irnobij Comment.
menfampopulo fuo. ldeo audiuit dominus é? diftulit, ér ignis ac-
cenfus ett lacob, & ira afcendtt in ifratl. Quia non crediderunt
in Deo, neejperaueruntinfalutarieius. Etmandauitnubibus de-
fuper, & ianuas cceli aperuit. Et pluit tllis manna ad mandu-
candum , 'ér panem cceli dediteis. Panem angelorum manducauit
homo,ciboria mißt eis m abundantia.Tranßultt außrum dec<elo,&
induxitinvirtutefua àfriciï, & pluit fuper eosficut puluere carnes,
&ficutarenam maris volattliapennata. Etceciderunt in medio ca-
! firorum tor urn circa tabernacula eorum. Et manducauerunt & futuratifunt
nimis,& defederium eorum attultteis, non funtfrauda*
tiadeftdenofuo. Adhucefcaeorumerantworeipforum,&traDei
afcenditfuper eos. Et occiditpingues eorum,& elect os lfrael impedi-
uit. In omnibus bis peccauerunt adhuc, & non crediderunt in mi-
rabilibus eius. Et defeceruntm vamtute dies eorum, &annieorum
cum fefthiatione. Cum occideret eos quarebant eum» ér reuerte-
bantur ,& Ailuculoveniebant ad eum. Etrememoratifunt, quia
Deus adiutor est eorum,& Deus excelfusredemptor eorum eß. Etdilexerunt
eum in ore fuo , & lingua fua mentiti funteï. Cor àutem
cumdicit, ante conlidera. Nonenimcreaturamin dàm-
nabilibusDeus,fedvoluntatemcondemnat. Vidensergo,
quia genus vituperando qu;e(lionem fecerac, eruens
hunc fermonetiLa creatóris iniuria, expofuk non elle ge-
neris vitium, fed voluntatis. Profegutus enim ait, genus,
inquit, quodnon direxerit cor fuum. Et quafi interrog
gatuselfet, quomodo non direxerint cor (uum, refpon-
dit : Quia non cuftodierunt teftamentum Dei, & in lege
eius noiuerunt ambufarc* Dicendo noluerunt, cxclufit
culpam dgenere, & crimen voluntatis oftendit, per quatn
obliti (une benefaciorum, & mirabilium Dei, quando
diuiiit mare vc tranfirenc, & ftatuit aquas eius hinc inde
quafi in vtre. Quando duxit eos in columna nubis per, ...........I
diem, & in columna ignis pet noótem. Quando rupic in mxod.11.
delèfto petram, & adaquauit eos velut in abyilomulta , Exod. i j .
& potati gracias non egerunc, fed appofuerunt peccare,
EcitavCmaleioquerenturdcDeb, vtdicerent.: Ecce de ‘ l7‘
petra eduxitaquam, nunquidpanempotei'itdare i Hçc
dicebant, quia non credebant Deofuo,,:nec fperaucrunt
infalucareeius. Et mandauit nubibus defuper. Et ianuas
cceli aperuit. Ianuas abufiue diólum, licut de terraî A-
peruit, inquit, os fuum : Aperiendi caufaexegir, & in ter-
raos.&in ccelisianuasnominare, & pluit illis manna ad
manducandum: Mannai Latine quod.dicimus, quidelt
hoe, dicit Hebraeus. Cum ergo tanquam femen corian-
dri pluerentcceli, intettógances blij Ilrael nomendede-
runt,dum quærunt. Namdicentes: Quideji, ideltman-
na, de hoe quod interrogabant verba , nomen fpecies
iplà fufeepit, quod auxeiin faciens adiecit. Panem caeli
dediteis, peroccafîonemmannæpanis qui de ccelo de- 1
fcendirnominatuséft; Panem, inquit »angelorumman-
ducauit homo. Quicquidæternitatem in potando & in
manducandopræftat, angeliçumeft, nonhabensputen- |riamii
tes atque ftereoreas digeftiones. Habent epim vniuerfa
viuendimateriam, &liueangeli,feuquæcunquem ccelo
viuunt, non fibi üne alimento fufficiunt. Ducumucenim
fame & iït i, fiue laudis domini. Et efuriunt & fitiuntiu-
ftitiameius, perquampinguefcunt, & æternum apieem fq*ufm0do
tenent.Sicut è conttarip apo(latç angeli efuriunt & iiçiunt fitiut &
iniuftitiam,dcexeoopetefaginantu£. Nam & quod di- jfatiuDt.
