FaufiiEpifeopi, - '
erat,pcccarorum excrcfcéntium r feeutadamnatio. Quomodq dicisquodadfumaturvnus aaghitudinb» âagcllis
8c alius relipquatur? Vide quentiadmodum excepta iufti
Familia, totus orbis cogen teiniquitate deletur. lUud ergo
quod afl’eris fpeciale decretum, excluditurper gene-
rale iudicium.Ec qui pro improbicate damnatur,b6num
facercpocuifleconuincituri.
Deeo quod tiatura legem inprimo bomine afferunt intense,
necpcrpojler os viguijfe, vfque
I adSaluatorisaduen-
C A P V T vm.
SE d dicis natuiralia bona com'mernoranda non efte.
quia ante adiJc tufiri Chri’fti ncquaquam gehtes ad fa-
httem pertinuifle nianifefturii éft. Qùi nathram in bonis
debitis locum faciant, 8c extendi in fc man urn affli dio-
nis,e3ctrem£ccônlummatæ iniquitatis mole compellat.
Vbi expc£tator multiplicàtio peccatorum, prauitas at-
guitürvolüntàtum.Qujgcnciliabfollitoà legeprçcepti,
impotiitprô æquicàre fententiam, legèra naturæ àrguit
fuiflë calcatam : fimulquelonganimitasfuftinentix, m-
ft i t i am pr obà t u r manifeftare aamnantis. Nemo^enim
moram ex modela tione præmittit.qui ex prædeftipatio-
ne püniredifponit.Nûwr/«»; (in< \u it)im p le ta fu n tp e c c a ta A -
morrh&orum. Dum in plenitudine peccatorum comme-*
moraturperditionis caufà , a nie mir præfixæ neceffita-
tis inuidra. Diuinæ hoc loco patientiæ agnolce vir-
tutem» Liberândus, & fubuerfurus impias genres, po-
puluslfraël intermtin ferui tute retinetur,donec iniquités
gentium cjompleatur. Tamdiu vltionem after tira iu~
dicij,quâm diu crefcatin cumulum menfura pcccati. Y t
H cofiéürrênte fibi bpftiVtte j & feueritac;ç/ubÿno eodemfuisnegatprædicari
debere, nefeit profedo ipfüm nàtu-1 que cemporëdiincabfblucib filij,iude contricio exercca-
Tæautho.réme'ftequigratiæcft. Hocquiimptodehtilfi- turi‘m :m 1i:c i:.
' fnfè negat,negar naturæ bortum extra Dei opificium | 8c
; ;‘ttut nümen quodeffe àrbitracuràut Fatum. CùmVçrb
Contra hocquod dictait, quia ante gratia témpùs àgni-
l 'jpïefit conditor quireparàtoV, ynüsidcibquéin vtiiblr
tio vniusDéïgentibus conceffa non
!'que operisprjecbniocelebratur.lurè itaqüe vtriufque rci
Jkerih
munus afterp'^ quia nie fçip illi debëre quod natus fùm,
| cui debeo qliôd rchatus fum. Et propterea non ideo në-l
C A ft V T I X .
j éabocônditorisdonàquia perdiai , fedpribra ideoffe- !
j-quehtibus non éxæquabô,; quia multiplicircr in melius T N grandi profandbignoranticèVolutantur , qui di-
! repara ta. lîliccpi. Extollam bénéficia creantisjfèd in ifft- Acunt, quod vnius Dci hotitiam habere non pocuerint
] Vnënfum præferam redimenCis.Ntchoc qùidem v'ide'bor' gehtes ^ntè Sàlüatoris jdüentum, cùm Apoftolus affe-
incautus,ftprofitcar,quodaliqùqticsin difpofitiôhibus ratftCtoremmùndiperfaétoræ fuæ magnificenciampo-
■■ hofttis,non quidem invitæ noftræprimordijs, féddum- ruiiïecoghôTci,itadicèhd6 : QuodnocumeftDei, ma-
tàxat in medijs,gratias fpeciaïes & ex accedcnti largitate iiifcftùm éft in illis : Inuifil/ilia mm eine à creatura mundiper
vcniëhteSjVoluntaS noftra,Deo ira o r d i n a n t e, p r .x c e d à t. éà qu'afacia funiinteüefta confyicitintur, femptterna quo que vir-
