incipitur fides, & in ipfo, Sc ab illo petficitur, atque com-
plc&ituripfafides. ; Ideoque funt omnes eledi in ipfo
fundatijipfè, enim dixit,pro co quod eft iriipfo s angula-
risenim dicitur , quia fieut lapis angularisdups parietes
iungit j ita;Chriftus duos populos in vnitate fidei fuæcon-
iungendo continet » in quo Ghrifto omrits adificatto Eccle-
(ix confirufta&cx dificata ere feit in templum fanétum in Domino
|dum quotidieex.omnibusgentibus ad fidem Chrifti
veniunt fideles crefcit ipfà ecclefia quæ eft tenipluffi
Chrifti, fieut idem Apoftolus alibi dicit, Templum Dei fan-
ftumeft, quodeftisvos. Licet enim Deus omnipotenspef
diuinitatis potentiam vbique fit , tarnen aliter habitat in
eleâbis,aliter in reprobis, in quo Chrifto, ideftjin cuius fi-
j de &vosco£dificaniintmltabitactütm Dei, vc fitis templum
Nuncautemin Chriftoïefu , idcff, per Chriftum Iefumfhie
in fide Chrifti lefu vos gentiles, qu'reratisaliquando longe |
fubaudi a Deo,non loco , fed merito falti eftis propt, non
loco fed merito in fanguine Chrifti, hóe e ft, in fide paffio-
nis Chrifti:ip/ê Chnftyscjl-pax , id eft, reconciliatio nofira,
qui hbs reconciliauitDeo Patri per fanguinein paffiönis
fuae>& qui vtraqueftubaudi generahominum Iuda;orura
falie«*,t,avcgentium‘/<:«ii vnum , fuba'udiouile, &vnum
corpus in vnicate Ecclefiae & fidei, fieut ipiê promifitin
Euangelia|^^efdbqbiehs,vw<»« puilt & vnus Paftor,Etfol-
uens, id eft , defirue.ns,& euacuans i n carne fua, id éft, ih
paffione fua mediumparietem macerta, hoeeft' * immicuias,
fubaudi quteerant inter duos populos , legem mandaióruth
deernis euacuans,ideft, in prjeceptis Sc ftaturis Euangeli)
euacuans legem, vt duosfubaiïdi populos condat uue aedi- Dei viui, crefcendo de virtute in virtutem. Ét hoc agit in
ficec, in femetipfo, id éft, in vnitàte fideifuæ. Medium pa- Spiritufantto, id eft, per gratiam fpiritus fan&i.
rietem appellat in hoe loco p^aecepta legalia, circumei-
fipnem fciiïcët ,obreruatipnem fabbatorum, feftiuitatem
neorneniatum, Sc facrificioram, quæ diuidcbantduos
populos ludæos & gentiles, yeluti paries diuidit ac fepa-
rat duos homines , flue d was res. Erquod dixit parie-
tero hóe expofuit cum dixit,in*micitias,& legen) manda-
torum. Quia propter legem & obferuanciam eius erant
inimicitiæ , Sc cpntentiones inter illös duos populos,
quoniam liidaei depiitabant gentiles quafi immundos.
Sed ilium parietem riue inimicitiàin vel legem mandato-
rum deftruxit ipfe in paffione fua quando pro omnibus
eftimmolatus ,fic vpcansgentiles ad fidem, & redimens
veluciludæos, & inl'uper in decretis Euangeli) euacuauit
legem ih myfterijs, .quia non praecipjtneque Iudæo ne-
que gentili offerre facrificiutn, ôc circrimcidi/ poftquam
ipi'èpafluseft, quipraefigurabaturin illis facrificijs ,in V-
num nouum hominem, id eft, in le ipfo faciens pacem. Quo-
modo fa&us eft ipfe nouus homo ? in hoc quod natus eft
ex virginéfine f'emine virili, & conuerfàtUs eftiormundo
finepeccato,quod nemonecanteanecpofteafecit 9\.&
reconcÜiet Deo Patri ambos populos per crucem, hoceft per
paffionem crucisfusemvno corpdre , ideft,invnàeccleiia,
m vna fide, in vna focietate,velm vno corpore , vt oro-
nes ex ludaèis & gentilibuscredentes. vnum corpus cius
fint, interfi £/ew,dcftruens vel euacuans, inimicitias infemet-
ipfo ,,quam inimijeitiamdeftruxit ïillam quæ état inter Iu-
dæos&gentilesproptercircumcifionem, &fàctificiale-
gâhatuno in femetipfÀ euacuauit , quando paffionem
fuftinendo , quæ étant ih myfterijs impleuit in veritate,
& poftmodumhop præcepit ea pbfetuare i Etveniensin
i.Ctr. 3.171
C AP VT IIL
Paulus docuit hoc myftèrium, Prophetis & Apoftolis re-
uelatum, qfiod Gentes efïènt per Chriftum participes
promilfionum D e 1 : quem orat v.t fpiritu
eorroborentur, & in charitate radicati, ad plenum
- in diuinis myfterijsedoceantur.
