I g l j l
PJ3- ççii*
üeifibnc.’l
Gehiy.M
l ' r -Y IM
fl Gen,.î.. ‘ï..jk
abelt aC.
'■ AjîÇ.coap-
V •- !Thilïp.%.,.
* [ ' J S t .
Ephejyl ' ]
Gen. !$.%•;
D
{?■ ;>%•
cu-.atçe- ■
p
yÊÊÈ
Gtnaeu*
W J m
' 8
17 ƒ - •-■ § WÊÊ
S. tro/peri ^ ^ T* \ _________ _
moribüsviuèrent »nunquamfe diuinam bbnitatei%ne-
gafle.quis non.facile aduertat,fi confid.eret quantum e is:
prodeiTepQtuerittajnlongapatientia Dei,tarn diuesbo-
n orum tempo rail um copia, &multiplicats fceeundita-
rts tam numeróla ptopagatio? Qua: beneficia licet óbdu-
ratis nihil remedij &emendationis,attüJèrinï> pRjbant
tarnen auerfioncm corum non drain* fuifle coiiftitu.-
ticmis, fedpiopri*voluntatis.
In diluuiol&pofteavfqüead Cbrifium reueUtx funt opera di- |
uinagratia, & Chnfiidnagratia miracula prafi-
gnata letfi abundamiagratuqiunünc
mundum ngat,pan largitate -v
nonfiuxit. V yV/^jv
C A P . V T X I V .
IH N * conferuatione autem Noëfiliörumque cius & ftp’-,.
Hruum?in quibus omnium gentium feminanum di fpp-
nebatur, quanta drains gratis op era re uè lat afi n cyli net a
lctiptura mam feftat,dum in illa.mirah das. capaci tatis area,
vniuerii generis animalium quantum reparatiotiis
aderat, recepcrice congregatura ad fe omne hominum
genus eccleha figuyatur: dum per lignum & aquam re-
demptiocrucis Chrifti, & abfimo regeriemrioms aperi-
tur. dumiö fïii quiex ilia mpndi vaftatipne faluati liint,
omnium gentium plenimdobenedicitur: ■ dum donum
fcecu n di tatis iteratur, & folo *efa:fu-ffocatorum Sc fan-,
guinis interdiefcb jlibenas edendi quod placuerit, auge-
tur,(alutifque fccuritas in teftimonio verficolori'sarcus,
hoc eft,infagnomultiformis gratis confeccarur. Q u * v-
tique myfteria atque facramenta non ynius. tantum fa-
milispauciffimos tunehominesjfed in ipfis^omnes-coruin
pofterosimbuebantjvcquodcruditioni lmpendebacurparentumi.
profiBererfcienitiiefiliommiji.^ip verb
procurrente humans, propagations augmento, cumi-;
pfa mórtaliura numerófitas d e -fuis multiplication.ib.us
; liiperbir e t ,06fe cundum elationis fine altitudihem}coelo
cuperet niolem immodics inftru&ionisinfererequam
mkabilis erga cohibendam han c i n 1 o 1 e nit i a m- fq.it drums -
‘Hörum pqpuloruip.ioque-
lam nbfi^ fibi inuicem fignificatiombus cbnfonantem,
fepmaginta & duatum linguarum varietate eopfudit, vt.
.&inter$iffpna:i voces operantium pereunte Concordia,
■ infansmolitionis machina folueretur,& habitando or--
bitèrrarumdaretincolasrnaliE congregation« opportu-
nadifperfio.In ifto autem opere prouidentis Dei prsor-
dinabantdt miracula gratis Chriftians , qua: omnerii
hanedifperfionemin illius aedificationis £rat* vocatura
- compagem,in cfiuomnegenufiectttur Deo y&ymnts lingua
conftetur,quoniamIefusmglonaDeipatrisefi,Hzric\xnu\ftinem
Gratis, in plenitudinc difpofitorura cemporurn re-
illuftrare dignata fit i tàrnen tampauçi fuerunt, v t vis J j E
* cogftofcantur an fiifcrint. Ncque ob hoc exeufabile?
