ial.io luce
Imanife- ;
Iftiffitna: 'S
jclarüfi-
imæqtie !
Iproferam
Inötionis L e j XWC.l. }ƒ.'
loa. 14.28.
al. duasin
•Chrillo
profitcris
eila pâturas
an no?
Arrius digaucrit
Chriftunt
Deum &
lincni
(cofitédui
700.
B .'■Vigilif Mptfcopi Trident ini Dijftuiatio,
aliter ? Scd-qusef© vt, vaam è duobus reipondeas, id
eft, aut li mi lieer, auf non fimilitêr dicas. Arrius dixit.
N ó ti.fi milite r v n in cria exDeocxcicerunr vel gen ira füllt
flc«tc*fiiiiijs. AfkÆr enimfiliitö,alfoereK£itfe%rearara. A-'
.dîanâftus ch'ific. ,&i~filiui>i longea&t«r tjdim cteacurant»
cxririfl'ciaceris,• çurin eius iiatmitaris geneiariône , -re-
■ ^uaa fh^S^ram- e^^|jl^|rrótuiifti ? ■ Mi «riim qui 'difpa?-’'
«bus ;modiep ropriai oßigitfis fampfere £>rmcipia , non
èqÉ6 iiïteHigenciæ. feafti coinparari^dentur.
quiiulhicpsafecuïionisn*« inteatiôivergit, appafferme
Fôtjni dogmaris, quod dudum repudiabas, errorenrfô-1
ëriliègiim defenlarè. Nam qui &ipfecamfilïünj'Dei de
pacte genitum^btiçgatet, a*que talibns reftimojßronim
äoeainentis' £©»£taretttr * ‘ cjiii»us daee-elaf ius demo«-
ftratur, filkim p e i Dçura verè & propriété patris füfe-
ft a n t fi^ ge n i m rs-, il 1 u c i mpieta ci sfusferrr ol im i na ver tir; v r
eifdorn modi se odçm querari o nisordiné, filium de pa-
creaûcteret «atum., beut hoir^nes per adoptioiiïs gra-
tiaJM jin diiiiR^geQêrawpnis proiefe legiifuts cortfècra-
tqp. Qgod »tu qiroq«ie licet alijs viarum indicijs gra-
diens, ca-menâd eimdeminfidali tariscovnpftum perue-
nifti-, adièteusnondb hoc deillaineftahili*patri$ fub-
ftam^a, fili^m.iiacuin debere inteWigi, quod ex Dee^gÉri
riitusiYef expatrisvrero lçgittirproceflï 0e : cum ratio ne
conhmili non loi urn homines cxDeo natos, verum et-
iam mfeniïbilium efemeiKpriim qnati Kites p stern i vfceri
geuerationeieganturpiocefiöè.Ét licet iam totitis pré-
fes&tiouis t^a8>narratioriemy®ius^fermx>ars prormnoia-
t io rie'd i flolu e ri s , quo dixifti longé aliter fib um qiöhn
cceaturam di mnit-ttSextitifle., Qgja CameW breuitate Ä -
m@nis ooicurius S& perplexius p^läcrdntetwicmem ie*
gi^uium tetris qaibuftjam nêb ulis-obn ubi 1'afti : iebifed
ïWïirc'egoliuctdiua.^.pLeniuSv-qH^ öfefeufetfurit*&^sri--
tatemobiimbtanc,* « f maoifclèationeratldriiïïinae pro-,
fera ni ftotion^. ©ftfendam rgiturqjtfcmtum aft propriet
tatem diumægeirei&rionispeafner;, hoc elfe ek Deo ffa-
fc.i, quod eft de.i'pfogencrari. Et vt manifeftio.ribus di-
uinarum iètipeurM:uihi;eftinapôip>vtàr, JciTaa^eliedm
profer-aiB'döcmBcnttfm. Angelus àd-Mariana ita loquitur
dicesis: Sptritt« fanchus [üperuenietin
mi obwérabitttlttS Idcoik &.q$cfaafatifr&:teyÇmÔtu&i ne-'