Æit àortwxusgauderewgelosmcoelo fupervnumpceniteiitem: o- Lu*.1$.
eorum non er at reftum eum eo, necfidelesbabïtt funt inteftamento
eius. Ipfe autem eß mifencors,&propumftet peccatis eorum,& non
dijperdeteosc Etabundauit vt auerteret tram fuam & nonaccendit
omriem iram fuam. Etrecordatuseß, quia carofuntßritus vadens
ér non rediens, quo tiens exacerbauerunt eum in deferto, in iram
concttauerunt eum in inaquofo. Et conuerft funt ér tentauerunt
Deum, & fanäum lfrael exacerbauerunt. Nonfmtrecordatïma-
nus eius,die qua redemit eos de manu tribulantis, Sicutpofuit tn Ae-
gjptofignafua, érprodtgiafuaincampoTbaneos. Et conuertitin
janguïnemflumina eorum,& imbres eorum ne biberent. Mißt ineos
cynomiam ér cotnediteos, ér ranam ér dijperdidtt eos*» Et dedit a-
rugintfructus eorum',& labor es eorum loeufta. Ec occidit gr,andine
yineas eorum & moros eorufnin pruina. Et tradidit grandmiiu-
menta eorum, &poßeßiones eorum tgni. Mißt in eos iram indigna-
ttonis fua, indignât mem & iram & tribulationem, immißionem
per angelos malos. Viamfecitfemiu trafua,nonpepercita mortea-
nimarum eorum,ér iutnenta eorum in morte conclufit. Et pereußit
omneprimogenitum interraAEgypti,pnmmas omnis labor is eorum
intabernaculis Cham. Etabßulit fuut ouespopulum fuum,&per-
du'xiteostanquamgregemin deferto. Deduxiieosinjpe & non ti-
muerunt, & inimicos eorum operuit mare. Et induxit eos in mon-
temfanftifieationisfua, montemquem acquifiuit dexter a eius. Et
étecit a facie eorumgentes, & forte diuïfit eisterram in faniculo di-
ftributionis. Et habitarefecittn tabernatulis eorum tribus lfrael.
Et tentauerunt & exacerbauerunt Deum excelfum, & teftimonia
eius non eufiodterunt. Etauerteruntfe& nonferuaueruntpaäum,
quemadmodum patres eorum conuerfi fisntin dtcumprauum. In
iram concttauerunt eum in collibhs fuis, & in fculptiltbus fuis ad a-
mulationem i urn prouocauerunt. Audiuit Deus & Jpreuit, & ad
nihïlum redegït valde lfrael. Et repleuit tabernaculumSylo,tabernaculum
fuum vbibabitauitinbominibus. Et tradidit in captiui-
tatem virtutemeorum, &pukhntudmm eorum in manus mimici.
Et conclufit ingladiopopulum fuum, & bareditatem fuam Jpre-
uit. Iuuenes eorum comedit.ignis, & virgines eorum non funt lament
ata. Sucer dot et eorum ingladio ceciderunt, & vïdua eorum no
plorabantur. Et excitatusefi tanquam dormiens dominus,tanquam
potenterapulatus a vino. Et pereußit inimicos fuos inpoßeriora, opprobrium
fempiternum dedit idis. Et repulit tabernaculum lofepb,
<£■ tribum Effrem non elegit. Sed elegit trtbumluda, montem Sion
quedilextt. Etadificauitßcut vnicorntum fanctißcium fuum in terra
quam fundauit in fecula. Et elegit Dauidferuumfuiim,&fuftu-
liteumdegregibusouium: depoßfcetantesdccepiteum. Pafcerela-
cob leruum fuum & lfrael bareditatem fuam. Etpauiteos in inno-
centiacordisfui, & inintelleäibus manuum fuarumdeduxiteos.