fiint hâtiones q u s aliénât* à * conûerfatione Ifiàél|'. £phc^ -
fpem nonhabéntes,&fine Deo in hqcmundo fub-igno- S îp ü J J
rantiæ teriebrisiperierunt, quia fcæc abundantia gratis \fionc. ■
qüsniineviuermm mundum rigat , ‘pari antea largitafè
non âuxiî. f
uélands jfaót^hd Abraham promifiio Deb (ignis iam lu-
cülentiorib.us ipdjcabat'j quando1 duplex cius lucceflio .
[ (filij fcilicetcarnis,&filij promiflionis) multitudini are-
Inarum compaCabatur 5d i derum , & virfenex per anno-'
f fam vxor^fterilitateiri^ahfpeiamprolis aliënus, cred'e-
rbaclaudabilifide'perget'men vniusdlij patrem futurum;
eïïeremuncli,proipiciensillutffinfehiinefuóvim^ ebtt--
fpïdénsiqui dixit,: Abrabatn diem meum vidtt/èf gd}iifiuip.
QuafideAbrahamciirhiuftificaretur, nondum'manda-
turn circumcifionisac?el5erat:> fedcumeffetihprsputio-
natiftali >;reputata eftfideseiusad iuftitiam. Ec'^eadem
fideslignaculuin cireftmcifionis acceperM in eo; corporis
membro if per quod-fémen procreationisperuenturuiri
eratadeam camera,in qua fine carnali feraine Dei filius
»Dcusj verbum carofieret, acdeAbrahsfiliaMaria vir^
ginenifedetufiaflumptis omnibus in huius natiuitatis
confof ïhirai^üi in^ Graifto per Spiritum&raftam rege-
nèrati^quod Abraham crediditjCredidiftentiHsc autem
. fides antequam veniret yhoc lemen de quo Abralii/di-
I cruin eft: In femme tuobenediccntur omnesgenus terra, inf fa
I Vxüa^ft'i.t^^'pöpü|diü ‘c<ïötón'éb^OM:i,: vigente apud?ye-
| rbS ^Bfaei^s' foe redenfptionis noftrah Qnpffi'am etfi
'M^à pon n d fcin u n eitigmia^uiman ^^ ^^e tt^
I turn, quinimo temporeaduentut Chrtßi inuenta
>. ^efi imquitàirobufiior,vtgratia
Del mamfeftare-
? C A P V T XV. .
A Dhibita enimfompereftvniuerfishominibus quç-
XjLdàmfupernsmenfürado<5trinæ,quæ etfi parcioris
octultiorifquegratiæ fuit, fufficit tamen ficut dominus
iùdicâuit, quibuldamad remedium \ oninibüs-ad tefti-
monium: vt hon dubiè , fed èuidenter appareat , qüod
nifi vbiabundauitpéccatum, fuperabundant& gratia, nunc
quo^ue vniuerfum genushumanum fimilisiobescaret
impietas.^An forte { vt plerique garriunt) meliora quàm
veterum ingénia noftris feculis ortafunt", & aptiores di-
uims donis animas tempora extrema peperunt î Quod
etiamfi4iaeffet>adbonitatemidrefercndumefl'et.auto-
ns,qüivoCandisad vitamîçternampopulis:, ea quæ non
rëmterehtUrvCordafinxifiet. Sed nihilprorfusnouatum
eftingeneratione carnali j nec generofior auis minorum
btta lucceflio eft, cum potius in; hommibnsdllius^tëmd
^poris quo mundi redemptoraduenit, quanto erat prq-
pagotardipr.tantô fit iniquitas inuenta robüftiof. P.ro-
baüithocludaicifurorisifnpietas. Et quàmapta ëuân-
gelio Chriftifueritilla generatioîîhonfolùm populi, fed
etiam feribarum&principumaclâcêrdoturn corda do-
cuerunt.; Quibusiparum fuît i n agnum Dei toUeifinm^pec- -.--•*.c.^c|
catum »i««<i/i:contratéftificationemlegis,contra oraeulak-'catq.