• Vtrum ica fit, Fiera interroge mus cloquia. Legimus in . tOs dits & dr.ùnitas, vtfunt'incxcufabiles. Qûpmodo tuex-
jEuangeliodièentemDomfnumî JQidtibivùfaciam'! 8c CuiabiieVdicis,eo qviôdalienifuerintâéæleftibusdonis,
iutmmVisfierifdnusl Vidès qùia Höh tribuitur mu.nüs (a - quös Deus ex hoc inexcui^biles proteftatùr, quod ahiift
1 dutis,niirprius interrogatorde/Merium voluntatis. Séd probancuracceptis , & bpificis rublimitatécn finè diffi-
'8c cum veniturad baptifmum,prius acçbdeitt'is'Voluntas cultàte leite potuiftentjii bptis’interrogairent. Longé eft
'inquhitutjVrregenerantis'^ïâtia fubfequarur. É tihceh- hoc ab omnittatiöne atque pietate, vt homo ad cogno-
turioneCornelio5quiapræcedicvoluntasgraciam,ideo icendumDeum nuper piicccurciuditus, cui vniuerius
•præueriit & gratia regenerationem/Nihil hic, vt opinor, âb.exordio rerum ceftis eft mahdus, •& ideo impadem c-
redolctpræmmptionis, cùm&hefcipfumincçflâDiliter piftölä d i 'd t Cut#enitttgentuqualegémmrtbabenpytUtturali-
; aftèram,qtïodD'ecriplam debcamvoluntat'em, prâîlèr- terqualegisfuntfacïunt. 'Nonergbreçénci magifterioad
rtimcum iii omnibus cius motib. adqpus gratiæ reféram, comprehendendarn legem Dei crcdatur imbutûs , qui
vél inchoatioriis initia,vel confummationis extrema. A- id,quod naturaliter haberinprimi vtique hominis con-*
'bjràhaln qtioque ex mediagentilitatèprogrediens , nôn ditipneperçepit. ImmUtauetunt, 'inqüitApôftolus, ^/«-
folnmcûmomriiFamiliaFuaadlalutcm vocatur, (è'd et- 'rwtrinforraptMit-Dei^hßmilitüdihmtniaginü,&volucrum,
iäfftpater multaruingentium teftimonioipfius Veritatis éf- & quadrupeduAi,&ferpentiton.Dum imprudensabieéta&
ficitur.DeDeibonitateeil:quod vocafur,depropriavo- -indignaveneraeut, debuiftcieomnimodiscultum di-
luntatequödprpmpnisobicquitur. lob quö que fine a- ' gnio.ribiis profitecûr. Dümque lignum adôrat, &lapi-
! nimi libertateincumbentiin fe’hofti tton potuiflètobii- dem ,. in protnptu habuitvt iaperetadorareterreftrium
öftere , ied iungitmagnitaterh cordis cum auxilio prête- j 8c ccelcftiumconditorem. Nam dum homocolcndum
- tftoris.Acfieiuftitiaremuherahtis,deubtionempiignan-j ellealiquidprobat,ipfeihtelïedtos cplcndi crimen con-
tis dftendit.In Fpiriralibcllq, itaàd hominislaboremvi- ditpri&oftcndit. Qupmodpenimreligiohis habuitfen-
D
‘iieb.li.
detur-.pertihere conlîidus/iCutadDeum refernir euen-
'tus. Amicos quoqtie lob ex gentibus venifte nondü pro-
1 mulgatæ legis oftendit , &'dum pro eifderri lob prçeci-
piente Domino Fupplicafle, &exaudituseftemenTora-
•îur,hisquoqueadhucingcntilitateviucntibus,fàlusin-
! dubitata eonfertur. -Raab quoque in tantum nationis
géntilitiæ fiiitjVt ex gentibus congregandæ typum præ-
i lérterEcclefiæ. Hæc ctiam in falutem cùmorani domo
j Tua fide opérante lüfcipitur. De qua legimüs : Fide Rahab
'mentrixnonpeiïjtcum incredülis. Vnde hre extra legem pp-
fitï accuranturincredulhnifi.qüia legem naturç,cui fides
iundaeftjferüàre noluerunt ? Vnde obijcitùrincreduli-
• tas,nifî quia inpromjptufuitcredendi facultas ? Liberi
itaquearbitrij ratio facit,vt remuneretur eredens damrtétürincredulus.
