I quo dicit Films qui pfmcijjium habet ; rater m am me
I dus, nullWdVlïcrencia: cogitentor ,& c . Item j Ideo beatf»m .
I vnum Confitcmur Dettm ■ cjuia in his tribus perfohis iïcc
Tnnitatem eßm Quod vt probater, adiecit ; No» pdteft Eiliujàfeipfo
w l'iiltoo- fe cc„,qu'u ,]uam,nifi qua vident Putrem facientm. E t ipfe
a 1UC1 UJS> j iterum ait ; No^ameipfo veni, fed Menie mißt. Et iterum I
x.necpntencis > nccVoluntatis oecoperationis eft vlla
E
Io«K.l4.2!<
Tria. &
2. Ponc tr-cs Impciatores ] Huiufmodi fuerunt pre tempore Au-
gußits , Antomtv, & L e p id u s , aqutbus Trwnmretut. Simültt-
iiM impemuerunt tres f i $ Conftahtini ’M Êm H3nort^
Arcadita ,Gr*tianus:tamétfimn txnt* xonfe/rfam Whimorum qu*n-
ta decutjfet. .. , ’
j. VtqaUHis state ] Codex v ttu s : , Vc com aliis & a te ht maior»
4. Nu^lusèft dninfno pbftcnot | CorifirmaturiffudfymboloA-
thanafii, hm Jicïttir i' In iïlfj ^Trinitatc fcjuu'bkjös suc pofterjös >
maiüïainminus, &c. -ErMdrtialis EpiffoU ad Bürdtgaltnfes docet
tres perfovas diuintu effe vnius eternitstts , vnius voluntatts, vntusej-
fentsss.&c ' . _ . j- ■
y. Q^ia,nQn habet fecundum ] Vult inDimnts prtmumnondtci
rtUtiuiaJftcundam., hui teztium : quanddqüidem numerus iUeqtu
adgentrts aüt qunntimiis reHouem attinet,ibidem nUÜasßt-fedaun-
taxat travfctndtns ac infinitus, qui abipfis tribui perfonis non diftin
guitur. êiuedhis verbis docet Boetitts: Deus.» Deo nullis vel accideu-;
. l:l_ _A] fc.liA-nMVt'Atikiit #Ji flpri'nr 1 ib in IilKlPt^talibus. vel fubftantiaiibus d^ftcrentiisin (ubie&ï Op- DpöoffliCtIiSs ddi'ffttaatt.. VVbbli
v n it. Dei. veto nulla cil differentia , ;niUIa'efepmnino.ptuHiitM- .* quarc nee
B numerus •» igitur vnicas tantum. Nam cuiïi tertio tepficitur Deus,
cum Pater & Films & Spiritus fanélus nuncupatur > tres vnitates
non faciunt pluraliiatem oumcri» &c. Non igitur fi de Patre, Fi-
lio,& Spiritu ianélo tertio prsdiptur Deus, ^circOftrinrjpumeni-
Traff.yi. tj0 numetum facit. E t Augufiinus-. Eft alignid in Tnnirite incfta-
Ioan. bde, Vt &'numcrus fi; > 8c nuhietus nón: fit-. Pater & r Hiüs & Spin
tus fan&usTrinitas. Sf tres , quid tres ? 'deficitiiuracrus. Ita Deüs
hcc ree edit a numero, neccapiturnumcro.,Quid'ftintifti tres i Parel
& -FÜ1US & Spiritus fauöus ? Non ticsdii ? Non- Non tres omnipo^
rentes ? Nón. Non tresmundFcrcatores ? Non. Hocergo foluipnu-
mcro ibfinuant r quod ad miuccm fünt, non quod ad le lum»
SEjfc a p i o N dixit : Fateor mihi de vniüéffis ejuae
o.ppöfuivfatisfaótum rrationabiliter : fëd fuperfiint mir
hi mit lta i n t e r rogä ti ö nu m capitula præcipue de Incarnationiff
Dominicae '{acramcntis V ‘•'■ qùæ fi infuper
non habetis, meintenogare præei^ite : quoniarti ficüt
fateor farisfaótum mihi äb lArnóbio, ita noftis Gogiii-
totuiii eleóli , nihil me lfegàli authótitate ‘geflifle. Video
dicit: Operd qua,ego facto tiftiftcantuPde me, quia Pater me
mißt. Item-dicit C $ u i I fetümpfo loquitur , propriam g b -
Ytam qu&rit: ßui autem qu&rit gloriam eins qaimifitjum , hic
veraxift. Inde eft quod ipfc ait, A feipfo nihil: fedimpe-
rijs paternis & prsceptis obtem^crat in omnibus , vt
quem probëcillüm natiuitäs Filium , tarnen mbrigera
nibie&io afferat ilium paterna voluntati fubieótum.
