Pa
Dialogo.
Arnobü & Seraptonis Conjhffus,
H
Arno b ivs dixit:QuidérgofupeVc'it?S ér ai> i o n
dixit : Hoc quod îutionis tuæ expofitionem {acratifli-
ma Chrifti impugn.it aflertio, qu^ dicit, Paterniatorme
eß. A r n o b i v s dixit: Quicquid^icit Paulus Apoftoa^;
lus de Chiiftq,’putàs verum dick ,'an fallit ? S e R a p ib% '
dixit : Si Paulus'fallit, quis verum dicit ? A r n o b iv s '
dixit : Memor es dixifle eum de Domino I.e sv Chri-
fto, i Qui cîtm effet in forma Dei ,non rapinam arbitrants (ß
effe feaqtmem Deo. Dixit hoc Paulus, ail non ?Serapipn (
jefpondit I Dixit quidem, (èdintegram fenteiltiam non
protulifti. A r n o b i v s dixit : Ergo fcis quia Apo-
ftolilermoconfcript*eftinEpiftola. S e ra pzö n dixit:
Sd o. A r n o. b i v s dixit :Ipfum comma intégrât
fententiæ die mihi quod dixi.- S e ra p io n dixit: Di-
xifti : Qui lùm in forma Dei effet, non rapinam arbitrât us eft
effefeaqualsm Deo. A r n o b iv s dixit : De quo hpc dixit?
■. S e r a p i o n dixit : De Filio. A r n ö b i v s dixit: Er
de quo hoc dicit, Effe fe aqualem ? S e r a p io n refpon-
dit:ße Pâtre. A rn o b i v S dixit: Collige formant Dei
N O T Æ.
i L«immitiUbroielu,Nau.] M ïto m.rt)rm*UisfAculi,.ne
b » '4 ' iw -rxX i l sséshS i . b s l i i i « c t ' w . s . T . r m U i * -
nuiXv'huu Nntphciw in
ßcmtifn Dei heieeirUMefunvwie frebeet : Cum Djnlcl M U M |
hominis dieu »ffumemcm- « ( • « « » . “ * I f f
dimüNam cùm.ic,» m i &S S
minera,fed non ex human© feminc, &c. ^
Item, per Elàiam ] S.,«<»n« ff.“ ,,ßim°mA,i,An'.rf.cmlum j
«o» iifdem verbis comperiuntur,
4. Alïîgnabo.]Fe/«r codcx.Ægmm.
! Qaomodofan!qnsdam]H<efc«»«/».»»/e<»'i««*j5r»"'>i'- J
quadteffe. - .... . » ' a it :^ e ratrc.ARN ou i y s uixh:c.ü*wgc îuimam 1VCI,
tf.Similiter qui duos filios] K « * f* i! *rtßs Nr ^hri/h^Deum v - fipotes* S E R A P iO N r e fp o n d it : Forma Dei eft hocquod
perfonas.-cuifefeconftanteroppofturuntEufibiusDory Uns Joannes An- menfuraeiuscælos furium,&terram, bc maria, Sc abyl-
tiochenus,Cyrillus Alexandrians, Caleftinus, Leo ,&Ge!afi>*s Romans ||g J eo£fum# Sic quidem 1 egitur in Prophetis. quod
Pontifices Putrefy ConcilsiEpbrfini,&Chalcedontnfis.vtpofitajujius jp |||||| totfus ca*li me ni lira fit , & pugillo-COmpredictistr.
I |î ] hendat bmnem terrain , & omries aquæ menfura ma-
__ Fidei confellio eft ExcfDuas priores voces addtdimus,alias rnüus nuumeius flint. A r n Q BIVS dixit :Oris tuiteftimoniu
fenjusäpparebat. verum de Deo ampied or,& prædico, & ita efleconfi-
. . . . . teor. Ergofi fta e ft, imo quia ira eft : explicuiftifermb-
8. Eife cicdcnda} l u eti.m ejfe, pro eft, reponetttlum iuaicami. DefoIml“n Deihanccfli.quod fitinfraeilfils, &inoomr*
■ i prehenfibilis, inæftimjibilis, inuifibilis. Ica eft, an non :•
Serapion refpondir : Ita eft. A r no b iy s dixit : lam
modo integrant Apoftoli fenténtiam proférant de Filio
Dei. Quicàm informa Deieffet, hoc eft ,inuifthiiis,flicom7
_______ ___________________________ ________ à----- , prehenhbilis, inoeftimabilis,&; cfleræqualis, nön minoti
fed ea forma ', &.in ea æqualirace qua eft Pate£ exinammt
Al T T î T ? f A T I O N I S femetipfum. Se r a p io n dixie: 5 Quomodoexinani-
L 1 £ i- y uitfe ? NunquidvtceflaretefleDeus ? A r n o b i v s di-
» o v t r a c i r r T e p R A P T O N I S xitrNcforfè hoc bfafpKemiæTcclas noiteïftimacioM'.