cabituïjihuiDei: E&iteram ApoâoluS: CHm^autem^niS
flenitudo tpnpor.q, mißt Demßkum fitum nutum ex mmere^
factumfuLhge*. N^m igiturqura ÀngeluÿÇMariam fic*af-
fat-us e&, vc «onvde i p (à ,*?lëd^exi pia gignéuft um- dkreret
filium-y çfb hoc iu Gliaifeo veri boprinis natiufpaeera ■ jpe-
quaquain-profiicbimuc, aa-t- extiinfecüs.& non proprie
virgin ali trètkmuç-vteco pïöcöfl&Óè ? ^emwagituf ge
fuporâuè, in diuiiueg^uer.Ttionis« ättjiritate viiibiliiim
cr^çtttarum exempktiprosolifte $'earn- ewraonmoribas*
teibmoiïiornin dôeumeati^ appare.it | icfefle tex ipfoÿ
quod^ft e î i am d e ipioge U etari. » Vtide misari mefacéor^
ciæAturccçumncroiçja in filio réfugias, & noh faéttfmièd
ver-è ftßcuti eft proficondâ'm) ex. patie genitara.cred*s^
Fptini quodaiamodoc^c ft nonintegjis, verum .tameW
fi mil da u sp t o ( e cu^ijo mi m fentemijis eius fueris impiccafe
ris dogmata imitatiis.; Arriiis dixit. Qruis porous Foti-
ni feçtatutïpcrftdiam, vtrumae «go, qui ea qtrae fiiius:
aft .dèiùoffftrendam dfftinitatis. fax longè-mferiatena^Sé
: noninomnibus.fimilem naauamjocutus efljeciindüm
deuatemiiiam di’cbum.aCcipio , ânipiè tu qui pene cuSr
<5ta humanitatis exerapla non fuegtis verbis, tree fivrada*-
ta/opcçiis efficiemia pera<ftis fiotnini répétas aftirmpto'?
namque vt non lolum* al terum verun> etiam inferiorem
a paue -oftendercc, vx.^ater trtaior ntc efi. Quapro&lfio-
ne euidjCnlius declaratur patris &^filij diuerûs efle fob-
ilantias. Atbanaluis dixit.^ Profiteris filium Dèi Deuru
feruilem noftri generis formamfubi)iTe an non? Arrius'
dixir : Quis hoc impius negauerk Chriftum fcilicet
I Deum,ita qugque verum hominem confttendum ? A-
I thanafius dixit. Debemus igitur eoritm , quaè Ghriftus
I locutds eft aliquanta diuinitati, aliquant^ humani^ati
aferibere,, anJtne vllö partitionis diferimine vniuerla,
l aut Deo aurlromini adfignare ? Arrius dixit: Hoc non
jfolum ïrreiigiofiim ,-fed &c fiimmæ putabitur efte de-
tnentije, vt omnia^ujn a»eifecuhdaaidàiinitatem.aU't-;r't 1
feeun'd u m h um an itstem loeunum fnifteputemus. Athav
nafius dixit. -Si crgofeeundtim profeAionisj?«» ft?nte»r
i tiarfit, aliqiKurea diuinitati j nonnialla Ver© humanitati .
crar«ôn hoc q,uo<laiç% pâte* n w 0 me g P 4*«
«pî< huma^itaei. Et quod ait*: Ego &. patfr vnttin fîpws» 1 0,IO‘ ^
diuinitati reputamus. Narrrque vt noueris leenndum
quodhomo çl'ar,cain'dixifIe,»fii*ior»f^ t f k é k x Si dthgetm-' fça. 14.2
His niegauderetis y,H(fUe0(fu;aUado^adfatreni{(fUt*fUterWuu>T
tri&efà Rogoi ta^ttpèBmMftlius (èeun4 wB’di uinica^ fu*
pote»tiam vniljeifiwmpleatjnec ftè^iquis locuç «adem
di ûimtareVacifus,vtpote qui rerram & ccplum atque in?
