t^Armbij Comment.
Vinum nt
bibcrc.
terem.is-'
B
Matt. 2.7.
Etiä Hieronymus
in eomen-
tariispro
literatura
verrit ne- ;
gotiationé
Arque !
i ca hübet |
plaltcrium
Romanu.
c
loan. 10.
[Confcflïo
libérât poel
: ni ten tem.
D
Luth.
r
2 6
C O M M E N T A R I V M .
PSalmns, itiqairj filiorumIonadab,& prionimcaptif
uoram. Videndum eft'cumquibus canitDauid, Cu
, filijslonadab, dequibusHieremiasdicit patria conftitu-
* tione vinum non bibcrc , Srvoccm Domini incucpanris
memórat, quadióiumeft : Vilij I onaiUbwßodiuntprtctptit
patrisI'm, &nonl}ibtmvinum. Noncigopurcmushlioslo-
nadab cum Dauid cedniffe pfalterian J è d lobrictaos vi-
toaparricipcs fuiflé. 8c in pfallendoDeo., Non enim ca-
.nebaturadlibitum, fedadgemituw,vbicaprmiprimihmullacbrymasfundcrent.
dicenres: Deusmeuscripeme
de manu contra leges agentis 8c iniqui., in cc cpnnrmatus
fum cxvtero. E* vterb vrique virginali. Nos dicnnus m
Deo confirroatum Chriftum , qui tanquam ptodtgium
faétusèft muleis incrcdulis, credentibüi autem extmtad-
iutor Sc fords. Repletum eft os eras aó inèibo.non ebrie-
tare , fed lande, 8c non eft proredtusia teibpbte palüo-
nis cumdeficeret ykcusèius ; Noneft penitus derelicxus
tempore quo dicebant inimici : Deus dereliquit eiim.
Tune Deus non difcelfit ab eo, quo refurgente erubue-
EUüt, & cónfufi funt inlultantës auerfi retro ,S c confuü
volences animarn eius,nullam cognbfcens aliarh negotia-
tionem, nifihancvtintraretin poteritiasdqmini. Nunc
exterior iprerioridicit : Qinefecifti magnaliaDeus,qms
hm il is tibi, quanta* oftendifti mihi cribulationes multas
& mal£s/& conuerius cccc viuificafti me , & de abyflo
terræ iterum reduxifti me. Dicendo icenim quæftionem
féciri Sernel enim paflùs, (èmel mortuus, lemel fèpul-
tus, lèroël de abyflö terræ reduóbus, quid eft hoc iterum î
Iterum dicendo exclufit noua. Itanos pqenitenriç recu-
pCratioriem negantes , & prædas leonuin in eorum fau-
•cibusrelinqüentes, noftet hic paftor non lelinquecpræ-
datn,. non vider lupüm Ötfugic, led viuences de ore leo-
numoueseripiens, iterum luis gregibuspræièntac ineo-
lumes, hoe eft > iterum qui inipto lepulti fümus per ba-
ptifmum, &Ghriftumindutimörimur,quando nos mor-
ti cradimus conlènticndo mimicis noftns, qui nos fie ter-
renis voluptatibus implicaot, yt vidëamur in abyflo te?-
rse demerh. Sed quia' non parieur in nobis pèrue quod
contuiit, iamper baptifinum lemel a mottuis lulcitatos
ad vitam æternam , ab aétèrna vira pet diâboli excluios
aftuciam, in ëo iterum Chriftus de abyflo terræ reducit , |
in quö multiplicans iuftitiam fuam, id eft, excómmuni-
canseum, & à pacis ofculo proijciens, conuerfus iterum
confolàturi teddens'eieommunionem quamabftulerat,
ofcui-um quöd negabat : Et ego , inquic-, conficebor,
quia cohfëflio eft qùæ libërat pcénicéntem. Conficetur
ergo in oratibne (uä domino Deo fiio peccaca iua. Dei au-
tem veritatem in vafis pialmi. Qü£E fiinc vaiapialrai ï In
vafts pfalmi veritatemD'ei riuncianc,qui incus intra vafcu-
lum corporis Tui veritatem re&ae fidei habent incluiam,.
