Rentigij Çpifi
B
pfairnpSjin quibqs pvxditiqmfaeratdcludlei^ixitinfiT
piettspQpulusludjroiunisvi^ensChriftum.praefencem'in.
carnc,npne{^Deus,crgoA poffblus^yt &ftepderetea,qu<e
fupenus dixit dep^itmo pi'oprie pertmereadlud£eps,_qai.
gloriabantyrde n;obrIflace^e hJeris»;&LvfEa£r m eritisi, q aia
Cluifturnipfinon occidciint,vel clamnauennt,<edobfer-
uatores eflcnt legis mandatorum, propter quae omnia"p
volebantgentibuspuTconeredixit. Sci»«« autem quoniam,
quacunquelex, id eft, Pfalmusiftoin locodbAuirijr | id eft,
ludafis legem habentibps; ideoque nop debent gloriari
Iudsei in 1 ua.i uftiti a^ ne,c p refer tege n tib us, fe d p o rt us reos
fe intelligentes fuBdeXedebent(fg Deo, cuius gloria voca?
r i funtjficut & gentes,qinareuera peccatores exiftunt,qui j
. fcript^ % «atutal is l^gis preuacieatbtelr fen fK At' fi di->
ceret Apoftplus^OIudsi, ndlitegloiiaii,nolite voseX-
“tbllere aduerfus gentiles, quia ifta, qua: dixi de gfalmoad.j
vOsipec-ialit'erpertinentiVobisenim loquiturlex, quibus
data cSft,Vtonme osohftruatuf'&fubiimfiat omnumundus Deo. j
Acfi dkeretajijs verfefs,idcirco d 1 ci rl e xp fal mor um , qu ia !
; noneftluftii« 6 eft qui famtrD oJTurn, vt oninej
qs Iudaeofuiji,&gentiUniclauclatur,nc q’uispcfffitgldiiaji.
fuis meritis f e efle ialuatum;nifi gratia Dei, quoniam om-
nespeccatoresfuntinuenti, Sc gratia Dei funt faluatiin i
'fuis ineritiSjS.ubditus debet effeomn'is mundus Deo, rea-_j:
turn fu□ m agnbfcendo, & medici^am^ialutissqusrepdoi.,;
Lexitaquelud^oro propfia, (eldetiaro e^tenditucad.gen-'j
tilesquafi ad alienos, Sc ip.fi dixerunt Idola colentes. No
eftDeW,T?ilipetpr*j:e'rulos,guoscpIimus,&veneianiur. I
Quia exopenbtts legunonutftfodbituromnftcaro coram illo. Lex
Moyfi bifariam diuiditur>qudniam in myflterijs & prse’cc- -
ptis eontipetur. S e c und u m rp y fte ci a p&'fac r a me n ca cef-
fault adueniente Chriftb, quia finis, fiueeptnpletfo legis
Ghnftusqft., Secundum praeeepraauVem adnuc manet,.
quia Icruandiim e ft, non adoraDiSupfeos aiiepo^Kdnora
pattern t uurh , 8c cserer'a preceptoftimdi £fca, ergo ex ope-
ribpslegisi'ideftr^x^ci^tflipne catnali., ex labbati cur
ftodia,ex vitftimislegalibus noniuftificabirurpoftDomi-I
ni aduentumomnis carp, id eft^omms homo, vel omnisl
carnaliterviuens, Sccarnaliter ea obferuans, quia omnia!
Ghriftqd|uenientecvelut vmbraceflaueruflt^frexenim |
prophet^ vfquead Iok'nnem: aiiter legis opus efthono^
! rapatrem, Sc marrem, alibi dititmfQuimaledixerttpatri, m
Zxo.2i. 17 jnatrijnortemoriatur. Enterum, Nptioccfdesffui. a'ucem oc-
itec.zo.i) cifterf^tnorte mdriatujr.^iijuis fiaec pracepra propttrpae-*
nkeritiam ,'quam mmatur Sc'Vindi&am, vel parentes ho?.