HV'tus reigratia, ego Paukts viniïus Chrißi Iefit, pro Vobis
Gentibus, f fit amen audiftisdijpenfationemgratia Dei, qua.
data efi mihi in vobis : f quoniam fecundum reuelationem netum
mihifaäum eft facramentum fieutfuprqfcripfiin breui; t P*out
potefiislegentes intelligereprudentiammeam inmyftem Chrifti:
f quodalijsgenerationibus non eft agnitUmfilijs hominum , ftcuti
nuncreuelqturn eft fanäis Apoftolis eins , &Prophetis in Spiritu.
f Gentes ejfecoharedes, & concorporales, & cómparticipespro-
mißionisetusin Chrißo lefuper Euahgelium Cuius fa ftus fumf . 7 *
tninifter, fecundum donum gratia oei ,qua data eft mihi * fecun-
dum operationemv 'ptutiseius- ,f * Mihi omnium fan ftorummi- , l9‘ g
riirito data eft gratia hoc. In Gentibus Euangelizate inueftigabir # l(for,
les diuitias chrifti èrittuminare omnes, qua fit diftenfatiofa- b
cramenti abfeonditi a facitlisin Deo ? qui omnia creaititf: f W in-
notefcatprincipatibus & poteftdttbus in cceleßtiuis per Eiclefitim,
multiformisfapientiaDei, f fecundum prafinitionem fatulorum,
quamfecit in Ghriftolefu Domino.noftro: j* In qudbabemusfidttmundun>
perinearnationis myfterium , EuangeH^auit per dam ,& auefiuwineonfidentiaperfidemeitts. j - Propter quod
A ngelos & per Apbftolos pacem ^otisgenfilibus, qui longe \ Petotle deficiatisin tnbulatioriibus meispro vobis ; qua eft gloria ve-
fuifiisiDeo, nonloco} {eftmettw,&pacem ij$3 id eft ,.lu- ftra’ f f :Humreigratiaßeäogenua meqad Pqtrem Domini no-
dæis quittant propt per cognitionem eius , quam habe- ftfity* Chrifti,fex quo omnis pater nit asin c(elis& in terra no-
bant,^«w per tpfum Chriftumhabtmusambo, popiili,« ceft, niinatur^ vtdet vobifftecundum diuitias gloria fua , vmutecor-
fum ad Pattern invifr Spiritu, fubaudi confiftentes% vel re-
natiper Chriftum âcçédimus ad Deum Pattern, quiaipfe
eft mediator nofter, per hoc quod homo & Deus e ft, ä > t.vtp°ßitis comprehenderecutn omnibus fanäis, quafiflatiiu»
&pçr illumnoftras preces ad Deum Pairem dirigimus, &'longittido>&fubltmttas i&profundum : f feireetiamfu-
& per iliuroiniroducimurin confpeäu iliius. Sicüt jpfe fereminentem fcientiacbaritatem Chrifti, vt impleamiriiin om-
dixit.. meniovenit ad Ptitremniftpermc. inempleriituditiemDei. -f Eiautem, quipotenseä otnnia facere1
Ergo tarn non eüis'hofpites &aduena fiue profelyti, vela- \ faperabundanter quam petinm, aut intelligitwsfecundum vir-
lieni dcönforrioiudaèöru'm vos^entiles, fient quondatn • tutem-tqua.pp^mrin-nobucpifftgUrrta inEccujla, &.rn Chi*
faillis eo modof quofuperius paululum diximus. Sedeftis \ß°Hu »m omnesgenerationtsfaculi (aculorum. ArnCn.
eines fanäorum Patriarch arum, & Prophetarum aliorumque
iuftorum,& domefticpDei. jtÇiues dicuntur a|> vna ci-
uitate,acommünione. Domeftipi^dömo, qui in vna
domocbnucrfantur.'Ergo gen tiles ,,focij dcciues Tunt
fan&ormn, & domeftici Dei-, quia ad vnaih'Ciuiratem
Hierufale m cceleftc tendunt , & in vna domo,quæ eft Ec-
^lefia Dei cpmmorantur, fuperadificati fuperfundamentum
Apoftolorum, & Prophetarum.. Fundamentiim Apoftolo-
Bum,& Prophetarum omniumqUe fideliüm Chriftus eft,
quiain fide iliius funtfundarijöiftabiliti, ficutipfe dixit.
