cUudij M a rij Vitt erts
Dixit, & exanguem fie eft exorfus in Euam :
Et tu quæminimofolara tcperderefru'du Éjjj
Non contenta, virum fimiles tcmetatia in auftis
Traxifti : inftar eris famulae fubiedaque duros
Arbicriumfènlura viri,patiere labores.
Cafibus& vtro (inceptum quoniam prior aufacs
Multiplicarencfas) iemperverfabere tnultis.
Turn pariens crebris adcó rprque'bere natis,
Vt quos raortales faciet tua culpa creari,
Mortis nonnu'nquamlacerae fint caulaparenti.
Tu quo que cui monitus noftros, Sc prima falutis
Vincula fcemincis poftponcre fraudibuS aufo,
Sponte moriplacuit: talem reusexcipe lortçm,
Criminibus tellus', quam tu fulcabis aratro, ’
Sir maledidaruis, fpinas tribulofque minaces
Culta ferai,fallatq; tuum fpcs iroproba votum.
Nec tibi terra fidein feruet : tu viucre laetus
His in delicijs, Sc cundis viuere 1'eclis
Spontereculafti: durpnuncviue labore,
Perpetuum quoque viue mifer, dum lenta icnectus
In terram te rçftituat, terraeqj recondat. |
Dixit, & ignàros ne cæli iniuria lædat,^
Vefte tegit pecudüm miferans,vitamq; tueri
Edocët: Sc neiterumfimiles cxiret in aufus, |
Infauftum*mortis formidine percutit Adam.
Atneperpetuam vitalfex arbore vitam
Protraherenr, milèröfqué reos grauiora manerent
Suppliciai: in tantis nimiumdiuturnapericfis
Tempora ducentes, dirilque obnoxia pcenis :
Contmófacrisiuflbsdeccderelucis
Expellunt venti, nemoris qups filua profundi
Concitat, arque illoslibranti turbine nexos
Aura yehens, facra Paradifiab lederepellit.
Ergo hinc eicdi iuueoes, terrifque relati,
Perdita dimilfi fufpirant gaudia luci.
Expertes tanti fpatij, expertefque pericli :
Sednonexpertes, agitat qui corda, döioris.
Quo rueriht, quid perdiderint, quae vita lèquatur,
Quæfuerit taeita triftes in mente volutant. /
Porrö etiam quid le fupremo in fine firtutum eft,
Hærent folliciti : libi nùm grauiora fuperfint,
Nulla ne fpes fuperet miferis ,nom motteperenm
Perdant,quod liapereft: an cum vja mortis amarac,
Pec lignum ingtuerit mundopopulifquefuturis,
Poffit adhuc aiiquod per lignum vita redire.
C LA V D I I M A R i l F I C f O R I S' *15
Commentariorum inGenefint
L i b e r S e c v n d v s .
HAdenus arcanam feriem, primordia mundi,
V t fincera tides döcuit, fine fraude cucurri,
Dum dignisletlio vitijs terrenacarerent: ’
Nuncbominum mores, &iammortaliayerfii
Aggrello, omnipotcns vires Deus addepoëcæ.
Poftquam lacratis dccedere iufliis vrerque
Sedibus ac rcgnis, genitalia contigit arua,
Inque fuafteut exulhumo : mitabilé quali
Ore, rudes ftupeant tarn batbara rura coloni,
Quae non frugifera diftindaque arbore vernant.
Nec Ipecies placet vllafoli ; nam mixta coado
Pondère congeries confufamole locatur.
Arduacauterigent, filuisdepreflàlaborant
Plana,care nt que herbis, liorrefcunteditadumis.
Heu quibus hæclpedam oculis, quopedore ccrnunt,
Quorum anii’mis Paradifus ineft,quae caula doloris
Vnafubeft,dum cundorum iam plena maioruro
Se pandit facies longè triftiffima ; poft tot
Délieras Paradile tuas, & amoena locorum
Gaudia ffertilium: quorum vaniflima praefens
Semper adeftjtriftetque animos idaea fatigat.
Nunc honor ille facri nemoris maiorelereno
Irradiat, nuncdiuitias fuccurritademptas
Siluabcatatuas: nuncppmidulciotvfiis j
Ncdareufquefopor: viuisnuncfloribushalans .
Tellus, ablènti triftes contriftat odore. t
O quàm non eadem (exclamant^Paradife rependis,
Immo etiani quanto præillishæcdona beatis
Delicijs, peiora fads, fit triftibus illis; ;
Iam vitaeperitalmus amor, penuria rerum
Infinuat iam dulce mori, ne maior egeftas
Occurrargrauipre malo, nam vifcera terra:
Scrutari vefanafames, & quærere cogit
Quafteriles dat filua dapes, adeo vfquc malignis
Herbai um du bias palfim radicibus efcas
Explorareiuuat, ventrem que explere latrante m.
Tandem cundtarum,quibusindigetvfbs,egenos
Arque inopes rerum ,docuit fbrs vltimafummi
Auxilium fperarePatris; tumftratusvterque
Membra folo, lachrymis tantùm mUtoque dólore
Quænequeunt verbis ppfcunt folatiavotis.