n6rauerit>vel.p*onoccider(t,& non prppteramoremDei,
& iuftitiam biecpotiiispbferuauem:, hominibusquidem
'iuftus vide tur„d um h b n eo m m it tit de p.ccidi ip e rear
|tuii tamen'apHd Deunffatisiuftusnpn eftdunj bonu prjer
■ ceptum eius ex neceflkate*Scnonamore probatur imple-,
■’re. Dumergo npamftificaturcbram illb , licet'iuftfis vi-
dcatur coram humano oculo, tamen in c o n fpe &ud i u inz]
maieftatis^minus iuftusvHabetur; Hie aut'em qfiaMkur j
Nunqmd Moyfes, Iofue, Dafiid, alijque quam plures ex
fegepon hieruntiuftificatiT Fuerunf iufti,fed non ex ope-
tibuslegis?Vnde Petrus dicit, tentatis dentip imponereiugUmlegif
fiiper cemcemtimum cicdcmiiim "quod ne-
■ querns, nequi^xpe.smJhipot^mpm^/fed'p»grundB,'Det
credinwfaltiari, quemiilmoduny^ftli. Sicut ei'gp irbs ^ lua-
rtfur mundo. per gratim Dei in fide Domlni' rioftn leftf
Chrifti, fic& illi ial uaTjanrtijrper ea'n de m gratiam , & per
candciiihdein,■ |ui,icredebanrinfiliiiitr D ei, qiiefiicx'pei
dtabant iahiatbiem ^ quem- nbs'-iam acoepimu’s pfbpicia-
toremi *Ecquare noirex'bperibiiC legis ? qubniam itnpof
fibileerafranguifibhjrcorumauferd jieccata, & quilquij
voperarur iuftitiaipvSC in ea cofiditfcpntra Deum t'tftiiendo'
Jfuperbjthy^^^i^Nbn yenir^cd^tbUeire;' iffidillcii-'
dere Sc punixe: Br^m'mmogHkiypemti^HdnqdiM'i^-
te legcvti non co^o.lcebatiir peccatdm | & fioeccatum^
non cognofcebatusquare rofeph, licet iniufte, mi/Tus eft
tn carccVem, nutfquid non eft accuiatus de tlib in e I
ftatrese/us^ ^/ifquiAco^bi^ebant p’eccarum, quando
- dixerunt^yM;hie patimur i quia peccdutmus irifratrm noi
/n<w,{cogn‘o(cebjiur ergbpeecaram.-Sed quantum ma-
iaraejlet, &c qiiatftarn yindi<ftam iufte expeteret ignora^
'({nßsji
A cl. if. 10
w È m
batur,Igitur petlcgem^maiorcogniuo peccati eft qpiJm
ante,legem, quialex dicit?, Nec occides.’Noriadulceriutp
{■ a.cies,& cognitio etiam.pcenae ipfius peceati pedegem
pftendrtur,q.u«monftra^quomQdopetcatuinpuniri'£ie-
-be^t^icfihdö?5Lqatihbc^ydBlua'&i^u^bcciaatur«l’oepft
Sc itämtelligi,quiaerancqu«dam malä^quae nbri^b-
gnofeebantur eftopeccatum. Sicut concupireentia erat,
.'degpaalibi j4 eni Apoftolusait, namcohcupifcentiam nefiie-
batpeccatumeße, nifiiex diceret non soncimfces. Nunc autem i-
dp^ in Domini aduentu> & priiepti temporeiuftitia Dei
mänifeftata eft fine lege. Nop earn folummodo,quia;ipie
iaftus>^iie$l^iaiaiBfic5^qiUa'eilennaliterdofti%-e%
fed quia induit impiiimr; quam mirericorditer;de infideli
faciefidelemi Deadulterp, Sc fornicatore fecit caftutn$■ &
continentem, Deiniufto, Sc^peecatorefecitiuftiiipi'Sca-
matorera virtutum. iuftitiaJn Chriftoreuelataeft,
& data fine lege,rid eft, line obferuatibne legalLquia nul-
li lex fecundum myfteriä ,&racrificia traditur-iam.obfer-
& baptism fuertt faluus
erit, hoc eft iuftus ertt. Poflu mus etiam -ipiamiuftitiam
Dei patfisjid eft, filium>intelhgere1 a quo,Sc per quern iu-
ftificamur, qui fineobferuatiope legis per opera Deitatia
mamfeftauiseft filius Dei efle teftificata. lufiificaturalege
