IH R
B
?mmc fa-
iâum.'
definiuimus fponte fa£tum, cuius principium in ipfo eft,
feiere lingula in quibus eft aftio.Quaerituraucem an qua 1
natura fiunt,‘fpont«fianf,vtconco6fcio$cacqretio. Scd
h ie neque fponte, neque inuite fieri oftcnduntur. Nan* ;
quod inuite Sc fponte fit ex ijs numeratur,qu*. in nobis
funt pofita^At veto concobtio,&acerefioin nobis fitana,
flint.'Vnde etiam euenit,vtfifipgulaignorerhus, quod ea
non fintinnoftrapoteftate, neque fponte neque inuitd
facere dicamur.Qua verb per iram‘,&jcupiditatem fiu»t,
fponte'fieri demouftrauimus. Etenimfi reifte fiunt, lau-»!
dantur,finfecus,vituperantur,autodiohabentur.Volur'
ptas etiam,& dolor.ea confequitur, 8$ principiumin-ip-
liseft. Inipliscnim erat, vt non facile perturbationibus
fuecumberent.Namtaliaper con(uetudinem,ad reiftum
ftatumdcducuntur. Praterea li ilia inuite fiunt,neq; be-
ftia vlla fponte quid facit,neque paruuli. Nunc npnita fe
habet.Videmusenitn ilia fponte ad alimenta accedere,&
neque per vimfper fe enim ea mouentur)neque per infei-
entiam,quoniarh alimentum non ignorant. Nam-vbici-
bum confpc‘xerint,voluptate afhciuntur, &c Ycltit ad rem
notam feruntur, moleftiamquc capiuntfi nonvaflcquan-
mr. Atquieiusquod fponte fufeipitur, fi quod propofi-
tum eft confequinnir,nota eft vöjuptas, fin minus, aegri-
tudo.Q^declaran tiuillis efle cupiditatemik iram fpb-
tefufceprain. Nam iranon finevoluptatefit. Pratereafi
quis negetfponteachnitti,qua:fiuntper iram , Sc cupidi-
Tatem,virtutes morales tollitihaj eniminmedio funtper-
turbationum. Quod-fi veto perturbationes ab muftis fu-
De eo quod ittuitepet ignoratiofie)nfit. , ■ '
C A P V T X X X I . '
\ JC Vita agifnus per infeitiam, ex quibuspoft a^tionc
J lt JLvoluptatcm capknu-s , vtcuqiqttisinuitusinjmi-
-cum interfcccrit, cajde tamen eius deledlatur. H ® c& id
gcnusaliavocantnon fportte fiilcepta, non tJtmen etiam
inuite. Item agimUS quffdam perinlcienuam,qua:fa<fta
moleftiam affe ran t: h £c vo c n t inuite fatfta,qu§ perpew
trJitadolbi'confequitur. Eotum ergo, qua: Hunt perigno-
rantiam duaHuttt Ipecies , vnanonfponte fadum,altera
"inuite. Nu tic propofi Mm eft, de eo tantiim quod inuite
fit dicerc. Nam quod non fponteeftgefturn, magis redu-
citur'ad id quod fponte eft faiftum, Cum fit mixtum.Nam
fi principium fpedtCs, Inuite fit ,,fifinemfpotiTe. Nam
quod inuitefufeipiebatur , exirus fecit,vtfpontefaiftum
videatur.X^uare quod inuite fit,definiunt etiam fic: Inui-
te faftrum eft, quodprafeterquam quod fponte non eft fur
feeptum ,dolorem 'etiam & pcenitendl caufam affert.Pr?-
tcf'rca alin'd eft perinfcrcnti5aliquidfacefe,aliud-infcien-
rcm.Si en im'ia nbftra poteftate fuerit iftfcienti e eaufa,ift-
feientes q«idemfacimus,non-tamen per infeientia. Nam
vinoUtits, &iratus quifpiam fi quid faciat improbe,alter
ebrietatem , alt'eriramCan ft m habeteorum, quoefacit,
qu^fporrte fufeepta fun til ice bat enim illiVionebriu fieri.
