A ! +Forti: Et
Philip, f.
LH.çdpl7
f Forti i
Qïodcu |
Galat. 6.
Luc. «I, !
i.Th'Jf.*.
& S '
10
Gen. 22.
B
Heb. il.
Matt io.
Luc. 14.
Te
E
G«*. ii .
D
t
I
m 7‘-
IÊfa. iu
cnim retroatttndens, t exponent rnaitum fuam fuper aratrum,
aptut eft regno Dei. * Cu m Domimis dicerec: Me»««Wfr,aic,
vxorisLotb. Sccuri igitur diem iudicij eXpedant, quibus
in crucedominigloriantibius,mundu$eiscrucinxuseft,&
ip(j mundo. Terruit cnim domimis cordafidclium, dice
hs. Vifadum eft in diebijs Loth,itafiiturum aduentum filij ho-
tnittis, negrauati in crapulis&ebrietatibuseosfubitaneus inueniat
dies. Dc quo dicit Apoftolus: Quia dies dominificutfur in no-
fte»itaveniet.
Pradiftio: in ifaac immolando Chrifti pafito.
Prxdidio figurata.
C A P V T X V I I . \
Entauk Deus Abraham dicens : Abraham Abraham. Etdixit:
_ Ecceego. Et domimis : Accipefilium tuum vnigenitum, quern
dtiigis ifaac, & vade in terram excelfam, & offer ibi eum bolocau-
liuntfuper vitum montium,quern tibidixero. Eum fibiiubeto -
ferri holocauftum, in quo' femen Abrah* vt ftellascah
mulriplicari, & in cogentes benedici, tot iam oraculis di-
muitusipfepromiferat. Non tamencundatur pacer in fi-
libimplere quxiufla func,y«e/w, vt Pauliis dicit, quodetiam
ex mortuispoffeteum domimis excitare. Sed eius qui tentatur in
filio,non tantum collate fidei virtus demonftratur, quantum
etiam nobis imi^anda proponitur: & vt prxeepti no-
ui ex Euangeiio maneret authoritas. Qui arnat pattern aut
matrem fuper me,non eft me dignus: out qui amatfilittm autfiliam
plus quasi me,non eft me dignus. Nam cum eum nccdum pro-
li feiret idoneum, Deo tamen iubenri eaihtentione paruit
Abraham,qua feiebat Dcum necimmemorem promiflio-
num fuarum, & royfticum quoddam futurxpaffiohis dominie*
geri facramentum: ilium fcilicet relpiciensdiem
noftr$ rcdemptioniSydc quo dominus in Euangeiio incre-
pans Iud*os dicit: Abraham pater vefter concupiuitviderediem
meum, & vtdit & gauiftiseft. Diem fcilicet paihonis filij Dei
infuofiliofiguratum viditAbraham; quodvnico filiono
pepercit: quod velut ad aram crucis criduocum infonti
i viclimaconuolauit: quodpatiens, acfinevoce.fimilis agno
coram tondente fe, filius patriyVt percuteret, piacolla
prxbuit: quod feligno quod porcaueracipfe,fufpcdi Ifaac
; non relu datus e*ft: quod aries cor nib us in vepredetentus,
j fpinis coronatum Chriftum oftendens, pro Ifaac imroo-
! landus apparuit: quod ideo ifaac immolatus non eft quia
i refurredio filio DeiTeruataeft. H *c omnia credens Abraham,
videre meruit per figuram, qu* nos per gratiam im-,
pletaefle cognofcimus.
P radiftio: IniurationeDei, qua femen eius in Chriftofttprd.
numerum extenditur.
Promiffio figurata Abrah*.
C A P V T X V I I I .
PEr me iuratii, dicit dominus, propterea quidnonpepertiftiflio
tup dilecitfimopropter me: benedicam tibi, & multiplicabo femen
tuum ftcutfellas call, & velut arenam qua eft in littore marts.
Etpofttdcbitfemen tuum ciuttatesinimicorum fiorum, & benedi-
centur in femme tuo omnes gentes terra, quia obedifti voci mea.
