Contrdeumfenfum qui dicit, quod vas in contumeliam non
* ftOfiitadfufgen, vtfitvasinho*
norenu
G A P V T . XÏI»
Alunt vas Contumeli* in vas honoris tranfire non
polie , co quod,fixent Apoftolus': Annen habttpp
teftatemfigulus lütiextademmaßafacere, ahud vasift honerem.
aliud Vere in contumeliam ? Hoc loco precedences caufaS;
quibus vclïn honorem,vel in-contümeliärnhömo tran-
featjÇonCÎufa locuriöné fiipprcflît. Nämcü'rnhomo per
gratiam efletoeperit vas honoris,inuigilândumeft,v tac-
xeptus honordiuinacooperationefcruetur y neàdquifi-
tus hombjpoftfinôduminYascontumeliçeulpa exiften te
vercatur.Qupdautem-dicutîtabineuntcecareprçfinitüj
in melius non poftemutari deteriorem hominis lia tum.
hociÛïcfuturum crcditurpoft vite huius exceflum, vbi
iamneccmendario,necmucatiocrirapudinferos.Cscte-
rùmvlque in finem,& ad iuftiriam tranfire peflïfni,&pe-
r i cul um.p o fl u n t tim ere per-fe 6ki. Si eut legimüs iriregum :
l.'RSg. 2. Qui'glorifitant me glonficaboeos-.qm autem contcmnunt me,erüt
ignobûes.'Qu&te ifte honoratur, & illedefpiciturîlPrôpter
hoc vtique, quia ôcille Deumglprificare potuït quiintu-
lit contumehamîf&iftccontèmnere qui aetulitglôriam.
Quia placerc Domino dsq fuo &potuit nolle qui Vülüit,
&pôtuit'vellequi noluit. Nec putes biç,natür*efle di-
£fcanfiam,ipfè eft qui vult,ipleeft qui non vult. Qüifque
ergo renatusîn Cbrifto, nifi priusfuerix vas maliciaeper
çuîpàm pröpriam,vas offenße &irÇ.eftènori-pc>terit.Et e-
c6ntrario,v t fiat m ifericordi*, prius fuçurus eft vas obe-
dientiaéiVi: prçcedentibus caufis iufti iüdicislèntétia fubr
(èquatur.Oftendamus vas çontumeliç in vas honoris ad
iutorio Dei,& ft udio fuo polie tranfire.’ Si, inquit,'(fixera
mpio,mortemorieris, &egerït panitentiam à peccatofuofecentif
indicium & iuftitiam,vita viuet&non monetär. Quid eft ira-
pius,nifi Vàs contumeliæ ? Ecceper remedium poeniten
tiæ fub^to nohoratutcandore.gEatiæ, & induiturdécoré
iuftiti*,vtpeccatorum fecè deterfa -, confidfenterpoffit
dicerp cuin Propheta. Ajperges me Domine hyßopo & mun-
fyborjauabis tne&fuper muem dealbabor.. ÂudiÂpoftolum
quomodo déalbari pofte pronuntiat maculas corilcien-
ri* ,,Vt de vafe iniquitatis , vas fajiétifiearionis appareat.
In domo, in qui t, magna,nonfolum funt va fa aureu&argentea,
fed&lignea &fiäilia. Quid enim funt vafa in honorem,
alia veto in contumeliam ? Attolle cor liberum ahimmuta-
bilineçeflîtate humanacondmO -tScagncrfcc circaïàlü-
temhominis DaminiTui ïpefFabilèm;; bonitatem. Cùm
dixiftét, aliaquiàemin honorem,alia ver o in contunieliam, ma-
nummeindelibüçàperüitacdilatâuitita dieensl Quod
ß quif Je exbis expurg/tUerit , erit vasin honorem fanäificatum.