A R N O B I I E T S E l l A r l ü H l a fubtcperec.intcrpreotuscftiftmo fermoncmrdiccis.Ia
L I B E R S E C V N D V S . j <\uoexmaniuit[eipfum, id eft , <juia cum eil.ee Dominus
j for mam feruiaccipiensinfimiittudptembonunumfattus, & ha-
O s t h iU die inter initiadiei.eo- to# refenm n bomo .bumlueuilfiipfm jaitiii obcMnj vfe,ue
I K K , . , « « rum reprmfentato conuentu , refi- * » » « « » ,& ƒ . H i c ^ ^ F j h t e P a ^ . ù n e m m o
i ^ ^ H k d e n t i b a s Conftantio & Ammo- natus ex.eo Pane .qui Patermtatis rummmummon ha-
nio A r n o b i v s dixit : Si Sera- bet, hip dicit,^Eg, &_Pamvmm fiemm. Hicautem natus
a « m m a r n g t pioni aliqua fupetfunt de heftetno ex matte fine. P a t t * a tn a lt , hie dicit, Pa/o- mettor mi
I S C on fliâu , fi yoluntas e f t , pandat. # • * . S s H K a p i o n dixir. J/na quæftio S e r a p i o n dixit : Ergo duo funt Fill; D e i , & v
1 Euangelica hofeitur remanfifle, ilia nus de Patte fine,matte , & alius de matte fine pane
feilicet, quam Arius videtur i ha- efti - .
bete palmarem, cum dicit: Mequfd cnlpant dicentem, ] A o o b i v s d i x i t ■ Puto te non elTeimmemo-
PAter maior me eß, cum iple Filius de feipfo teftetuf di- rem oftendifie me quidem duos ociilos , led vimm a-
cens: Tat'rqmmifit me, main m 'f t ! A b » o b i y sdi-_ fpcäum : duas aures, fed vnum. auditum : duas na-
x i f In e a forma, in qua Filins Pattis eftfinematre.i- res , fed vnum odoratum. ,S e r a b i oN^dixit: Duo
pfe &Pater vnum funt: inea verb forma, in qua Filius lfta quomodo vis m vnumeile ! vt ficut Dealitas Pa-
inattiseft fmePatte, Patte minor eft. Natural» enim ttis & Frlij & Spiritus Sandi vna eft iubitantu , na &
feruilem aflumpfit, in qua non folüin Deo Patte minor j fubftantia Dei cutti filio homtms vna lit lubftantiai
effet ;fe d& matte rantum minor effet .quantum roa-I Ar n o b iv s dixit :,Non eft ita. Homo enun pet
ttis virgims ann'ofitas extitilfet. S e r a p io n dixitt Deum , qui eum aflumpfit, fatftus eft Dcus : + non
Philip. 2.6,
Explicit liber primus Arnobij.
Nouum hodie mihi dedifti refponfum, in quo matrern
0 om in i, vt gentiles delirant, Mariam effe gqpitrfcem
fine pane efus. Die cuius Pater Deus genitor fine
matre extiterit \ A r no b i v s dixit: Ergo heri non
tota ventilatione verborum noftrorum atque lermo-
num hoc ventilatum eft, vt Patrem genitorem Fill) fui
maiorem Filio non efle docerem ? S e r a p 10 n dixit:
Vtique humana narrarione docuifti, quod authqritate
Euangelica ftare non pra-ualet.
A r n o b i v s dixit Tamea humana rationabili-
tatc fifmarum eft , nihil in Patre maius, nihil in Filio
minus | nihil quod non sequale fit in Spiritu fan6to re-
periri. S e r a p 1 0 n d ix it: Et fi hoc ego denegem,
tamludices, quam omneshiqui aftantpoterunt appro-
bare. . ■___________ j _____ .