C OM MEN T A R I VM. /
QVod promifit deoinfeptuagefimo fexro, hocinfe-
I
aturâ de®,
fed volui),
atem.
Exod. 14,
Manna
quid fie.
'Angfeli
ptugefimo feptimo hominibus tradit : Ibi dixit Deo;
Memor er o ab initio mirabilium tuorum, Hic dicit populo :Lo -
ftendece voluit , ad eprum refeéfcionem redilic per iufti-
tiam, eum qui per iniuftiriam ventres daemanum fagina-
bat. Q ^ n c a funt etiam in corporibus, quae line Iterco-
rcadigeftioneteficiunt, Vteftnuncius bonus, ycelfodot
optimus, vc eft afpeólris mitabilis, vc ett gracia maiorum,
vteft opinio optima, quæ dicitur etiam oûà impinguare.
Hæc ideo diximus, vtoftendamus omnia quae in coelo&
& quæ in terra dune inuilibilia atque vifibilia, & menfu-
ras luas habere,, quia folus Deus immenfus eft : & per
compaginerp fuse qualitatis fubiiftere, quiafolus Deus in- ^bfiftens
corpoveuseft: Sç per aliamfubftantiam viuere, quia folus incotpo-
Deusnuliius eget. Ipfe aùtem omnibus, eft necelfarius, reus» nul-
ipfî nullus. Sed quia nimia gracia piecatis luæ faciuram *iuseSens
fuam in omnibus diligit,dignaturperlegem,per virtutum
iudiçia, per compundipnemcordis, permagnitudineuv
operum hominuin inuicarc hominem. Et ideo non fo-
lum panes angelorufn, led & auium carnes innumerabi-
lium cpnçupifcentibus tribuit etiam ingratis.-, Etneinul-
tüm ingratorum crimen pofteritas non time^et cura adhuc
elcæ eorum erant m ore eorum , ira Dei venir fu-
Amor it
m crcatu
per eos, quia nbn crediderunt mirabilibus eius. Defe^
ceruntinvanitate dies eorum, & anni eorum cum fellir
nacione. Verum quia, vc dixi, tu fi non m.alo coa&us
henefacçre nonvis Cum occideret,inquit, eos quaere-
bant eum, & ponuertentes diluculo veniebant'adeum.,
Tuncrecordatifunc, quia Deus adiutop& protector eo- .
rum eft : Sed dicentcs, inquir, tues Deus nofter, hcîc lôla,
quar propoficiones ab initio , virtuteïs& mirahilia eius aitdigguamemfiiftm?«» cor autem veprum non eracre-
tpuæfecit, vt cognofcat generatio altéra, vt filij nalcen- dura cum eo. Vnde,& dominus dicit : Popttfus, inquic,' Efa. i9.
