AtJ. I.
loan»'}.
Rom. 9.
D
PfaL 10 j.
eos, tune loqutbanfurlmgiliS& prop'hetabant. Vide quanta
botentia lie S'piruùs.ftuufti. fn bnpci(mo péceatorum ab-
rem ilia Hortan puf> i il actü en tu Spiritus' làn <fti viutu turn
murfbta cofrfèriffiraréfc â. eptt^niati^'figqoratt) iniraA
cula Cëlebraptuts’/ v e r i t a t î l à j i e n i » çtiani de
( y 1 lab i s ca 1 u m n i a ri ! N a m: c:u ni de tnnitàïëidiâium abfo-
lu t£fi ôüerimüs ’iqUotiiantW^fo'"<$• fcr'ipfufti &~'in ipfoftmfr
om n ia , plus elle ex iplo qua nipet iplum, &uempræpoh-
ripnem bane, i$ c f t , P-er.im^ipris pi^'og^tiuA’ enealTe-
runé' quànï in ipfo.$èd1iïu iplô de S p if i t ufandtoc u m di-
tni nlitione pbteftatis di£tum arbitral? tuf i audiânt ptæ-
polîtiôriisHiuiüsmagrtificfehfiam, écaëcipiant quia etiarn
fecundum ipforum allcf tio'hcm de Spiritu làn (ft o intel-
ligefidum eft. I nipfo fin quit) vitiimusmoueinur & fumusy
Et meii'to in ip Co viui m iç,niouemu r ôc fumus, in quo re-
parati & r ege n e ra t i fu ni u s .S c d & per i plum etiarn ad Spi-
rituinfàuétuni referendum efïè agnbltimus ficùt habes.
Afli quidemper fctdn^
r/<e. Item ad Hcbtxos : Qnipwspiritim Sanctum f&tietipfkm^
ob tuhr imiiiaculatum Deo • Et iterum;cbaritasDeidiffufa.eftin
cordibusnoftrisper ipfutft fanÜüm qui datuseft nobis. Nam fi &
dé pâtre intelligarnus ,èx ipfo & ex ipiritu fàif<fto'di<ftuni
n militer inueriimuis.' Sicut in Ioannis'Euangelio habe-
mus%ntodnatumeftex carnèi caroeft-,&quodnatumeftexJpi-
rittt ,Jjn>itus eft. Et in coficlufibne capituH : Sie eftomnis qui
mttiseft exjpïritu. Siç ergo, non præiudicatIpiritüi làn€to,
cùrii luppreflo eius nominb pàtrisàc fililQperacomme-
môranfur i fiéut pater & fitius non négaritur, quando
Ipeciàitftr Spiritui îàn£tus opus acvirm$alleritur,ficut
1 egimüsîn adfibus Apqftb'îbrUm: Vos baptizaibimini Spiritu
fdnfto non poft multos hos dies. . Sieur & inEuangelio dé fin-
gulari perlbna Spiritus fanéti cotitinetur : Nift quis renatus
füenfexaqua & Spiritu fanfto, non poteftintrare m regnum
Déi. Nunquid hoc loch pater & filius, quia minime no-
miriantuf, tanroactam diuinp munëri defuftfe credcn-
tur ? Nonitaéft. Nam-âbfqnJubio dum fanétoSpiritui
cum quo eis vna fiibftantia eft, myftetiis benefîciifq;iun-
guntùfà oefi npri commemb ratio ne jvnitate tarnen pie-
taris, afq; opërisprælënfanfurf
ObieËio quodfermoilte qiiem Icgmus-, Nîfiquis renatusfueritex
aqua & Spiritu fancîo, aquam panter & Spiritum
fan ft timer éaturam ejfe teftatur.
C A P V T V.