fernapart ota nipoten tia im pleatyquomoao aiç, Vatù> ad ,
patrem , eum qub Sè'ièmper crat, ô& à quo nunquam re-
eefierat ? Eius eft eiftmwe dc veniiré, quialiquibusloco-
mïff|eriTt^sciFcumfta:ibic«ÊiVteû'tninq#ooiar ftelè^er,©
locùm, ad alftim vbi non erat veniat,rûfi quèa;vfcique
déiWo q^e m v adfii mpfer a t homineloqnsbauiic-j- .qu©d p
ipfe tta t rtums-ani-patrem-, à quo & Kveiïtucits eft /tifti- |
cu%'v,kios &-iU'cîïîf.tfos, Gketçrurn vhidiuinitas, quai,,-vt |
dfxinïus, viûiierlaiiBplejis, îittlhs^ocojuru Ip a c ij^ îp r^
miïiatur, fieut nilMl<«lt v«de difitsda* » iça u ih i l,e ^ v.bi ;
v-tfniar. Et ltoe modo appüEet fcfiUAiftum qgoft. l>omo,.
eft', pon (6ham,pat-ije , verum*efiam Aug«iiç,eft’e 0^10,-
refn. 'NanvfifecU'ridtwu id quodDeuse'ftiieum'minc>re.ra,
a^eipgre v-ôl<netffe>, pari-eondstionK neep^wte 1 s»iai^,
À»geh‘sfeai«'dvm^ia*^iraris nat-»Eam,UMnoi!i' jçflè yid 3- 6
bit®r. Déni que Apoftolus ait eufnpaf^mfnutf^f^y^
ab Jmçekt’. S*_rrul,kt trgo rations admiftftiw vtftëctçii'dumif al. neci
id^iTtod^Dmwîo'ftvininorangeUs habcatur-s appa^e^bQÆ
minoraâoni^èfticium, pon Deo verbo, lcd homini re-, pïu0iSs.ra"
ptttanduma^arnptoc Probus iudex tUsvinaamnibusfulciatur
aircuio veritatGy Conuenit i^u is pambdSÿpatreïn
ÿimunŸl9n^«iKft^ikiQru|q.j^i
^rcM>niari^-i.eÂione,ynius appjrebare fftVftanti«. A»
th.ariaftus-dixiri ^^ontarn excell^naa®» tqampcriÿiciot
h^creiinftaiMifthnâaqfideJit'ôr if.imineES', v.t patrem
ô£:fiiiam êc i^m«na là«ÿiu.m .ynius eftiwftibftantia. fte-
morrftrs muscat que fihiîmde- ptetirsfiabftaiatia ijatum» q
eX'dituqis vOiuTOttfibha'apprc^eiBUS , qtiauquam om--,
nium prdfccwttiomun meat u n* fenten sia-* itftfe habçse. •
mowftfetur,vfifi eut hoininam v el.eqùdltbe.t auimalium |
genus fiiKc fiibftarftiadimiles gignac , ; êc nec homq bp-
uem, necboS homùrein geiiweE#.tfi^ad-fifâm finylitud-i- •
nenfc,id eftftuaî föfeftanciae^vHaqaasqucapkörocrqet, mi-
ràti vtîqucnon 4|beo , Beumpotuiflède fiia fubftançfti*
filktm generaee ,»cuitoeum ipqftë fitbieftuA eft. Sed v i ,
feriptuoirum reftitnonia -mea oratio peru#getur, a^re<-.
dioripfins opùsulatione mu ni tüs ,Eiium depatrislub-
ftäfl^ia meffabàhrer naaim, ftininis çiraculis approba®?*<
vtdum lncnlento diipatatioftis tram i te -, nowex acgur-Li
munt© philofophicaarris veniente, i^d \ÿdixi;ex drui-
nisBaonftïau«ro4 oc«Hnenris^,vtLinç dçmum Arrius pi?- ,
iwut«fçar,e-um filium-de p ater n a fijbft&Btiag^mmu y le,-
gàlibas elaquijs’me detGcirt-e cognoueric, Paulus A p o - 1^ ^ j
ftolrïff'deÆlioadtHebtæo-s icribénâtait^ Çufnfit
intdgmnmfibihrDâ^fifairamfabflitptiùeiusgewts : leremias , pj[
quoqucpruduiicifiimuxprophecarumjSle-Deipatris, pe^- |
iondcön$i©natiic',&: d^Kt'^^t'^ttmßtl^4^tidiff0a>^ te re.2y
attdiffiht vef^unimmm,alterîmmeo^ a fadtftfiUs pfsfimis ,.$f focundu
Vtenm de fi lid dix ifte p r o b arot » lùbi u n g i wde m P »oplie.r 'LXX‘
•ta Sc elicit: fjiitiißtfbkinfiibßnrrtia inea, & vidcbit verbum,
mernn ?/; Verbum eiÄn eöè filiutn» Dàuid pfophift^dp p ^ , l x x .