Ipfe ergo libiignorarctiarcauft^ft.Itaquehjec non perin- _
fdentiam diciturfacere fediufciensagerc: qua:noninui- feipiuntur,etiamadionesqu?fuutYirtmibtis congruen-
S
C
'Singula
iquç dj«!
t’èlcd fpon te fiunt.Quocirca etiam reprehenduntur à virisbonIs,
qui hçcagunc.SicnimnonfuifTetebriusfaétus,
non fccifïet.fpotîté a'utcm ebrius eft fa<ftus', fponte ergo
fecit.Per irtfeientiam autem ea facimus,cùm ipfi non prÇ-
buerimùVca'ufàm infcientiæ,fcd ira cafus tulerit: vt in loco
confiieto qui fpiam fagittam mittens, patrem cafù prç-
tereuftteininterfecit. Ex hisergoquæ diximus demon-'
ftratilr,eurn qui ignorât qu& funtvtilia, 'quique mala ene
bbnaôpinàtur,inuitè non agere.Nam illainïcientia exe-
ius improbitatc profidfcitnr.Itaque ifte vïtupefatur. Vi-
tüperatio porro ,non nifi eorum eftquÆ fpontè comrhif-
fa funt. Non ergo r'efüm vniuerfailim,&-generalilim,ant,
eärum qbæfiunt ex eleétione ignorantiàeftimiitè flifce-
pta,fèdfingularum. Nam fiftgulainuiti, vniuerfa fpontè
ignoramfls. Hisitaqiïeficexplicatis, dicendümeftqua:
fint ffïlgiila.Haec autémfün t qu2ß voCantur à Khetoribus
cirCïmftàntiæ, quis, quem, quid, quo, vbi, quando,quo-
mödo,quamc>brem, Ytperfoha, faiftum rnftiumentum,
locus,tempus,modûS;cau{a. Perfonàquidem, qui facrt,
ant in quem eft aótio, vt fi pattern fih'usïnfciens perciifle-
rit. Fa6tum,illud ipfum qtrod a«5tumc"ft,fi quis cui cbla-
phum iinp'ihgere völuerit,eum cæcauit.lnftrunrenrum-fi
fapide'm iecit,quodptitarat cflè pumicem. L o a is , fi dum
in angiportumfie<ftit,eum qui oecurferit infciés pülfaue-
rit. Tempus,fi hoèluarbitratushoftem,amicüocciderit.
Modus,fileuitér, acnon magïra vi.percüfTum interemiti
Ignofâuitefîilnleuiterpercufrum,interiturum.'Caufa,fi
quis medicamèntum ctiipiam veluti fknaturus de4e-rit;
res,ab inuitis adminiftrantur.Eas enim cum pertui bacio-
ueexequimur. Nemo autem quod fecundumrationem,
&ele<$tiGnem.v& rootum internum, •& appeti don cm fit,
Vnacumcognitionefingulorum inuite fieridicit. Often-
fum etiam efbprincipium inipfis elle,fponte ergo fieri di-
cendumcft. Quoniamautemm,ultisinlocis,elcdionis,
quæ (aræcis eft,mentionemfecimus : lcemq^eiusquodin
nobis eft ktum , etiam de eledionecraCtan-
dumeft.
Beeleftioftc*
C A P V T X X X I Î L
QVidergoeft'eleftio? an quod fponte fit, qiioniam
quicquid cxetedrione fit,etiam fpontefit ? Sed non
•contra venimeft.Qupd fierct,fvidcm effet fponte fa drum
-&eledio.Nuncverola:tiuspateredeprchendimus,qnod
fponte fit. Qmnisenim eledio fponte fufcipitur,non etiâ
quidquidfponte fufdpitur,eledio,eft. Nampuei'i & be-
ftiæ fponte quidem faciunt.non tamen eligentes. Et qu^
c-umq; per iram non deliberatè facimus, fponte focimus^
exeledione non item". Amicus etiam quifpiam nobis repente
advenir,(ponte quidem,quoniamgaudémus, non
tamen vt qui elegerimus.Et qui prater expe&atiqne the-
faurum inuenerit,fponte lucrum , nec opinatum ha&us
tft,non tamen exelcdione. Itaque ex omnibus iftis con-
cluditur, non idem valere (ponce fadtum^ eledionem.
earn vero qui eo medicàmentô vfuseft, mors confeciita i An igkurappetituseft«ledio ? At ne hoe quidem verum
lit,quod venemim efle deprehenfumfitSed hçc quidem eft.Diuidicur enim appetitusin tria,cupidita'cem,iram,8c
omnia, ne lmatifisqtiidem ignorauerit. Qui vero pluri-
ma horum,autpotimmanefciucrit,perinfcientiam fecit.
