Arnobij Commiut
diute^^fideamus famftuârium Dci. Samftuariuni Dei
eft>vbi mÿfteriorùm funt repolira facramenta,ibi caro coe-
leftis,ibi languis diuinns,ibichArifmati$virtus,ibifons 6erennis
Pcettiöfidelis.
cft, 8c lex diuina, ibi funt omnia iftaintus in nobis*
qui per fidem famftuaria Dei fa<fti fumus. Ergo exeiternus
in zelum Dominum,dicencesei: Dominé, qüoseuro fan-
ouinc redemifti, quos tu faïuftuariiim d'ignatus esfacere,
muaduntur ab h is, qui aduerfum teftamentum tuumi difpofueruntîlmple
facies eorumignominia, vtconfundahturfic
pereant in æternum.Dum enim iili'perierintqui im-
pediunt cognofcere Dominum , tunccognofcet omnis
gçns?quiadu folus es Altilfimus fuper omnem terram, ficut
deiedisdenique vbiqj remplis & idblisin Ecclefia Do-
minus regnat (uper omnem terram corporis noftri,régnât
Do minus le fus Chriftus.quieftcum Pâtre &Spiritufanr
«fto, vnus Deus 8i folus A ltillimus, per omnia fecula feculorum,
Amçn.
In finem pro torcularibus filijs Chore,
Pfalmus L X X X 111.
QVam dilata tabernacula tua Domine virtutum, concupifcit
& déficit anima mea in atria Domini. Cor meum & caro
mea exultauerunt tn Deum viuum. Etenimpajjer inuenit fibi do-
nium, & turtur nidunivbireponat pullosfuos. Alt aria tua Domine
virtutum, Rex mm & Deui meus. Beùti qui habitant in domo
tua Domine, in fecula feculorum laudabunt te. Beatus vir cuius eft
auxiliumabste, afeenfionesin cordefuodiffofifit,in vaüelachr/ma-
rum, in loco quempofuit. Etenim benedictioriem dabit Legislator,
ibunt de vtrtute in virtutem, videbitur Deus Deprum in Sion. Domine
Deus virtutum exaudi orationem meam, atmbuspercipe Deus
Iacob. Rrotettor nofier ajpice Deus, & reffrite infaciem Chrifti tut.
Quia mehor efi dies vna in atrijs mis fuper milia. Elegi abiettus ejfe
in domo Dei met,magis quam habitare in tabernaculispeccatorum.
Qtÿa mifericordiam & ventatem diligit Deus,grattant &gloriam
dabit Dominus. Nonpriuabit bonis eos, qui ambulant in tnnocen-
tia,Domine virtutum,beatus homo qui jperat tn te.
C O M M E N T A R I V M.
BVMin o&ogefimofecundo Pfalmp confufi fuerint
&periermr,qui occupàre volentes fan&uarium Dei,
hæc autem credit, pluseligit abiedus elle in conuerià-
tionecredentium. Quia domus Dei non cemento confiât
dabaut faftidium caftiratis, 8c legendi, & pfallendi pârfi
ter,ac de bonis rebus cogitandi impedimenta gigqebant.
Régnante in nobis Dotnino, nosquieramus filij Chore
præuaricatoris, hoc malo pâtre à terra deuorato, Deifilij
eftiçirhur. EtquiantèignemâlienumàDeobibimus, ôc I
au^riciæferrecogi,tabamus,.nuncigncatporis diuinifuc-
cenfidicimus: Quam anvabilia, quam dile<fta, quamque I
pulçhra tabcrnacula tua, in quibus habitas Domine Deus j
virtutum. Qûæfuntipfa fabernacula , de quibus djcit,?-
Quia concupifcit, & deficit anima mea in atrijs eius, in
quibus & coreius & caro exultât noui huius amacorià, in
quibus,inqttir, palTei'Chriftusinuenitfibidomum: tnibi
& turtur nie um, id eft,Eceléfia,vbi congregct pullos fuos.