Vnde a i t : A me non funtloquutits-y fed qui mißt me Pater, i-
pfe mandatum dedtt mihi quid dicarii, & quid loquar. Eece
qualiter ipfe Patri obremperac, & fübdirum efle de-
rnohftrac : pér quod oftenditur quod fubie£fcione fua
minifter fit j ca-terorum veto Dominus approbetur, vt
mcrico Deus JPater omnipotent Deus fit , Filius autem
enim tam veteris Teftamchti quairi iiöui , bunc-
Deum Pattern ingéftirtim , ita gefiitp praêpóni /vt fêcundüm
poft Patern löturri 'bbfcmêati A;r n 9 b i y s
dixit f Profer ergo-Legis diuinae téftitrronia , tjuibiis
Pattern maiorem Filib' öfténdaS/ S e r. à v to n dixit :
2 Ipfiim Filium ’Dei1 cönfidera Salomonis ore teftan-
; tem.: Dominus creauït me initio viaruin, ftiarum in opera, an-:
tefsxula creauitme.' Ipfe autem Deus Pater de Fili^per
\fuit 8. r+'j Efaiam 'prophetanvdicit" : j iscce pondnt tn Sion laptdém
loan.
loan, y iS
1.Co 15.16.
Pfalm. 2.6.
F
Pfiur.ï:
l{ai£+s.;
Vf»1.1Q9 1
A S . 7 s6. i
i.Ctr.Ur}.
P f a i 109.3.
Pfal.90.il.
D
Ioiin.14.2s
lo h n . ijî.
offcnficnis, & petram famLiU : & omnis qm credidcntineo
non confundetur. Ita D alii’id déco cariit: Lapidem quetrife-
prob.uterunt xdificantes Si,estera; Vnde & Eiàias dïxit : 4
Htc dicit Dominas Chfijlo. meo Domino; Vnde ipfe ^âter
iübet-Filio dicensi 'v D ixit Dominas Domino meo ffù fe a
dextris mets, & cæt. Vnde & Stephantfs’.de Filio didt :
Video IE SV M a d ex t risD a : Dei v tiqueParris
( teftimonio Pauli Apoftoli ) caput Chrifti, Chrijtus autem
v i r i , vir autem caput eft mulitris. Hiceft Pater icÿrti dit
cit Filio : ,5 Ante luctferum genui te. Vnde & Ghrifto di-
cicur, Qujd angelis fuis mandauit de te. Eft ergo ampli-
or qui mandat , & de quo mandarur minor eft. Vnde
ad Apoftdlosfiiosipfe Dominus dicit : S i diligerctis me,
gauder et is, quia vado adPatrem : 6‘ quia Pater maïàr me eft?
Et irèrum : Pater qui dédit mihi, m'ator me eft. Itcm’ àicit
^{jfé' Filius Dei ad Pattern 4 H*f eft vtdftteriia v t cogno-
fcarittèvnum & verum Dônfinum, & queqmiftfti 1 E S V M
Cbriftum. Filius ergo fecunda perfona, eft poft Patrem,
quia Filius e ft, non eripi'ens Patri illud , quo vnuS eft
Deus. Si enim irinàtüs fü ilïe t, éoïnpaHtuS ei dui ï,n_
natüs eft , paræquattb in vtrofquepftçn'fi. duos taçerçt
innatos ,: & id eo (inos oftenderet deos, fiFiliüs ficur
Pater elft fine origine potuiflèt, & ficut Pater inuifi-
bilis & incömprehenfibilis extni.ffet.' Nünc autém
quicqhid eft Fillup non ex le eft ^quïtnec idnatîis ,eft :
fed eft ex Pâtre , & P a trifuo originepn fiiam debet,
quam fumpfit oriundus ex eo, qui originem non ha-
bet. Vnus eft enim ofnniijm Dèus fine principiô , de
cceteroLum omnium Deus f i t , omnern creäturam
fubicbtanvfibi habens 5 Patri, quiilli fubdidit omnia,
cum bmni creatura fubie&us. Propter qtrod Deus eft
creaturis omnibus conftictltiis ; dicens : Ego autem cott-
jhtutus fum Rex ab eo, &c.