grprepbetts. lufticia hapeifmatis, a qua iuftificamut,^eftd
ficatüt per legem,dum dicitur. In nomfimis 'diebus cinumci-
dec Dommus cor tuumjd eft, auferec Dominus peccita cua,
Sciuftificabicteper-baprifmum :teftificatur Sc-pipbhetas
dum [SieKiitvjpfeintqattntes-noßrasppttäbip, &peccatänoßra
ipfeioller,5cziibi}Effundam,fupervosaquammundamy;&emu-
dabmtniafommbmnqumamentiweßriS'$ pfe=quQqup'G)iri--
ftus iuftirianoftrateftimoniunihabeca ic.ge, Scprophetis,;
Tußitraaßtem, id.eftiuftificatio^quaiuftificamitr^Deö^
per omnes IudiEoS ,&gentiles credences venir perfidem le-
fti Chrifth cqaaL creditnus ilium efle filium Dei p^tris.:v,Red-
ditquecauiam quaredixeritfiip.eromnesi' qurcredunt ju-
ftitia.m Dei venturam, cum:prbrinus fufidit: No» enim eft
dtfiwctio. Idefl^nullaeftdifferentiainterluclaeosi&genti-
les, quia, vt ludaei peccatores iunt inuenti. Ita Sc genules,
& ficut ludxi fihe ibis meritisper.gratira Dei flint laluaci ,"
it,a,Scgtptilesi V n d e ^ ie<qaitat,Omnetemmpeccatterimti&
e^e»^/od«D«.Ideft,inclulgeritia,Scveniapcccarorumin-
digebt^pmn.estam ludaei, quam gentiles, pf 0 qua glorifi-
candus^eft Deus. luftificati gratis pergratiam. ipfiui pertedem-
ptianm$uccett in Cknßo Iefu. Gratis-dfeit. Id eft>fine vi/is
praeeedentibtis meriri^.' Verbi gratia; ^enicqjaisad'Ba-
ptifmum, nil boni ynquam fecit. Öaprizatu^ftarinra; iu-
ftificafur.Eccegratisiuftificatiirpergranam,ideft,perdo
nu.m Dei,Sf hoc per redemptionem,qutE eft m Chnft'bIe-
ip, nqn'inöTperibus legis. Redemptio noftra | qua fumus
re dem pci, Sc per quam niftificamur, paflio Clrrftti eF,§iae
iuncta ^prjirno iuftificac ftominern ppi^fideipj& poftmb-
dum per peenirentiam. Ita enim murtio illaduo'cpniun-
^ 'iu n r , vcvnumfinealcero hominem non poflit ittftifi-
,caCe|.Nam neqde'fidespominica:palfionis line aqua ba-
ptifmatishommem rnundat nififo'rfejn martyno, quod
:prq baptifmare accipitur /negue aqua baptilmi fine fi4e
“^ .f^ ^ ;p a i]E o iii s pft^^r&hbmitie^vafet. Iungantut
ergo fimul, ficqueprsftabuiitperfedam redemptionem,
peifectamq; mundationem,itaque neque Iudieus, neque
ge n tills iu i s i u fti ftcat ur operi b us, cum v r e rqii efitpr£euari-
eatorruac legis. Iuda:us videlicet naturalis Sc feripta: :gen-
tilisaute naturalis^fed redemprione,quaChriftus nos re-
demit fuo languine,Sc.fide,Sc aqua baptifmatis, qua quif-
que rena'tus, fi ftatitn obierit, ia lu a b k a ^ fin ante
yixenr,, ornare debet fi<|em opefibus, quiafidesfineoperibus
otiofaefl. Notandum vCib quod dicit per redempeibnem,
quae eft in Ghriftb Iefu. Naraper redemptionem captiui'
tedimuntur,qpi ab hoftibus captiuäntur, quo ergo horho
captiuari potuiticurn Deus ybiquefit,icd captiuatus eft a-
nin.ia adiabolo, quando diabbib le fubdidicpraeuädcan-
do legem Dei , Sc quando vitijs, ^ Idolis’e^eraejerpire,
hxc autem qäptmitas rolutä eft,dpm animus ad Deumre-
djjfjScfeinfirmum, illiim \,ero medium lntellexir, perfe-
Staque redemptio incffufioiie ranguinis Chriftrpadiit.
