Matt ƒ.
M a tt-1
B
€
D
jjo«». 10.
Matt.;. •
£acientçs$nala,vtperclat de terra memoriameorum.No- busfrequenterinimicimaledicuntur , v t in ifto Pfalmi [
tandumfiapb , quia inter eastern virmtuminfignia, pax loco:incapite,Iudica,iWquit,noccntesme,&caîteraquæ
quoque quasrenda prascipitur.-Inx[uir<?,inqait,pacem^ & fequuntur.Vnde cautius Pfalmifkcaue , ne ad homines,,
fequereeam.Pax cnim & in ptasfenci diesbonos facit ho- aduerfantes tibi, putes ifta com pet ere | fed fide fixus pro
minibus , & mfutirroDeifiliorum dignitatemimpertit^imicis mis ora,ficutiufiumeft,S$hancorationemPfal-
fcaindumid quodipfeDominusdicit : Beatipacifici,quia mïpræfèntis,noncontracarnem&fanguinem, fedcotra
p | Deivccabuntur.~Nec\\QC nos terreat, quod videmus in ' fpirims aer'is huius,qui quotidie nocent, quotidie bella
ifto feculo*multas tribulationesiuftorum. Tran feint te-j committunt.Induerefacco fuie cilicio,&humiliainieiu-
liirtiipf« cdbulationes,&ex hisomnil^usliberateos Do- nioanimam tuam,quia non vincuntur, nifi peroratiohé
minus. Ipfe etiamin fepulchro cuftodfoomniaqffaeoru* &ieiunium.Quidergo orasindutuscilicioîVtexpugnet
& itaeaferuatrefurrcdioni,vtvnum ex hisnompatiatur Dominusexpugnantes te,vtapprehcdatarmaauxilij fui,
perir^inrefuiredionisdie. Morsautem peccatorum pe£-jarmainuifibiliaaduerfiishoftesinuifibiles. Ipfi,n. quæ-
finiaapparebiitemporequorefufcitatincqrporibus ani- runt animam tuam. Ora vt fiat viaeorum tenebræ & lu-
mas fuorum:Hoc fane fciatis,inquit, quia non pcccat, o- bHc(ma,& angelus Dominiperfequamr eos, qui ipfi ab-
mnisquifperatineo- Abftinentiampeccatomminfine Jfconderunrtibiinteritumlaqueifui, vanamexprobran-
Pf'almieqmrnendate.is, quifperantinDominum , :yta'd 1 tesammam tuam , dicentes ei : Vani
fpei finefru<ftumattingant:Nonenimpeccant,inquiry- quodieiunas,quodmundum contenu
mites qui lpcrantin cum. Vtautem non pcccemus, exus kphetahocipfum inciepatdicen«:Ideo,.
cftinftantermifericordiapoftulanda, qui regnat in fècù-yraelmultiplicata eft, quia dixerunt:
lafeculomm, Amçn.
In finem PfalmusDauid. X X X IV . .
JVdica Domine nocgntesms, expugna impugnantesme. Appre-
H bends arm a & fcutum,&exurge in adtutorium mihi. Ejfunde
fran;eam,&conclude aduerftu cos qui meperfequnntur, dicani-
r.umca-.fahisttuegofuin.Confundantur&reuereanturquaren-
tes animam meant. Auertantur retrorfum & confundantur,co-
gitantesmihi mala. Fianttanquampuluisantefaciemventi, &
Angelus Domini coat tans eos, Fiat via illorum tenebra&lubri-
cum,& Angelus Dominiperfequens eos. Quoniamgratisabfcon-
der unt mihiinteritum Uqueifuifuperuacue exprobrauerunt animam
meant. Veniat till laqueus quern ignorat, & taptio quamab-
fconditapprebendat eum, & in laqueum Cfidatin ipfe. Anima au-
tem mea exultabit in Domino , & delectabiturfuperfalutarifuo.