Namqüc fi in corporaliter quifpiam pcenicen tiæ fuæaffli-
ctiones oftendat, à peccato abftineat, in ieiunio, cine-
re, cilicioque permaneat : nifi in vafis pfalmi veritatem
teneat, omniaquælaboxauetit euanefcunt. Faëiliu^per.
verirâtem1 fidei fine fua'ad indulgeftciam veniét,:quam per
afili&ioném fuam fine veritate ättinget. Agèërgo in con-
feflione tuacorreptionem etiam finecilicio, & inpfelmi
vafculo veritatem include. Plalmus enim quem canis'
ad Déum non peruenit, hifi-iritus in vafculo fub vbi pfal-
mum includit memoria, in va Ce iriquam iplovëritas Dëi
fimul fïieric eommörata. T une pfallis in cythara fanbto
Ifraei, tune gaudentlabia tua; dum cantas domino, öc
, anima tua quam redemit, quâm iterum de abyflo reuo-
! cans liberauic, 6c confu ndic æcérna confufione qui
quaere bat earn. Solus enim creator ëiUspoP
fideteam, quiregnatinfeculale-
culorum, Amçn.
Pfalmurf Dauid in Salorüöhem. L X X L
D Èus judicium tuiim regi da, & iuftitiaUt tuam fiïÜ ïegs.
ludicare populum tuum in iuflttiac & paupérestupsin iu-<
dicio. Sujcipïant montesjacem populo, & cottes iußitidm. Iu-‘
dicabit pauper es pöpuü faluosfacietfilïos pauperutn, <& btitniliabitcalumniatorem.
Ètpermanebitciirn file & antelunamt in ,
getier arione & generatïonem. Defiendetficutpluuia in vellus, &
Juutßillicidiaßittanttafuper terram. Örietur in diebus eitis iufit-
tia, & abundantia pacis, donee-auferatur lutta. Et dominabi-
tur à mari vfque ad mare, & dflumtnè vfque .ad termïnos orbis
terrarum. Coraiii illóprocident AÈtbiopes, & inimici eius terram
lingent. Reges tlfarfis & iufula munera offerent, reges Arabum ,
& Saba dona adducent. Et adorabunt eum omnes reges, ömnes
gentes ferment ei. Quia liberauit pauper'em a potente , & paupe«■
remcuinonerat adttitor. Pareet paupers&inopi-: &animaspau-
pcrum faluasfaciet. Ex vfuris &iniquïtateredtmet animas eorum,
& honorabüe nomen eorum coram itto. Et viuet & dabitur ei de
duro Arabia, & adorabunt de ipfi fimper, tot a diebenedicentei.
Erstfirmamentum iri'terra in fummis móntium, fuperextolletur
fuper lïbanum f nichts eius, & florebunt de ciuitate, ficutfienum
terra. Sit nomen eius benediitum ïnfecula, ante filem permaneat
nomen eius. Et benedicentur in ipfoomnestrïbus terra, omnes gen-
tesniagnificabunteum. Benediótus dominus Deus ifraei, qui. facit
mirabilïafilus. Et benedictum nomen maiefiatis etus inaternum,
replebitur maiefiate eius omnk terra : fiatfiat.
C O M M E N T A R I VM .
QVi prophetiam in pialmis credunt, tenent illam re- j
gulam quäm cecinit Zfachatfasdreens de Deo,quod j
ipfè lociitus fit. per os prophetarum, liberaturum le nos
ab inimicis noftris. Quod autem in- capite huius pfalmi
legis, dominumnöftrum IefîimGhriftum ëxplanatorem j
inuenies. Dicitenim in euangelijsr Pater non ludicatquett- J
quant, fed omne indicium filio deckt. Quod ergo per os fan-
dorum promifit in fiiiofitó, rex verum impjeuit, cuius
'tunc imaginem Salomon gerehs, fapientiynomen acce-
pir, habëns infe fcintillam fàpienriæ. Hic autem ip fa la-
pientiaveniensdeditpacem montibus, id-eft, Apoftolis
& Collibus iuftiriam, id eft, plebibus, iudicamt cum iu-
ftitiapauperibus, contemnens perfonasdiuitum. Humi-
liauitcalumniatorem, id eft, populumludaicum. Per-
manét cum foie, imo foper folem, quiaaddë^eram pa-
tris permanet fedens; 6c ante lunam in iecula. Luuam
hoc 1 oco non pro caiifa lunae, led pro æcernitate tnémo-
ràùic Domini Iëfu Ghrifti. Et dëfcendit fieut pluuia in
veHusvid ëft, in vélleribus lanae;, fieut Gedeon fighum-
vidoriae ifi'velleribus lanæ percepit. Nam Sc verbum |
fuum pater fic iuffit ficut pluuia expedati; Expedétur, J
ait,ficutpkuiia verbummêum. Ergo quem inDeutero-
nornio iuflit expedati ficut pluuiam, in euangelijs præ-
fentauit licutpluuiam. 'Noiivtiqueexinferionbus ierai-
nehumano eru mpente progenitum, fedverbo pattiscce-
lotum alcitudïöe quafi pluuiam venientemexortum. Ex-
lortum , inquaih, in tenebris mundi lumen redis corde.