trisip^ifona pr-otèftatar dieens * EntâatùPmr nüeûm ver* irf*1/.44
buth tynumJ. Ioanßes l. quoque euaàgelifta 'le ie ^ apuft; u
putrem verb limpid eft hlium, a principio apuift,: pâtre pi
cftë, & à patre verbumnunquam fmlle ^parâtum^ in
prmcipto Euangelij^id eft^mnuncü?tiqj[ïis fa& pofuit d^-
cens : In prînçipto erat .verbum, &• verbum erat apud Deum, lL J
& Deus, erat verbum, pt iterum alio ipeo feriptura tra-
didit dieens. Jntftum operas vexbum. Non quodrin crea-
tione verbi, id eli, hiij creatione cjcteras ccepir faccrc
creaeuqs, fed quia per verbum Dei, id eft ,, per filiuiu
omnia creata nofeuntur. Vnde JDauki Propheta c^nit
Sc dicit : Verbo Domini coeli firmati 'ßitit.K Et vt fpiritum |
fan dl um
WW#
De Chrtflo D. N .& f id e S S .T rinitatü.
Uiuftum huius operis foci'um efle öfteiideret, feciitus eft
dicehs:Spirituoriseiusomnisvirtuseorutoi ^-Mirafunt qu*
de fijiodiuin* Scripture peiftibent reftimonia,qudd de
fubftantiapatwsd.de eo quodiipfe eft genitus demon-
ftrarctur, de quafubftantia, non tan turn fimilis Patri films
comprobatur. Hcec fides quam Chriftus Apoftolis
tradidir,&ab Apoftolis ad nos vfq;peruenit,nec boflii-
mus earn in aliquo iinit>utare, quam conftatnos deberc
fidelitef ab initio vt data eft conleruare.Probus iudex dixit.
Licet congruo difputationis ordine pervaria quae-
Athanafius dixit. Quibus refponfiofiis æftibus tands
•coardatusàgitetüii manifcftiùsauditoriimfenfibüs pa-
ret,peruidcns enim fe inenodabilibus feifeitadonis meæ
laqueisirredtum,neque voluntatcDeum, neque nàtii-
immiitabilcni voluit profiteri, fed de vtroqüé indu-
ftrioiqaftufiluiti qui féinvtroque capiendumagnouit.-
Sedvideamus qijomodois,qui fibiacrogantiusloquen-
,1 do prarferipfit , confultiusreticendo profpe^xerit. Dixit
I értim patrem nequaquâm natiirà fed Voluntate filium
generafle, ne fcilicet aliquibus videatiir naturæ neceflitatibus
ftiooum diuerticula,orationis veftne feratur intentio, &
velut i propofitareftitudinislineapaululum neceflario
deuians-, inobftquum tortuofi tramitis pergat amfra-
(ftum,ob hoofcilicetauia quxqueperluftrans , v t nihil
penitusinexplofatum,nihilrelinqüat intadum: tarnen,
quoniam Amjprofectitio,qua dudum anftioribus qux-
ftionum nodis illigauerat, ancipitem hunc dubietans
fen film auditoribus derelinquit, dum enim omnia,fed
certa qmeqqe obiedionis capicula Athanafij videntur
refponfionibusdifloluta, confequensmihiefle videtur*
adreliquaeius expedienda, in quibus maximeaudito^
rum hire r intentio, Athanäfuim debere orationis fuae
refledere curfum. Siquidem illud nobismaioremha’ fi-
tationis fcrupulum mouet quod idem Arrius dixit, Pattern
non naturaliter filium genuifle, ne fcilicet natura-
libus vidcaturconditiönum neceflitatibus fubiacere.led
voluntario charitatis affedu xdidifle , quo per hiec in
Deo libera: poteftatis demonftretur iudicium, atque ita
extrinfecus magfs&aliunde, quam de fe ipfo. intelliga-
turgenerafle, Sc iure patern^ voluntatis , & charitatis
potius quam naturae filium efle credendum, quern vt di-
dum eft voluntate,&non natufali lege dignofeitur edi-
difle: Gum ergo hoc vt dixi non nodofe qua:ftionis fo-
lutipnem, vtrura obliiftone andifficultateAchanafium
liquet omififle3nuncft videtur,contra ea,quae orationem,
eius,ob fui ptolixicatem forfitan effugerunt, refponfioniseiusintentiodirigatur.
