T A motorimmobilis. Huiulu.umeuaui lundho in homini- metuit. Sæpè ramen vetêresriominibusabritentes,pu- .
bus eft,contemplandt adtiomamfine motueft. Nam & J dorera vercçundiai^&vcrecùndiam pudorëm vocant.
quôdconcemplamurvhum fdcmqùe rempereftj& .cpn-; Nafcicur autem metu?,pcr refugcratioiiem^omni chlore
templantis mens fixé cft. Iii ynoénim,& casern lëmper ad cqr principe^ partem concurrente, qifomodo popii- !
verlatùr. Quod ficbritemplationis yqlupras.quæ maxi-, lus cùfn m meru cil,in curiam confogit.Mctusinfttumen“ J
mat&• praî'cipua& vécacft,!fî:rie mptuâf,pcrfpiçuû eft çæ- tum.eftos vcntricuji.Hoc enim eft quod in ægritudine j
morlum fèntit,vt Galenus in tertio de Demonrtrat.air,ad
huntferè tnoduniiHisquiin ægritudirie aliqua verlan-
tur,mukum flaujaebilis définit in ventrem,qùod morfum
ipfispræb;et,nequepriùsægrieflè ÔC moderidefinunr,quâ
e u o m uç ri n t.N am mor fus ijs accidit, infra cartila-
girçtm,quæ eft «p medio pe<3:óre,quod quia fpeciem en-
iis pra:bet5|‘‘P»*<^« nbmipatur:Cor autem mulcù iupérius
locatumeft.Nam lèpro tranfuerfo venter inferior eft,cor
faperius^Vereres tarnen etiam os ventris.cor vfuipanr, vt
HippocrateSj&Thuçidides.vbi peftilentiam,quæ Athe-
n is e ratjdcfc ri b it, fi edi ce ns; £ t cùm in corde dolor firma-
retut,inuèrtebat iplum & purgationes-bilis quotquot à
medicis nominatæfunt,inuadebant.Nam *quod inuerti-
cur,os ventris eft,cFum vomere cogitur,non ea pars vifee-
rum quæcor eft.
teras^quafper pan dores ritatus càpiuritur,yt qi^æque per«
Ipauciliimos motus priüntur,ita& praftanciftiriias&mà-
ximas'elïè.Gum muneris autem fundidnibù|,ypluptatû
IpeÊiès diuiduncùr.Quôt ènim muneris fundipnqm fu tot
fpccieSjtotidem firrit voluptatum. Et honeftarùm quidem
honeftæ,prauarum pr.iriæ. Neqifedubium eft quin
in qu o qu e le n iù,fp è cie d 1 ffe re n tes vohiptares, repenan-
tuf. Afiæenim tadHonis füntjaliælàpbrum.aîlia; pculpru,
aliæaitdiendi,aliæodorandi,Suntautèm lenfuspuriorcs
i),qui non proximèacccdunt adeafênfum inouenriaquç
deledanr,vtvilîei,auditusiodoratus.Siintetiamfunâ:iô-
nùm,qüæiri ratione ponurirur,fpeciesdùa:. Âliaenimin
{agendo,alia in contemplando cermtur.Itaque cert-um eft
etiàrri voluptatum , quaelias fun&ionés cohfequuncur,
iduoclfe'genera,êquibus purioreftea voluptas,quæ ex
perfpicientiarerum percipitar.Hominisautem, qua ho^
mo eftjbe funt propriæ quæ in ratfone & inrelligentia
font pofitæ. Nam qua animal quidem cïl, illae volup-
tates quæ lenfus mouent,etiam cæterorum animalium
communes funt. Quoniam autem ear um voluptatum,
quæ lenfus quadam tucunditate dremulcentjàlij alijs de-
ledlaintur,non qtræimprobis,iedquæ viris bonishoneftæ
videntur,etiamperlenoneftælùnt.Rèdus.enim index,
& difcëptator cuiufquereieft, non qualilcumque, lèd
qui eiusreifcienciam renée, & fccundum naturam afte-
dus cft.
De agritudint.
C A P V T X I X . ’
ÆGritudinislpecies fuht’quatilorà^^.moleftia, in-
uidia,& mifericordia.Eftautem «a; ® 'ægritudo,qùç
vocisvfum adimir.MoIcftia, ægritudo graüâBS.Inüidia,
ægritudo quæ ob alrerius res fècundas fiifcipitur. Miferi-
cordia,ægritudo quæ ob aliéna mala.Omhis autem ægri-
tudomalaeftInaptenatura.Etfienun vit bonusægererit
aliquando, li vel viri boni intereunt,velhberi,velpatria
vaftetür,nonhoc prirriariarâtione,heque ex propofico,
fed excircunftantiafaciet.AtquijnJais ipïîs, qui fe con-
templatfoni rerum rotum tradidit, nihil oinnind eom-
mpuetur ,cùm le ab his rebus,quæ in hotninüm vithge-
mntur,lèmouerit,cumDeoqueconiunxetit. At vir probus
modicè his rebus rahgitqr.neque modum tran(it,ne-
que lûccumbicægritudim,(èdpotiùseam fuperat.Oppo-
nitur autem ægritudo, vt malum bono ,'moderatæ vo-
lupcati ; vt nuilum malo, immoderatæ. Verùrn
fta. immoderatio in corpoteis tan rum accidie." Nam
conremplationis lætitia,cùm ûtfunimaqiiædam & abfo
luta,immoderat!onem nonadmittit.neque ci ægritudo
opponitut,neque ex depullione antegreuæ ægntudinis
accidit..