Sunt autem potiflima’in his, cuiusgratia, & quod agitur,
Id eft catifa,&fadum»
- 'Beet)quodjporitefit.
C A P V T X X X I I
CVmquodinuitecommittitur,'duplexfit,perinfcie-
t iam ^ pervimrquodfponte ,'vtrique
voluptatem. Eiedionem autem,ueq-,iram,ncq;cupidi“
tatem efte, ex eo clarum eft, quod hoés cum beftijsnihil
habentcornmunein'ele<£bionc,fedinira,'&cupiditat'e.Si
-enim iftisdüobusconucnimus cum beftiis,eledionedif-
ferimuSj'aliud efle etedionem,aliud iram ,'&cupiditatc,
perfpicuunreft.Oftendit idem incontinéns, qui de'dit fe
Oupiditati:& ex ea agit, non etiain ex eledione. Nam in
illo elediocupiditati aduerfatur.Q.upd fiidem-eflc-nt,nó
vtiéj, altera cum altera pcignaret. E t continens etiam qui
agitex elediorre,ex cupiaitat-è noil ^git.Iam vero non ef-
tiam^Be per vimrquod fpontè committitur , vtrique fe vbkmtatem-hinc intelligitur. Non in-omnibus in qui.-1
opponitur.Spóte enim committitur, quod neq-, per vim, bus eligere,etiamyelk apcè dicitur. Dicimus enim veile
nequ e per infeientiam fit.Atqvid quidem non per v imE t,. nosbönam valetudinemieligereautem bonam val^udi-
e uuspwncip’Civnin ipfis eft. Nonperignorantiamvero, ■ nem nemocheat.Veile item opulentuefTe dicitur, eligere
li quippiam reaim fingularumignbratum non fuerit,pcr verb opulentum e fie , non dicicur. Praterea veile etiam
quae & in quibus eft adio.Vtroqjigituriundo ad alteru, in ijsquie fieri non poflunt,ponitur:eligerein his folum, j___ __1 , ......... ... ~ ' v
S ill
Opinio*
I iEUdio
[ [quid.
qü* in noftrafuqt^otbftaic.Itacnim loquimur,volo im-
mortalisefferat nemo lvoc modo , eligoimmortaliseffe.
Voluntas enim finis ipfius eft, eledio eorum , quæ ad fi
nem pertinent, fecund urn eandem nimirum analogiam
quidém nonfempetfunt,fed fempereodcmmo.do fiunti
obitiijOrtuque folismeq; d e ijs, quæ natura quidem fiüci1
non tamen kmpet eodem modo,fed vi piurimüm , vt de
cahitiefexagenarij,aut,vtis, qqi vigintificannos natusi
quam habet id quod fub voluntatem cadic,, ad id quod| primum barbam emittat, neque item de ijs , qua natura
fubconfultationem.Namfubvoluiitatemcaditfinis:fubj quidem,fed alias aliter indefinite fiunt i vtdeimbribiis,
confultationem , quaeadfinemreferuntur. Pratereaea defqualloribus,degraudine,nequepoftremodehis,qu?
folaeligitnus, qua: per nos putamuspoffe fieri. Volumus; fortuito fieri dicuntur,qu3e in ijsfu n t, quaerarocontin-
autem etiam ea, qua: per nos fieri non poffunt, vt ducem gunt.Quamobrem didum gftjde ijs fios confultare, quae
quempiam vidoria pptiri.Non effeergoiram, neque cu- in nobis lim func.Nam flon de omnibus hominibus,neqj
piditatem,neque voluntatem, elfcdioncm, abunde pro-^ de qualil?ec rc'confiiltatio in ftituinir , fed de ijs tantum
batum eft. Non efTe autem opinionem, cum his eifdem! qua: in noftrafuntpoteftate.Non enim deliberaihus,qub
rationibus , turn etiam alijsdemonftratur. Nam opinio, modohoftes,autrcmora,anobisgentesredcre.mpubli-
non folum eft return,quse in nobis funt lira, fed.etiama:- c^madminiftrent,erfIhoc apu<iillosinconfuitationeve-
ternarum.Praterea opinionem veram dicimus & falfam, niat. At neque de pmnibus qu* per nosgerutur, & in no
eledionem veram,”& falfam non dicimus. Et opinio qui- bis fita fun t,con fultanlus,fedadijci oportet, ijs, quorum
demrerunieftvniuerfarum,elediofingularum. Namin! exitusincertuseft.Nam firesplenafic, deeaqueconftat^
ijsq u * fub ^dionemcadunt, eledio eft , cadunt autem noniconfultamus.Nequeenimdeoperibus, autadioni-j
lubadionemresfingulae. Ncq;itemconfultatioeftele-. bus,qua:fcientia,autarteinftitutafunt, deiibferatioeft..