. V|s ergo cqrdh Vrriufque rei C^pàx eft , & quodinïè ante
permifitinfundi -, facile ppreftpyioris propofiti muta*
malus,vel ex mal o bonus effici afbicrib mentis adnititur, | ®
voluntas qua; libera eft,d Dcadat3c0rrigirUr,ncjVis'pT*-
deiftinationis óperatur'. Etquoriefcuri que ihi&efis'pagi-'
nis legeris: Inquacunquedieconuerfus ingemueris, fumfdluus Ettch.\
eris.Et iteruhriNo/o mortemimpq;feëvt reuertatarimpius d via i
fua & viuat. Conuertimini a vvp vejlris peflimk. Et iterum:
Impietafimpij non nocebit eum ,in quacunque dieconuerfusfuerit
abimuftitiaftta. Ecilltid: Aufertevemfetmtritifih»vtjttkne- ,
uaconjpcrfio. Ep'quotieshotnoad meliora , deterioribus
repudiatis3giatiaiuuantoconuertitiir,toties'devafccon-
tameli«,VashortOris effieituri Vtvcrode bonis mali ef-
ficiantur, hocfacilittsin feCecepit humanafragrlitas, vt
de vafe hofioris^in vascontumeljartrafeat. SiCttrlegimus
in Abimc:&-efcaeiuselecia. Dequibusetiamdititur: Au-
rum vtpaleasteputabiti Hieremias quoqu'e:Ouomodo obfeu-
rat urn ett aur um,mutatusdt color optimus} Sicut & Apofto-
lus dicit: Tollamergo membra Chrijli, & factum membra mere-
tricie ? Itaque manifeftafcntenriaeft, de Chrifti corpore
pofte hominem in partem diaboli pèr-cölpam propriam
commutari. Sicut & alioloco ablblutiffimedo'cet ae op-
timo pellimum fieri,Sc templiim Deipofle violafi, ita di-
cendo: Voseftts templum Dei, & Jptritus Deihabitatinvobis. S i/
quisautemtemplumDeiViolauerit, ‘differ det ilium Deus. Eccè
ïamtemplumDeieftedinofcitür,iamafan£tolpiHCU'pof-
fidetur,& ramen perincuriam violari atqueeorrumpi, &
abindigno holpite occupari polTe memoratur. Sicut &
Propheta increpat animam, Dei gratia Iponte vacuatam:
'Egoplaritaui te vinedmeleBam , omnefenfenverum , quomodo ■
Corner fa esin amaritudinem vitisaliena } Ecce vineamdDeo
nobiliradice plantatamy ftudioCültörisele^ams pro-
priooftenditcrimine’deprauacam .E t i deod eoain E Hi x
cantiuo loquitur Èxpeftaui vtfacerét viuam,fecitautemjpi-
nas. Expeótófiöïncrepantis agricola; ■ oftendithancvii-
heam date firüdlus potuifle iuftitiae. E t cum ftanitem ca-
dereteftetur poireicumdicit: Etqui feexiftimtitfiarevi-
deatfiecadat.Eieconttano,z<ihccntemloqtiküi::Nunquid
qui cadit non refurgiP. Popens efitnim Deusflatuereilium. Ap'er-
tè oftendit ftatum hominis'indiuerla non pro conftira-
tioneDei, fed proarbitrij lihertatepöflever&ri^ SeèSc
Elaias euidenter affirinat deprauatacorrigi, &dihii pof-
lè maculata, cüm ad peccatores loquitur dicens xLauami-
m',mundi eflote&ufem malunuogttationum vejlrarumaboculü
meis.
Item, veile & nolle, ficut ad malam, ita ctiam adbonam
partem hominis arbitriopatetfuijfe
<ontmif[um.
C A P V T X I I I .