Legimus in librb-Genefeos : Nondüm
'tninr compléta funtpeccata Amorrhaorum : prædicitDomi-
‘nilsftHosIfraël in terraÆgypti humiliandos,atqueinde.
ad perdendas impias nationés, & përeipiendas promit •
fas iedes ih ligni's & nîiraeuhs educertdos, fed hbcprius
•fteri non polie teftatuf , quàm gentes quàs eis traditurus
fum?Inuenifletabl'que dubio Deum,liinquirendi appo-
nerevpluiffet aftedum,dicente Domino: Quarite&in-
uenietis. * 'Güm enintifiens 'Humanaad vidertdum oculos.
aperueritjftatim Fe defidcrantFquarfttaluxingent. Iddo-
que lex intus ihferta döcuit venerationem,{ea negligentia
8c contumacia inueiiire nop 'ineruitveritaccfn._ Et
propterea dum l'e morturs fimu}achnst!& figuris inlenfir
bilibüs figmentumecE'lefteprbfternitjiniqriam, nonlb-
lüm fadori,Fcd 8c in Fe tadurce fuce intulit,,& erabhfeen-
diSiemetipfiinT contumelijs,proprix immemorgeneror
litatis affccit, atque ex errore ip'Fo peenam recepit erro-
riSjlicut äit Apoftolus: Etmercedem quam op'ortuit errorisfui
infemetipfisrecipicntesJEtficut nofiprobauerunt Detttn haberein
hotitram, tradidit eos Deus in repi-obum fenfuni. Hicrebellis
lCnrüslponteeorruptus,npn violenterablatoseft. Sicut
(inquit Jnon probaueruntDeum habere in notitiam , trädtdit
eosDeus irtreprobumfenfuM. ‘Qüi pracäufis prsecedenti-
bus derclrrrquiturjnpnbto’premitur, fediüdiciorepro-t
batur.Qupd li reqtiiras,vTldp-indodisnarionibus,inillä
ingenitaleritatcpeccatumpVrideniliper animimotum
. .....__ _ . ’ mentif-^
Dcitbérb ar b, t r . Ü b . 71.
mcntilqtteconFehfum | Dénique pëcùdèsôc.brutaani-
mancia dipeccatp omnimodis libéra huu,quia dilcrctio-
nisneFda, &rationisigharaFünf. Tüdererrorcnvpecu-
de,hominem facis. -Cur cnim elrelihqhis pecCatüm,cui
tölfts arbituilim | autltsum Fubdis peccaco, höU priuare
iudicio. Non ergo*h?öhthituriniqiutais libi,;hbuit qffid
in occultp homini detlerit cognitoroctolföruib. Et ideö
eu prçfatQNabuchpdonoFor regi?Danicl vim lomnij re-
,uclalle,t>'Deü fë nô ignijrare quâlîbetprofàti9 oft<?dit,irà
diçcns: V èreDeus vejlcr Deusdeàru ejl,& Dohinus. regu.Scd &
| ® B q u i s i t a . d c ’Deô.Fcnrire&éloquidpeuit, nilivis
tationii &lcgis ,,.:jçùm Daniel Dcuni conuerfiohc polie
placariëdbtuit? Vnde fùitqùpd Deum çum cônditionc
P .......- - ________H J _________ 'cpgnbuitifaFéj. N o i ife n ïm 'n S h g h a ü l^ d u ita s Io næ c ru -
qUandoab co quüqùë pro malo opéré eprripitur & ’coh- | ditione re|ipult ; nec eius monitis intellcrdum petendæ
tiemnatur, bonum lacerepôtuillèçpnü'ii^t'ur.' Magna [ Falutisaçèëpit, nccdbcuitpopulumPropheta, redrer-
eft ergb-yis ànirni in vtramquepartem | | | | | &: fuperho-' i ruit:necm1ieriçQi;diam prbmili.p, féd immutabilem fè fi-1
neftatem-Fundatur j &âiper rhhbneftate^cQnfunditur. j tenÿaixi niiheiauit,& tamenvrbs illaFficuçfcriptumeftJ
E c ided dici tur pprP rpp hétarn IpMpebtatm^t^ogantfi- j" contrafrein injpètii credidit, atq; ipfa fibimet remedia quo-
lioshominum,Dominminterrogatiuftum&impiuf-^à^ | damnrbdp inter'dida promi% multum pladtura Deo,
iudicisiiatusintcrrqtTat dcpcecato , fif|æ âëfinitiôiVs 6tiamîipi?brhiftÀ quienflet. ' Quæ quid:em remedia, ifteo
'• * •• • » ,|ntérdü aîDonitob rupprimuntûr,vt violentiusîiCquifita
eft quod dclinquo. - Itaque qui^inxit .%gill.ath^6t'd^
hominuritjvias hominuth & emhtita conkiontiarpm f c ,
Icmèntur., Sinaulqueinterpofita bbtinendi.diffieultate,
eretus difcuflbr intenogat. Sed lite &iple difcutias , fi
dummunificcntiaabfcohditur,fidèsprobatur, ëxercé-
qjuando in liniftram declinare yoluifti;.»- 'bonne' ttcpijia
:tiirâinbitiis,manifeftatiu'affèdUs,'totumque hocin homme
cpnFcie.ncianc pecGaresadmonuic? -Honne ce velut-cen-
igriis interior | Deb infitus ; 8c ab homine ëum Dci