tes exurgant. Ipfi narrent filijsfuis, vt non confidant in 1 biclabjjsme diligit,cor autem eorum longeéfi ame. Hæc, quare \Matt.is-
mundrlucris, non interreniscupiditatibuslêcuh, fedin I hæc.} Qmia tides non eft habita tçitaajcnïjP eius. Sinefide jR07® - 14’
Deofolo poqant fpem fuam, & non obliuifeantur opera aupem, vc ait ^poftolus, impofiMeefiplacereDeo. Dilcutia- \Heb‘
Dei fui, & mandata eius exquiranr. Vc non fiant lieue j mus„parumper dequo teftamentoagatur. AudiApofto-
patres eorum, genus prauumdcperamarum. Sane genus ) lum -.Hominis, a it, tefiamentum nemo trritum facit, autfuper- 'gaLiordmat
In P faim. Dauidü. ___ 27t
i ordimt. Àbrdbadittum tftHfifemmetuo bareditabo omnesgenr l tusvIbiin virtutibus manifeltacur.ibi paflusTiN mortuus,
tfatt. 2.7*1, m . n 0Wj inquit, dixit infëmimbus, quafi tn multitfed in femme | ibifepultus,ibiexurgensà moïtuistertiadie,ibiafcéditin
t ac.21. 1 ‘ Su A- . . . i n ________ ____ A «...V.i tuo y quod eft Chriflut. Hoc ergo teftamèntum quod.cum i i -c_oeIl:i-s .TIn-c.e. .r.r.a. »m quam tfundauit in feçula,id eft,in Syon,:
Abraham pâtre eorum habuit Deus, dum compieret in fi- I eft,in ecclefia famStorum.Nam ibi elegeratDauid feruu I Ho fuo, tides non eft habita teftamencb eius. Ipfe autem fuum, quando eum,,tulicftcgregib. quium,vt pafteretla^-
eft mifericors,etiam in cruce pôfuus,propicius fit peccatis cob,& Ifrael hæred.itate fuam, quos pafeet vfqj hodie Dei
filiu&line.maliciacordis, &in(enfu manuum fuaruni 1c-
ducec nos. Ide:o enim manus fuas in cruce leuaùir, vt in
gloria manuum fuacumdirigat nos;, quiregnat cum pâtre
6c Ipiritu fanefto in fecula iè.culorum,Amen.
PlalmusAfaph. L X X V I I I .
D E VS venerunt gentes in lureditatem tuam, poüuerurit tem-
plum fault um tuum ,pofuerunt Hterufalem in pomorum cu-
ftodiam. Pofueruntmorticmaferuorum tuorum efeds volatilibus
cceli, carnesftn£lorum tuorum beftijs terra. Ejfüderuntfanguinem
ipforum tanquam aquam in cinuitu Hierufalem , & non erat qui
fepeliret. Eachfumus opprobrium vicinis noftris, fubfannatio &
iüufio ijs qui in cinuitu noftrb funt. Vfqtie quo domine irafeeris in
finem, accendetur velut ignis x.elustuus., Effunde iram tuam in gentes
qua te non nouer unt,& in régna qua nomen tuum noninuoca-
uerunt. Quia comederunt lacob, & locum eius defolauer unt. Ne
memineris tniquitatum noftrarum antiquarum,cito anticipent nos
mifericordia tua, quiapauperesfaétifumus minis. Adiuua nos Deus
falutaris nofter, & proptergloriam nom mis tui libéra nos, &propi-
ciusefto peccatis noftris propter nomen tuum. Nefortedicantingen-
tibus, vbt eft Deus eorum, & mnotefeantin natiombus coram oculis
j noftris. Vltiofanguinisferuorutiituorum quieffufuseft, introeat
in conjpe£tu tuo gemitus compeditorum. Secundum magni-
tudinem brachij tut pofiidefilios mortificatorum. Et redde vicinis
noftris feptuplum inJinu eorum, imfroperium ipforum quod ex-
probrduerunt tibidomine. Nos autempopulus tuus & ouespafeua
tua, confitebimur ttbi mfeculum. îngeneratione & generationem
annunctabimus laudem tuam.
C O M M E N T A R I V M.
SEptuagelîmus & odauus plalmus apicem ancecelfo-
risfui lecucus, lamentumlimulDeo cumoratione ef-
fundic. Cuius hiftoriaprætetiramçædem Philiftinorum
explanat, propbetiamfuturam Nàbuchbdonoforiscom
memorat moralis noftri huius fpitiralis prælij. Vt(yere?di
cendumelt,ploratveni lie gentes in hæreditatcm Ë»ei. Et
liber Regum primus de Salem, & area teftamenti memorat.