INter hasc lblicitenobis apud hæretiçô's'rëquirendum
eft,vttum homo bontim non poflit-anhölit, infiraho-
minibonæfemiriavoluntàtis. 'Qj^pd euidenteradfigUat
- S - r P eu^ ’ * v t*pfuraiaPqVe idem v a sin ie & apudfe: itadicens : Si Volueris,mandataconjeruabuntte »«,,«»-
. jniquitate petmanean -Itaque vas ad fuhftantiamUerc à difciplina Do mini^ nolt abfimer ebene facer e egenti,
hominis, quodvero inVale coudiçur -, ad genus acdi- ( lifabricareinamicum tuum mala -, Sc, nolitefieri ficuteqttus é f
UcrfitatPmpertihet voluntatis. J^taliolocooftehdit Do** j mulus , in quibus non eü intelleólus, Sc, nolirepudiare confiha
I pi^üsperditum reftitüipofte, cum dicit ; Nonfummijfus, vmatrü tua ,Sc,moltintmderefaducimulitn, :6c, noluitinteUi*
nifi ad oues quapenerunt domus ifrael. Ejrïtecum.'i Epulari&\'gmvt bene agent,Sc, noluerUntacciperedïfciflinum. Cüinöl*-
: gauaereopçyteï^uianicfiliusmeusmôrttiusfuerat,&reuixit,pe^ | Ie obijcitur, vellein promptu füi1ftè-'eüidenreroftendi-
ftem&mufntus^L Nonergp innaturaeius fueratEa<fta tur. E t plura fimilia fantin «löquris veteris teftamenti,
Per^ > ^ € a^ ^ dc^ ^ temrûm o r^ u s fü e ra t jq u ç om n ia ip lkm % c ia lite rx o n ft r ii^ n t^ o n u ïn c ^
: deiideriö teuefrendi. -Namficutfui criminiseft Voluntätem. .»In librisvtiamnouis Euangelïcis Sc -Aoo-
> hâfuseéftdeuo- 'ftblicis ,, quid aliud nifilibertas volünnftfsoftenditUr,
t hpi bonum deliberans & adfur- ( vbi'dicitur •; Noïite thefhurizjtre tbefuurosin terra, Sc ,noli~
> adpatefnos recumt amplexus . Sed gratia q ü * ieeostimere quiocciiunïcorpus/ fobrijéflote,4ufti , -&nol\tepec*
'c*re. EtadTimotheum^ No// négligeregratiatn cfuain teeft,
^ “ fiicip YeP ^ a- ä* ^ cfce tnörtuüs necbonutn tuum velut exneceßttateftt -, fed ex volunme. Era*
Si.CU^.nmliérEuan'- lioloco ÏJoliteinperfonarimacceptione haberefidem Domini
.'gfcncjiqüÄâ^iu^Uindû^npdracjitnam, 'ideft, temvel nojltitezv 'CHtesïïiïoUtedetraherema1terutrum^>Sc>nolite
, j cumlcunque fnunerisVel^lutis^ lircernainquiritaecen*. enure,Deusnonimdetur> quuenim feminaueritbomo, hac&
' i V&cuipDei mtteu Et-, nolite diligenmundum , neque ta quam mundo
adlÿ ÿ 30^ u ^ ^ T ^ ^ ^ » ^ tw mtentiq.^^Acficquodintüs furiu yidemus e rgo&in bonam , /&tnxontrariampar^
pcrdiderat,mcnsmuenit .S i quandoe^o-homo exbono tem, f ofle humanæmentistranfireconfenfum. Etideo
alio
aliO loCO di ci t : B onum (i n q uit)fai icn tes,non défie tanins tem-
pore enim fuo thetemus non déficientes. Operemurergo bonum ad
omnes,maxime autan ad domefiieosfiM. Nô/if^inqUit,dtligé-
remundum nifi ei bonum ad meliora côntulifl'etàffe-
£lum,maliei noniiïtcrdiCererappetitum v&ideoin fini-
ftra’m crimine fuo trahi tue, qui à Domino fuo vocacur
’addextram.Et proptereaiterum dicit i Noli vinci a malo,
fed vince in boni* màlüm. Apcttè malrnecefîitaté ndn pre-
mituifjCurvicVoria debôni elë&iôhe prOmittitür. Non .
enim indeuialexpriginis trahit, quemauéborin bittio
conlocauit, aC fie cui voluntas ih dira eft, vt vincere malum
poflit,fi forte aduerfariosvocet , fi animus eipug-
nanai dcfuic,euentus nondéfuirobtinendi. Legim iis ad
Hebræos : Voltintariè enimpeeçantibus nobispoftacceptamno-
titiam veritatis,iam non relinquiturprop'éccatis hoftia. Secundum
hæc fi liberçatem arbitrij non habemus, quomodo
cum voluntate peccamuS ? qua caulà’fi reus fit requiras.
quia poil acceptam notitiam ve ri tatis, ad Ipiritum decli-
nauït crroris.Pojî acceptam,inqak,notitiam : Intèllige eum
accepifte gratiam,& per negligendam perdidîfle, & ite-
rum : Irntam fattens legem Moyfifinevllâ miferatione, duobus
vel tribus t eft thus moritur, quanto m agis putatis détériora mere-
rifupplicia, quifiliumDeiconculcauerit, &fdnguinemtefta-
menttpoüutum duxerit,in quofanäificatus e il, &fpiritui gratia
contumeliamfecerit ? Cur lub duobus, aut tribus tefti-
bus acculatur, & quafi^roprij criminis reus moritur, fi
iamineuitabili adpcccandum naturæ lege deprimitur?
