d e fo n p o id s } la c a l c i n
a t io n n e la r en d p o in t a t t i r a b l e } e l l e f a i t d é to n e r
l e n i t r e Se d e v ie n t d 'u n r o u g e b ru n . E l l e f e fo n d
à u n g ran d f e u e n u n e f e o r ie n o i r e . L a fo u d e n e
la d i f lo u t q u e d i f f ic i lem e n t p a r la f u f î o n } l e b o r a x
la d i f lo u t m ie u x q u o iq u 'a v e c p e u d 'e f fe r v e f c e n c e .
C e n t g ra in s d e c e t t e p ie r r e c o n t ie n n e n t , fu iv a n t
l 'a n a ly fe f a i t e p a r M . K i r w a n , 4 6 d e f i l i c e , 2 6
d ’ a lu m in e > 8 d e m a g n é f îe , 4 d e c h a u x , & 1 4 d e
f e r . U n e p a r t ie d u f e r p a ro i t ê t r e à l 'é t a t m é t a lliq
u e & u n ie à l 'h u i l e b i t u m in e u fe , Se u n e a u t r e
p a r t ie e f t m a n ife ft em e n t e n é t a t d 'o x id e , u n i à
l'a lum in e & à la f i li c e : i l e f t t r è s -d i f f ic i le d e l 'e n
fé p a r e r .
L 'a r d o i f e b le u e f o n c é e q u e M . K i rw a n c om p t e
p a rm i le s v a r ié té s d e c e t t e f o r t e , f a i t , fu iv a n t l u i ,
p lu s v iv em e n t e f fe r v e f c e n c e a v e c le s a c id e s , Se
f em b le c o n t e n i r p lu s d e m a g n é fie Se m o in s d e f e r
q u e la p r é c é d e n t e . S a p e fâ n t e u r fp é c i f iq u e e f t d e
2 ,7 0 1 .
I l y a c e r ta in e s a rd o ife s q u i c o n t ie n n e n t u n e
a f fe z g r a n d e q u a n t i té d e m a g n é fie S& d e p y r i t e s ,
p o u r q u 'a p re s le u r e x p o f i t io n à l 'a i r Se le u r e f f lo -
! r a i f o n , o n e n r e t i r e d u fu l fa t e d e m a g n é f î e e n
m êm e - t em p s q u e d u fu l fa t e d 'a lum in e } c 'e f t c e q u 'a
f a i t M . T in g r y , ch im if te .d e G e n è v e , fu r u n e p ie r r e
d e c e t t e n a tu re .
L e s a rd o ife s fo n t a ffe z fu f ib le s p o u r f e fe o r if ie r
Se f e fo n d r e p a r la c h a le u r d e s in c e n d ie s . O n a
v u c e lle s q u i r e c o u v r o ie n t le s b â t im e n s d e l ’ a b b
a y e d e R o y a um o n t Ce fo n d r e d a n s l’ in c e n d ie
q u i a r a v a g é c e t t e a b b a y e .
P lu f ie u r s a u te u r s p e n fe n t q u e le s a rd o ife s c h a u f f
é e s p a r le f e u des. v o l c a n s , Se c a lc in é e s d e m a n
iè r e à c e . q u e l e fer. q u e l l e s c o n t ie n n e n t y f o i t
Y y 1