: Multiplication quidem lemen Abrah*, atque ad gran-
| dem numerum peruenifle , liber Numerorum oftendic. :
N011 ramen feimus efteinnumerum. Promiffio verb Dei
; vt ftellas cceli, & vt arenam mati^, qu* numerari ne-
'queunt, continet : quaminChrfftoperfidemgentium,
! quorum pater eft Abraham , benedidioncm efle fup-
• plctam, & ipfe rerum ordo dempnftrat; fimul & oracu-
laprophetaniro qu*filios Abrah* non fantum ex lemine
camis 1 fed fide vocari ad infiilitum numerum, per Da-
uidc*terofquc teftantur- Benedicentur,inquit, in eoomnes
tribus terra. Omnes gentes beatum dicent eum. Item : Adora-
b‘- nt eum omnes reges terra: omnesgentes ferutentfftLi. Et Efaias:
Ertf radix leffe, & qui exurget regnare in gentibus, in eo gentes
fterabunt. Apoftolus quoque Paulus , fradfeos ramos lud*
os dicit per incredulitatem, atque in fide râdicis Abra-
, h* gentes, vtoleaftro, fuifle infertas. item ipfe, Gentes
aute'm fuper mifericordia glorificare Deum : mifeticordia qua
ablato, vt promifit, corde lapidco , daret eis cor c'ar-
neum. Lapides enim appellat, lapid^ps deos colentes,
cum dicit : DicovobiS yfibitacuerinty lapidesclamabunt. Mi-
rum in modum qui erant lapides, per gratiam faiftifilij'
clamant: Pater hofterqutes in calls, & qui erant filij cite dll
lapides dicunt: Fac nobis deos, qui nos procédant : quiz dcre-
linquentes Dcum viuum,fetuiunt Baal 5& idolis gentium.
Gentes è contrario, fpretis idolis, fecuti funt Deum vi-
uum. Q u * nos videmusimpleri. ilia (cilicecqu* promifTa
funt in lemine fuo futuro per Chriftum, qu* Sc credidit
Abraham.
Pradiftio : Exfemore Abraba Chriftum hominem
fufeepturum.
In Genefi crédita & vifa, pr*di6tam carnem Chri-
fti ex femore Abrah* venturam,
fequens myftica adtio
oftendic.
C A P V T X IX .
T 7 Ocac Abraham præpofitum domus fu *,& ait illirPe- V ne manum tuam fub femore meo, & iuraper Deum cali,quia
nonaccipies vxorem filio meoafiliabus terra burn, cum quibus ego
habito : fed de tribu mea accipiesilli vxorem. In femore A brah*
Deum c*li fuifle, hie ordo oftendic, quod Abraham ge-
nulc Ifaac : Ifaac Iacob : Iacob, duodecim pacriar-
cha$:in quibus Iudas,ex cuius tribu Dauid,de quo per fe-
riero generationumvirgo Maria qu* peperic Chriftura,
quieftDeuscæli: quiaper tpfumfaftafunt omnia.
Promiffio : ingeminis Rebecca populos duos, C ktiftia-
nos&ludaos.
; +
In Genefi crédita & vifa. Promiffio faifta & figurata.
v C A P V T X X .
CVm idem Ifaac Rebeccam propinquam fibi accepif-
fet vxorem,earn fentiens fterilem,pro gignenda pro-
le.Deum qui multiplicem promiferat,deprecacus eft. Sta-
timque vf popofcic, accepit. Quum àuterrt concepiflet
Rëb.ecca, gemini geftiebant in vteroeius. Atillah*cre-
fetens; Si fie mihtfuturum e ra t ,a it : vt quid mihi hoc ? Abijc
autem Ifaac cum cainterrogate dominum, atquehuiufr
modi refponfum accepit: Duo, inquit, populi in vtero tuo
fu n t: & duaplebes deventre tuoprodibunt: & populuspopulumfuper
abit, &niaiorferuiet minori. Sufcepit duos promiflos fi-
lio? Ifaac, dudsque populos fide tantum futuros agno-
fcens,quos.illa myftica adlio nobis reuelatdsâexhibuic.
Efau quippe,dumpiior pilofus prodiret ex vtero, minoris
Iaçob mj|#us emifla poft eum, plantam çius apprehendir,
quod fadtim mirum magnumque vifum prxbuit. Idem
igitur Iacob mnior lenis, inipfaiam puericiaper coduram
cubram lcnticul* maiorem fratrem fupplantans, abftulic
eius primatus,nec vacuum efle potuit tanti myfterij Sacra-
mentum. Lenisille iun^or Iacob,lenem mitcmque figna-
bac populum GHriftianum,ea lenicate prxditum, quain-
nocuumgentilis Furor credideratab Efau. Hie igitur lenis
populus per co&ucam paffionem fcilicet Chrifti fan-
guirierubraram ,edaci & fxuienti Iudaico populo, cuius
figuram geftabat Ejfàu, qui eriam Edom di&us eft, petend
voluntariè obtum^,:ac primatusquoshabuitille , vendi-
dic * ifte fufeepit. ludxus quod nafeendo habuir, '
per concupifcenciam perdidic: Chriftianus
per gratiam , quod in natura
non habuic, acqui-
fiuir,
E
E {ech id
Promiffio :
Rom. 8.
Matth• ƒ-
Promiffio : In eofdem quagefferintperfiguram.
In Genefi crédita & vifa. Promiffio fad a
„ Sc figuraca.
C A P V T X X I .