' N O T
:. Qux fi infiiper non habetis ] Luhens adderem, moleftumatst in-
graijtm,&e. vtoratio ihtegra ejfec . '
z. Ipfu.-n Filium Dei confinera ] Hit pturima congeruritur Seri
pturateftimonia , quibus v e teres Samofatenieni, A riarii, Photifiid-
n i, etterique diuihttatis Chrijli aduerjarijeuminordinemcreatura-
rum cogerc nitebar.iur, v t ex Jcriptts Aibana ftt, Hilarsi, Epipha-
nii , AugUfiini , P'u lgentit, & Vigilii facile eft deprti>endere. De
ttrmano fenfu illornm fuis lock d ic tum : hic tantum de diuerfa quo-
'madam leflione ahquid obfernabimus A c primum de hocjrouer-
biorùm loco, Donrtnus creauicme , <&c. in quo Ariani ftntentU jut.
proram & puppimcqnftitssebant -, reste BafiÜus ac Epiphanius iudica- Li. 2. adti
uerunt , ex AquiU interprétât tone, & verbis Hebraicis, Eunom.
A D O N A I C A N A N I , legmdum ejfe , Dominus pobedit me, Adutrf.
feu,in ftzt pull!exclufit ac pofledit me, v t & nunc legit vniuerfa Eccle- \htref69.
fia Latina : non autem’U-nn ftt -, tieàuit me, Vt Ariani contendebant. (
E t fane per facile fu it his Scripturarum corrupter thus ex aôfifio ■U-mer, G
defcendenteàverboxT/ioi, quod e it; poftideo-, efficere aoriftum txvtn, j
procèdent cm à v e r bo x ii& • quod create, coridtre , & fa b r ic a fe fig n i-Y
icat, non diffic ile in , transformation. AcceditEufebius Csjarunfis ' ApudNi-
_■onfilii ac herejeos Ariane ante ConctliiNictni decretum participe, qu i ceph Lib.
libro tertio ad Marcellum enixtjfime conttndit, eo loco non effe.legeh- - | m
dam -, Creauu me yje^.conftttuit, iut jordiuauicnie : y te ttapud Sp\
cfatern & Nitephorum.
' 5. Ecce ponam in Sion ] Locus off ab Apofiolo Roman. 9.23. con-
textus ex ifaieZ. 14.^» 28 16.fecundum edittonem L X X . quiquomodo
fac e r et pro Artanotumfetttentianon fat is video.
4. âiàét)ï>bfinoi Chriftb rh?èb,rDoniinô ] Ap ud LX X . le-
giiur r S z e s r » P ™ » Clwifto meo '*Cyro. ArnobiUs igitur Ugit
dvgdu.pro «»(•) quomodo & Eùfefcus preparationis Euangel. libro f i
cap. 9. Tertullianus adtmfus luddos tCyprianus adturfus Iuddos.libro
primo capiie vigèjtmo primo : Lxctantiuslibr. +.c. 12. Augufiinus Or at.
i t quin que hsrtfibus: CyrtÙüï',& a lii:
j. Ante luciferum.gcnui tc ] Athunofius Orat.contra Arianos, &
Fulgentius referont Arianos hoc decorporali natiuitate Chrtftiinttr- Vrhrafim.
pretando, Catholicis obiecijfe. keftondent porro, de diuina atet naque ! & Libel, j
generations dictum : & nomine vteri, per antropopathiam, ditiina na-
turs fecundirat em mteUigtndam ejfe-.quod&fyhodus Hi f t «Unfits, Aft.