Deus per hominem , quern ,allbmpfit , fadus eft homo
. S e R- A p i o n dixit : At per hoc duo funt filij
Dei, cum dicis_,.Deus, Deus eft; & homo,homo £ft:
Deus verus , veruique korpo duo funt. A r n o b f v s
dixit : Duæ funt fubftantiæ in yuo Filio Dei. Hie e-
nim vnù$ Filius Patris , qui fecit primum hominem
I de limo terrae virginis. Cum timoré Dei Sc interro-
gare t e , & audire ôportet. S e r a p i o n dixit : Qua-
re hoc diets î A r n o b iv s dixit : Quia quafi plauiibi-
lem fuifle te exiftimas,, cum dici? , duos filio's Dei
elle, vnum de Patre fine matie , Sc alium dc matre
fine Patre. Cùm ego tibi dixeiim , Deum per omnir
potentiam fuam fdrmam ferui aflumpfifle in vte-
ro Virj..i iis , 'Sc cum eo fumpfifte temporalem
ongi-
Vc Deo trino & vno, &c.
. Cor. y f ‘
fait si- 2-
Matth, 27
loan- ip - 1
)uafnèm.Nönnähet,htine Filium Dei, qui penitus tetn- .
poralem non habet.SER AP.dixit-Tu dixifti alterura Virginisfilium
praeter Chriftiun: ARN.dixif.N6 dixialteru
VirgirijisfiliumprsterChrifWifed dixi;Hic qui delimo
terrb’virginis primum ffominem fecit, ipfe in vtero Vir-
ginisfandae hominem,in quo ipfe habitaret, (lia’incom-
prchcnfibili- omnipotehtia flibricauit, fecundum quod
le<nrnu'is:5^w»ifw'Uißcauitßylomuvi.S^e r a p i o n dixit:
Chus eft, qui fabricauit fibi in vtero Vi'^inis hbminem?
Arnobivs dixit: Filius- Dei Patris ihuiiibilis fabricauit
fibi hominem, in quo quafi in domoincomparabili matt
tens, ipfe fiere,t vifibilis fändis. Serapion dixit •.'Ergo
, vifibilis fadus eft ? A R n o b i v s dixi t : Non dixi, vifibilis
fadus eft tantum: fed- dixi, vifibilis fadus fandis,
•hoceft credehtibus, yt perßiem viderctur^ nonperjpeciem,
x &noh hafebat
fpscism. CabiismSfpedus ita iri|reduTis'patuif,vt éxpo-
liatus yeftinientis , totusper iingula mclnbra corporis
yiderctiirai?Jiis, quieum expoliauerunt, &irriferunt,&
flaaellauerunt, & in crucis ^atibulo eu^m pofuerunt: fed.
qma fidei ocul.os non habebant , hominem purum,
non ilium qui in ipfo crat homine videre potuerunt.
v .
S e r a p io n dixit: Quafi anguis lubricus i quö plus
conftringcris a pjus de ftringentibus pügnis euadis.Ho-
•minem vis efle Filium Dei,an Déum? A rno b i v-s dixit:
Verum Deum Sc veriim hominem.S e r a f . dixit: Ergo,
aliquocontinetur,corpus efle non dubhim eft. Cum
ergo &T intrare animam corpus, & habitare in corpore,,
Sc exire e corpore doceatur , quomodo non corporea
efle jdignofeitur ? Sed interim , fi dc hac re longiorem
■ vis difpiitationem fie ri, tibi etiam alio tempore propo-
nere licebit. Nunc verb aienti mihi ignem incotpo-
rcum efle , ficut animam & foiritum, nobis dico ignem
incorporeum efle. AfTerenti mihi, fi qua praeualesra-
tione jöbfifte. Se r a p io n'dixit: Nouam rem audio.
Qupridie inter ma’nus nos ignem habere video: fed no-
uaftropha verborum ignem mihivult inuifibilem com-?
probate. Ivdice-s dixerunt : Nos Arnobium audiui-
-mus non ita dicentem ignem inuifibilem, vt negare vi-
deatur efle vifibilem per alteram fpeciem cuicunque
ftterit m i x t u s fiue ligno> , fiuc ferro , aut aeramento,
aut argento , aut auro : fed cur hoc dicat ,
quire.
N O T JE.