SE d dicis : In tantum creatura eft Spiritus Sanétus,fc
aquæ clemento , quie hit primo loco arque ordine
ponitur î videarur adipnctus iëcundum Euangelicam,
quæfupênùs commemorataeft,fententiâm. N?/t qtiisre-
natus f tie fit ex aqua & fpirttU fànfto rnon poteftintrare in.re-
gnum Dei. Maniteftum eft cnirn, qui hæc loquitur non
l'olùm dihinam in fpiritu là n cto poceftatem, led i plain,
baptilmi ncfcire racipnem. Apoftolus autem dicit : S i,
autan mortui fumtis cüm Chrtfto, credïmtu-quiajimtiletiam vi-
uemtiscum Chrtfto. Quqmodo aut.empollînius cum Ghri-
Ito mbüi .velrelîirgeré^ fi requiras aftuerte. Omnes qui-
cunque làcro fonte lùbmergimur, mortem & lepultu-
raitl redemptorisirhitamur, licutidém Apoftolus ait : An
ignoras qiiia quiainq, in Cbriji 0 baptisait fit tu us, m morte ipfius
baptizati fumus ? Confcpalti etiitn fumus cum illo per baptifmum
/nwitfrfew.Sicut-n.illçtridüana morte lèpulchrq côditus
fuit>it^&nos intraaquæ, idelt, ifirer cognat^cfeaturæ
fübftantiâtrinafubmérlidne dépoli ti, dum defçendimus
lepelimur,dum emergimus fulcitâmiir. Per aquam itaqj
célebraturimitatio lépultüxæ,per Ipiritum lanétum coh^
fettuf ÿeritas viras & Ipés lalutis æternæ;f Dèniq;femôr-
ueatur Spiritus lanéti inubcatio ,& vidçamus li quicqua,-
aquæ illius (olà prodelïfe polîit infulio. Creatura itaq;
eft,qÜ£E fepeliendipræltac officium ", Deus eft qui beneficium
tribuit iL'nalcendi. Quem ergo perlpicis repa-
ratipnis parentem jipfiim efle(agnoice- & refurreétiohis
au&oretn. De quo vaticinaturféc ad patrem propheta
fic ltwjuitur j Emttte fpiriium &-creabpnutrp<dr reijouabisfacie.
terra. Quiddiftat inter aquæ dt Spiritus lancti opcrationein
? Per aquam dediici vidëmurin tumulum: perSpin-
tumSanétumprsepararividemurad regnum. ö
f, Vbi qupritur vtrum'Spiritus SancUdppdlatïo, cognomen
N<fc- • pütctuïan nomen.
C A P V T - V I.
S E D inter lisec requiren4um credis, vtrftm appcllarib
Spïfifüs ianéti,
nomen' an fortalfeicognomen fit. Sedcognblcequisl’d
quod apud 'homines nbfnini. lp 1 emus ad.iungere , Dei
non condecetmaiefeti, in eius nomine qfiic^uid eft ne-
quaquam adiebtiuifm-ffed line dubionaturalirer fempi-
ternu m eft. Etiam ill dochina grammatica alia nöminiä
communia, id eft', appeUatiuavocaf,alia lpecialia, id eft,
prbpfia nuncupat. Videatnus fi in;noftiishpclocop||
quid finfileinuènire poflimüs.DaiiiDêo nomen Ipecialè
yel-proprium,id éftPatef & Fitiüs & Spiritus ^iifSfus. In
tantum hxepropriafunc,vt needc Filio Pater dici poflit,
ntc de Patïl faéilè legiturSpiritus fandus; ftlem da prof
prium, ingenieus »exvtroqj pfpeedens. Rurfum dano-
rnfeh generale acq^ cpmmun'è.’M.aiëftas, imrnenfitasjplé-
nitudo, vnus, foliiS,Deus. Sed cümaudis vnus^nph liic
numerus iiïcHöatür , léd perfeEtib jn finita colligitür.
Qüid éft vnus ,nifinofnen in com m ünicab il ëVquöd nec
poltcriorem recipitnecpriofem? Quidelt vnus: nift {implex
incompofica. & indiuila fublftantta i C ^ d é f t vn'usv
nifiincommunicabilis&in«qualis,acfèmperidèm, qui
nunquacü d fe poilit efiëdiuerfiis? Acfiecommunis ap-
pellatio vnitateim Cümërgb' dixêtis Pater, Filiu§,& Spiritus
lan d u s , fingulorü-perlbnaspariter cxpiicafti.Ciim
dixefis, vnus Deus, communenvtriniratis lubttantiam,
cpmmunem gloriam demonftrafti. Hic ergo fifti imperil
tia nqdem erroris'obtëxit fdum' fupprelTqyocabuloma-
iéftacis Spiritumfandum in eo tantum xftfmat nominè,
quod.ei,vt dixfinus, proprium eft , fmigis' quam quód ei
cumPatrè Filioó} commune eft.