'13 .pofteaconfirmauit.
6. Quia Pater-maior m e .th.\ Arianos iftud aduerfus Catholic
s importuntjftmt,Vrfifft t,eftantur omn»s, Alexander Alex. Epifie,.
la qua est apud Soeraiem, aliique Q n c i hoc tantum referont ad id
quod Pater faites ingenitusfit , ' ac F ilii pnncipium produffiuum : Fi-
lius autem getiitus'& produff us à Patre. Augufiinus veto & Latins
omnes cenfent propter Jufceptam humanam carnem diffum- ejji. In
quantum Deus çft , ( ait Augufiinus ) ipfe Sc Pater vuum fiinc ; in
quantum autem homo, Pater maior,eftillo. filuodautemvtrfuproximo
citatur, ex ban. ca. 10 verfic. 29. maior me eR.nec ap/edtsqiu
nos, necapud Grecos, quodmemmenm ,fic legititr : fed‘tantum,
\ $ 1 inaK)r ommbus,ycl mains omnibus cft.D*
1 alii sfuo loco poftea dicemus.
. )={<>):(
t
Libr.i.ad
a d io .A -
rianorum
bieff. I "H l
Libr.i.c.6.\
Enchiridij
lap. ij.
Ak.w9 iiivs dixitiSiveteftadiumtuumadhocten-
deret, vt auc diiceres, auc doceres, non omnia lfta refti-
moniaex diuinis libris dcfccans, quafi vnum fafeem tux
imeiprctatiphis torcuofilSrais nodis ligacum in con-
fpcdlu Cogn:itoriin?-&ludicumiraobijeeres. Quapro-
pter ad,vos inim lermo eft,6 GognitoreS & Iudices,prx-
•cipire quxfb,,.cosptx difbucanoiiisordinem non muta-
i;i,&fingulatim capitulaSeriprurarum ea > qux dixi, vel
aha , qux nofidlini dixi a Serapione in confpeiStu vc-
ftro proponi , nec liceat ei liiuul alterum &ultcrum
proferre inaiedium , liifi Vnum quodprius propofue-
ritcxplicecur. I v d i c k s dixerunt: Quxiuftepetun-
nit' ab Atnobio, neceflc eft vc forriantiir etfedfcum. Vn-
B
■ ou.8.22
moramûr i Etnoftrx aures obtunduntur, & vcllra ora
gradiuntur i Vnde par eft, Yt Arnobius quidetexir bla-
iphemiam, teftimoniü iam à Serapione prolatu exponat.
A rm o b tvs dixit: Semper fuit fapientia in corde Parris
interius repofita »quomodoincorde Öratorisars Rlié-
corica , & in corde Grammatici ars Grammatica. Dici-
cur autan creafïe librum arris Rhetoricx Orator, i &
Grammaticus librum atrium çondidifle, nonqiiod,ex
eq cccpericRhetorica & Grammatica , ex quo homini-
bus ad legen dum eft tradita. Illis narnq; qui earn fcripfc-
runt,ex ea tempore quo dodti funt,femper in corde fuit.