Orta ëft iqdiebus eius iuftitia & abundantia pacis. Pacem
meam do vobis, non calem qualem hiemundushabe-t, léd
pacem nieam illam qualem habentcoeli, in quadomina-
tur Chriftüs à mari vfijue ad mare, hoe eft, fuper omnem
terram aquis maris & fluminüm circu ndatam. Coram il-
lolprocidenc Ætbiopes. Æchiopes nigredinis circunda-
tiperfidia, nön in corio carnis, lèd in lènfibus animat.
Propter hoc procident ante euro , 6c terrain inimici eius
lingent, vtindfilgéhriamabeoconfequimercantile. Reges
aurem Tharûs-’& infulæ munera offerunt, id eft, qui
regnant in corpore luo (ecuri & munera offerunt, reges.!
Arabum&Sabadönaaddueunt, qui domiriantur mori^
bus Barbaris. Hi dona adducunt animas bias, vt ipias ei;
tradant ad adorandum eum cumregibus terræi quirerre-
nis volupcacibusdominantur. Omnes autem gentes fer-
uient e i, quia libérât pauperem à potente. Vide eau lam, ■
jdeo ait omnesgentes lèruientèi, quia libérât pauperem,
fenfumeorumàpotente & a,ftuto diabolo, qui eosfuafic
_ ______ ^ opera
loan. t.
loan. 14
H
Tharfis
Arabur
ïn P ja lm .b midis: _ _ 26 7
■À î opera manuum fuarum timere6ccolere’. Ex vfüris&ini- no cens, caftiiS; hlïmilis, ihlàiiia fatigalür, ihfirmit4t&ooi £
quitare liberauit animas eorum. Ampliabanturvfune a- cutitur,&hisfiniilia. Hæc retftis corde virtutumfèrifinà
nimabus eorum,quia quod debebacut Deo , idolis tar- comprobantur. In quibusprobatà fidesfegetem fiiam in
cardebacur( & illisaccipientibus, fi tarnen vel cfici poceft æternæ vit&âmoehitatefufcipiat ; & in feculo quafi i l hyeillis
accipientibus, jgui nihil nee accipiuhc, nee reeufanr J me glaciali pofiti brimæ ahaftaiisiquafi pririii veibi flores Forti vêril
dæmônijs ergoaccipiencibus quod (ôlhDepdcbçbatur, expedient. Lærantèsitaqueiripacëfùapeccacôres; quod l
iftis & debitum concreuic 6c fcetius. Videos pius, cui pa- cum hominibus non flagellantur tëneat fuperbia ; fiant H
teriudiciumfuum tradiditin reddendóèos fatis eflè men- craflî,]prodeat ex àdipeeorumihiquitas,jponànrinccëlô
dicos , hoe iudicauit ; Inuicem , inquic, vos homines os fuum, &ldqüàntuiiniquiràtem iri excélfó i dicant non
remicticevobis dëbita, 6c Vobis remittit parer yefter qui eflè feienriam in Dëo, qui ramen funt audiamus: Hi fiin$
Matt. 6. eftincoelis. Ecadieeit : Si non remflèricis , nee vobis re- inquir, peccatores,&a"bundantes,quiinfeculo obtinuemittet.
O liberanrem ex vfuris 6c iniquitate animas, verè runt diuitias, mei aütem pehè motijîiiptpedes, 6c àrëdtô
præclarum nomen tuum nobis, qui viuisinleculafèculo- itinere penceffiifi fiintgreflùs mei, quia dixi incorde meo:
mm, viuis & dabitur tibi aurum Arabiæ. Aurum enim Ego fine cauià iuftificaui tor meum-i & laui inter innoterræ
ff ff us eft magnum , aurum accipis próbatum, ful- çentes manus meas. At vbi confideraui omniàrëmporagidum
in Apoftolis, in martyribus, in confcflbribus, in lia eflè quæ peccantibüs miniftrantur, &fubitoeos defivirginibus.