Super hanepetramfid eft, fuper tac^adißcaboßcclefiam meam,
quæ confiât; eX Angclis öc hominibusiuftis. Omnis enim
qui fidem Chtifti habet, ffiperjpfum eft fundatus^ipjöfum-
mo angulari lapide Chrißo Iefit Ï Quomqdp eft Cfiriflus &
fundamentum , & fummuslapis ? Per hoc quod ab illo
HViusreigratta, id e ft, proptereä quia vos ciueseflis
^anâprum naàtfi.j Ego
Paulusvinäus (um Chriftrleftiprovoiiisgeniibu% Vjn£lus d i- 1
cit, catenis fiimaftridlusprofide Chrifti , & piro, vobis
gentibus, quifiüs prædicp verbum falutis , vel vinélus a-
moreÇhriftipto vobisgencibus tenéor in carcete. Ereil I
fenfitSjfi voluifîem permanerein Iudaiimo ,& à prædica-
rione noftiidis Chrifti quiefeere , poflèm eflèdiues , 6c
magifter fynagoearum appellari. Scd quia Ghriftum'
prædicp, pro voDis nuncadftriäus tencor catenis in magna
egeftare pöfitus. s i tarnen audtftis dijpenfationem, .fine
adminiftrationem gratia Dei qua data eit mihi in vobis, id eft,
in vefträm Ytilitatcm. Si tafnen ifto in.lpco;potius cft
. s ' | \ aflfirmaaffirmatiüa
cohiun&io, *|iiäm dubitatiua. Et nihil efta-
liudnifidicere,certe audiftis officium prædicationis m e i I
quod datum eft mihi per gratiatiiv Dei ad veftram.vtilita-
tem. -
Quoritam fecundum reuelationem Dei notum mihifaäum est
factmentuih fiueminifterium, ficrit fupra in hac Epiftola
fcripfivobfs ih breui,proutpoteftriintelügere prudentiam meam
inmßerioCl^}^eHtes.ixiedäiilkeLi IdcircohæcEpiftola
omnibus Epiftolispæqedifficilior habetur, quiaobtirifet
in fe magna &Tocculta myfteria,btcuique fetmonecotn-
prehenla.eft,de quo facramento fiufe myfterio dicat quod
per reuelationem Dei manifèftâtum cft Paplo in ie-
quentibus panditur, hoceft, quod genres in focietatem
âdæotum effent vehturæfinè aliqua differentiain gratia*
Vndc & fequitur .ßttod.rubaUdi facramcntum feu myfte-
rium mihi reuelatumeft, numquid nön eft reuelatumPa-
triarchis & Prophetis ? vtique,illis enim foldlHmodo eft
rcuelatum ihrpiritu,hoceft, perfpiritumf'ahdlum , qui
filij Dei erant per adoptionem, ficut& Paulusj honillis,
qui filij fæculi, ideft,amatores huius mtindi e ränt, Vel
aliter alijs generationibus filijs hominum, ideft* Pattiär-
chis, & Prophetis, atque ajijs hominibus höh eftad U-.