Omnia offa men dicent,Domine,quisfimilis tuil Eripiesinopem de
manu förtiorum eins, egenum &pauperem adiripientibus eum,
Surgentesiefles iniqui, qua ignorab'am interrogabant me. Retri-
buebant mihi mala pro bonis,fteülitatem aninta mea. Egoailtem
cum mihi nioleßieJfent,'tnduebar ciücio,humilidbamin ieiunio a-
nimam meant , & oratio in finumeo conuertetur. Quafiproxi-
tntim,&quafifratrem noßrumßcconiplacebam, quafi lugens &
-conmfiatmfichumiliabar.EtadtterftimmeUtatifunt,.&co.nue-
nerunt, congprcgata funt fuper me flagella, & ignorant. liißtpati1
finitneccompunäi \entaueruntme, fubfannaueruntmefubfan-
natione, frendtteriikt fuper me dent,ibusfitis. Domine qilando re-
ß>icies,refiitueanimam meant a maiignitate eorum, a leonibus v-
ntcam meam. Confitebor tibi in ecclefia magna, inpopulograui
laudabo te. Nafupergaudeant mihi qui aduerfantur mihi inique,
qtti oderunt me gratis & annuunt oculis: Quoniam mihi quidem .
pacificelpquebantut,&in iracundia terra loquentes,dolos cogita-
baht.' Etdilataueruntfuperme osfuum, dixerunt eugeeugevide-
| rut ocülinoßri. Vidtfti Domine nefileas, Domine ne difcedasame.
I Extrrge &intende, tudicio meo , Deus mens & Dominus mens in
Icaufam meam.lüdica mefecündumiufiitiam tuaniDomine Deus
mens,& nonfupergaudeantmihi. Non dicantin cordibusfuiseuge
euge anmtanoftra,nec dtcant deuorabimuseum.Erubefcant&re-
ucreanturfimul,qtngratulanturmalis meis. Induantur confufio-
i-ne&reucrentia,qui maligna loquuntur fuper me.Exultent & laten
tur,qui voluntiuflitiam meam, &dicantfemper magnificetur
Dannnus,qui volutitpacem feruieius. Et lingua mea meditabitur
tußitiam tuam,tota die Undent tuam.
C O M M E N T A R I V M.
D Ominus Ieius Ghriftus , fiprxccptisfiiisTcripturas
veteris T eftämenti vidiflet efTe conirarias,afiia Ec-*
•clefia exclufiflet. Nunc verb cum non folum no exclufit,.
fed etiam aPatre fan&ificatasafleruit. Namque cum te-
•ftimonium defilijsDei daret & diceretverficulum Pfai-
I mi oftogefimiprimi: Nonpotetf,inquit,immutariScriptu-
ra,quem Paterfanäificauit,& mifitin bunc mundum• Quid ergo
faciemuscSi maledicamusinimicos rioftros, Euänge-4-
licaprseceptaeontemnimHSjquibusnön folum non raa-
iediGerejVerametiam pro his ©rare iubemur.Si cuftodire
volumusTuan^elijiulliones, Pfalmos relinquimus.qui-
Eph.6.
Matt.z
F
Mal. 3.
Deum.Ergo quia hi fpiritusimmundi fuggeftionibus fuis
vanam exprobran ranima ni m cam, vcvilem feæftimaits.
à preciofo Dei tinfore abfcedat : Veniarillislaqueusque
ignorat: ficutmihiinuifibiles hoftesfunt ad bonum per-
genti, fieillis inuifibilis oceurrat laqueus a;d meum inte-
riturn feflinantibus, vt captio quam occultauerantmihi,
apprehendat eos,& in eoaem laqueo incidant, vt anima
mea exultet in Deb falutan fuo,qui eripit inopem de manu
fortiqris. In quo exurgunt teftes iniqui, oftendentes
quod ç i pulchrum foedum,& quafi bonum quod eft ini-
micum,quæ ignorabam,quæ penitus adanimam non ha-
bebâjhæc interrogabant me: retribueban t mihi malap.ro
bonis. Hic^retributio mala pro bonis dæmonurn talis eft,
vtdicerem,quotiensoro>quotiesipeccatis.abftineo,mala
mihi eueniunr, & fterilitas meam animam oomitatur.
Quid ergo egiftidum ribi molefti eftent ? die nobis,v‘t &
hocmoxfaciamus.Cum multi,inquit, moleftieftent,in-
duebarcilicioj&humiliaba in ieiunio an imam meam,&
oratio meainfinu meo conuerfacft. Queracunque quafi
proximü, & quafi fratre meu putabam.fidele, & plaeebä
mihi in eo,ita e|it vt Iudasin Domino, v t luge tern me &
contriftatumfaceretjhumileminiraicis.SicpaffioniDo-
minicre hocapplicams, vt tarnen ordine ççeptæ.explana-
tionisaftririgas, quiaip^paflioDominihocagit,vtnos,
ædificemur.Q^nto enim plus Deo adhçferis,tanto plu-
radæmo-num circa te flagella non deerunt,ipfi tentat.te,
& de rifii fuo exagitant,& frerhunt fuper te dentibus fuis.