Demetu*
C A P V T X X .
|Metu< fex
1 habet fp<
* Cics.
C A . P Y T X X I .
1 Raeftferuorlanguinis.quocor fuffufum eft,ex relpi-
Iratione fellis, aut-cbntiubatibne natus. Idcirc6 &
Aî«asiàG r æ c i s j i d e f t i b i l i s dicitur. Aliquando. ira,
eftappetitio vindidæ : Nam duminiuriaafticimur, aut
opinamur nos iniuriaaffici,irafcimur',& turn mixta fit af-
fetlio eitlibidine&ira.Spëciesirætres jexcandclcentia ,
quædCA;9Ä,?, id e f t ,b i l i s & ^ ® ;'dicitur,l^multäs,& inimi-
citia.Ira enim principiu & motum habens, excandefcen-
tia,&biliiappellatur. Simulras,ira inueteralcens. Hæc
Græcisdicitur/tta manendo, ôc quod memoria; fittra-
dita. Inimicitia,vocaturifa,obferuanspccafiöUeuavlci-
feendi: hanc Græci « ^ • » d i c u n c , « - ^ U o g eft,
quod repolira lit.Eftautem ira latelfttium ratioUié. Cùm
enim ratio iudicarit.rem eflè dignam^uæaegrè &, molefte
feratur,fucceditira,li modo proprium ôc naturalem or-
dinem tucantur.
Départe orationis experte, quarationi non obtempérât.
C A P V T X X I I .
QVodergorationi paret,hoc modo fe habende gene-
re eo,quod'ratiotfi non parer eft,in quo nutriëndi,
procreandi & pulfuum vis ineft.Quorum duo ilia natu-
ralia,hocpoftremum virale nominatur.
De nutriente animaparte.
C A P V T X X i n .
ALtricis partis vires narurajes funr quaruot, trahen-
di, re *• ’ • ) ‘Æ - ™
DIviditur autem metus in lex partes,in pigritiam,pu-j
doremjverecundiam.fdlicitudinemjterr'
i,retinendi, commutandi, depellendi. Qux-
que enim pars animalis näturälicef trahic ad 1c fuum
alimenttim , artradtum retinct , recentum in fe mutat,
ftuporem.folicitudinemjter-1 &c dempm quod luperflupm eft ., expcUiri ’ Ec fix
rorem.Eftautempigritia,metusveniemisadtionis. Stii- funt ‘facilitates' qua; cibum partium animalis adntini-
por,metnsemagnaphantafia.Terror,metus ex infojita ftranc,exquibus accrecio, ciim in longitudinehi turn
phantafia.’ Sollicitudo, metus ne labamur,ideft,neid in latitudinem proficifcitu^. Depelluntuf autem qus
^ubdptopofuerimusnonconlequamur.Nath dum me-' fuperflua (hntpqrventrem,pervrioam,pervomitus, per
tuimusvt aftequamurquod propofuenmus,,lbliciti fu- ludores,peros,peraures.per ocuios, per expirati.onem,
thu^.Pudor,metus ob expedtationcrepreh'enfionis; a t^ per Occulta foramina. Ac eseterx quidem depiillio-
optima ha;caffedfciofcft.Vefecundia,metus ob curpicudi- nes in promptu funt. ^ Per aures autem ea qua vocan-
nem lufceptam,atquehaecquoq;(afFe&io Ipem aliquam tur*«'’|'iA«Jqujefun6aurium fqrdes. -Pefoculos, lachry-
falutis pftendit. Hocaatcriidiffertpudora verecutidia, mae , & lippitudin'es. Perexpirationem, fuliginofiis
quod qui verecundatur,ob ea quaperpetrauir, le oecul- rile cordis calor dcpcllicur. Occulta autem forami^
tat .•quern autem pudet, ne dedecus aliquodadmittat, na , feu porose yocanc relpirationem, rod us corporis
qua
qua eximo porpqçe| & arcetiarüm contradlipne plutimi
vaporcs > pet cucisWitatem exeunt. Inftfumenta nutri-
eiitis facùlta.tis funt os,îtomàçh»s, venper, iécdr,omnes-
vcnrçjinteftina,biîisytraqjie,& reneS’. Nampsgrimiim
præparar ven ni cibum, minurim ciun perdeines , & litt«]
euamcbnceipcns.Nam &|ipguamaximum | g | g g
dendopræbetjquodcibumbogatjdenubulque lubijciat,
nonaliçeratque mo.lentësfa;minemanufrumentum fub
De gentrand i aut feminanii facultate.