Ouod Spiritus Sanftus prophetasfpecialïter implere, & Deus
pariter credi & Votari, eufdentibus t eft 1 mom is
1 approbdtür. , ' - •"'* ' VW
, C A P V T V IL
C V K per Moyfem acDauid & Efaiamj yel alios pro--
phétas IpecialiterSpiritus Sanduslpcacns elfë refe-V/
ratur,Deum locutum dïüinaprofitcntur.elbqina ,ficiu
in pentateuehpn voluminc frequen ta tu r,*ïo;çu tus eft;
in qui t , Dominus ad Moyfem ,dicens; Sollicitiiis reqni-
raipusft Ipecialiter Spiritus Sandüs inprophë'tis loqua-
tur:hàbemusytpræfatifunius<>in adifius Apoftoiofum,
Paulo arguente Iudæos. Bene finquit, Spmtuf SahcWf43' ■
pef Efaia'in locutus fît ad patres noftres : Attditu audietis, Ä
nonititelligetis. Et in
plerifcriptura quant pradixït Spiritus San dus per os Daiud. Et mi2'Fet-'1
ëpiftola Petri legimus: No» enim vdluntate Humana allatii'eft
aitquando prophetia ,fed Spiritufan cto locun fiait S.mci Da ho-
mines. A gnofeam us prop h e tica m gf atia enidëtirér ad p o- |
tentiamftndtSpiritus pertinere. ErdépHilmo Pauiclitä
ad Hebræoi l^imus. C ^ p ro p fe r ficut dicitSpiritn^S. I ; H I
Hodiefi vocem eius audieritis. Et Inc apcrtifiimêper Da.uid
Spiritilm Sandum löcütum elfe teftatur. Videamns a u J
>tem vtrum Deus fitiffd, per queni bmnis propfietia in-
1 pi r a ta fnemoratur,X-ucas Dominum Deum afiëiit qui'
locutus eft per prophètes; ita diceris. BenfdiftusDomï-.
nus Deusjfrael, quia- vifttauit&fécit, red&npitonm plibit ftia. 1
Et ad'iecit : Suait locutus.‘eft per os' fartftorum f-qui'a fetulo
funtprophetarum eins. ■ Abfoltitè Spiricurn Sabdum bui
prophetas infpiraucrat » Dominum & Deum Ifraël cf- 3
'I^Eaàngc'lëô'^lébrstur orâculo. Et-in ifubfèq&h-
tious Si meonS pirîîu'fando plenus ; refpo'nfûm, in qui t,
accepta SpirituSan cio, non1 vifurum fe rhortern, nift priits Lflc-
videret Clmftum Domini. Quo vifo, & in amplexum ma-
nilaus aCumptô, Deum biycdtxit,ïdçft, i qtó^el|ón*uni I
kr/w-49-
mlrb.Sf-
Marti 2,
Ltic J. X
accept fie videbatur. Benedixït Deum, & dixit : Nunc dimittis
donuiieqferuum ttiufn,fecimdum verbum tuumin pace. Et ali-
lolutè domiuum Deum vocat Spiritual Sandum cuius |
vefbo atq; fefponfb, qpÔd Chriftum vilUrus-icflétaccc- ’
perat. Vides Ipecialiter de Spiritu iàndo intelligèndüm ;
eifëjCiim didtiifin prôpbiétis:Dm déorum Dominas locu-
tus eft: Exaudiam quid loquafur in inc Dominus Deus. Hic n o-
nien iftudjid eft,domini,cuius v erb o àcq; r elp o nfo, quo d
Chriftum vifimis effet acceperat,vides fpecialiter 3 e Spiritu
Iàndo intelligendutn elfe',' cüm dîcitür in propfietis:
Deus déor uni Dominas locutitseft. Ec, Afidtam quid loquaturin
inie àonnnus'Deiis. Hic nbmen iftiid, ideft , Dominus Déus ad
Spiritus lin d i qui locutus eft in Dauid nouèris referendum
elfe perfonam,duc ccrtè in v no Deo triumvblun-
t at.e ni str in ni poten tiam ,-tri um a^n o fceftib ftàntiatn, quia
cütirdijferis, pater vna peffona incelligitûr ,-cùni dixefis
Dèus tqta militas deli gnat uf; accîpimus & in adibüs A-
poftqlqfutn, qubd'indubitafiter Deus fit , quipalfiones
ChrilH^præôîlnqiàuitper prophetas cùmdicit:De«i<ï«rm
qui, prdiiunciauit per os Omnium propbftarum, pati Chriftum
fu um y iihpleuit f i t ’ChriftumJiuim, id eft,cliarilmace fuæ vn-
diqnis infufum. Etiterum: Qui locutus eft Deus per osfanfto-
rumfuprum. Ideo lan(ftorum fuorufn, quia fiinftiflcatio
;propfiè ad Spiritum Sindurnpertinet.Legitn:usinHie-
eemiàiNonheialum & terrain'egoiïitplèo, dicit OonunusiQms
eftifte Do*minûs,:qui péf Hieremiam cælumQc terram
iniplère le di cit,ni fi Spiritus làn dus, qui & ipiumHiete-
miam virtute propheticà , & Ipiritum veritàtis infudit?