Sedideo abfque dubio meretUr poenani, quiapotuit &
noluit cuftodireiuftitiàm. Quaverocaufain tantobo-
no exutus fit fi requiras ? quia,ïnqait,fpirituigratia contu-
meliam fecit. Agnofce hoc loco, qüia gratia non ram ne-
gata homini defuit, fed hominém prius ab eodem ,derc-
liâra & cotempta,delcruit benignitas dantis. Cüm quo-
dam dolore increpat contumeliam reftmentüs i ac fie
cùm ad deuia voluntarius declinauir, nonperijt dereliincremencaprofeftuum;
ficuraliolocodidt,: Etfdnttus
adbuc fatiäificetur. > Quodaurem& illud äd prsefiniriö-
nem Dei putanteile referendum , quod Apoftolus dicit:
Ergo cuius vUlt miferetur, & quem vult indurat: Diets itaque
mihi,quid adbuc queritur ? Voluntati enim eius quis nßfiitl
Manifefte hic fub inrerrogantis vel obijcientis perfona
conttänum lenfftm Apoftolus inrromitrit v quem ex ad-
uerlo propofitum lequenri increpatione caftigat,dicens:
O bomb,tu quis es quirejpondeds Deo) An non habet poteßatem ft- ,
gulus,luti,ex.eadem maßt facerealiud vas in honorem, aliud Verb
in contumeliam i Hicinfideliscunofitafem,argumcn-
cisaüthoritate 'compelcitj&cümdicir : An non habetpote-
flatem ? Hiccalumniandfolam Dci obijeit poteftatem,
conuincenseumradone, qui vniuerfoshumanosaiftus
diuin« Oidinationi ihdoileor infideliter adferibebat. An
non habet poteßatemfigulusfuti,ex eadem maßt facere aliud vas
in honorem, aliud verb in contumeliam ? Ihrer haeedumdi-
cit,ex eadem maßa, qtncunque düas humani generis map
las effe afbitraharis , Vnam lacra ex feeftione cogno-
fce. Duas autemfacit praüitäs ftudi'örum, & diuerfitas
voluntatum. Itapro earutnqüalitatibus , non pro ini-
pulfuDeijVnufquifqueaut conmmeliarvas, authono-
ris efficitur.
Vbißbigratia Dei & voluntas humana, teflimoniorum
1 aßertione fociantur, & deparuulis inanis ca-
lumm a tranfeundo perßrin-
gitur.
C A P V T XIV..
C l beneintendasanimum, apertè copiolèquecognor
. . . . , . . | ^ Ic is ', quomodo per landtarum paginaslcripturarum,
ccus,quileingerentimifcricordiaefubtraxitingratus.Si- nuncaftèraturgratiæ virjius, nuric human* voluntaris
mills efteiftusillis, dé quibus Pfâlmiftapronunciat : Br j adfenfus. Fragilitatem arbitrij dcmonftramus, cum ad
benedtxtteos,&multiplicatifuntnimis.Etin Icquenti, caùlàs^ Deùm'dïcimus : PoneDomine cuftedïam orirneo, &oJlium
amiflæ benedidionis obtendit. Etfeduxerunt,inquit.cw ; circumJlantUlabijsmeis. Item iubet ferme diuinus,vt àli-
vana ipforum, &feduxerunteos in inuio &noninvia. Hic j quid vigor poflîrar^dij,dum ad hommem dicit: Cohib’e
præuaricarormandati, idcoapparuitretis, quiàadma-J Imguamtuamdmalo, & labia tua neloquantur dolum. Arbir
Iummagis fedudus eft qiiâm coadus. Similiter & âd triumcommendâtfapiehdæfermo,cùmdicit Omnicü-,
Galatas tranlgreflîonis noxam ad hominis rétorquer of- 1 flodiaferuacortüum. Sed Apoftolus fine diuino adiuto-
fenfam,itadicens: Sedtuncquidem ignorantes Deum,hisqüi tio hoc fieri ri'oh poflè mânifeftat,djih dicit : Dominas euftodiat
corda véfira, & inteüigenfm vejtras inChrifio lefu. Af-
fetit in Propheta voluntaris propriæ facultâtem, deife-
fnetipfo dicens : Inclinauiçormeum adfaciendas iujlificatio-
nes tuas. Sed nihïl dé frilis eius viribus inteftigit prælu-
mendum,cùm proclamât ad Dcum. Inclina, inquit, cor