,filïum’ I
Explamtio id Eplfi* dd Rani. Cap. I ti.
i filium (uum propoluit Deus Pater, id eft^ecrëuit, Sc de
m
finiuit propitiatpré, Sc reconciliatoremi vt ipfe nobis pro-
picium Facerec Deum patrem Scplacabilemper fidem paffionis
fuae, velinpronTptuante.oculosomniutppofuit:vt
omnes Faluarcc in fe credentés. Quiadumineum crèdi-
iPus, Sceius fenguinem pro nebis fuibm confitemur,iine
quo purificannonpoflumus,ex,integrpiuftificamur. Ad
oßenßonem iufiitufua. Subaudi ab inferiotibus.in hoc tem-
pbreddeft, in nbuiffima aerate. Iuftitiain hocloco dupli-
.! ... _ J _ ri ft ne nui iiTlri —
cos videlicet ex Iudads, qui circucifioappellatiturpropctr
Abraham, qui primus accepit eam * de cuius ftirpeilli de-
fcenderiirif. Etpraputium per fidem, id eft, ctédentes eft gett-
tibus,qui eXludçis præputium vocabantur,Qupd dicit ex
fide idem eft Sc per fidem,quiaApoftolus fæpc mutât prç-
pofitionesin vnofenfii. Legem ergo, fubaudi, præceptotû,
quæ dicit,diligesDominum Deum tuum,8c audi lliacl Deus V-
nnseft. Defiruimus per fidem, Sc per nouumteftamentum.
Abjitifixcatiet in hoclocpApoftolus exiftimationi Iudço-
_ m
Deut.6. j
ci modppoteft accipi, videlicet Vrlipfe Ghriftus,qui iufti- runi; ^ /^»j,fubaudi,pr$cepcomm,j?<it«i»»«,id eft,con-
ficat nos, vel iuftitia quaiuflificat Deus pater credentesin firmamUs,Sc laudamus,Sc a Deo datam dicimus vél etiam
filium fuum.Oftendit ergo manifefte Deus pater iuftitiam generaliter omnem legem ftatiiimus, nofeamus efle, quia
ibam,id eft, filium fuumjvel qua nos ibftificat in eftufipne a Deo eftdaca, quae ob/eruanda fuit fuis temporibus, fed
ianguinis filij fui in hoc tempore *id eft, ab aduentu illius iam ceflauit in myfterjjs, manet tarnen in praeceptii^. Vél
vfqué infiuem fecnli, quianifinosiuftificare voluiflêt, ad ftatuimus earn per fidem ,quia quicquid promint ilia de
mortem filium fiium pro nobis non traderet, qui non fe- Ghriftoj nos confirmamus, verum Sc complerum efle cre-
ceratvllumpeccatum. Prppofuit etiam ilium veniep., Sc dimus illumi quern ilia prómifit* Sicut eft illud. Prophe-
pati propter remïfiionepucedentiukt deliétorum, id eft, origina- ram vobis rufcitabitDeus de fratribus yeftris. Et iterum,'
lium,qu«expaientibustrahimus,antequa nafcamur,vel nondeficietVrinceps exluda,doneeventat qui mittendusefi, &
omnium peccatorum ,-quae committimusantebapcifmu, ipfe erit expeftatio gentium, in quern m'odo genres credunt.'
vel etiam fubfequenEium pér bapeifinum. Ufufientatione.