■ m h
y?>/. 4p.
r F \Malicb. l
- i Rom. 9.
D
plum omni patienrix produdus vt agoniftico ccrtamine
principem totius milicixdiaboiunffuperaret*fultusauxi-
lioDei. Virnamque cum efletiuftus,acfine querela Deo,
eumque in confufionc diaboli qualisefler,Dcus oftendc-
redignaretur : Animaduertifii. inquit Dens diabolo, adpué-
rummeumlob : non enim eftfimilis illi quifquam in terris. Et diabolos
: Nunquid lob, a it,gratis colit Deum, nonne tu benedixifti
domumeius, & pecora eius multtplicafti ? Sed mitte manumtuam,
EA vero qu * in duobus iftis geminis ad a funt, quam & tätige omnia qua habet, & [des an in facie bcnedicat tibi. Eccé
mira, quam grandia, quam iuxta promifliones facra- ! inquit Deus, omriiaqua habet in tuas mantis doffed ipfum cauene
mentis omnia plena fine, breuiterve iuftum fiierit expli- j tangos. Fit grande cértamen. Perfidus Apoitaricufqne an-
care concendatii. Cxcatus Ifaac pater eorum exteriori-J gelas, fidelem Deifamalum infedatur: atque, vt illi eft
bus aeulis,lumincverbinreriore fiilgente,promittitEfau plenaifeipfo procreata malitia, vaftat.fngat difpetditque
primhiuo filio benedidionem, fi defideratas efcas ex fua omnia innocenris : & cum omnihæredirarë, omnemfi-
venatione filius præparec parti. Pergit ille implere qu* rnulconfumpfic hxredem. T or tamen iaculis emiffis, il-
iuflk funt. Mater, qu* audierac benedidionem mzioxi læfus maneclob : cuius, vt m ilitisDef, vno idupercu-
promiftam, diuinicus ad a , vt minori Iacob proueniac, > tirurdiabolus. Nudtuexij, inquit, de vtero mat if mea: nudus
propheticaarrecompofitaroyfticamartem parat.Veftem reuertarinterram. Dominusdedit,&Dominusabftulit:ficutDo-
accepit primogeniti mi, qtixerat apud illam in domo,hac minoplacut,ita fact urn est. Sit nomen Dominibenedtäum. Hoc
iuniorem induit: ac fuper brachia eiuSy&nudamcerui-, fuperaruscercamine, aliudmaiusinimicusindicir. Mitte,
cém pelles hoedoiunvimpofuit : aptauitque eum qui erat, inquit Deo, manum tuam, & tangecarnesiüius ,& o f fa ,& feies
vt poflèt intueri quod-non erat: Tanquam iam nobis i l - 1 an in facie benedicat tibi. Mitte manum tuam, nihiieftaliud
lum figuratum pftenderet Chriftum, qui accepit non car- quàm, da poteftatem. Hane eriim nec in porcis habuit
hem peccati, fed fimilitudinem carnis peccati : Legem quo- diabolus, nifi ille dediflèt, qui fub hac autoritäre & lob ei
que vetensteftamenti, canquam veftem primogeniti ex- i cradidit.vtprxcepti non excederet modum. Ecce, inquit
cipiens, non earn fè foluere dominus veniflèdixerit, fed 1 Deus, trado tibi iüum: tantum animam iüius cuftodi. Ouetii
implere. Sic compofitus minor filius ille Iacob, qui fratri j pereuflum graui vulnere, putrefadatotius corporis com-
iamprimarusabftulerar, vfurpatinfuperbenedidionem, ' pagine, omnibus artubusfolutis;fànieprofluente,ebul-
offerens parti paracas à matre efcas, & dicit : Pater. At iüe: lientib9 vermibus, dû in corrupto corpore inregeranimus
Quisestufilil Egofum,inquit, primogenitustuusEfau. Feciftcut confifteretfèntiretq;diabolus intrinfecus fortem, quem
locutus es mihi. Cumque pater vocem filij minoris agnofee- forinfècus debilem xftimabac : mulierem viro fuo illo arret
palpandum xftimans, habitu membra maiorisinue- ticulo, quam fibi neceflàriam dimiférar,armat : arque per
nît. Turbatufqueinfilijs; faduseft(vtaitquidam)gracus vxorem foniffimumvirum fuo pulfarex latere. Cum Sc
error paréntibus. Acceptis igitur epulis quas parauerat mulier venenataiaeuk; quxabinimico fumpferat,infun-
mater, filius offerebat : pater quas libemeracçepit,huiu£- derer,ait inter extera; Die altquodverbum in Domino & more-
modi benedidionem minori filio dedic. Ecce, inquit,odor ( re. Statimq; illeruinampnmi hominis recordacus, Euam
filij mei, ftcut odor agripleni.quembenedixit Dominus. Det tibi, nouam, arque in ilia ilium inimicum qui prxliabatur exinquit,
Dm I rore cali & à fertilitattterramultitudinemfru-\ pugnansait; Tanquam vnaexinfipienttbus muliertbus locutaes.