quidumitamahifeftatummyfteriumfideigeht^ny^ficri
Ut Apoftolis, & Prophetis noui teftamenti * vtfuit Aga-
bus, quorum prædicatione ad fidem veneruhc. Qfiod
^.10.23. poteftprobari, & hoceft, q. Dominus an Apoftolis>Jtf«f-
I ti Reges & Prophet a volueruflt videre qua vos Vläeiis & non vide-
’ tunt. Maiori enim fapientia fuerünt Apoftoli *. quanll
Patriarchæ * quia qUod illi viderunfc a longe inipiritu ifti
& mente & corpoteis oculis. Siquidem_Iudæi nullo
modo pöterant fcrederegenres vehturas ehe in iocietatemfuam,
feddiccbantillis, quiprôlèiyùfiebantï.VKam
aeterhartiquidcni percipittis, fed ilon taqra^dlgmtam m
glotià èfltis quantærips : quidergomanireftatum elt Atcftfolui,
inueftigabilesfiquidem ante Domini aduch-
tum fuerunt, quia nullus potuileas âd liquidam cognö-
feere. Sed quiaanteaerantinucftigabiles »Dbininove-
riiènte veftigabiles, & cômprehenfibiles fàôlætunt. Vel
aliter in fua na tura in ueftigabiles fil ht, fed per gratiam ÔC
reuelationem fpiritus, hominibus fi^elibus Veftigabiles
funt i'Verbi gratià : ftatuâ, quam Nabuchodonofor vi-
dit, inueftigabilis in fua natura fuit * quando tyabiiebô-
dónófbr non potuit intelligCre , quid præfigürabat y lèd
per reuelationem fan£li fpiritus Danieii velrigabilis , &
comptehenfibilis fuit * qui interpretator eius extititj Da-
taeft etiam gratia Apoftplo illuminare pér fidem omnes;
qui voluiftenit credere, quia ficutiillc * quiinfidelis i ôc
inereduluscft, in tenebrts moratur, ita qui fidelisÔC ctc-
dulus exiftit, in luce quicfçit >‘& nôn folum illuminare *
fed Euangelizare qua fit dijpenfatio * id e ft, diftributiôvel
minifttatio ffucramerttiabfcôhditiinDeô , qui omniâ crea^
uit. Idem appellat modo facramentiim quod fuperiuà
diuitias, myfteriiim feilicet incarnationisfilij Dei, fidem*
&falucem gentium, & gaudia vitæ æternæ,quod afecülis ï
fi rie abjinitio abfcdnditum fuit in Dec» vero, quiomnia 'créa
auit. Notandum quia non dicit', Deo fuit abfconditum*
fed in Deo vfquequo ipfe perfemetipfum manifeftare di-
griâtusefti Vnde&appellâturfacramentùrà;i;qiipdeft
rés fecteta,atque occulta* antequam ad piublicum dedu-
catur* Sequitur, vt innotefeat, hoc èft manifeftecur ôc nota
fiat, multiformis fapientia Dei Prihcipibus & Poteftatibm in
cceieftibtuper ecclefiam. Multiform iS ikptcntia Dei dicitur*
quafi multiplex, multas fpeçies, & formas h abens. Vi-
deamus quohiodo fît multiformis filius Dei natus de
Virginc fine feminevirili ivagiebacin præfèpio, vtinfehss
fed àb Angelis glorificabatur de coelo , ab Herodé quæ-
rebatur inteffici vt homo,fèdàMagisflelladüeerttequæ-
rebatüradofarivt Deus, mortuüs efl vthbmô* refuriéxlf
per potentiâm, deitatis,refurgens ^noftolis , etegentescoheredesIudæisin patria çoelefti&in cperpocenciamd^itans* re fa ig^ ^mmppnrütü^ispappaprairrriitîtd d.fiif.i
eloriàxtcïùa&comùrpBrdles, id eft jfîmübcbrpüs Chrifti :cipùlismhabitu horaïnis j fed ^iiirüm ^niâaiii dédit cis
elfevelin viio cötvoicecc\eCixSoci&ti,&comparticipespto- \ vtDeus. Ecce qaahtcirmuinîormis eïHàpicpuapel,vc
Chtifo , ideft , cpnfotMseffcpromiffionis crgoiftamalriplcxfäptebnäDermanifeftarttntPnHqpin
f Pâttisc” od ita femitic Âbrabæ bencdicetentuf om- bus.&l’ oteltatlbusiu ca-lcttibus, quasbeatus Hltiony-
«4• »°2.é./ i^fefiue prædi—car«,e , ing„en iibtui.n ueft.igabiles diuitias liUsDèi veriiensinmundumreuelauiteamApoltölislmsi
Chrifth & iüumiaareomnes. Qüare dicic modomihi mini-
mo omnium faniftorum Apoftolorutn data eft gratia ?
Gum alibi dieuxjplusomnibus tllislabor<*«i,VtrumqUç Vêrum
eft, & vnum referendum eft âd labörem, qUoddicit plus
pmnibus illis laboraui * àliud ad tetopui vocàtionisfuæ.
Plus cnim omnibus Apoftolis laboràuit * qui^cum cæteteri
in locis'fibi diftributis ptædicafeht * ille.npnfoluni
Iudæis, fçdetiam omnibus gentibüs * quibus conftitu-
tuseft Magifter,&prædicacor: miiiitrioautêm q u p d ^
cit tile.èSacûdiccret.nobiffimo , Scvltimo. Nomfli-
tam cnirà omnium Apoftdlarum ipfe vocacus eftadgra-
tiani euâfigclij, quia illià Domino ante paffionem , !«c |
VeroboÂelüS afcenfionem de c<jel<? vocitusefti Etlafi
eelizare eft bona annuntiare , quia Euartgèliura efl bq-
num rtrintiutn , eüangelizat cfgp non folum fqui EuanJ
tfelinm pradicat .Chnfti ote pcolatum ,fed qm Bona an-
nuntiat, & gaudia patri* cÿleffis promittitj gu *m lege,-
Propbetis Pralmisdiâifque tarijàûtum Patiüm continentut.