Vbifiint, inquit, aitaria tua. Domine virtutum, id eft, myftetia
tua, Rex meus & Deus meus. Beati qui ad ea pertin^
gunt, quia in aternum laudabunt te, folatium dulce mi-
\ ié em lbi enim auxilium habentes tuum ,afcenfioBespo-
nuntin corde fuo,non inconuiuijsridentium,fedincon-s
uallé lachtymariïm. Ibi enim benedi&ionem accipiunt
a te, a quo Legem fufceperunt,& vident in hisDeum deo-
rummSion,idéft, inEcclefiarùa, in qua Domine Deus
viitutum exaudies preces , non vitiorum Deus : illeamet
nie,illud acquiram,ülud habeam,has vitiorum,preces designator
Dooiiftus virtutum. Et quid âmple&imrî Da
mihi cartitatein,fapientiam, contemptum mundi.pàtien-
tiam,cliantatem, bonam fulpicionem in proximo. Siifta
vircutu m genera fu nt,& Deus yirtu tùm eft quem oramus,
his vtiqvrebus an nuit, quibus nos fuæ faeiet naturæ confortes.
Cumrefpicit in faciem Chrifti, & nôminem vi-
deritfedeneem addexteram fuam, per quem melior dies j
vna, quiaæternacrit, ôc noélem non habebit,inlætitiae-
riteredentium, meliorerithæcdiesvnainregno eius fix- !
per mil*» annosum , quæfun tin „terra conlumpta. Qui
& c a lc c , fed in homine credente,;& eius præceptaler-
uantc. Inter nos ergo meliuseftmihi pro abiedto haben,
quam fi pro Rege habear in tabey^aculis peccatorum , v-
bi milericordiam Sc yeritatem diligit Dominus , & polt
mifericordiam viderit Sc veritatem cuftodifam ab eo, cui
earn dedit Dominus. Port hæcgratiam & gloriam dabir,
itavtfinefuccelfioneeaspoflideat. Non enim priuabit
bonisèos , quiambulauerintininnocentia. Ad h*c 1-
camus omnes : Domine Deus virtutum , beatus vir qui
fperatinte. Vircùmdixeris,nonIèxumdifcreuifti, fed
mentem. Fceminaenim virumaget virtutum. ^\matRex
quæiure vir dicitur, cùm vitia quæ feeminam etiam virum
raciuht,animifui credulfiate proftrauerit pergratiamDomini
noftri Iefu Chrifti i qui regnat cum Patre & Spuitu
fandoin fecula feculorum,Amen.
In finem filijs Chore. L X X X IV .
BE nedixifii Domine terrant tuant, auertifiicaptiuitatem Id-
cob. Remififii iniquitatem plebis tua > operuifii om niapecca-
ta eorum... Mttigafii omnem tram tuam, auertifit ab ira indigna-
: tionistua. Conuer te nos Deusfalutaris nofier, & auerteiramtuam
à nobis. Nunquidin aternum irafeeris nobis , aut extendes tram
tuam a getterationein generationem. Deus tu cornerfus vtutficar
bis nos, & plebs tuaktabitur in te. Oftende nobü Domine mtferi- ;
cordiam tuam, &falutare tuum da nobis. Audiamqitidloquatur
in me Dominus Deus,quoniam loqueturpacem inplebtm fuam. Et
fuperfanftosfuos, & tn eos qui conuertuntur ad cor. Verumtamen
props,timenteseumfalutareipfius, vtinhabitetgloriaih terra nofira.
Mifericordia& veritas obuiaueruntfibi, iufiitia & paxofeu-
lau funt. Veritas detenaorta efi, & tufiitia de cceloprojpexit.
Etenim Dominus dabit benignitatem , & terra nofir a dabit fru-
aum funm. lufiitiaante eumambulabtt, éponettn viagrejfus
fuos.
C O M M E N T A R I V M.