Fpr occultusjtriftis cp.gitatib caiftigauic ? Ac lie homines
gracia hurrîtus pperatur. Oftendit. itaque gêné ilia ■> ca
feipfos latere non pollbn't, tefiiinomum redd'enteillis.con-
quæfaluti hojninis compecunt,iplaprdihatione faduræ
]fcienti'a,& interft Cogitatipniljusibicufantibm, aut ctiam defen^
Deurri intra hortïinem collocalïè,&antô munera redëm-
dentibus. Inter Haecfi req,uiras-vbilit libertas arbitrij pofi<:
ptoriS , ci rca ra 11 o n abi lem creaturam lempcr authoris
ta,vbi fit ypluntai hominis conftituta, vbi nili in in-;;, dbna vigtiille. ,A epridiepre quidem fumraopraelcfta per
teilcdti, inratione,atque Fapiencia ? QucecunSitafint, ' naturam,Fedcpbfirmandapcrgraciam. Pergratiam,in-
priusneceftefiabebishoriiininegarefapientiam, aufer- quam,incuiustempprepr^tfericotumF^seratconrum-
rerationem , vta'dimerc liberam valeas voluntateip. ';, ma\idaFcecuIbruiT), quia nihil ad perfedum addiixit lex
Qiumobrem fi^quahdo delidum aliqfiod anima‘ intra yeUftera;,vcl;natura;. Ninitlitis ergo eaidenter manife-
domicilium linim captiua meditacur, ceclamant ei cogi- ftataeft dome mice ,8c bonitatis plena Vox Domini ita . ...
tationumFecreta, interdicunteiinxi^nlccuS ofticiaFua, 'dicenfis i Repekeloquaradgentem&fegnumrvteueUm,& 7her.it.
Fed vires lubcrahitreFiftcndiconFuetiidopeccandi.' Sed ‘ dejiruam,&eraduem. SigensilUpmitentiamegfytpr.opeccato
rcuoluis,& dicis quod mall, & qui ad perditionem tra- ’-fto,&'egopoefpitetftiimagamfitpernialo quodlocum fumvtfa-
huhtuivftonacceperintarbitrij libertacem. Primutqlci- Ceremeu Optatiudexrailericorscfieleftisdecreta confilij
re debemus,quia iibertasarbitrij,duplici miniifterip pr^- pid immutare mendacio, fi reus medicinam feftinet ad-
dita eft '-nime dcfojtalutcni -y nunc ad «perditiohera fut •• hibere peccaco,inhitus homini pondiis darnhationisim-
prompta eft. Sed opponis, quod voluntacis libertas lo- pome, qui remcdmmktisfiidionisoftendic, & FeduLx .
lisliberandis eoropetac , 8c in rcdcmptiorhs bcncficio obicqutiun Fetuitutis expechit. Ecideo pcrfedaillapto-.
conftitutis. Non ita eft. Liberatioad donum gracite,& uidcntia,qu*in hocfieculp virtutum execcitijsdeleda-
ad propofitum conlencientis percinec vita:: libertas ve- tur,ordmatifimuirn & Fapiencia Fua digniftimum iudica-
ro arbitnj non eft res accedcncis nnimhccntoc , ledna- uic, vc homme-n condicumad facia: imaginis dignita-
funx.Qiuerentibusiliam,vei cnbuitnr,.vel confetuatur, „ tern,hiepnusagonibris & condicionibus explotatet, il-
eciani nonrequuentibus ifta confcrcnr. Illarenafccnti- lie verb donis & tettibutionibus adimpleret: vc cum fa-
bus mi’niftratur,ifta haFeentibus. Libertas ad Iblam Dei rnulus exhibuiflet in labore obedientiam,^ Dominus o-
pertinet operationcm, libetacio 8c ad lubdici hominis ftendetec inlemuneratione iufticiam: vt cuminfirmitaS
Feruitucem. Ilia b'oms,cohfirrhatajifta& malisirilitaeft/ .humana obtultirethumilemdeuotionem, ineffabilem
Ilia adquilitis A ' perieuerantibus competit, ifta & pet- ’ diuinapocentiaexerceretlargitatem. Iugiter ergo labo-
dicis fuppedt. ilia condentis, ifta Si obedientis eft. Ilia ; randtim , fed a gratia non reccdendum, &dicendnm:
potentue, iftaeifc mile-ncorditei Ilia originis 8c generis, ! Dens in adiutormpmeum intende. Ip fum ergo adiutorij vo- ^
^ftaeft mutt'eiis&virtutis. / ; ’ . cabulum,laborantis requiritofficium. Adiutorij itaque
ter moduos in dicat,dperantem & cooperantem, pgten-
tem & promittencem, pulFantcm & aperientem, ^u*-
rentem pariter&retribuentem.HocFolum noftrum eft,
vt qui profragilitate idoriei nortlumiis, laltem qu*ren-
di •& pullandi impoxtuoitate jilaceamus. Vbi brit Fe-
dulitas mifcrentis Dei,fi cpm perrona nihil mcreatur in-
'.digrti, 8c ad ho.c defideria accedant ociofi? Etidbo nifi .