6tio,fiue confilium: Nam confultatio de rebus ^uique a- Harum enim rationes terminara fuftt,exceptis paiicis ar-
gendis quseftio eft: Eligi verb dicitur,quod per confiilta- tibus,qua: conieduracontinenturi>vt medcndi,corporis
tionemanpepofitum eft. Quareplanumfit^jconfultatio- exercendi,&gubeimaftdi. Non.n.deillistantumconful-
nem effe in his qua: adhtic acquiruncur,eledipnem in ijs ,, tamu6,fed de iis,qu£e cum in nobis fint, & per nos geran-
quaeiam funtantepofit». Quid ergo non fit eledio,ante tur,tum iticertum habcnt euetuln,& fic,& alitferagi j>o£-
didum eft :nuc quid fit dicamus:Eftigitur,mixtum quid funt.Often fumporro eft,neque define, fed de hisqUiaa
ex confilio,& iuaicioj & appetitu,& neque appetitus per finemreferuntpr, confultationem efle. Confultamus .n.
fe neque confilium tantum, fed quiddamex his compo- non vt dites fimus, fed quomodo , & qua via ad opes fi-
fitum.Vt cfiim dicimus animal ex corpore .& anima cofta- mus peruenturi. Atq; vt lummatim dicam, de his tantum
re , peefue tamen animal corpus efle,neque animam folu, confultamus,qua: in vtramque partem ?que contingunt.
fed quod'ex vtroque,fic odam eiedionem.Eflc ergo con- De quibus etiam hoc loco tradandum eft,ne quid iioftra
filium quoddam, &C confultationem cum approbatibne, adperfpicuitatem defiderec oratio. FacultacesdicurifUf,
etfi non fit ipfum confilium,vis nominis fignificat., Nam per quas aliquid facere pofliimus. Naquidquid facimus, •
feligiturid,quod pra alio legitur.Nemo autem anteponit eius facultatem habemus: quorum autem facultatem no
quid,nifi priusconfultarit,neq,)legit,nifiiudicarit.Quo- habemus,corumneq5adiones.Qtwreadiocufacultate,
niam autem non Omnia,qua: probata funt, exequi ftude- facuitas cum fiibftantia conedicur. Nam & adio a facul-
musjtum eledio eft , & eligi dicitur,quodconfilioante- tate,&facuitas a fubftanf»a,&in fubftantiaeft. Triaergo
ppfitumeftjCum deliberatio appetitum afliimpferit. Ne - , h^c funt,vt diximus,inter fe nexa, quod facilitate habet,
ceflario ergo eledio in ijs verfatur, in quibus & cofilium. facuitas, quod fieri poteft. Qupd facultatem habet,fub-
Itaq; ex his efficitur,eledionem efle appetitum cum con-( ftantia: facuitas, a qua vt poflimus, habemPs: quod fieri
fultationc iu n d um , earura rerum quae in noftra funt po- poteft,id quod eX ficultate natura comparatum eft,vt ef-
teftate , vel confultationem cum appetitu coniundam nciatur. Eorum autem qu£ fieri poflynt,alia funt necefi-
eai um rerum quie in nobis funt lira. Nam id quod ante-, faria,alia contingentia.Neccflaria quidem qu? prohiberi
pofitum 6ft,per confiiltatibnem, aim eledione concu- non ,poflunt,aut quorum coritrarium fieri nequit. Con-
pifeimus. Sed tjuia eledionem diximus in illis verfari,in tingens verb quod prohiberi poteft, vel cuius cotrarium
quibus & confiliUm,declaremus in quibus verfccur con- fieri poteft,vt neceflarium eft , homiriem viuumfpirare,’
ciiiuSjetiam oppofitum, fieri nequit, vituiihiiorifpirate:
coritingenSjhodie imbrem efle, cuius contrafiiim quoqj
fieri poteft, hodie'non efle imbrem. Rurfus contingen-
tium,alia vt plurim um dicun tur, alia raro, alia xqii^in v-
Cónfiliui
Xquxm
m
tenus dif-[
femat.