OCtogefimus quartus Pfalmus nihilominus Chore
filijs applicatur. Chore filijfunt,quibus pater ignem
alienum in altare volens ponere tollitur,& pater Chriltus
per gratiam condonatur. Sieut enim ilfius ignis libido elt
j contra Deum & contra Moy fen,id eft, con tra Legem va-
i dens.-ita huius ignis,corda credentium in amplexu miferi-
cordis & veritatis excitât, ita vt iiiftiria & pax oiculentur
fe.Quandoautem ifiageftafint,firequinsaufculta. Quâ-
do benedixitDominus terram fuam aduentu luo, tunca-
uertit captiuitatem Iacob. Tuncrémifit impietatemplebis
fuæ, mitigauit omnem iram fuam ,'& au e rtita nobis
iram indignationis luæ. Oftendens nobis.milericordiam
Iuam,&lalutareluuminChrifto dans nobis. Audiamus
quid loquatur, qui venir & benedixit terram fuam: Pacem
meattt,ihquit, do vobis. Eccefic loquitur pacem in P*chem
fuam : Piimô fuper fandos, id eft, fuper Apoftolosi I oft
hæc fuper eos, qui per Apoftolos conuertuntur ad eum.
Prope cfteniiiHimentibus Deum falutare ipfius , » lnha-
bitauerit gloria, id eft, Spiritus fandus.-in terra noftra, id
elt jin corpdribus noftris, qiidhabitante, mifericordia &
veritas occdrrunt fibi in n#bis charisamplexibus. Iuftitia
verb & pax ofculantur fe. Quia veritas, qü® eft Chriftus,
de terra,ideft,de Maria orta eft, &itaiuftohoc iudiciofe-
dtlm eft , .quod ciim'fieret docebamur, quod iuftitia de
ccelo profpexit. Cum Dominus daret hanc benedidio-
uemMariæy ih'quaquafi terra noftra, ex noftravtiqjmateria,
daretfrudum fuu'm. ,Suiim vtiquehominem perfe-
dum,exfemine Dauid lecundum carnem ante qUem iuftitia
ambulauitin IoanneBaptifta , vtita poncretin via
greftUsfuoS^ vt ipie elfecJvoxÉfaiævaticinationc promif-
. la, quaclamaretin deferto huius feculi: Parafe vids Domini,
! rectosfacite[emitas DetHofiri. Nam & Zacharias fic dicic
Ioanni, Tu quidem puer propbeta Altifitmi vocaberis : Prdibit
enim antefaciem Somini , pdrare viaseius. Inipfoergo
iuftitia apte éum ambulatiit, vt ipfa iuftitia, per Chriftum
In Pfitlrn. Dauidis.
l ptfrieretin viafti qUairerur ad cqelo's grèifas fuösjvt feqiia-
mUtveftigiaeis,quipefccatumnonleeit, necinuenttiseft
dolus in oreèiuSjipfi glbria in fecula feculorum, Amen.
OratioD^uid. L X X X V .
INclinaDomineaurem tuam dr exaudi me, quoniaminbps &
pauperfilm ego. Cufiodi animam meant,quoniam fdmftiitfium,
faluumfdc feruum tuum Deus meusJperantem in te.'‘ Mifirere met
Domine, quoniam ai te clamant tota die, Utifica dnimam ferui
tut, quoniam ad te Domine animam me am leuaui. O non tarn tu
Domine fuduis &mitis, & multa mifericordia omnibus imiocan-
tibus te. Auribuspercipe Domine orationem meam, & intends vo-
ci deprecationis me&. Indietribulationis mea clamant adte, quia
exaudifii me. Nonefifimilistuiindijs Domine, &non efifiecun-
! dum opera tua. Omnesgentesquafcunquefulfil ventent&adora-
i bunt coram te Domine, &glorificabunt nomen tuum.- Quoniam
I in Agnus es tu, & fattens mirabtlia, tues Deus folus; Deducme Do-
! mine in vut tua, &ingredtartnver hate tua, latetur cor meum vt
timeat nomen tuum. Confiteboriibi Domine Deus meus, ih toto
: corde meo, &glorificabo nomen tuum in aternum. Quia rnifiri-
! cordia tua magna efi fuper me ,&eruifit animant meamexihferno
; inferiors; Deus iniqui infiurrexerünt fuper me ^ &fÿnagogapoten-
tiumquafierunt animam meam, &nonpropôfuerunttein conjpe-
' (tu fuo. EttuDomine Deus miferator & mtfertcors, patient &
multamtfericordia & verax, Rejpicein me, & rtliferere met, da
imperium tuum puerotuo,&faluunifacfilium anciüatu&.Eac me-
i cumfignuni'tn bono, vt videantqui oderunt me, & confundantur,
' quoniam tu Domine adtuuifii & confolatus es me.
d ;
C O M M E N T A R I V M.