Sicut ergo per propheticam difpenlacibnem.icaetiain fe-
cundægratjani natiuitatisSpiritui Iàndovel maiimè vo-
luntas.tcinitatis afllghàt,ficut dibit in IoanneijJ^«^nutum
eft è carne,cam efi,&quadnatum eft éx Spiritu,Spiritus eft.Et. in
.àliô.lqco poteftas renouandi hbminis penes- Spiritum
làn dum efté perferibitur. Vos auttnfbJptizabimini Spiritu
f end0 non foft multos bas âtes. Et ficutfüperius didum eft:
1$ifi qufirénatus fuéritex aqUa & Spiritu fanch: Et ad Titum :
Sdluos^iat^ifnosfecitper lauacfüm régénérâttoniè.&renoua-
tionis Spiritusftinfti. Videàinus ^uis éft ifte, cuius filij per
.phis peifteri^EtïteiviiQui non exfanguinibus^necfaex voluntate
'çàmüJidexj^onaûftmt.'Viifis apërtillimè quôd iftcSpi-
rit-usHàndii« in quo renafcimür, Deus.ëft, Cuiuspatèriii-
rate dônamût. Iplè hocalio loto luce çiariùsalfignat, Ero
(kiqüit) d s ïn patrem, & ïpfi erunt nnhi infilios & plias, dicit
DominiiSQriinipotens. Mèrito.bmnipotens, qui pectati chi-
rôgfaphum del «tyqui y inçulâ cbhfcientiarum relaxat ,&
hominem in fe credentcm, corrupts naturæfoeditate di-
fpofiat, 8c indumento innocentiæ, décoré iuftitiæ, ftpla
.imiiibrcalitafis exornar,& fihbs-fuos in àngelicum ftatum
pia paternitafe cbnfcribic. Nemb Spiritum iandum crea-
turis exiftimët fbeiandum. Extra ierùitütis èft cohditio-
nem qui ætérnàm poteftffibuere liberta^e.m. ,No« enim,
inqui t Apoftolus, ac'ccpifiisfptrïtum feruitutts itérant in timoré,
fedaccepiftis Spiritum adoptionisfiliorum, & ipfé. Spiritus te-
ftïmonium reddit fpiritui noftro',qubd'fumus filij Dei. Indubi-
tanter Deus eft, qui per remillioneni peçcarorum filibs
Dei facit. Vnïuèrlam creacuranr eriani angeloruin atq;
ârchangélprum, peccato confiât rai fie obnoxiam, quorum
tapienin Deum o,bedientiàm5 fôlicitudineni, chari-
tatem., tranfgrèilorum raina fundauit; Humilitàs fiibicr'
diônisjftabilkatis.fada^.eft co'nfirmatiô, fragilirarisâgni-
tiOjSpiriruS làndus. Nifi pfæ omiilbus liber efTer, de ier-
uis libëros fa cere nonpbflet.Nam fi creaturaelïèr,quam-
libct in eo conferente grâtiàm landitatis, renianfilïet tarnen
confcientia debitoris. Ecideo dicit : Nemo pot eft donate
peccata nift folus Deus* Quicunq; ille eft , fiigat vtrum
velit,aucSpiritum làndum peccatadonanrém confitea-
tur per omnia Deum ,auc fi per eum donari pofte non
.crédit vcniampeccatorum, euacuauitin fè regenefatio-
nis beneficium & baptifmi fàcràmentum.Dei ergo foliiis
éft a b fol litre innexa , f edintegrare corfupta, expiare ma-
î culata. Et idcb adeum confcij noftnë infirm.itatis & fuie
maicftatisjcuhigemitu proclamamus folipeccaui domine,
qui folus non tenéris.lege peccati , qui folusabea
non adualiter,lëd ïiaturaliter alienus es,& ideo fplusàb-
Lmc. vj.
foluere dëbitores potes, qui ft debitis folus immunises.
Qui quodjiabes non aliunde mutua,tus es , fed de tub
plenuses.Non enim prior quilquam dédit tibi,necaliunde
deriuatis virtutibüs irrigàris, necex alio aliquoin
te fadatransfufioeft,fedipleronses fluministui,&glo- loan. 14.
ria tua, tua nafuraeft, ficut nuntium nefeit, fie nihil à pri- Rom
orè fufeepif. “ . T“ '
Vbi templumDei, templum ejfe fanfti spiritus
demonftratur.