C on tin-
£eas.
filium,& de quibus rebus confultemus.
De quibus rebus confultemus.
C A P V T X X X IV . tramqj partem contirigere.Vtplurimum quidem,VtfexaJ
genarium cancfcere : Rarum, vtàliquem fexagenariuni
ANrequâtn de quibus rebus ’confultemus éxpoiià- non canefcere. Æque in vtramqùépartem,vt, artibülàrè,'
mus jrediüs eft ex-pljcàre j qup confilium à quæftio- &c non ambulare,&’vt vno nomine didam^ agère aliquid,-
ne différât,uoh fenim idem funt jconfiliiirh ôc qu çftio,etfi ; & non agere. De his igitur folis quæ in vpramque parteni
qui corifültat,quærens aliquid Confultat/ed mültum in-' æquè côtingunt, deliberamus. Dicitur autem in vtramc[i
ter fe différât. Quærimiis ënim,àn maiôrfol tetta lit:Ne-; pattern æquè côtingere,qUod &ip(um poffümus, & eius
roo autèm dicit,confiiltare fe, àn fit maiôr fol térrà. Eft e-j contràrium.Si enim vtrumqi non poffemüs j cùmipfüm*
him quçftio genus confult'ationisÆteiiitn latius patétio-j tum èius eontrarium,non fané confultarémus. Neqüe é
hiftisfenini cotifiiltatio quæftio quædame-ft, nonortihis
aiitem quæftio confultatio. Âtqüe hot quidem demôn-
ftratumeft. Confîderatiohis veto nométij aliquando de
donfultationç dicimüs, y tconfiderp difciplinas, npncô-
fulto difciplinàs.T lirfiamur autem fæpè,cmm hæcnpmi-
ha irtdiftindè accipimuè j idemqUe efle quod non éft idë $
arbitràmur. Hprum itaque differentiacùm fitperfpicua,-
teftatvc dicamds,de quibùs rebus coxifültérrius. Gonful-
tàmiis de ijs,qui in î^bbis finit pcArta* Ôc per nos fieri poP
füiit,& exitum habenr incertum .i. quæ fic, Sealiteceue-
• hire poffunt. Diètumeft de ijs,quæ in nobis funt pofitàj
,tjuba de ijs fpliscoilfultemüS, quæ fub abtiônem cadunt.
Hæc.n.irinobisfitâfunt.Non enim.de ea philofophiadé-0
libèràmus,in qüacorifidcratiomodüeft, contemplàtio-
I que natural Namneqjde Dèo, neqj dë ijs quæ fuïht iiè-
i cefl'ano,deUbdràtio fafeipitur , id eft, de ijs quæ fémpér
; eodèm modo fiü.nt,vt antraétuannuo : neque de ijs,qui
; ”, -MibUothiŸei.PatiTom.^Pursy
nim de his qua: cert's- funt, neque de fiis qua: fieri neque-
unt,quis deliberat: quod fi alterum mo do contrariorum
poflemils, cquidemi hoc eflefcertum, Scminime ambi-
guum,eiufqi contrari um fieri noli poflet.
Defato.
C A P V T ' XXXV.
QVi aftrPriim circumueftioni eaiifam omnium q u i
fiunt affignant, non foliim communibus notiohib.-
aduerlanturfcd etiam omne Reipublicse adminiftratio-
nemiirlutilemreddunt. Abfurda:.n.leges,fuptruacanea
iudicia,qua:ab ijs pasnamexigant, in quibus nulla ciilpa
lit^ Vituperate quoque, Sc laudare n ulla ratio eft. Nuilus
etiam vfiis eft precu m,- fi omnia fate adminiftrant ur: ac
praterqdam quod iriftrumfentuin tantdm cteleftis dircu-
Fff i ii.e&io-
Fati con-
ftitutiofeqaatur.