VM in odogefimo fecundo aieret: Deus quitfimilit tibi
? Nuncin odogefimoquintodicit:Noneftfimi-
listuiindijs Domine. Quod li interrogauerat quad lgna-
rus.edocuit. lbi con era omnes geh tes; Hie omnes genres,
in quit, quas fecifti, non venient & bellabunt, ait, ficut ibi
dixerat; Scd venient^inquic, & adorabunc coram te Domine.
Vndeiftattbiprajfumpcio? Siinclinaueris,inquit,
aurem tuam, &audierisrne, Öccuftodieristne, quiafan-
dus fum, id eft,quia fandificatus fum,& laecificaueris me,
quiaferuustuusfumr& in die rribulacionis me<e ciaman-
tem me ad te axaudieris,& deduxeris me in via rua, & am-
bulaueroin veritatetua, & lib’erauetis animam meam ex
inferno inferior!, &hosiniuftosfpiricus immundos, qui
infuri exerunt ih me confuderis, tuncJxtabitur cor meum
de vidoria, & timebic noraen tuum depugna. In pradio
enim hoc vnum & folum folatium habui, quod te Dominum
meum metimere gloriabar: cum hi quiinfurrexe.-
runt in me, ijpn proponerenc te ante oculosfuos. Verum
quia mifericors 6c miferacor es,8c conremptor es, non oc-
cides,ficut in illis mifericors es, in me verax efto, 8c da po-
Efficaxfi teftatern tuam pueroruo Iefu Chrifto,&faluurafacfilium
ancillx tute Mariae. Illo enim exurgente a' morcuis & a-
fcendence in caelum, nos Apoftoli 8c difeipuli eius habe-
bimus lignum crucis eius jn bono cam vniuerfis qui cre-
dimusjita vt videant in frontibus noftris lignum tuum, 8c
.'confundancur,fiuevifibiles,fiueinuif]bilesinimici. Ini-
pfoenimfignoadiuuas, 8c in ipfo confolarisnos, quire-
gnas in fecula feculorum, Amen.
Pfalmus canticifilijs Chore. L X X X V I.
FVndamenta eius in montibus fan ä is', diligit Dominus port as
Sion fuper omnia tabernacula Iacob. Gloriofa dicta funt de te
ciu'ttasDei. Mentor ero Raab Babylonis,fcientibus me. Eccealieni-
gena & Tyrus, & populusAethiopum,ijfuerunt illic. Nunquid Sion
dicethomo,& homo natus efi tned.&ipfefundauit earn Altifiimus.
Dominus narrauit in Scripturispopulorum*, &principium
horumquijueruntinea. Shut latantium o-
mnium habitatio in te.
gaum
crucis.
D
C O M M E N T A R I V M.
O Mnes penePfalmiqui in filijs Chore titulancur, \x-
citiapleni funt. Non enfin fequuti iniquitatem pa-
ms,-alièbum à Deo ignem libidinof.imaffu m u n t, fcdhoc
amantes quod diligit Dominus , de ciuitate glouofulo-
qtiuritur. Q^odtamenprincipium dederitPfalmo odo-
gefirabfexto pfophetisrpiritus, requiramus. Ffindamen-
ra eius, Adhuc non dixifti e\iius,& dieisiam eius ? Vnde
aPPa.rer Deum tibi oftendifie ciuitatern, cuius te pofitioj
düm’câh tares Domino*appellauit, 8c dans tuae cogitatio-
nirefpbnfum jfubitbexclamafti: Fundamencaillius eiai-
catis quam cogito, cuius portas diligit Dominus fuper o-
mnia tabernacula Iacob, dc qua gloriofà dida funcàPro-
phetis.Fundamenra eius in montibus fandis.Ibi funtfun-
damentaciuitatis, quos Chriftus montes excelfos fecit,
quorum vertices coelumpulfànt, in quibus transfiguran*
turinfplendbre , in quibus apparent cum eo Moyfes .&
Helias,in quibus Lex&prophetia cum Chrifto concorr
dant,in quibus apertisccelis,clamat Pater de Chrifto fuo:
Hiceft,inquomihi benècomplatui,ipfumaudite. In ipfis montibus
hmdamenta funt Eccleliæ collocata. Fundamemum
aurem ibi nemopotefiponere, prater id quod pofitumefi. Saxum
enfin pofitunreftfblidum. Et fi quis præterhoc quodpo-
firum eftpofuerit,in arenam pofuit. Sed forte dicisj cum
vnumfundamenrum memoret Apoftolus, quomodohîc
plura memorasfundamenra î Ad hocillud refpiee: Si Regem
dixeris Chriftum folum, dicitur tibi, Rex regum eft:
Si Dominum j fefpondebirurtibi, Dominusdominan-
tium eft:Sifandum,fandusfandorumeft. S ic6c lifolum
fundamentum memores , fundamentumfundamento-
rumnegate non poteris. Vnde idem Apoftoliis fuperæ-
difican credences Chrifto deliderat & exoptut,fuper fundamentum
Apofiolorum& Prophet arum. In hac ergo ciuitate me-
.Pîaliiii 1
Chore;
È ph ifii.