meuminteftimoniafua, &noninauarittam. VtQptetXfot*
rumarbitriumindiciturhobis, ^ om r ftd J^ p eM ^ tu k i
&vias tuas dirige. Sed nos ad gratiam cpnfugientes, p^o
infirmitatis cônfciénda fiipplicamus. Dirige in conjpettu
tuoviammeam, &perficègreffMmeosinfemitis'tuü. Imperat
nobis , qui profyria» voluntàtis géherali difpénfatione
iüstribüitîinlumihârevobis lüinénlciéntiïe. Proeo ve-
rô quod rotum ad authofem gràtia; referendum eft le-
pnmsiqui doceth&mmèm fiièhtiam>vt\,Dominas illuminated-,
coi, &iterum : Illumina oculos meos ne vnquam domiam in
morte,Sc,beatus homo quern tu erudier is Domine, &delege.tua
docueriseum. Apoftolus arbitrij pra'dicator, libertatem
eius itaineirat dicensi Cùftodittànmasvejfras. Sed mife-
ricordiam Dei proteftacur, ira cpmmémprahs : Dominas,
euftpdiat introitumtuum &exitutn tuam. Perli*c itaquh;
quibuS modo arbitrij libertasafîeritiir j modo coeleftis
l^rgitas demonftràtur, nunc homode Cônceffis viribus
adm onetur,ne de lola gratia fperet otiofiîs : nu^c de gratia
fperare praîcipitur , rie de folo labore fit lècurus.
Scddîcis : Si prsedeftihatio non e ft, éùr in paruu-
lisalij baptizantur, ahyfine bapdfini lapiftificarione ra-
piuntur? Serpentin*feaudiseft, adtenebrofascauer-
nas re lira luce trâsfugere.Cùm për omiiiâ volumiha far.
cr* liter* euidëter liberum loquantur arbitriü.Quid ra-
rionis eft vtinterrogarevelis occulta,cùmlolituduTi tu*
pleni ftimè videasrefi)ondere manifefta? Quidvdlitatis
Secundùm hanc nat u ram
Deus eftChriftus, cui ieruire præcipimur. Séquitur:
N une autem cùm cognoueritis Deupt, immb cogniti fit is a Deo,
quomodo conùertimini ad infirma^ egeiia elementa, quibus de-
nuoferuirevultis ) .Non dixit,bonieflè non potéftis , led
mali efte vultis , nifi in bono potuiflent ftare eorreéli,
non argüerentur ad détériora prolapfi. Ad quos iterum
dicit : Eiholi met quos iterum parturie, doneeformetur Chr'i-
Jlus invobis,. Ecce iftos qui de fide geniti faédfuérant ab-
orriui,afTerit adhucpoftè ad Chrifti imaginem reforma-
ri,& dum perditos adhucfilibsvocat,' præuaricâtionem
fine delperatione cOndemriat, docensSc reparari per-
dita,& auferri pofle conlata. Nam cùm alio loco h*reti-
cusApoftoli fententiam prædeftinationem Dei velpræ-
finirioneininterpreteturefle,cùmlegitur : Afifereborcui
voluero, &mifericordiampraJlabo cuius miferebor, interro-
gandus eft,vcrum quod vult Deus, ordinatum an inor-
dinatum,iuftum,an iniuftum fit ? Cùm id,quod necefl'e
eft,iuftum elle reipondèri t,dicendum eft : Puto hic verba
eftè iuftiti*,quia voluntas diuina, iuftitia eft» Et ita
,h*c elocutio in telligenda eft, miferebor cui voluer o, id èft,
quem iuftum efle cognouero,cuius promptam fidem vi-
d e ro q u em præceptis meis obedire perlpexeto, quem
meam facere probauero voluntatem. Et mifericordiam,
inquit, prafiabo cuius miferebor : quodita intelligendum
eft, QuiçonlatamàDeo mifericordiamfubdita& foli-
cita mente feruauerit, ampliorem mifericordiam confe-
quetur,ficut alip loco dicit : Qui enim habet,dabitunlli,&
Juperabutidabft,ideA, quia acceptum Deidonumcumvi-
gilanda^cçprdisdmorccuftodit', magis acmagisgra-
r i* ipfiUscapietaugmentum., ytei profectus ipfe paiiat
G.
Tfal. 140.
fß ln .
I j
Trou. 4.
Philip. 4.
M « » .
Pfal.9}•
rjotfs-
P/â/.i i .
H
Pfal.ÿo.
Vu efteerta