Et Hiereroias de Hiefùfalem 6c de templo.fi prophe-
tico modo hunc pfalmumquæris explanat. Nos veroqui
Hierufalem noftram animam dicimus,fi tamen tex pacifi-
linqiiit K orum ? Si cum polfet-non difperdidic eos, ira vc rogarec
P«catoJ pacremfuum , vt&ipféindulgereceis. Quja rdcordatus
undantia" eft,quod carofunt,nihilinfpiritufapientes,& fpiritusel-
bono^um fenteuntes, & non reuertentes. Ideo læpe dominus pecbóe
catoribusinhoemundo lætitiara & abundantiam'& potentiam
vlurpatam relinqùit, quia feit quæ pafluri funt in
gehennæincendio, 6c eondolenseis,auettic inhoclècu-
ld iram luam ab eis. Höc confiderans, quod euntes ibunt
în intéritum æterni incendij, 6c vitra non redeuntv Quo-
.tiens,inquit, eiacerbaùerunteumin deferto, nonrecor-
dantes dierh qua lîberauit eos dominus de manu tribulantis
, & inimicos eorum prius decem plagis pereuffit,
pofteaetiam in mari roerfit,ip(os autem eduxit tanquam
pâftor ouesin deferto, & induxit in montes làmftificatio-
nis fuæ, 6c eiecità facie eorum genres. Et poft omnia,
quid fecerunt ? Aiiercerunt fe, inquit, & non obferuaue-
‘ rime padum ficut patres eorum, itaetiam vt in fculptim
___ libus fuis æmularentur eum: Propter hoc,inquit, repu-
Ophni & ]|C tabernaculumSylon. Facit lçeus contra hæreticos qui
Iphinecs. jjeuneR pro duorumpeccatis filiorum Heli, Deusiuftus
omnem Ilrael populum tradidit Philiftæis , Spiritus ve-
‘ Reï +‘ rp fantftus detegens crimen vniuerfi populi dicit ; Quod
àüèrterunt fe à D eo, 6c non obferuauerint præcepta eius,
j ficut & patreseorum ; -Ideo, inquit, admhilum redegit
nimis Ifrael f 6c ideo repulit tabernaculum Sylon, ideo
conuertitin captiuitatemvirtutem ipforum. Et pulchri-
rudinem eorum , id eft, arcam teftamenti domini tradidit
in manus mimici. Conclufit in gladio populum fuum.de
hæreditatem fuam Ipreuic,itave 6c facerdoteseorum gla-
dio caderenc, iuuencs ignis comederec, virgincs fine la-
mento périrent, viduæfinepl'ôrantibusinterirent. Veni-
mus n une ad locum, qui nos ab hiftoria ad myfticum 6c
moralerhaudifumimpellat.Excitatus eft,inquir,tanquam
dormiens dominus. Quotiefcunque ergo captiuitas line
quandiu carnalis, tiue fpiritalis venit,feiamusdormiredominum,
Idörffure & tam^ d o rm i t , quandiuinueniantur idonci, quiaufi
j fint excitare eum. Hocnamque eft quod finxit dominus
I nofter lE S V s CHRiSTV-sInnauidum ttansfretatet : nimia
I & incomparabili tempeftate nauis in qua état cumdifci-
i pulisfuis, agebatur, ira vt nihil fupereftèc, nifivc merge-
renturin Huctibus. Accedentes difeipuliaddormientem
dominum ÿ clamore eum nimio excitant dicentes. Prace-
.............9__________________ ____ eus requiefeie in ea, hæc quando per confenfu m-fuum, .&
ptorperimus. Ilie autenvfurgens imperauic venus, 6c qme- propter negligentiam fuam,dum non repugnando fupe-
uerantÀrndæ&tranquillatæ funt. Non ergo ideo dor- ratur, ac dum peccandoDeoab eius offenlïone difcelïè-