Arriusdixit.Benefolernflima
mentis intencioiie vcpotevigUantiiTimus cognitor,cau-
1 tioribus vteris prouiftonibus. Nam mihi e memoria pe-
ne elapfum fuerat hie articulus qusftionis. Edicangi-
tur Athanafius quomodo fi naturalitergenuit filium pater
, natura: neceflitatibus non,teneätur obftrxdus, vbi
non voluntas, fad vis nature copiam pr^buit gefierandi.
Necefle eftenimea,qu« naturalibus aguntur motibus,
liberum effe non pofleftantoque patremln fua: voluntatis
affedu minus liberum,quanto & natur* fua: iura do-
minatur, Athanafius dixit. Iftis,qua:Amusgamilatur
tanquam ihexpugnabili qujeftione, nihil ineptius, mhii
abfurdiusvnquanipotentinueniri,&ob hocearefpon-
fione quo a ue indignum pulfarecrediderim,quandoqui-
demfoletinterdum ftultitiae notam inCurrere, quifquis
mauult ftultiflime dida refcllere. Quia ergo m eadem
quseftione, plurimum fibi opitulatiomsinefleconfadit,
quam velut incuitabilp iyllogiftics artis tendiculum,pe-
tulantis fads iad anti® fupercilio infligendam putauit,
refpondeatjVtrum mutabilem dominum, an lmmutabi-
lem profitetur. Artius dixit. Immutabilem piofiteor.
Athanafius. dixit. Bonum igiturqum,fapientem,iuftum,
omnipotentem confiteris atque perfedum. Acnus dixit.
Edam. Athanafius dixir.Voluntateimmutabilis,an
natura permanctinuerribilis?.Arriu§ dixip, Quid dicas
lion fatisinfelligo. Probus iudex dixit. Apertuni valdc
eft quod inquirit & nullo obfeudtatis tegmme obuela-
tur. In-terrogatcnim, vtrumvoluhtateDeum an natu-
raliter immutabilem dicas, id eft, hoc lpfurn quod bonus
&fapiens crcditurDeus,voluntate tails: eftac priui-
Wvo veritatis, & qiiodam iure nature his virtutum af-
fecbbi^p'oller Arrius dixit. Nihil horum temere au-
deo prouuriciare. Probus iüdex dixit. Delibera igitur,
quod debeaspofeend dare refponfum. Si ytmnque ditfiteris,
neutrum tenes. Aut fi tacueris, a diuinaeprotd-
fionis pietate es extotris. -Si nullam de Deo’ religiote
fidei opinionemrecehtas , aut fi vnum eligis e duobus
ne diuina profeflione vacuus habearis, die vtmm .vo-
luntate | dn natura' Deus fit immutabilis profitendus.