obFequendi ftudiuip ob;edientiaindefelIapr«tulerit,lo*-
eum remanendi iuftitianon habebit. Et propterea Fer-
rao diuinus in fpc laboris Fui pofitum deferibit agricb- H
lam ,ita cfice n'sVEcce agriedta |xpeftat pretip [urn ttsr.ru fiuttum, laeob.j»
vtrecipiattemporiuum,&ferotinum. Quid eftte’rriporiuum?
■ quidFerotinum?TerhpOriuifru6tosFunt,quosftipendijs
militias pirtelbhtis adquiritnus. S.ero.cini Funt,qUos poll e- >
m^ritatoferuitute in ulius lecnii retxibutiohe'capiemus.
Tempqriui fimt fidVl atque lynceritas, ebrdis beneuo-
lentia?corponstempeiantia,c.on,tempcusmali, ^6pep-
tus.bbnijCra.nqhilhtaVmahFuetudrnis , puritascaftitatis'.
Serotiniftrubtiii Fupt, adquifitio'ferunvnnmb’rtalium,
If£ereditasB<»leftfum,pr6prietas'£eternQmm^De quibus | ,
dicitur:lfof oculutviditd^^urbukdmi.i nec inporhpmiiiiia- i.Cor. zi
^endit^uapraparauitliekbbquidtligunttduin; Dequibus!'
per Apoftolos 8c Marxyres(ftwturr Nonfuntcondtgna pdf-^om.j.
fiones hUiustempdris,adfkur4i}iglortam.,qtM reuelafaturty no- "
b ti$ cm $6yi)ii itaqft^ hu^us in virtutiBus fiint, lerbeinr
. i n r e n ^ h e t a t - i q n e '• 'Tcmpotiui,§ in t , quoshic
r . v ,X-x j .. ... ... : qperar;
Gentes.pcum naturaliterfapuijfe.
, , | ' C A ;P V T X.‘ -
P LenuSSpititu lanbboPtophctaDaniel, Fciens Dcum'
in lenfii hominis appecitum bpni maliye poFuifie, ita
.NabuchbdonoFbr alloquiturdicens viQtiamobrem conji-*
Hum meumplaceat tibio rex, &petcata tua eleemqjjnis redime,
0?' iniquitcites tutu ini fcraticnibuspaupcrtnii. Ftpeccat.-^inquit,
tuaeleemofyniiredime. Piatoxurn viderinon poteft, quic-
quid redimi poteft. A lahitate itaque non excludicur, cni
/emedium ^erfiiadetor. Simulque ei arbitrium ryon ner
gacurjcuius cpnlenfus exigitur.- Libcri animi ofttc'ium
nohamifit, epui probaturluFcipere potuille conlilium.
A falute(alitmfs nbn inuenitut; cui materiaIdlutis itige*-
ritulv Ecciii offert Propheta compatandx indulgentias
bccafionem,ihefte ei Voluntatisallerit potcltaccm. Sed
8c hq^qubd'Bal^largen^lis arguittir,, diqente Prop he-—
‘ta : LaudajU deoi argenteos aureos ,&iigneq$i& laftdeo&,&
tieum in cuius mdnuflatiis tutis efi| nMUuddflif _ Vide^ quia-
hie alicnigcnaDetim 8c leirepbcuit .& laudare , Fcd no-
Itiit ? In die Homini incellebtum Dei packer & cui turn,
fdeoProphetdmemorauitj'quialegem.hatura: indilctcte
fhcXa omnishbihinis Fen Fum #gbrb^ogfio^.E.t^>pcbx^'.
Rtbliotbi VctjPjtr. T om :$ .fa g ÿ