mit dominus, vt lomno teneatur. Semper vigilac, 6c nun- rit,veniunt ad earn gentes. Ad earn y tique quam in hære-
quam dormiet omnino, neque dormitabit. Sed quando ditatefuapolfidec Chriftus.v. & pollüunt templum fan-
einos filentiumfacimus taie, quale qui dicat: Sicvosiile- aura eius, fan&umfadum in baptifmo corpuseius. Po-’
tis, ficutlbletfieri filentium patrifamilias,vtquicfcatecce ; nuntHierufalem, velutipoiporum euftodiam. Itadefer-
qitiefco,eccefileo,ecce dormio, nonorationum gemici- . tam faciunt earn, vt putesillam ciuitatem magnamin vi-
buspulfor,nonpfalmorumvocibus inquietor , necalïi- i lemcafulamhotculani conuerfam.,Poluerunc morticina
duisdeprecationibus excitor, grandi hoc veftro filetuio | feruornm tuorum efeas volatilibuscceli. Hoc loco yola-
egodo(tnio,&me dormiente venirfuper vos auc fpirfta- tiliafpiricusimmundinominantur, de quibus dicit Apo-
lis', vtdixi/aiîr carnalis tempeftas* qua compulfi ad regem ftolus: Spiritus aeris huius. Ipfi velue volucres comedunt
confugiatis, vc eius vigilijs liberemini, cuius fomno capi- : per luxuriam carnes fan&orum tuorum. Comedunt fi-
înini. Denique excitatus piecibus fanclorum , audite ! mulbeftiæterræ, fîefFücieirincfanguinemeorttm, yeluta-
quid feceric ; Perculfiti inquit, omnes inimicos in lècreco j quam circa ipfam Hierufalem. Et non fuerit qui leppliat.
Deus cx-
citatut -
fieri buV ;
fauctoru.
D
Hiernfalé
noftra ai-
□imadinatiumeorum.
Tanxaque murium copia extitic, vtnul-
lus eorum eflèt cuius anus non àmuribus roderetur, ita vt
ficutdicic liber primus regnorum , exirent prominentes
extales eorum. Hoc ergo eft quod ait nunc in ifto plàl-
mo,excitatum dominum pereuftifte inimicos in pofterio-
ra. Opprobrium, inquit, iempiternum dedit illis, 5c re-
| pulit tabernaculum Iofèph, in regno Saulis. Duæiftætri-
| bus tenebant imperium,Iofèph fcilicet & Beniamin. Vn-
Inmontc, de adiecit, tribum Effrem non elegit, vc fubaudiatur ad
przçlara j regnum, fed elegit tribum Iuda ad regnum, quod licetin
geffi?UC tuncpaâum f it , in Chrifto completum eft. In
Chriftus J monteSyonquem elegit, in quo ædificauic ficuc vincor-
3flj Inisfanôfcuariumfuum,ibinacus,ibibaptizacus, ibitentadum
nemo eft qui exemplo vitæ ab interim mortis ab-
feondat. Tuncefficimur in derifu omnibus dæmonijs,
qui ideo vicini noftri 5c inimici dicuntur , quia nec vno
quidé pundo ab inimicitijs.iuxta nos pofici non recedunt.
Ad hæc rogadus Dominus,vteffundac fuper eosira fuam.
Quia ipfa funt régna quæ nomen eius non inuocapc , led
comedunt quotidie Iacob,ôc locum çius,quoderat orna-
tum morib.ineremumconuertunt.Eueniunt nobis hæc fi
memor fit Dominusiniquicacum noftrarum,vtinara anti-
quarum 6c non nouarü. Sed quia remedium vulneratis eft
neceffariü.citô nos anticipet mifericordiæ tuæ Deus.Quia
pauperes fa&i fumus nimis, perdidimusaurum pudidtiæ,
argentum bonæconlcienciæ. Nofipfipræda hoftiurri faéti
Epbef.6.
ncs ne v-
no pu ut o
à no bis recédant.
Remediû
eft vulne