C A P V T VIII.
T T A b i t a t o r e m cordis humani fàcra eloquia pro-
. T p r ie Spiritum elle deffiniunt. Dabit (inquit j vobis
pater almnpajqcletum ,vt maneat vobifeum inaternum. Et ad
Romanos: Viuificabit & mortalia corpora veftrapropterin-
habitantem Spiritum eiusin vobis. Et ideo de Spiritu fàn&o
cohfcpptum reifte intelligirnus : Regnum Dei intra vos eft.
Deivtique regnum finir,quieiparèremerenturin templum
Dei vtiqüe, non creaturæ. Audi per Apoftolum
habitatoris noftri vocem : V.oseftis (inquit,' templum Dei, &
Spiritus Dei habitat in vobis. Et in alio loco , Sicut dicit
Deüs f Inhabitabo in illis, érinambulabo, & ero illorum Deus.
Ecce iplè qui templum humàni cordis inhabitat, Deum
fe efie pronunciat. Ananias inter eos qui honorantes
Deiim , de fuis iüftis laboribus vendebant fubftantias
niais,.& ponebant ante pedes Apoftöjp rum,, Deo vptuln
prpmifilTe agholcitur, Spiritui làn (ft o mentiras arguitur,
ficut Petrus h.$oft.o\\ps zit 3 Ananïacur tentauitSathanas cor
tuum,mentirite Spirituifanfto ? Et fubfècutus adiècit ,No»
es mentitus hominibus,fedDeo. Quid efthoç ? In creaforem
pèccat, & ita fcriptura peceatum eius atténuât,ytèum
iuxta inipietatis lènfiim, creaturæ feum elle coriftituat,
& minori debitorem de contumelia niaioris addicat?
Npnitaeft. Manifeftb prædirüs eft diuina patentia,ad
quem lacrilegij refertur pffeüla ,de quo alio loco dicit,
fjuiautemblafphemauerit in Spiritumfanftum,nonbabebjire-
mifsionem,ne^in hoe feculo, neéfe infuturo. Cüm ergo tranfi-
grcflione tentaucrit Dcum , fefèllifle dicitur Spiritum
^^^lum-QH^propter Spiritus Sanétus & Dei vnam cau-
làm,vnam gloriam, vnam cognoice reuerentiam. Et
ideb,euidentilfimè de Spiritu làinfto lèquenti lèrmone
• eoneludit : Nones,inquit,mentitusbominibus, fed Deo. Lo-
quente Petro ad Cornell um, obftupuerunt ex circumcifipnefidèles
qui vénérant cum Petro,quia & in nationes gratia Spiritus
fanfti ejfufa eft i Vides Spiritum Saniftum non de alieno,
fed de proprio contuiiilè. Si requiras,quis fit ifte qui gfa -
tiam dédit illis, Deùs. Hune gratiæ largitorem fuperiüs
Spiritunilànéfiunjhîc Deum fpecialiterdeclarauit. Illic
proprio, hiçxommuni.nomine probâtur iterataconfëfi
fio. Cüm autem gratia, dicit, & in nationes Spiritusfanfti
ejfufa eft , iplè naturæ Deus eft,quiaü(ftorèft gratiæ. Soli
Deoco111petit .de fuo ch'afifmatum dona largiri, vt & de
eb Apoftolus dixifiè videatur yAbundantiùs itiis omnibus labordut.
Non ego autem, fed gratta Dei niecum. Meritbpeus
pronuntiatür, qui dilpenlàtor eft gratiæ &îàlutishuma-
næ» Et addidït Petrus, Quis ego er am qui po fern prohibere'
Dem ? Ilium vtique Deum qui eftin nationes, vel,Cor-
nelium impetum gratiæ inundantis^dfudit."
Vbi contra Nouatianos Qeusgentibus pienitentiam advi-
' tarn dédit, qui vtique Deus Spiritus Sanclus ejfe
per ordincm ipfum leftionis
oftenditur.
C A P ' V T ï X.
a D v e R t È quomodo in perforia fànâiSpiritusj
qui lubirb .Corneliom ik lp,dos eius i^ipleuit, Dei
domen multiplia atteftatione cbncelebtarur. Ris au-
ditis , in quit, tacuerunt, ér gloriftcauerunt peum dicentes:.
Ergo é j gentïbus Deuspcemtentiam advjtdmdeditl . Qup lo-
co contra Nouatianos.aduerténdum _çft , qubd poeni'-;|
tentiam dare dieif ur ,quam v tique n,on aliter nifi lerao-J