moraboRaab, excipiéhcèm nuneiosj & Babylonem du-
centem captiuos, gentiumfcilieet piebes fordidas infor-
nicarione,ficut Raab,& fuperbasin vircute,ficurBabylon.
Hasdico,inquit,in ifta ciuitate venturas, vcfeianc te?lbi e-
nim & a 11 e n ige n æ ji bi Ty r ij,i b i etfäm populusÆchiopqm
clamabunt de Apô(iolis,diecntes:Audmmuseosvnufquifqut i
Unguis noftris loquentes magnalta Efei. ibi. eognouimus ma-
trem Sion dicentem, quod homo 8c hoino natus fit in e a,,
in Sion prouincia matron ciuiumHebræorum dieentetn; '
Cognoiiimusnosgentes , quod homo. Adam primus fa-
dusfitex terra in animam viuencem , nunc alius homo
nouiffimus Adam natus fit ex Virgine,in fpiritu viuihcan-
te: Primus homo geherat filios qui poffideanc terrain , fe-
cundus homogenerac qui poflideantccßlos. Ecce homo
8c homo,hoc vos genres vafie noftis? In Sion,id eft, ln-c-i-
uitate,cuiusfundamemain montibus fanétislunc.Ibino-
bisdidtumeft: Dominus hoc narrauit in Scriptunspopu-
lorum& principum, quifuciuncin ea, &hocdidicimus
quodinhabicanone eiusnullus erictnbulany, nullus iu-
fpirans>nullus.fiens,nullusaftli(ftus,fed læcantium erico-
mnium habiratio iii ea. Quorum læricia,quia verbis.ex-
priminonpotifit, eomparationediftincla e ft, vt quanta
potefi; omnium nofirorum, qui in leculo iumus læcinain
vnamfummam colligi, taocain vnoei habiratorcfunda-
tur,per-eum qui fundauiceam Altiffimus,regnans cumF^-
lio, Patre, &Spiritu fan 61 o, per æcerna fecula feculorum,
Amen.
Cânticum Pfalmi filij Chore in finem pro Arnaleçh,,.
adrefporidendum inrëlléiftiis Hcmam
Èzrahicæ. L X X X V 11.
B Omine Deusfalutis mea, in die clam aui>& node coram té.
Intretin confpeftutuo oratip mea , inclina aurem tuam a i
Gen. h
Cot. ij. '
Diftinâio
preeem meant.Quia repleta eft malisanima mea,& vita mea inferno
appropinquauit. Aeftimatusfum cum defeendentibus tnlacum,
faftus fism ficut homo fine adiutorio inter mortuos Über v Shut !
vulnerati dormientes in fepulchris , quorum non estnemor am- !
plius, & ipfide manu tuarepulfifunt., Pofueruntmein lacuinfer;i
riàri, in tenebrofis,& in vmbra mortis. Super me confirmatus eftfu- J
/ortuus,& omnesfiuctus tuosreduxifti fuper me.Longefecifti notas ■
Mi Or
rum Ada.