menti, virii, & olei : & fermant tibi gentes, &adorabunt teprin-\ Si bona accepimus de manu dom mi, mala quareno toleramus ? His
cipes: &eris dominusfratristui, &adorabunttefilijpatristui: & j diuinisiaculisproftratuseftinimicus.fuperatufq; pergra-
qui te benedixerit, erit benediäus, & qui te maledixent, ent male- tiara per hominem peruerfus angelus,& humilis patiestie
ttus. H*c omnia Chrifto Domino conueniunt, poft eras piecas omnem moleftiam fuperbi* debellauit. Iam enim
odorembenedidxcohcurruntomnesgentes. Venir per- periuftum vrrum potentem tranfitura Chrifti veftigia in
ad isillis& filiiisprimogenitusEfauexminorisgratiaiam gentes fignabantur. De quibus Dauid experfona eius di-
reprobus Ofterr& ipfe efcaspatri, & d ick : Exurgatpater cit ; Inldumaaextendam calciamenturn meum. Iacobus quo-
mcus,& manducet de venationefilijfuivt benedicat me anima tua. que Apoftolus,ad exeir.plum patientixeredeniium corda
Ad h*G pauefaâus pater: Etquiseft,inquit, quivenatus confirmans,ait: Patientiamlobaudiftis, &finemdomini vidiniihi&
intulitpriufquam-tu introires i~& benedixi ilium,& bent-
diftwift l Bencdidus pofterior populus Chriftianus, iam
'patri dicit: Dedifti la tit iam in corde meo, afruftufrumenti, vim,
&oleifuimultiplicatifunt. Maiori autem popuio ludxo pater
dicit; Nonaccipiamdedomo tua vitulos,nequedcgregibustuis
hircos. Sacrificium cnim laudisglortficabit me. Venit enim fra-
tertuus cum dolo, & accepit benedidionem tuam. Quia igitur
Iacob Deus dilexit, Efau autem odio habuit, propterea fupple-
to tempore, facrificijs Iudxoru explofis, facrificium nran-
dum, vc prxdidum eft, offerri nomini eius^mnis nunc
populus Chriftianus agnofeit, qui per gratiam ludxo &
primatum Sc benedidionem abftulic. Dc ifto enim di-
dum eft: Er« dominusfratris tut. Cxrerum inillis geminis
non prouenic. Minorenim&munera maiori obculic, &
famulum fe efle1 profeflus,eum humilis adorauic: vc res,
qu* tunc fignata eft per littcrara, nobis nunc manifeftare-
tur in gratia.
Promifiio: inEfau, ex cuius femine lob, &Chriftus
in gentibus per fidem.
In Genefi credita&vifa. 'Promiflaprxmiavircuti&
patientix.
C A P V T X X I I .
EXfemine Efau Idum*agens, in qua inter exteros duces,
lob ille forciffimusachletaDeicnicuic,inexemftis,
quiamifericorsdominus & mtferatoreft. Dupla enimpr*-
mia lob yid or accepit. Pugnantibus vero fuis, & fua gratia
iuuante vincen tibus centupla hîc fe daturum dominus
pollicetur, Sc virara *ternam in futuro feculo largiturura.
Quodin Valentiano* Valentis fracre videmus impletu:
qui dura pro Chrifto militiam cribunatus fpreuir, huius
mundi regnum adepeus eft , & vécus Chrifti confeflorvi-
cam acquifiuicxreruam.
Promiffio : In Iacob, cut per vifum Cbriftus lapis
angularis often fus eft.
In Genefi crédita & vifa. Promiffio figurara.
C A P V T X X I I I .
I A cob quoque filius Ifaac, nepos Abrah*, per quafdam
res fecummirabilicergeftas accepit promiffionem. Fu-
giens enim fratris infidias, locum ei manfionis prxbuic fobs
vergentis excurfus. Illic lapidem capici fuppofitum,ca-
lia fibi reuelaca infomnia narrât, Scalam mir* grandita-
tis,cuius caput ccelum hadenus occupa ret, oftenfam.-per
quam angeli Dei afeendentes & defcendences erant, Do-
minum quoque incumberein ipfam, fîbique dixillè : Trr-
ram in qua dormis,tibi dabo earn & femini tuo poft te. Qui euigi-
lans, in Sacramento lapidem quem ad caput habuic e-
minus erigens, eumque liniens oleo , Chriftum nobis
lapidem
PfaL 107.
lACoh.S.
Matth.iç.
Marc. 10.
* Valenii-
aiano