C A P V T X X V .
GEnerandi quoq; vis, partis éft eius quæ ratioriinon
obtempérât. Nam fine volunrace noftrain fournis !
femeriemitçimuis,& cupidiras coiundlionis naturalise!!, j
* '" iaTmittunt. Nam quodammodo lingua mahdendijj Inuiticnimadeamferimur.-quanquamadtiofinecontro-
^bi jnanus e ft .Ira autem confc&us cibus raictitur ad ve-:!| uerfiain nobis'fita eft,& ab animafendet.Etenim inftrii-
trem perftbmachum. Stomachus’enimnon fblufnindi- j mentis,qusappetitioni Aatutaliferuiunt, confic;tpr, &
genti« percipiend? iriftrumentum eft,fed etiiiivciborum rabftinereäbappetitione,eam^'comprimete;innobiseft'
neatus Prarfto enim eft ip aeglutiendo,Sr artrahit,cibum pofitum. Inftrunienta autem leminändifacultatis prima
advencrem demiccirrquemventervbi acceperit^fecer« ;"Vena funt,&arreriae. In hisenimpeicpnueffipnemfan-
nicquod bonum eft & ad nutriendum aptiim a lapidolo, gumis,primumhumidum,quod ädfeminis naturam ver-
lieneo &c ineptoad atendum,acquod bonum quidem 6ft git,vt in mammis lacprocreatürv Horum enim viforum
infuccos mutans , mittit ad iecttr pervenasqusc ab ipfo alimentum hie humor eft, pirbpterea quod dpbrtcipio e
atrPahunt & tranlportantadiecur , quaeveravelutradi-, femineptocreacalmt. Excoquuncigiturartens,&ven®
ces funtiecoiisjtrahentes a ventre alimentum v, vt e terra | fanguinem,in humidum,ijiiodad häturäm femifils äcce-
trahunt ftivpium radices. Similis enim eft y,enter terra:, dk,vtajatur'. Atqj <fupd ex eärüfti alimento teühqduur,
qua: ftirpibus alimencmh priebcc, radicum, ven« qus ad fernen fir.Fertute'nim primum quidem mulcadreuitione
portas ÖC gibbofas partes lcdrioris furfuin crahanc fuc- in caput | deihde a capire perbinäsvdnas binafe^ue arte-
cum aventre&inteftinjspermefenterium:crunci,iecur, rias delabitur. Qmrefiquisexcidatverias,qu«fintcitca
ranioriun,&cxtremarunipatriumarboris,ven£equjefin- aures,&parotide^, animal ftcrilereddic, &inepcumad
duncur a venacaüa qua nafcitur e finals partibus iecotis. J generandum;Ha autem vena & artcriae euaduc illud tor-
Namiecur cum ä ventre fuccum acccperir ,> concoquit, tuofum,& quod inftar varicum eft iniiolucrum,quod eft
fuique fimilem efficit, ac cum habeat cärnem fimillimam ad ferotum , vbUaumidumillud quod adfemen^ccedit, (
fanguinis imerito infanguincm fuccum conuertit. San- labiturinvtrumqilc teftem. Vnaeft5arteria,vnaque vena |
euis autempurgajurperlienem, &,veficam,quaebilem plenafemiiys, mquibusperfedefemenperfidtur&per
accipit & leneS : lien enim trahic quod fbculentum eft tortuofum paraftatem quifecundus teftis e ft , cumflatu
idquefibi paftum facit: velica qua bilcm accipit, quod a- depellicunquoniam Scartcria eft quae'mittit, fe^ri autem
ceiirema^fic in fuccis ex aÜmento : renes’hümorem le- j etiam ivena, libidinofa petulahtia oftendit. Cum enim
rofum,ac quod acerbi prat reliquum, vt reliquus fanguis- j diu concubuefinc & id , in quo feminis vis ineft , & ge -
iam puruS &ivtilis ad nutricandum digeratur incaeteras.! nitalem humorem confumpferint,' turn etiam per yip-
parrescbrpprisomncs,pervena?qu$ineasinfperf^funt. !Tentamcontentionemburumfanguinememittunt. Mu-
Atqj itafingul? partes crajiences fanguinem,& confinen-, lieres quoqj omne|6aldem,quas y ir i, partes habent,fed
tes*^&nivlcantes in natura^vfuam, quod fuperfluum eft,'; incus,nohextra.