Tu quod tuum eft clamai Domine quando refpicies, re-‘
ftitue animam meam a malisfadis eorum,a leonibus vni-
çam meam.Vnanobis eftanima noftra, &numero & a f-
fedurCum ergo earn reftitueris in bono propofito , & li-
beraueris ä malis fadlis-eorum^uncconfitebortihi in Ec-
clefîa magna, & m populo nonleui, non fiagitanti pom-
i j p f g accipienti perfonas,fed in populo graui timoris tui,
•cuftodient:ineo mihi eriraffiduiras, & in eodem populo
! laudabote, non ergoinfultent qui aduerfanrurmihiiniqui,
qui oderunt megratis,&annuutoculis.Hæc,vtdixi,
ita paffioni Dominicas applicant ædificationis tuas interprètent
penitusnon omittas:dasm©nia.nmobis quotidie
pacificeloquuntur.Pacific.a res eft concupifoétiç frubtus:
fod fuper iram dolofam cogitant, ficutin hamoefoa, dul-,
cisinafpeâu ,,1ætalis inguftu eft. Dilarauerunt in me os
ilium, quotidiefeculiamatores criminainaudita comic-
tunt,& nullus penitus anulloarguitur. Aribi quis boni
propofitiin leui qualicunq; culpaincurrerit,dilatantfpi-
ritus immundi oraeorum,qui,vt dixiicriminibus vaeanr,
vtvideaseos tale-ferre iudiciü in vno qualicunq; pecca-
to,vtdicant:eurnon vrbe.pelluntur ? vt quid viuere per-
mittuntui<?Ifti funt per quos mudusperijt. Hicclamatad
Dominum :Exurge Domine & intende iudicium meum,
S<-caufàjm meam iudica fecundum mifericordiam tuam.
Si enini fecundum mifericordiaiudicaueris,noninfulta-
buntin me dæmones, nee dicent cuge eugqanimæ rnefe, [
nfc dicetdcuoraûimtiseüm. Enge euge^& in bono acoi-
■ V>itütSciü'fnz\Q.^da.m diciim,Eügeferueboneérfidelis: diçi- 2
ttir,Et cuge videcun^ocalinoftri . Eugeergo vox eins eft,, Luc.19?
cuius defiderium videturimp1etum,fiuein bono, fiuein
malq.Mox itaque vthi quiin malo tuo lætantur,non disant,
deuorauimus eum,fe.dcbnfundantur quigratulan-
turin malistuis. Etlætenturqui voluntiuftitiam tuam,
fic defiderant pacetr\t^.m, vt lingua tua meditecur iufti-
tia Dei,&' omni die in laude eius permaneas, qui regriat
in fecula feculorum, Amen.
In finem fermo Domini Dauid. X X X V .
Dixit tniiiftus vt delinquat infemetipfo,no eft timor Dei ante
oculaieius.Quoniam dolose égit in confiteclu eius, v t inue-
niaturiniquitas eius ad odium. Verba oris eius iniquitas & dolus,i
noluit intcliigere,vt benè ageret.înïquitatem nteditatus eft in cu-
bili fud,aftitiiomni via non bona , malitiam autem non odiuit.
Domine in coelo mifericordia tùa, & veritas tua vfquead rfubes.
Iÿftitia tuafiait montes Dei,indicia tua abyjfus multa. Homines
&iumenta fàluabis Domine, quemaimodum niultiplicaftt mife-;
rkordiam tuam Dm. Filijdutem hominum in tegmine alarum
tuarumßerabunt.lnebnabuntürab vbertatedomus tua, & tor-
rente voTuptatis tuapotabiseos.Qupniam qpudte eHfonspita, &
mlumine tuo yidebimus lumen. Pratende mifericordiam tuantfi-
tïcntibus te,& iuftitiam tuam bis qui reâo funt cordé. Non ventât
tmhifes fuperbia,&manus peccatoris nonmoueat me.lbtce-
cideruut qiàoperantnr ihiqftitatem, expulfifunt neo potuerunt
ftqre. . >
§ 1 C O M M E N T A R I V M.