Cap. 2. Ö*
x. Habere palmarern]Aliquot A r ii Epiflolas, & librum,quern Tha-
leiam appell iuit, citant Athanafius ac Epiphanius.fed verba fubiefta i-
bidemnon leguntur. Constat nihilominus eum bunc prtjertim locum
vrfiffe aduerfus F ilii confubflantialem tqualitatem, ex to quod Patres
tna^no find to ad eum rejpo ndent. Eo nafncfo rejpit tens A t ban »fins fcr'spfit
infymbolbfuo: ÆcjuaIis Patri (ècuodùm Diuinitateui, minor Pjcic ic-
cmnlûixi huioanuatem, EtVaufiinus presbyter libro fuoà d Flacillam,
fiu tlacdlam Augufiam, defide contra Arianos, ait : Hoc à Filiodictü
-rrrir---- ' . -î . i eft,dé officio irtimlfiands,non de Deitate. E t rurfurn: Quod dixit;;-Ea-
V U dixijduo filij Dei flint, Vnus carnalis , Sc alius lpiritua- I maior me eft,non impagnat æqualitàtis Maieftatcm, led facramen- |
lis A r n o b iv s dixit: Gum timoré Dei loquere-.blafphé- ! turn fufccpt^hnmilitatisdefignac. Et Augufiinus in Emhiridiofcribit: Cap.iy
mum eft eriimdubsDlios Dei diéere. Serap. dixit; Ergo j Filiasinquantumpcuseftjipfe&Patervnura fant.-in quantum autem
• jj • a „ 1 homo eft, tu blafphemas, qui duos Pater maior eftillo. jFi Iio s Dei dicis. A r n o b i v s
" ‘ — ’ , / ' 1 °‘ “ * i. Quicàm eflet in forma Dei.] Et hoc tefiimohio Patres tarn Grtei
dixitiEtm b la%hçmas,& tnihi calumniamblafpheman- ^ J R . . _________ __j - ..........
tisinipingis. Ego enim dico , vnum Dei Filiurîl, 7 quafi I quàmLatinimagnaconfenfiomatqjconfiât
ienétft inmaflaiii auri caudèntii. Nihil itieo videsnilî j I
a ant ta confirmant Filium Pa tri
,0 w- », , c O. „ „m m n u n - • ArtumverbafubucioiQiuà corulcum Pauli Apoftoli cloqqiBai rcnuis
Igu em d um ig n itum fu em ,^ : , . P , .P .... I diccôtis de Filio, Dum in forma t>d eflet, noniapioàm acbitracos eft
ueris,maiius ip fa tangendo flammatur. Ita Sc dum in nto j ^ ^ a.qUaicm D co.j&c.
hpmine mifebs manum ïhfidçlitatis tuæ, vt folum ho-
1 æftimes incendio' æterno confumeris. Item fi j j.Qnomod© cxinaniuiefe ?] Hanc GregoriiHyffeni etiam à Cyrillo
neeafietis, ignèm veto quf in eb venir vt effet vi- , to«*««» I W M Qij. ÿ fO Q f i RULti...iicgL > -o t - T • _______ i tium,&Doiïiinusdpminantiumerat, leruiformalnduuur,&lubditut gettco,
fibiliS'iCum fit inuifibilis, denegaueris. Nunc in .°S ° j poteftatem gerentibus. Dominuscreaturiein ipeiuncamdiuërrir. Qtd -
te,refponde milli ; Cur non dimittis manual canden- I ynincrfbai palmo concjudit, non inuenit locum in diuerfono : (ed in
minem
aurum
temmâffam auri ? S e r a p ion dixit: Quoniam manus,
quæëamcontigerit,ardefcit, . . . . .r L .
A r/no b i v s dixit; Ifte ignis vifibilis eft, an inuifibi-
lisrSER-AP.dixit : Vifibilis. Arn obi vs,dixit : V nde prôprzlèp.
o reclinatur. Mundus& iinmaculatu?humana: natura: (ulci-
pit foides:& omni paupertatc noftra petfundus, viquead mortis ânem
pcruenir,&c. v
4. Non Deusperhominem cjuemaflùmpfitfaéluseft homo.] Sar.l
bas vifiBileitl efle ignem? Per feipfum , ail per alteram intelligtndushiclocus.Nimtrumfic: Deus ajfumptionenoneftfaflushu-
materiara? S ER A P I Q N refpondlt: Per alteram. Arno- m*num(uppofitum,feuperfon* humana .ficuthomoajfumpiusejl infup-
B i y s dixit:Ergo non eft vifibilis ignis/S e r a p. refpon- r ^ r ,,. „ at
dit: Quomodo non eft vifibilis igtiis, qui videtur&tan-
gitut-? A r n 6 B i v s dixit ^Nop videtur, nec tangitur,
nec calcfaciet , nec comburet per fuam fubftantiam, fi
non fuerit alteri buicunqv commixtusV Serap ion di-
p it : Er"o ignis per fc nihil eft. Arnobivs d ixit: Non
fbffimiion dico, nihil eft: fed dico, magpayis, fortiflimaque
fubftantia:fed tamen nifi mixtus afteri fuerit fub-
ftanti«e , inuifibflis & incorporeus perfeuerat. S e r a -
piorrdixit: Ergbighis Deus eft. Arnobivs dixit: Hoc
tibi dixi, quia erras. Nunquid torum quod inuifibile-
nobis & incorporeum eft , hocetiam Deo&inuifibile
Sc incprp,oreumeft?$ e r a pion dixit: Ergo Deo vifibilis
eft ignis Sccorphreus. Arn. d it i t : Omnia quscun'q;
inuifibllia Sc incorporea funt, Deo foli feeundu hoc,q>
ab eo creata funt, vifibilia ^corporea. funt. S e r a p . dixit:
8 Ergo auitna:, & fpirit-us | Sc angeli c-or^oreifuht.
Arnobi v s dixitjNolo me per amfradus tubs a Deo tolr
las | & ad angclos, & ad animas, & fpiritus trahas; Ta.-
-mcn ne putes me fogere interrogatioUem tuarn, aiidi.
Qujcquid menfuram habet,corpus eft , non huinanis,
fcdDiuinis oculis patens: immenfiis autem SC incorpo-
reus Deus folus eft.. Onines enim Angeii d Dec? fad i
initium habent: Sc quas in.itium habent, Sc vltimum
habent, non noftris oculis feruiens, ficut fi>l , & lun-a.
& fte lls , fed folis Diuinis oculis patefeit. S e r a p io n
diidt: 9 Ergo Sc anima hominis cbrpbrea eft. A r -
'•»NOBiy s dixit ': Qulcquid tangit & tangitur ,' g in loco
pofito vtlpCrfonadtuina ; quendoquidem fuppofiti aut perform ratio 1
Qhrifio tantum Dei tfi, non hominis.
5. Delimo terra: virginis.] Ifludfic explicatur apud Tertullianum:
Virgo adhue crat terra, nondum opcrecpiripreiTa,: nondum (emend
fubaâa:ex ea hominem fa&utnaceepircvuslDeomanimamviuam.
Igiiur fi primus Adam ita traditur,mcrtto (eqaensyel nouiftimus Adam
de tetra, id eft > carne nondum gencrationi refignatàin (pintum viuifi*
cancem à Deo eft prolatus.
6, Vifibilis fact us eft. tantum ] Vêtus codex, pro tanriim, habet
tacai : itaque feribendum fust tantum, aut addendum, Sc ta-
cui.
7- 0*13^ ignem in madam auri candentis.] Damafrentis libro dt
duabus volunta ttbus, & operationibus inChrifio, & in lib.de fide or-
thodoxa, partfimilitudine fuadet in Chnflo verb duns effcfubflantiae,
vnied verb bypetlafis.
8. : Ergo animz. ] . Vetusefi dijputatid: An Angeii verbcorpeçrg
fint, an verbfubfiantte ita fpiritales , v t omnino expertes fint materia.
Plate imprimis & Platonict omnes tamprophani quàm facri affirmante
pqrte amplexi funt, vt patet ex Apitleio, lamblicho, Porphyria i & ali 'u:
item ex Origene, Auguflino, &cs.t. Tame'fi hie & altbs in loeisvi
deaiur dubipare. Addo loannem Theffalonieenfem idquoq^ affir-
mantem, aBione quinta ftptimi conaüi generalis, quod eßfecunäum
Nicsnum. Tertullianusetiamfcrjpfit, Avgelostffe corporis aluuius
& loannes Cafsianus, habere corpus quo fi(bfifhtnt. Nec prueretm-
dumefiluftinum martyrem, Athenagoram, Irenaum.ex LatinisVero
i Tertullianum, LaBantium , dddo etiam Auguflmum ,ex capitefexto
Genefeos , vbi feriptum efi, Filtos Dei accepiffe in vxpres films bomi-
num , ex eisque Gigant es genuiffe, aliquahdo opinatös effe , Angelos
‘tanquam corporeos id effetiffe : quod tarnen de filiis Seth longe me
lius Athandfius, Natjan Tenus, Hieronymus, C hryfoftomus, & àlii interpretandumcenfuerunt.
Confiât enim Apofiolum demain angeiislo
ib.de car
ne Chrifii.
Aug.lib.S.
tp. 14.1;.
Lib. 1. Pets.
Ench.
1.5 Q.&li-
Lib dec,
nt chrifii.
collat.7