transmit tun t ad vicing parteis paratum illis idonpuma-; hil volunCcbntcrre fernen mulieris ad procreationern lb
Ihnen turn* Ec ad hunc.mqdumomnes'partes fanguine, J berorum. C^odenimmittiturdmu|ieribus,fiiäör|?pb-
quem iecur fuppeditec,aluncur , &augentur, &perma- tiusmembri,quamfemeneirevolurit.Galenusyerqdam-
nenr Dicirur autem hieC pars a ratione yacua^hpn parere nans Ariftotelem,ait,fernen emitteremulieres,&nent.Dicitur ha:c vacua; non par mixborationi,
quod non exlententia ,v neque eledibnerioftra;
led natqtaliter fuum opusefticiat,
Depuljilfus.
C A P V T X X IV .
PVlfuum motus,qui & vitalis facuttas dicitur, initium
habet a corde , &.maxime a finiftro eiusvenrriculo,
quiipirabilis appellate » &innatumjyitalemquecalo-
rem omnipartecorporispef arterias, vt iecur alimentum
peryetias,impertit. Namconcalefabkocotdecontrana-
turamjftatim totum aniri^I contra naturam calefitj&ie-
frigerato fefrigcratur.Nam Ipiritils vi&di?,ab eo per arterias
in totum corpus d^ilpergitur. Plerumque autem inter
fe ha;c tria fimul findui^turjyenajartcria., neruus: e tribus
initijs qua; animal gubernant,profe£fca. Ecerebro, prin-
cipio mquendi & lennendineruus. Eiecore , principio
languinis,&alcndsfaquitatis,vena,vaslanguinis. E cor*
de,p'rihcipiqvitalis facultatis, arteria, vas fpiritiis. Cum
autem Kaec congrediuntur , mutuis inter le commbdfs
fruuntur.Vena enim paftum fuppeditat neruo & arteria:.
Arteria, venae calorera naturalem & Ipiritumvitalemimpeftit.
Vnde nequearteriainueniripoteftlinetenuifanguine,
neq-, vena line Ipiritu , qui ad vaporis naturamac-
cedat.Diducitur autem vehementer,Sfi contrahiturarte-
ria,harmonia quadam', & ratione > initio motusa corde
fumpto.Seddum diducitur,aproximis venis yi trahit te-
nuem faqguinem, cuius relpir-atio fit alimentum Ipiritui
vitali.pumautemejantrahitur, quodinlcfuliginofieft;
per totum corpus,&bccultaforamina£xhaurit: quomo
do cor, per os, & nares, quidquid fuliginofi
eft, expirando lurfum
.. expellit..
Btblioth.Vet.Pdt.Tomj.Pars!}.
nem vtriufque feminisjfcetum efticere, quare etiam con-
cubitum mixtionem dicimon tamenperreblum lemen vt
viri,fed adhuc crudum & humidius. Cum autem tale fit
mulieris lemen, alimetfim fit virilis Be ex eo pars qiitedam
loci,quieftad cornua vteri concrefcit, & quod a rarcimi-
nis forma nominatur, quod reliquiarum cibi
foetus dum in vterq eft,receptaculum eft. In vnoquoque
autem generc animalis , turn feemina rnarem admittit,
Cumpoteftconcipere. Quse ergo lemperpollunt conci-
pere, lemper cohiun&ionem admittunt, vtgallina:, &
cpiumbiae,& homo. Sed caetera dum grauidaiiint, fugi-
untconiun<ftionem,mulierlemperadmittic. Nam galli-
nx quidem •, quod quotidie fere pariant, qilotidiefere
cum mare congrediuntur.. Mulieresautem, vtincaeteris
rebus,voliintate funt libera.,, ftaetiaminconcubitupdft
conceptionem. Ham beftiae non a leipfis, led i natura di-
riguntur , Be modus ei, tempufq; definitum natura lcge
ftatutqm eft.
Alia diuijio fatultatum qua animal adminiftraqt.
C A P V T X X V I .
PArtiunturaliterfacultates,qua:in animali funt,&ea-
rum partim animal vires dicur, parti'm naturales, parf
tiravifales. Anima: quidem , qua: funtex eledtione #.8c
Gonfilio.Naturales autem,& vitales que fine eleclione &
confilio funt". Et funt animae facpltaces d u x , motus quo
per cumappetitu agitanturanimalia, &lenfus. Motusporr6,
qupperleariimaliacientur ,• & cun^appetitii,
Ipeciesfunt, prbgrediendivtsabvnplocomalium,to-
tiufqj .corporis mouehdi, &' VQcisederid«ficultas,&re-
Ipirandi.In nobijs enim eft fitiim haec.racere, & non face-
re.Naturales & v it ile s no furit in rioftra poteftate pofitie,
F f f ’ fed