QtofuntiftædiuitiæChtiftiinueftigabilcSiquas
miflüseftApoftolusEuangelizàreingeritibusïNuniram
ilialj de .quibus idem Apottdlus alibi dicit s quiaecal* ncrl
Dtwdiligentibusfe, hoceftgaudia P atr i*-coelefli^v.ta
fine fine manfuta- Cîiiod ergo hiedicibdiiiitias,-lu ipbieqrientibus
appellat facramentum, ideoque per duiiu,ai
non ineoUgtue myftetium incarnationis , & paffiom:
GluittïpoflVuïintclligetpstedempnanemqnoqnegenetis
lîumani, fidem gentium, & qupdnulla diftantia
-eiièti'tiÉctIùd*os, St gentiles in gtaüaDei. .Quiomnia
ideireo facramentum teiieappénaHtnc,-,quia ante Gbtifti
àduentumocculta A fecteta fneiunt,
ifisâbiles futitipl* diuiti*, quamodo Apoftolns
- efteas Euangelizare i Nam muefiigabilis tes eft quafnou
potèrtvèftigatijdt,comprehends Cfepd dupliatet pa-
& per Eeclefiäm, hoc eft,in Ecclefia praedicantibtii Apoftolis
manifeftäuit Angelicis yirtütibus. Dicif^namque
beatus HierpnymUs, quod qu^dam Angelica dignitaces
fucrufit, qua:myfteria ffipcriuf aiemotata ad purum nöü
intellexerunc, ddneccömfpletäeftpäffiö Chrifti * & Apoftoli
jier omnes gentes cocpifteht prsdicationefua geriti-
ies trahere ad fidem: quod probari poteft per noc * quod
Angeli admirando dixerunt illo afeendehte ad Cceloir;
ptoptiivittmeif^tftifteiqUifenitdeEdoni y hoccft * de
ctuento & fängumolento mundo, & in pfalmo. Quiseft pM H
ifte rexgloria, iliis enim qui maioris dignitatis funt* & £er
quorum minifterium iliaannuntiataliint * tognica fue-1
runti Vtpote Corifiliarijs,&nuntijs> illisVerÖ qui minö- j
ris poteltatis fane, poteft die vt ex parte incognita efleiit * ’ *
Sehorimamfefidt * fecundum pfafirittionetri vel praeordina-. i i .
tionem fiue pratdeftinatidnem fatulorum * quod vnuiii eft«'
Quam definitionem Lcrif, (fiueimpleuit inChriftolefu * id]
elt * per Chriftatn Iefilgi* fieric ergo’ Deui Paterprseordi-
nauit ante omnia figerila * fic compleuit & tnanifeftauit j-j
riiriltiformem fapientiäm fuairi pet GHriftiim * in \uö j
Ghrifto habemusfiduciam, id eft, fidem &accejfum ad Dcura ^
Patremh*confidentiaper^ffe>w««i, hoceft ,• perfidueiatri
durim häbem üslt?ipio / qui eft mediatöf tiofter«^ Efopief i
quod, f ubaudi quia fiefbm iri Chriftd h'abetis & accefium
ad DeriiriPattem peripfum, tie deficiatispeto irimbulatiotii-
bus meispro vobis, ideft * nc recedatis a fide Chrifti, drirri
me videtistribuläri pro' v o b is '.^ t tib u la tid Sftghftavi-
ftrdi Prd illisergo Apoftolus tribalabatur, quia drirri il-
lispraidicabatverbumeörnprehendebatüt ä peccarbri-
bus. Sed eius tribülatio gloria illörurri eräf * qui corif
fortabantrit in fide, Sc per paffionet® friam acqriirebanc
gionatriicterha^n* buiasteigrdtid ,’id eft, pröpte'feah'evös
recedatis d fide Chrifti^fßo^e»^ riled ad Pairem Domtni rio-
ftfi lift Chrifti, ficrit fane exteriores o4uli corporis , & e x-
Biblioib. Vet.PatrJïonu^Pdfs 3. M mm rh' 5