Aurum accipis, non tibi poteft fieri impoftu- cere & perire propter iniquitatem fuam, & iftani vitath
ra.. Erit firmamentum tuum in terra corporum noftro- eos quafi fomnium tranfire; Et quia Deus in ciuitate fua
ruui, noninconuallefletus-jjlcdmTumrois montibus fu- HieruiaJemquampræparatfàmftisi imaginem eorum ad
perextoileturfruólus tuus, 6c fupergredietur altitudinem nihilum rediget, tuncinflamniatum eft in amore Dei cor F
etiam Libanimoncis,& fforierin altitudinibus Apoftolo- meum, & renes mei refoluti funt, id efti ad caftitgtis liber-
Vth rum. \ Quid florier audiamus; Sieucroenüm,inquit,ergo tatem à mali exempli vinculo refoluii. Ideo enim ad riihi-
‘ s inillaalticudinelaudataflorietfçenum. Floriet ineccle- lum redadlus fum,hçc cogitans,quia nefciui non eflè confiavlque
hodie, vcpalcanturiumenca, nihil cum populo dignas pafliones huiuy temporis ad futuram gloriam.
de feäionibus agitur. Ibi ergo producicur fcenum iumen- Pofteaquam didici.etiamiumentumæftimatus, &pecus
tis. Peifeiftorum enim eft folidior cibus, quia ergo fos- ad occifionem pofitus, ramen permanfi femper tecum.
numflorencmontes, nemo fugiacecclefiam,-veniant 0- Tenuifti manum dexteram meam, in voluncatetua dedunines,
vt benedieatur ibi Deus Ifraei, qui facitmirabilia xifti me, & cum gloria aflumpfifti me. Hæc in domino lefolus
, & fit ibi nomen maieftatis eius benediótum inlè- fu Chrifto complerafunr.Ipïètenuitgenerihumanodexcula,
vcrepleaturmaieftateeiusomnisterra: fii^,fiat,ipfi cëramiam morruoiamfoecenti, duxicà voluntatediabogloria
in feculafeculorum, Amen. liad voluntatem fuam, & afliimpfit in gloriam, qui audenterdiceret;
Quid mihi reftacin coëlo ?. Hoc eft in terra
pofitus ita coeleftem vitam exercui, vc dum in coelo afeen-
Defecerunt hymni Dauidfilijleiïè. Plalmus dero, nihil mihiiùperfit quod in terra pofitus non impie-
Aiaph. L X X I I . ucrim ; nihil enfin prêter te volui fuper teriam, eciam fi
defecit cor meum, 6c caro mëa in pafliones, &parsmea, Rom. 8.
^ Va bonus ifraeiDetts, hts qui refto funt corde. Mei autem pene qqia Deus eft, non defecit, (edmànctinfecula. Non è-
Kornets funt pedes,pene ejfuji funtgrejfusjnei. Quia zelauifuper nimpereunt, nifihiquilonge (èfaciuntàDeo conferua-
1 iniquos,pacèpeccaeorü videns. Quia non eSi rejpeäus mortieorü,& torel'uo: &ipfenonperdet, nifiillos qui fornicanrurab G 1
firmamentum in plagà eorum. In labore hominum non funt, & illo : id eft, quorum anima altenim ducirDeumjauc àvecum
bomimbus nortflagellabuntur. Ideo tenuit eos fuperbia, oper- ritatisconiugio fefalfitate commifcet. Vnufquifque auti
funt iniquitate & mpietate fta. Prodtjt quafi ex adipe iniqui- \tem noffrum his probatis dicat: Mihi aurem adhærerë
tas eorum, traußer urn in affectum cor dû. Cogitalter tint &locu- ( Deo bonum eftj &ponere in Domino Ipem meam^vtahttfunt
nequitiam, imquitatem in excelfi locutifunt. Pofuerunt nunciem omnes laudationes Dei in porris filiæ Siori: Filia
in ccelam os fuum, & lingua eorum tranfiuit in terra, ideo con - Sion anima credens Chrifto,quæ m finem pfalhi)inueuerteturpopulus
meus bicf& diespleni inuenientur in ek. Et dixe ■ nier laudes,quas fibiin ticulodefeciilèteftatur. Defecerunt
quomodo feit Deus, & fi eft feientia in excelfi. Ecce ipfi pec- 'runt ei laudes, quiazelatacftinpeccantibusiquasinuecatores,
& abundantes in ficulo obttnuerunt diuttias. Etdtxs,er- niet in finem, fi adhæferit Domino, 6c iri ipfo fuam fpem
gojine cauja iujltficaui cor meum, & laut inter innocentes manus ex incegro collocarit, qui regnat in (ecula leculorum, Ameas.