prophetarum,contra diuinarum expérimenta victutum,; d
féditionibus,contumelijs,(putis,alapis,colaphisîIapidi-
bus, flagris-, & ad pdftremum crücis atrocitate fieuiffe,
nifietiam telles relurredionis eiiis eâdem pèr(è'qu.ercn-
turiniania. Quam Apoftoli quando à Pontificibus fla-
gcllati funt, oftenderunt in PlàlmoDauidieo¥prophc- .|4^^ro
timyàicentcs: Domine,tu es qui fecifiicoelum & tenant & 7na-^, ^ '^ '
re&. otnniaqu&ïn eisfunt, qui Spiriiü.fqn^oper ospatris h^ pfoi. %
| Dauidpuen tùidixijli : Quare {remuerùn{ gèntes, :&popitlj>me-
ditati funt inanial Afiiteruiit reges ferràf&principes coriuené-
|ruhtinthütnaduerfusdojninuw,&aduerfusChrijiumem.Çoh-
uenerutit enmverèin ciuitate ïfta aduerfus fanélumfitiüm tuum
'lefum (quemynxiJli)HerodesérPontiiis Pïlatuscumgentibus <&
populis ifrâel ifacercqtu manus tua & conJitiumdecreuerutfieri.
Igituràdmànifeftandam gratiàm D e i,qu s ex alienoeiùs
incommucabiliquc confilio in Çilutem omnium geni
tiumdilponcbatur.'non prioraquafiincapaciadcclînata
fimt tempora,ièd ifta cledla , quætalespopuloVkedide-
m
rUrtt-, quotumvferox 5cvoluntariainiquitas non!Confu-
lendiaffeiftu, fed inténti,one fsuiendi perfifteret facere
q u s inanus Dei & confi li a m decretferunt fieri, v t mira-
•biliokr.'eïlè't gratia & pOtcntiaDei, qus de tara duris ahi-
!mis,tam tenebrofismentibus, tam inimicis cordibus fe-
bit fibï pppulumtfidclem^. fubditüm.i fiuiétum, qui non
perûfpientiam huius'uiuiidiperuenitad lumen(àpïenriç;
Dcijfed per illilis donum, de-quo teftacur Ioannes Apo-
, ftolusi dicèûs ; Scimus quia film Dei venit, & dédit nobis fen-
funt, y t ç'ognofcarfius verum Deum ? & fimus in vero filio eius. J
Çüi teftimonio Âpoftolus Paùlus confonat dicens : !