Ifcernendum cft inter eum qui delinquit in alio, &
no,&fac bonitatem,& whabita terram, &pafceris in diuitijs e-
ius.Däeäareiti Domino,& dabit tibipetitionescordis tut. Reuela
Domino viam tuam,&ßera in e o , & ipfefaciet. Eteducet quafi
lumen iuftitiam tuam & iudicium tuum tanquam meridiem,
fubditus efto Domino,& ora eum. Noli amulari in eo qui profpe-
ratur in via fua,in hominefacunteiniuftitias. Define ab ira ,&
delinquefurorem,noli amulari vtmaligncris. Quoniam qui ma-
hgnantur,exterminabumun fuftmentes autem Dominum , jp fi
hareditabunt terram. Et adhucpufiUum, & non eritpeccator, &
quares locum cius,&non ihuenies. Manfueti autem hareditabunt
t e r r a m deleäahuntur inmultitudinepacis. Obferuabitpeccator
iuftfim, & ftridebit fuper eum dentibus fuis. Dominus autem
irridebit eum\quoniam profitiert quod vemet dies eius. Gladium e-
uaginaueruntpeccatores,intenderuntarcumfuum. Vt decipiant
pauperem & inopem,vt trucident reäes corde.Gladiuseoru intret
in corda ip forum, & arcus eorum confiingatur. Melius efl modicu
iufto,fuper diuitias peccatorum mult as. Quoniam brachia pecca-
torum corner entur,confirm at autem iuftos Dominus. Nouit Do-
minus diesimmaculatorum,&bar edit as eorum in aternum erit.
Non confundentur in tempore malo, &in dieb.famis faturabun-
tur,quiapeccatoresptribunt.lnmici v e rpDomini mox, vt honorific.
iti fuerint,&exaltati’, déficientes quemadmodumfumus deficient.
Mutuabitur peccator, & nonfoluet,iuftiis autem miferetur
&rertribuet. Quia benedicentes ei hareditabunt terram,maledi-
centes autem ei difperibunt. Apud Dominum greff us haminisdiri-
gentur,& viam eius volet. Cum cecideritnon cohdetur, quia Dominus
fupponit manumfuam,Juniorfui,etenim fenui, &non vidi
iufium derelictum, nec fernen eius quarens panent. To ta die miferetur,
& commodat,& fernen eius in bencdiäione erit.Déclina à malo,&
fac bonum, inhablta in feculum feculi. Quia dominus amat
^in^é£:'ièumqiii4^1iriquiç;ih,^itîetipfo.'Deliu.quitin' iudicium,& non derelinquetfan |j| ftps v
fuos, in aternum conferuamontes
alio,qui cùm pollit corrigerëdmalo peccantem,infuper bunnir. hiiuftipu nient m, & feinen imptorum pcrtbit.Iufti autem
&adulatur.Delinquitinfeipfo,qui fibiipfino vultfua- hareditabunt terrant , & inbabitabunt in feculum fçculifuper
dere iuftitiam,quia ribneft timor Dei in cçnfpeâu eius, eam.Ofiüftimediùbiturfapientiam,^ lingua eius loquetur iu-
vt inueniatur miquiras fua ad odium,laudatiniuftum,yt ' dicium.Lex del eius in corde ipfiusf&non fupplantqbuntur greffas
laüdemriniuftus. Non vultintelligere ablionesbonas,! eins. Conftderatpeccatoriuftum,&quantmortificareeum. Do-
quibus promerebiturDcüscubile coidisfiu. Ini'quitâ»-! minus autem non derelinqueteum in manus eius, nec dqmnabit
terit nieditatur,vt adfit omni viæ non b o it a s ,n o n exe- eum cum iudicabitur Uli. Expeäa dominum,& euftodi viam eius,
cretur malitiam. Etliccr in terra & in mari fit mifericor- & exaltabitte vt hareditatè capias terrain, cumperierint pecca-
diaDomini , fed proprièm coelo eft ntifèricordia eius, toresvidebis. Vidi impïum fuper exalt at um,&elcuatum ficut ce-
vnde venir,indeexpebtatur. Veritas autem eiusvfquead j dros hbani.Et tranfiui,&eccenon er at, quafiui eum,& noneftin-
ApdftoloSj^qüinubesi'dcucb appellation.,, quiainunda- uentus locus eius. Cuftodimnocentiam,& vide aquitatem,quo-