Nobis ante tunc creataeft, quando. noftraeruditio fumpfit
exordium. Inde eft quod ante paululum dixi oporde
cxlblu'ere macurabic Sérapioii ifta teftinionia, qux tune, Filiurn Dei efle fapienriam 0 antcquam fierët.Ergo
ip vnum bbtiilic fua interpre ratio ne conftri&a vt de Deus,qui fecit coelü & retrain, & omnia qux in eis funt,
lingulis quibiffque teftimonijs poifit Arnobius dare re- fidcreauic fapienciamficur (dixi) Orator créât librum ar-
fponfiim.I § b r A p i b n ; dixit : Teftimonij mei obie- tisRhetoricx proferens de eorde fuo,quod ex quo didi-
<âio..prima e ft, quam ex, libro Prouerbiorum Salomo- cit,femperhabuit.Greauit autem nobis,vt quod in cor-
.nisprocteib Fili) Dei efle cbgnofcis : Dominus creauït mé de eius eracper aures noftrasaudiendo ,& per oculos vi-
j initium v u r im fuarum. Vnde oftenditur Pater maior dendo,ètiam in corde noftioinirium daretur.Ita&Deus,
leite qui creauit, quam filius qui creatus eft a Patre. quianullodidibic, fine initio habens fapientiam, cum
I A r n ó b t y s dixit : Ergo dedis vcrc Filium ex Patris vellet facere ccelum & terrain, & omnia qux in eis futitj
j fiibftantia genirum ; nec cam genitum , quam créa- primo omnium fapientiçfuç virtutemiccit,vtipfam do-
|tum ? S'e r a i> i on dixie : Ego Filium Öeinonnego. mum quam fabrieare voluit. * Pater prim us cum aerern
IA r n o b i v s dixit Si non neg.is verum Filium Dei facere trance quam folumforciffimum folidaret : hoeeft,
ex Parris fiibftanria genitum , hoc'Ceftimonium ad priusfaceretcoslum , &irademum terram cum monti-
I quam partem protulifti : S e r A p io k dixit: 1 V to - bus folidaret! Sed de creaturis fuo tempore dicendü eft;
ftendcrem Filium minbrem Patre. A rm o b i v s di- nuncdecreacoredicamus. Ergodicicipfafapientia:Do-
xit : 2 Nec tu minoxem Filium Patre conaris oftende- minus creauit me initium viarum fuariim: archite&us plènus
j re : fed creaturam Dei mbliris Filium demonftrare.S e- fapientia.imo fpns ipfe fapientix,protulit ex feipfaiti fa-
RA p i o n dixit,,: Ergo * plenum authoritatem 3 di- pientiam. Quin audi quid fapientia dicat : 7 Ego fapientia
uinx potcntix.viuim è duobus, auc non efle in autho- fundaui terram,paraui cielosprudentia. Cum ergo tempora
ritace hoc teftimonivmi aftruej autquarefic dibtum o- non oriunturnifidediebus, dies autem de lumine, lux
ftende. A r n o b i v s dixit : adhuc modo redifti ad autem nifi de coelo , :coelumautcm non fit orrum nifi de
ordinem , vt pollit vniufcuiufque teftimonij expia- fapiencia:ante coelum tempus penicus non fuit. Confiât
ivatio, donante Deb , nobis concedi. S e r a p i o n di- ergo Temper fuifle fapientiam , &fiecreatamficutdixi-
xit : Cuius ergo vis'ha,nc vo,cem intelligi, Dominus mus crearilibrum fapientiflitno Orarori. Verbi gratia,
i creauit me initium viarum fuariim ? A r n o b i v s di- Salomon librum fapientix condidit. nunquid non an-
xit : Vox eft fapientix Dei. S e r a p io n dixit : Sapi- tequamconderechunc librum, ante non fuit fapientia?
entia: ipfius qux eft , > hifi Filius ipfius ? A r n o b i v s Pores quidem dicere,ante non fuir,fed in Salomone än-
dixic : Cum opus fuerit loco fuo dicetur -, quomodo tequam à Deo illam acciperet.-poftea vero Temper fuir.Si
fapientia hxc Filius jpfius fit. Nunc interim fapientia Dei ergoinhomine miferoadcomparacionem D e i, &per-
I loqui tur per fixpiehrilfimum virum Salomonem dicens: quam exiguo, intus in corde femel pofîta non recedit, &
Dominus creauic me ihitium viarum fuarum. S e r a - quicquid vcilitercrediderit,creditur fàpientiaprxdicàri
p io n dixit :, Quid tam euidens , qtfam vt diceret, fiueinliteris, fiuein xdifieijsfabrefaitis, atquepidturis
Creauit me ?,A r n o b i v s dixit'i Ijo c quod dixit, créa- ipfàcernitur, ddncundisartibusipfalaudatur: quanto
uic me,quod moliris oftende. S e r a p io n d-ixit : Quo- niagis in Deo,qui cotus fapientia eft, qui earn à nullo ac-
modo initium crearurx fbrtitus Filius à Patre, hoc cepit?Hanc»inquam, quam Temper habuit, tunc creauic,
meruit vtprihcipacum vniüerlx obrineat cceaturx. A r - cum ilia de corde fuo per fabricam ccëli cerrxq; « produ-
N O B iv sd ix i t : 4 .Omnis certe creatura an tequam cere curauit, vt ccelum fieretfimul, ßc omnia qux in eo
crearetur , non fuit ? S e r a p i o n dixit : Vti- func, qux non erant, nonvtipfeinciperet fapiëiis efle,
que nob fuit. A r n o b i v s dixit : Tunc ergo coepic quod femper cxtiterac. Creauit aurem terram, & omnia
fapientia quando creata eft? S e r a p io n refponditV qux in eafunt,quç nouerant, non vt ipfe inciperecfape-
T une coepit quando creata eft. A r n o b iv s dixit: Er- re,quod ante non fapuerac.