‘Grattas agentes patri, qui dignos nos fecit in partem fortis fan- j ® ■ n
âOritm in lutnine y qui eripuit nos de tenebrjs & de poièfiate te-
■ nèbrarum, & trunfiulttin regnumfilijdilettionisfua* Etite-
ram idem : Eramus enim(in<imt):aliquandoinfipientes, in-'n-nut*
credMlï, errantes, feruiente.sdefideftjs& vartjsyin
rndlitia & inuidia -agentes, odïbiles, odientesïnuicém. C um au-
tetfi biinignitas humanitas apparuit Saluatoris noftri, non
niferlmifincordiumfaluos
nos fiat, perlauacrum regenerationisSpt- idco niifericpyduim conjeaitusfum, -ft tntHetprimo ofien^e'r :
ritus faHäi,quem effudit mnos abundèpe'ylefum chriftuw S air Lclmßus ïefâ omytcinpAtientiam, adjnformanonem eorum qiii
uatorem nofirum,vttufitficatigrdha}pfius,h&redesfimus fecun- I^cre^ittirifunt tUlin vttam aternam. £iue"ergooircufntrfio,
dumjbem yite-<eftffwie; PQtuitne plenrüs, lucuIentiqs,' ve- | fiue præputjüm)pec^tbrvnij.uierfalirer:,con'i^[udeb'arur, v-J
rios cxplican.quæ mpfîta honunum Chtiftus muenei it, | trafique çmnes Lestas obftnnxerat?& inter màg^s minufi-
& qubs fibimô'rëKubieçei-ity qus ad fie corda çonuerte-;
ejue-iinpiosteemp erat qui poflTet abfique Ghrifti rëdem-
rit, quando veuk mederi nqn-ß'nisi'fied male.Tiabenti-
ptionëfiàiuari: qiis redemptio vniuerfio fiele ihttüitmun-
bus,î&, Vfiiarçnon ktfios f f i d-’peqvtforw ? Qiôpn-iam gentium
4q,& omnibus homrmbus indifferenrer iunotuït:tcpian-
populus,qulfedebatin tenebris, lucem v i ii t magnamyèôfeâenti-
doqiirdemindie quiimha^fitqoab illoj^afch'a ,<^uo
bus in (enebrjs & ymbfa mortis, lux orta efi dis. Fremeoant?
fie hoftiarn Deo yerus/agnus obtulerat-, cijifi Apoftoli &
gentes,naficebanturpopuli,fisutebat\treges, &potefta-q^xqulcumeisvnanimc^erant,replctiS.pintufiand:o lingufs |
te?contra,dicebant,raperft‘fti'pnes Sc cotius mundi relu- i .ourniumgentiumioquerenrucjppPPeiifeb^c^citam^
<ftab'intur exrores. -Sea de r cli (te ntib u §v fute n tib us,; per- -raculo'diuerfi'Seneris nomipUnimultitudo^yyEuan'ge-
(|quentnbuS3' populum ilium Chriftus augebat, & per bum Ghn-fti in eis qui aderant, totus rnundus audiret.
vmcula acfqpplicia nlortefque fantftorum-'ioboiabaturConfluxerant autem (ficut ficrjptum eft) Parthi & Modi
fidesjvincebatyeritas, perque vniucrfium mundum'do- . Elamita,&qui inhabitantMefopotamtam', ItuLcam■ & Capjra-
mimci agri fegetismultjplicabatur vberras, Tarifia emm 'wdo$am,Pontum & Jfiam,Phrygtam &P*ampljyhnm?Ae~gypium
delupef pisbcbatui conftantiafidel, fidubia fipei, fbtri- partes Libya, qua eftcirca,Gytep$ftf&Mue>M Romans, ktdiu
quoque é r Profelyti, Crêtes &, Arabes, audiences* eofunï U n i
giüs’prjedicaü magnalia'Dei,:-quorum /eftifiçado etiam |
t>i;dç» colisfanticefî^^lç^gilisdAé^ïbriis, qupmâîi-çpfdt
bus fideïiiimSpirî'tus fiàmftus acceVderât,nullo modo ab I H H H H . 0 I ___. .... .T........