Dei, Id eft,ad patientiam Dei demóftrandam, quiacu peccamtis
non ftatim punimur. Sedeiuspatientia,atquedif-1 C A P V T IV .
ferentiaadpeenitentiam expeófcamur, qusfuftentatio n i fi j. |
in Deopflcc iirprimo homine^finishominuper indicium Non ex legis operibuscontingkiuftiflcatio,fed exfide ift
fuiflèc. Adefienfionem uifittu/fuainhoe tempore,fubaudi no- j Deum, quae Abrahaereputatafuit ad iuftitiam ante datiiflinio,
id eft,ad ho&praefiniuitpropitiaiorem fieri nobis j
filium (uum,vt Saqviuftitiam oftenderet per ilium,Sc mi- I
fericordiam, quanos expedacad poenitentiam. Vtfitipfe j
iufias.Iuftus eft,qui quod promutit,tribuit;ita Sc Deus Pa- j
ter promifit nobis filium luum ,/Scineo iuftificationem,!
quod vtique adimpleuit, mittensilium in mundum per j
incarnationis myfterium,cuius paflionis fide iuftificamur i
bblutiaquabapt’ilmacis.Vndelequitur, & iuftificans eum,
qui exfide eft Iefu,Chrifti- Quemlibechominetn fidem ielu
tam ipfi circumcifionem, quam poftea accepit: futu-
rus,non lege fed iuftitia fidei, pater omnium qui ipfius
fidem imitaren^tur: c.redidit autem Deo fe patrem fore
multarurh gentium per promiflum fibi fernen, çùm
tam ipfe quàm vxor eius Saraannos exceflilfentaproS
ad genétandum. ■
Q Vidergodicemus inueniffe Abraham patrem noftrunt fecuii-
___^___ I __ _ dum carneniï ?[ Sventm Abraham exoperibiuiuftificatus
Glmftihabentem. Non tamen per opera legis iuftificac eft, habet gloriam,fed non apud Deum. ï Quid enim dicit ScriptU- é j ,
ilium,fed per fidem Iefu Chrilti, qqoniaro abfqi fide eius rai f ^Crtdidit Abraham Deo: & reputatunieftikiadituftittaht; J
'banyaleraus-iaftificari.. Vbeefl irgoglma tttai exäufaeß. lu - ! j- Ei autem qui operator,merces non imputaturßcundumgratiarn,
déumalloquituf,Sé confirmât, quia non valet quiiquam ! fed fecundum debitum. f Eivero qui nonoperatttr , credenti au- '
per opera legis iuftiftcan,ac dicitiO Iudæe,qui in tuis ope-1 tem in eum, qui iufiificatimpium, reputaturfideseius adtuftitiani
ribus »loriacis vidés iiiftihcationern liriefide Dei efle non fecundumpropofitumgratiaDei. f Sicut & Dauid dicit beatitU-
poflè.Quareîquia ©xciuia & procul abiedta eft lex circun- , dine hominy, cut Deus accepta fert iuftitiamfineoperibus. f * Bea-
ciflonislacrificiornm, inquagloriâris. Ber quam legem ex- i ri, quorum remiffafunt tmquttates, & quorum tecta funtpeccata.