go qui iliam creauit, infî pientem ilium blafphcmas? T u autem Serapion,qui capitulum loci integrum non
S e pLa p ïo n dixit : Auercac à me Deus hanc blafphe- protulifti, audi tocurn caput huius loci, vc crëdas illud
111 iam. A r n o b iv s dixie : Ergo ignoranter blafphe- mex explanationi concordare. Dominus creauit me initium
mas. S e r a p io n dixit : Ego non blàfphemp : fed viarum fuarunt in opera fua, antefaculumfundauit mé,priuf-
magis y laudo creatorem fapientix. A r n ,ob i v s ch- quam terramfaceret,priufquamponeret abyjfos ,priufquampro^
xit : Compclleris vnuin adftrueiee duobus, vtautha- duceret fontes aqtidruni, priufquam ftabiliret montes, ahtecölle.s
b uifle fapientiam'dicas iftmn qui crcaiiit fapientiam genuit we.PræfciuS ergo Deus quia hoc quoddidtum füe-
hanc : aux non habuifle cum crearcr. S e r a p i on di- rat, creauit me, poniiMe ad périéttlum blafphemiæ perue -
xit iNuiiquam Pacer fine fapientia fuir. A r n qb i v s nice,zdiecit: Ante omnes colles gênait me.Hoc fermonequ^5
dixit : Ergo non creauit fapientiam. S e r a p io n dixit: dixit, me, illud in f expire tara eft ip fa fapientia quod dixë-
Noïialtum fapere, fed time. A r n o b i v s dixit :. Quis al- tatfireauit me.Vnde & fequitur.Cww parabat ccelum,fimulcit
Pro. i.z li
Pro.j.19.
turn fàpit, qui blàfphematDeum, an qui blafphemiam
défendit? S e r a p io n dixit : T u défendis Deum?Ail-
.N.o B i vs dixit : T empote quo audio blafphemiam, os
blàfphemantis obiurgo , fient tuumos incrépo, §|do-
ceo te Deum P a tre m 1 n (î pi ente 131 dicere. Citm enim dice
tes , Antequant crearqrur fapientia , non fu i t , & i-
plam fapientiam , quxe fl çfeacaDeieffe confirmas, : o-
liendis non habuiflq fàpieiiciam eum, qui iîîam coftdi-
d ir, Sc tuiic coepifïe habere *p< ftquam creauit. I v d' i -
c e s dixerunr : Acerrimxblafj icniixlocus eft.Et quid
illo eram : & 9 cum fegregabatfedemfuam y quando fupet ventos
fortesfaciebat irifummonubes, & \ ° cumcertosponebatfontesfub
coelo j &cumfortia faciebat fundament a terra, cumipfoeram
cunâa component, n ad quamgatidebatinfaciem meam,cum la-
taretur orbèperfefto.
Etadiecit: DicantmineIvdices obiedtori hiiius fèn-
tençix, quam pr.otulitad ho,e vtdoceretDei Filium hon
effe Filium, fed crcatüram eius, dicat fi éoordine quo
perfecutus fuoe , textUmintegræ fenteixtixpercurri, &
îioc quoddixeratipfà (i\^icxiùti,Doinmits creauit iiie^ ‘2 ipfa
Prou. 8.2 jj
Pr«».8.i7j