opprimentibus poflet extmgui : cum & qui cruciaban- - (ineas gentes quæremotiores lunr,longé lacequeprocur-:i|: ^ ■
tur, vehementius inardeficerent, & qui fieuiebànt,can- j rèret. Ad cuniÿ rei efteduiucrcdinuispioüideiltia Dei, *
demquamperficquebantut,flammamfspe conciperent, ! RomanixegmlatitudinempræpaLatam^vt nanones vo- I
^ià'bèatus Apoftolus Paulusignitus^fidentèrferuéterq; cands advnttatem corporis Chrifti , prius iure ynius |;#
dicebat ‘ hifiificati, igiîur exfidëpacern h abeam us ad datmnum confiociarçntur*impietaEisi qüamuist-gratia Chnftjanà | . c; im"
noßrum lefum Cpviftutn, per qu'eM&accejfum babemüs,filé in:. ■ non contenta fit éofidem lmutesj.fiabetè quqs Tvoma, i^ I-,rc
qŸatiam ifiam in qua fiamnsfed érglonamur mjpe'gloïu film -' ' multofque iam * populorum ficeptrq crucis Chriftulla j^c. po-
\ im Dei^onfotumaUtem,fed&cg\Qriamurra tnbuUtiombmy fiubdiderir,quos armisfiuisiftanondomuir. Quætarnen -pPpsjH
feientes qûbd'tnbulatio patietitiaw operatiir, ■ paîientia autem - pci Apcftolici facerdotij pniicipatum amplior facla-eft |H
probationem, prob’aho verbfi>em,fi>es autem nonconfunâit, quia i arce ic-ligioms, quàm iolio poteftatis,
cbaritftsDeidifiufÀefincordilius,mfirfsferSpipptmfanfyuinf
qUidatu^èfi no'oïs. Eurcium : -Qujs) iqs fepârÂbita c\jahtate
'Chpfià '^ib^uüp3aaangufitdfanperßcutio, an fathes, an nui
ditos,dnpcnculum angbtdm }~Sûutfpnptum efi-. Qm{ propter
temortific/mur totahe, exifimi-itïfamusficutouesMCifio-
nis.Sed m bu bmibf^fmranimper eum qui düexti nos. Certus
fum enim,quunfifikmofilhçfiuevWk, usque arigeli,neque ptin
cip4m',nfqüefg.fifint$kinnfiïe^
tudotfequdfrofhdutii', nique c-reatkra qliq potent- nosfefàrarè
a ibyrr.ite De. fjït.f f i n: Cb>.ißo lejh dovitnoyofi) o. Hxc cha.-
il^^rftufopk^Spinmni ïancluni, fecit vt muii^us fidë-
liuin md'ndùnïvßitferet impmrum. HsoNetonis crude-
Utl; ejiV,^ópi|t^fifuroremi multommq^ p o jl^ s.p rin -
l^TÿabiC cipn-ia, *glorlqCo'lnnumerabilium inartymmfine çon-
donanfe Chuftoimiutonbusû:is,dc peüecutio-
' hîbui çeguui^'ternaium îteïhinata cbrqnarum.
Oup'dClir/jIuspro ommbiuimpijsmortim fuit.
I*
I M —
Nvl1 1 . V mi:
Vilaigiturratiödubitandi eft,Iefum Ghriftum dominum
noftrufo'pro impijs Sc peqcàtoribus mor-
: --Siatio^nès^quibusnoMumgràttaSdluatomiUuxitidiJpoJi*-
<, I to tempore vaeaniaseffe, adEuan- ,
' I I 1 ‘I- i . „ geltum. .
C A F V t S 'X V IU I
l § y
mÊÊ$
pliïn^Q
co a fo rtio
iséU
q u o d n o
vol o n t.
Tempore
Wrofptrï_
ad ChriÇollatorc
■ Vod fi forte,quemadmpdiim qüalHam gentés, ^'*1
quodantènoh nortijnt in; coaforrium-fîliorum Dei
mouinius ado.ptatas, ita edani nunc in extremis mundi :
partibus fiint-abqus.naripnes-i qü^ûs nondtfjft-^âtia
lâluatprisilluxit: fiq.n àmpigimus | .cqàm.'eircâl^
cfiito radicioDeiteni pus vocÿtibfiiyelfo^^ô&um^qùô
eüangelium quod nôndumviderunt,audiant aequo îiifr H
cipianc.Q^büsramenilia menfiiragenerabs auxiljj;quç jü
defiuper omnibus' femper homimbus eft prçbita^non ne-
gatur:quamuisramaccrbonaturâ hûmana vulneie fau- \0Pe.fa p*-\
eiata f i t I . vt ad cognitionemDei neminem contemplai
cio fpontaneaplene valeat erudire, nifi .obumbcalionem \bri contra
eprdis vera lûx diïçulferit „ Iquam infiçrutabili iudrcioljÉ|
Deus iuftus &-bonus |notüta,* prsteritis, feculis qtiem^l
legit nr.