Et futflagellants tota die, &caftigatiomeainmatutink. Si I men.
dtcebam narrabo f ic , ecce nationem filiorum tuorum reprobaui.
Exifiimabam vt cognofieremhoc labor efi ante me. Donee intrem In finem intelle&us Afaph. L X X 11 Ï.
in janctuarium Dei, & intelligam in noutfiimk eorum. Verumtanienpropter
dolospofuifii ek, deiecifii eos dum alleuarentur. Qup- V I T quid Dèm repulijli in finem, iratus ejtfuror tunsfuper ouei
modo fafti funt in defolationemfubito defecerunt,per ter tint propter V pafitta tua. Memor efto congrenationktua, quam po/fedifti ab
iniquitatemjuam. Velutfomnium furgentium domine in ctutta- initio. Redemifiivirgam bareditatk tua, trions Sion in quo habitate
tua imaginem ipforum ad nthilum rédigés. Quia inflammatum fit in eo. Leua manus tuas in fuperbtas eorum infinem.,quanta ma - H
eficormeum, Irenes metcommutatiflint, &egoad minium re- liguât us eft inimicits in fanftà. Et glonati funtquioderiinttein
daftusfitim, érnefciui. Vtiumentumfabtus fum apud te, & ego mediofolenmtatktua. Pofueruntfignafuafigna, & non cognouefemper
tecum. Tenutfiimanum dexter am meam, & in volunta- runt ficut in exitu fuper fummum. Quafi in filua Itgnorum ftcurite
tua deduxifii me, & cum gloria fufeepifii met Quid enim mihi bustxctderunt ianuas etus in tdtpfum, tnfecuri&afctadeiecerurit
in ccelo, & atequtdvolui fuper terram. Deficit caro me a & cor earn. Incenderunt igni funduarturn tuum in terra,polluertint tdmeum,
Deus cordk met, & pars mea Deus inaternum. Quia ecce bernaculum nomink tut. Dixerunrin corde füö cognat to eorum fiqui
elongantfi a teperibunt,perdidifit omnes quifirntcantur abs te. mul, qutefeere factarntts omnes diesfeftosDei à terra. Signa nofird
Milk autem adharere Deo bonum eft, ponere in domino Deo Jpem non vidimus, tarn noneftpropbetd, & nos non togriofeetampltus.
meam. Vt annunciem omnes pradicationes tuas in portk filia Vfquequo Deus improperabtt inimicus, irritât dduerfahus nomen
Sion. tuum in finem. Vt qutdauerik manum tuam, & dextérdm tudm
. de mediofinutuoirifinem. Detfs autem réx no fier ante feculaope-
C O M M E N T A R I V M . ratus eft falutem in medio terra. TUconfirmaJU in virtuté tud mdre,
contribulafti capita draconian in aquk. Tu Confregiftt capiid
/ ^ V n i Deus omnibus bonus fit, & nulli fit malus, draconum, dedtfti eurti efcampopulu À Et Inop tan. tu dirupifhfiii-
1 V - / quid fit voluit dicere. His bonus, qui çe&o funt teSi&torrentes, tuficcafttfiuutos Étliam. Tuus eft dies, & tun eft
corde; Hæcdi&iohumanis fenfibu^applicandâ eft his j nox, tu fabricate es aurorani & filem. Tufetiftt orrines terminai
I ! H 1 qui vitupérant iudicia Dei, dicentes: Ille perfidus, illé'. terra, aftatem & ver tu plafmafti ea. Memor efto huiüs, mimicus
■ ( j iftiquas, tordidus, cruculentus, infanus eft. Ifle autem iri-/ impropetdbitDomino j&populus infipiens inettabit nomen tuiim.
■ 1 Bibliotb. Veter. Patn Tom. c.pdfs$i Z X Èetradas
i l l
1 1
K »
111
i K l i n