fubiacere. A quö dum queererem obnixius , v-
trum-voluntate Deum an natura diceret immutabilem j
ob Id de v troqué feticuit. Quia fi diceret naturà irilmu-
! tabilcm,omnemfuam,quamincentaueratfunditusfub-
I uerterctquæftionem,autcertein'eamvelutin quqddam
! altioris præcipitij barathrum dècidiflët, neceflë fua nos
I in eum fpicula, quæftionis retorquere veil quæquè re-
I ferre. Si naturaDeiis eft immutabilis, nec bonus'nec
malus finedubioeft profitendus , quià omne quod fe-
çùndumte,naturalibus fertur motibus,libertatis caret
arbitrio, qitem finalis naturæ/erminusincrametascon-
ditionis tenet ip cl u film, eritque ficut vrium quodlibet
clementorumliciitaquavel terra | quæ nihil aliud efle
J poreftqiiamidquodeftjdum neque melioribus augeri
I profeëtibus, neque in-detenus rélabi arcentibus naciiræ
legibuspotéft. QuiaverôDèumvqluntacepddusquàm
[ natura aflerit proficendum , dum filium voluntate p.a-,
terni affeiftiisatque neceflitudine,non riaturali virtutc
genitum crédic^àudiar quamabfu«rdi fenfus ratjocinatio
iftius profeflionisjntelligentiàni confeqitatur. Necefle
ergo erit Deüm profeeftu melioris elé<ftionisaugeri ,düm
bona rerum eleiftione, perfeiftarilmqüe râtione virtu-
tumprofperiörifucceflii tendit àd fiimma, efleque ali-
quemeofuperiorem, çui per borne voluntatis elfe (ft um
placerecontendat. A quo metuendum eft,ne aliquo de-
fcifcat,fi forfitan eum home voluntatis inténtio déférât,
'quandoquidem necefle eft , vt eum qui nullo fubfidij
naturalis adminiculo fruitur, finiftræ interdiirri volün-
tatisaffe<ftiointerpellet. Hæc quantum irreligiofius de
Deo dicuntur,tanto nequius cogitâritur., Peruidés ergo
opcime iudicum, fummæ quodam impiétatisinftindtu,
diuinæ iuta naturæ, vircutisque infedae fubftaritiam ré-
rumfa&arum naturis voluifle Arriiim çompararé, vc fcilicet
ob^ hoc non natura pacer, fed voluntate filium ge-
nerauerit,necaufatarumfiueratioiiabilium fiué rationé
care n tin m modo naturalibus vidéatur neceflitatibus
fubiacere. Sed habeat, quifquis talia feiïtit,opinationis
fuæ arbitrium,à maieftate lacurlis poenale iudiciiïm, tam
ine'pta ram factilega iqdicando.; Nosvero diuiriarum e-
ruditi-magifteriolicerarum, haricdeDeo, refigiofie opi-
nionisfencentiamretinèmuSjV.tnonaliud eius volunfa-
tem,aliud credamus cfl’e naturam. Nam que quod^éum
fapientem, bonum,omnipotentem, perfeiftumque fatemur,
non tanquam ex diuerfitate virtutum fubfiftentem,-
& diftiiKftærei aheuius qualitate compofituiiiadferimus
• Deum,quia non aliter fapiens,nifi quià ommpotéilSj'nifi
quia pérfedtus habetur, id eft, non aliud in eo.éft bo'nir-
.tas,aliud fapienTia',non aliud omnipotentia quam quod '
perfe6bio,fc4 omniahæc in domino vnoeodèuVquc modo
habentur, fed fingiilari modo diffinrrinon pofliint.
I Obferua tarnen,ne.quia in Deo modo diximus, qüibuf-
dam termitlis modificatum inteliigas 1 qui fuæ yirtntis
immenfitatevniuerfaexcedit, Sicut enimcum rmrtieiv
fumdicimus, nonimmoderatumvolumusmtelligi,vél
cum perfedum prædicamus , non pioficienteminducfmus,
id eft ,non per aliquas Virtutumefticientias paülä-
tim experiendo gradiens, ad furnma perfedioiiis fafti-
giaadlerhnus peruenffle: ita eti^m hoc didum debes
accipere. Sed ad propofitum redeamus. Ergo Deum,
qui proculdubio iimplex., .vide quantis vocabulorum
nominibus appellamuSj/if/wnttWjJw»«?», omnipotentem,
prouiduni, atijue perfeäum. Et hæc quidem ad feipfum.
Ad nos vcio,m\fencoräem,pium,xußumatquebenigmuu, nee
tarnen virtutum mulciplici qualitate compofitum ,
quifquam audebitadferere eum , qui fmgulari virtutU
BibUot.Vet.Patr.Tom.5. Pars3.