admoduminnbüiflimis diebus eftudit. Vnde &-beàtusI
■ CIÏQ V
Apoftolus Paul us fierib’ehs Coloirenfîbus, aiE; Myfieyium
idd. r '
ßt
quod abfcondttum fuit à feculis & generatiombus, mine autem
manifefiatum -efi [ânttis eius-i quïb^iu voliiipôkus notai:facefèi
tuum, a quorum numeio* fiber muentuseft, non eft pro ! dmtias glorufacramenti bum gentibus , quod efi'cHrifius 'in
omnibus mortuus Chriftus-, Sed jitorfus proromnibus [nobt| j | | |
moituus eft. * Chriftus.^Neinq ergo omnium homir
jn tfim ante teconciliatiohem ,q u s pèr,CKtiftijangui|ienl
P r i o r i è u s Cbri- -
fiióta eft-, njbn * autempeccatqr aut impiusfuit, dic'èhte
" “y ’ ' fil,nontanienTrbphetis. ;
Apoftolo : St mm Gbnfitu lumadbuc mfirmefie»w,wxta
tempus/pro ■ ifnpijs mortumefifvix entmpo iufifiquumntuf,
v - e .'A P:,v; x ' v i i i . /.•
nam prfbono forfiram quisaUdefi mon : com^endat autem \
fuam ebantdtem Deity in nobis, quomamfi cum adbucpjccatores 1
ejfemus, Clmfius pr/nobts piortHtéèfi, multo mgtsi^ificfin)
fangufne $fw,fdUdcrinius ab iraper jgum. Si enimcum immi-
ci'ejfemus, fecohaltatifutnus Deo per mort mfiltj eius, multo ma-
gunconctliattpjui crimtis in vita ipfius. Id e i^Apoftbliisin I
iecunda ad Q b r in t li lfe c ^ r i f^ n iw Ckifiivrgetn'Osfiu-j
dicariljs)joc,qu.oniam f i vnas pro omnibus mortuus ejk, èrqö-om-
, , )„o,tv , C-; omnibus mortuus efi, yt $ qui viuurit,
fam nonfibi viuarit,fed ei qui pro tpjismortuisiefi&rcfurrexfi.
• D efeipfoverb quid p rbnuciet»^iidiamus,; Etdelts(ytit\viii)
f e rm o ér omni ifcCëptfone dfghus, qutd*Qbrifiiq 'yfenit in htfnt j
mundumpeccaidresfaluosfacére, quorumprimus.egd/fum • fed
■ Vnqu itfihso | mpftérium -eti^m;pröp^^|s^ncogn%
illFpëc..
,tur,eaquorüp\abibfis*;fiebancdenunciatione^n,cfieie-;
bantî Non ita planté incejfigen^um puto^fed, iplïslgen-
lÿbus * abfobîiditam, fmflç myftenunîv qupd dominus
quandbvdluit ôc quibus ypluit^ feuelaUit.’~Nam'de^’oü-
oatiobe gentium ,^ u ^ n p n . étant populusDeiÿ^cqpir.
b.us:prius non mifertus eft ,'nunc autem mfidretur, m
Déïitet.'ita
p r o p t e r i r f ih fili o r u m fu o r u m & fir td r u m ^ d i x tf y A fiê n a m fa -
cie n ïçm i;'a b e is,& o fiê ird d q u id e fit in m u ïjtin io : q u ia généra ho
'é.fîcbàt;;
pftaaa-
'©/k'oç
Rom. y . ^
p«Hf. }2.
met»