tioné fermonis fuit errant rigantes fidei | cam frubtum niamfuntreliquia hominipacifico-.lniufti autem difperibunt, fi-
Deo.facere docùcrunr. Vnde&de ipfisDominus dicit: mulreliquiaimpiorumititeribunt. Salusautemiuftorumàdomi-
Mdndabo nubtbus vt nonpluant fuper ludaarn ïmbrem. Vfque j no,& protestor eorum in tempore tribulationis. Et adiuuabit eos
aqip;fos.yei;itas,quæ' eft Çhriftus : cuius iiiiticia eft ficut dominas,& liber ab it eôs,&érueteos a peccatçribus, & faluabit
Dei,cuius indicia ab y flus mû lta funt, qui & ho-
niines,& iumenta fuo faluabit aduentu,id eft, Iudasos &
gèhtes. Nam&filij hominum, quiinpeccato Adasde-
fperantesextiterantjin pró.tebtibne alatunt eius fperant,
id.eftjin expanfione manumit in çruce fixarum 5 fperant
autem,quiinebriantut.ab vbertate domus eius. Dbmus
eiuseft, quas ex latere Auo fudit, vnde inebriantur qui
credunt| & torrente deliciarum fiuam pbtabit eos, qui
inchriatifuerintab vbertate domus eius. Quonianta-
pudipfumeft,fonsvit<js,&quialuxdeluiiiinceft , in ip-
1ms Fumine videbimuslumen, quiprætendjc mifericordiam
fiiant feientibus Ce. Iuftiriant verb fua his quireóto
fuhccorde. ^Ipfeenint&indulgentiam prétendit corri-
genti,8c feruatiuftitiam permanenti. 'Vnde orandüeft,
vt non veniat nbbispesfitperbias, & mantis peccatoris
non moueat nos. In manu enim diaboli funt omîtes,qui
operantüriniquitatein, &dcfpèràntes de mifericordia
Dei',expulfi funt & non potuerunt ftaie. Scd Apoftolus
âicitiStabit.Potens efl Deusflattiere if/«w.Rogandus eft ergo
Dominus Iefus C It r i ft u s ,v t i p fe n o s c o n fir m e t , vt in ti-
möte eius ftare poffimus, peripfum Dominum noftrunr
lefiinVGhriftum, qui regnatin vnitate Pätris & Spiritus
fandi in fecula foculbrum, Amen.
Pfàlrtius ijffitDauid. X X X V
|VT Oli amulari in malignantibus neque celaueris facientes
■G iniquitatem.Qupniam.tanquamfcenumvelociterarefccnt,
& quentadmodum obéra herbarum cito decident.Spera inpomieos,
quiafperauerunt in oó.
C O M M E N T A R I V M.
Sîhæc fpes quæ v i^ tu r «
expetitur, zelabimur mali-
gnantés,& facien cesiniq
gnantes,öttaciencüsiniquitatem. Dicere enim pof-
fuitnis. E c c e ille& ille .h sc fcelera perpetrarant & flo-
rent:Noli,inquit,iftaconfiderare , fèd confidera, quo-
nia tanquant fosnum velociterarefcent. T u autem fpera
in deunt,& fac bonitatem,fpcra quiafpe falui faóli fumus.
Inhabitaterram,& pafcere indiuitiis eius. Inhabira terram,
id eftjcoipus tuum:& pafcerisindiuitiis eius. Si o-
pciatus fueris terram mam, faturabens panibüs. Offe-
rantoculifrudum ex concupifcentia ccelefti, aures in-
tentionem audiendi verbum De i, o,s diuinis laudibus
occupetur,manus elcemofynis,veneer ieiuniis,& totum
corpus caftiratis virtutibus occupetur. Sic inhabitans
terram & pafcefis in diuitiis eius , tune deledaberis in
Domirio,&: dabit tibi pecitipnem'eordis tui. Cum eire-
uelauerisviam tiiant, tune educet. iuftitiam tuarp quafi
lumen,& iudicium tuum clarum faciet fuper meridiem.
Nihil enim elarius meridiano'tempore. Perfedum. e-»
nim hoc tempore progreditur lumen.Subditus efto Domino,&
ora ëum:quaii dicar,(i ei fubdimsnon fueris,vc
facias voluntatem eius,line caüfaobfecraseum.Noli ze-
larieum quiprofperis Tucceflibus pollet,hominemfa-
cientem iniquitaté.Dèfine ab ira,&derelinque furorem.
Noli zelarivcmaligneris, quoniam qui malignanmr,ex-
terminabuntür. Qupd differtur nönaufertur,pufiUum,
óenon