clufaeft î Interrpsat etiam adhuc faftoru i Id eli,nunquid|pBeatus vir, cut non tmputauit Dominutpeccatum. j: Beatitudo
petfégem faiftorum exciulaeft,vt alia lex pro ipla data fit, ergo h<cc tncircumcifionetantum manet, anetiam inpraputtolDi-
quæfimiliterinbperibus carnalibusconfiftat,w£/cdpw/fge cimus enim quia repu tat a eft Abrahafidesad iuftitiam. t Qupmo-
Äd«, id eft,non per legem fidei, fimulque notandum, quo- do ergo reptitata eHi in circumcifione , an in.praputio ? Nom in
niam nbn vult Défis » vt carnalitercircumcidamur, led.vc circumcifione, fed inpraputio. % * Et fignunt accepit circumcifio-
in fiÉe fe'éte baptizeinur, ybi gratis cunâa dimittuntur nUftgnaculum iuftitia fidei,qua eft inpraputioiPtfitpater omniuni
Matt. 3:2 ' peccataydum ,enim dixit , pamtenttam agite, appropinquauit credentiumperpraputium, vtreputetur&tllis ad iuftitiam : f &
28. . ; rewumcodorum, non ait feruatc legé catnalucr. Arbitramur, fit pater circumcifionis, non ijs tantum qui funt ex circumcifione,
' ‘ jdeft !udicamus,definimus,fiue teftificamur, luftificati ho- fed & ijs qui feet antur veftigtafidei, qua eftinpraputiopatrunoftri
minettiperfidemÇhuiftiin Baptifmate fineoperibus legis, id eft, Abraha. t Nom enim per legem promiftio Abraha, autfethini eius,
fine earnahbus obferfiatiombus. Arbitrari eft proprie iu -. vt hares effet mundi ijedper iuftitiam fidei. f S i enim qui ex lege,
dicace vel teftificari.yndeatbitri dicuntur ludjccs, Sc Tc- haredesfunt : exinantta eftfitles, abolita eft promiftio. t Lex enim
lies. Dubbus mpdis’iuftificatur homo perfidem Chrifti. train operatur. Vbiemm non eft lex ; necprauancano. t Idea ex
Yetbi gratia fi fuerit fine opeiibus bonis ante baptifmum fide, vt fecundum gratiamfirma fit promiftio ommfemtm, nonet
iniplbLaptilmace iuftificatur,aut iam pet baptilmum fine qui ex legeeftfalum, fed^ jiqu iex fide eft Abraha, qui pater eft
legis operibus,quç iam non funt obferuanda,iuftus habe- omnium noftrum(-t ftcucjcrtptum eft:* Quia pattern multanim
tur, fi tamen præcepta diuina cuftodierir. ludaeisglorian- gentium pofui te) ante Deum, cut credidit, qui vimficat mortuos,
tibuSjScdicencibus : Deus verus,Sc vnüsiudaeomm tantfi &vocatea, quanonfunt, ianquam ea quà funt-, Qui contra
Deus eft., quibpsflegem dédit, Sc de quibus dicitur : nom ftem w fiem credidit evt fitretpàter multarum gentium, (ecun-
Itidaa Deus, ait Apoftolus: An Iudaorum Deus tantum i Non- dum quod dictum eft ei: ^Sic ertt fernen t mm. f Ef rtoninfirmawe^
ÉrtfiMMjDeus^idcftjnunqnidfolösIudteos créauit,vc
de illis tkntumriiodo curam gerat,iwwo érgentium, id eft,
mijlto roagis Sc gentium Deus eft. Videlicec quod multi
crediderunt Deo, Sc placuerunc ex gentibus;antequam
lud^iinAbraham fuiflenc eledi,Sc forre Deiaflumpti funt
Abel, Noe,Sem> lob, Sc amici eiusalijque quam pjures,
quosferipta veftiacómemorant, Vel quosctiam reticcnt,
fiuc in hoe mülto ma,gis eft Deus gentmm,quoniam mul-
tq plures credunt in éuifi ex gentibus, quani ex Iuda:is,na
qilodipfe Deus fit gentium.Hieremias manifeftat dicens ;
Qttisnontimebitfr Rex gtntium, Quoniam quidern vnus D w eft,
quiiufiificat cifcumcifionem exfide, dériqn ex opénbus. Vóca-
f ' •• I - Bibltoth. Veter. Patr. Tom, 5. Parsi.
tus eft fide, nec confiderattit corpus fuumemortuum cum
re centum effet annorum, & emortuam vuluarri Sara, f iM ref
promiftione etiam Dei noit hafitauit diffident ta,fed confortât as eft
fide, dansgloriam Deo r f.plenifttme fciens quia quaiunquepro||
miftt, potenseft &facere. t Meo & reput at um eft till ad luftiuam.
f Nom eft autèhi fcriptum tantum propter ipfum, quia reputatunt
eft tilt adhttlUtiani : f fed & propter nos, quibus reputabitur ere-
denttbusineum, qui jhfarauit le firm ChriftumDominum noftrunt
a niorttitSy t q,(l traditus eftpropter delict a noftra, & reftirrextt
propter iuftificationem noftram.
■ Quid