Dum pudor internis lubducit verba querelis.
Ergo vbi cognOuit mutu* fibi reddita linguae
Munera, coniurgens tali prece Çupplicac Adam.
Omnipotens,au<ftor mundi^erumque creator,
Quem mihi labe maliinfenilum atque audacibus aufi*
Conftitui, felix olim, dura vita maneret,
Et celeresanimos vifu fuper aftra daretuc
Polie fequi,îatccircùm perque omnia fiifo:
Hos ego cur oculos tuaqdondara arcana tuentes.
Vel iain non habeo, vel magna exparte minutos,
Et tetro claufos terreni carceris atitro;
Vt iam nil veri pr^er mortalia quædam, Sc
Fluxa videre datum, ac mundum in peiora labantem ,
Atque ideo Omnipotcns,qui fempertotus vbiquces ,
Ad te confugimus, trépida te menteprecamur,
Exaudi miferos, quoslenAper cernis & audis,
Cùm me olira parti damnatæ anneiftere vellet
Ille caput fcelerum, mundi infenfiffimus hoftis,
Nil per le folum, ne vi&us cederet,aufus,
Serpentis form am accipiens, Sc coniugisilla
Arma meae, duro cohfecit vnlnere, fi c nos
Artificis fcelerum fraus improuifa fubegit.
Cumque ego damnarer iufta pro crimine poena,
Agnonitcuipam tan tomensitka dolore,
iVc mihimedemepoenambræbereputarem.
Idcirco & gémit us poen æ, lachrymàfque n egaui,
Amplexulque animo folatiadulciapcenæ,
Hancipfàm pofthæclacra inter muneraponens
Prp venia fceleris : non iam detretko labores,
Qgofcunque addidcris, tamcn interea optnne iudex
Sijuuat exaudi nil in tua iulfa precantcs.
Nec iam iftud lachrymis Sc moefta voce precamur,
Iudicij cenfura tui quo le ilia refoluat,
Tota led vt plenas teneat fententia vires.
Iulfiftijmota vidum me quaetere gleba,
Et Iteriies Ipinas fparla pro fruge leuandas
Qixifti, Sc tribulos pro fructibus : ergo ferenda eft
Vrfallàt mea vota leges, quæfitalabore.
Nofcêre da qpæ fint lêgetes, quo more lerende,
Frudiferæ quæ line herbæ, quae forma laboris.
Da Pater auxilium miferans, hifque imbue fenfus;
Tune erit vt rerumeompos, Sc certa falutis
Seruiat Euamifii, fæuumque experra parentis
Supplicium, pariat populos vt crimine noftro
Pledkantur, purgetque patrum peccata, nepotum
Mortibus ætemam faciens lucceflio poenam.
Interea dum fi c orant, lêrpentis imago
Indice vilà metu tacito le tramite ferre,
Lçniter ad molles fpirts rep tantibus herbas : -
In feconuertit trepidos, ditique doloris
Excufib fenio cognatastraxitin iras.
Et prior Euaviro : Si te fuprema malorum
Caulîa mouet, rape fßxa manu datur ecce facultas
Audorem Jcthi lctho dare : callidusille
Supplicijsdoceatproprijs, Sc morte cruenta,
Quàm fie trifte mori, qui me malèperdidit, & te.
Dixit/Öc elapfum curlu pètriique lèquuta eft
Miflilibus: quin fed uraspe.f robora cautes,
Quô fe
Cçmwtnï (triorum in
Quo fè reptando condebat caîlîcTusanguiS;
Ambo proijeiunt: quarum rigido vna lacertö
In nttdum cafu lilicem di milla reful tat,
Scinrillamque eiet : ficco qu* è fomitc nata
Exijt inflammam, Sc crinitaincendia latè
Extendenstotaiam filua ardebatadepta.
Hîc horrent, latebralque gtadu trépidante requirunt,
Sedpauidos ftUporiple tenet, cüramquelagacem
Inijcit inlôlitæ flammæ : quam cetnere rurlum,
Et tTmidî fpedare volant : paulumergoremoti
Teiluris dorlo fterilis miranturopacas
Defluxiflè comas, nemprumque horrcre fauillas,
Fufcarique diem,tofas fplendefcëre terras, -
Etlucem fubfolê nouam; riec mente quiera
Accipiunt crepitus ftridentibus vndique filuis,
Vndantcfque globösflammariim in fideralatos,
Necquddradiéesirnmerfus tendit inimas
Ignis edaxpenitus: fumpto qjuöirida calore
Terra fuas pandit generolà ad munera venas.
Quae cùm iàmcundo ficcacaliquore fUillèt,
Mox fieri liquor incepit, riuifque metalla
Funderequæque fuis, fuluo hinc torrente coru feat
Aurilummushonos, candentilade renidens *
Effluit argentum, rigor xrislubricus errat.
Et cogit in möllern rcloluto corpore malîàm.
Vis breuibus formant ardentis comprendere filuté 2
Sulhtreæ volitanr nemoris per opacà'fauiliæ,
Non aliter quàm dum ruptisficcaÆtna caminis, ’
Egerit immixtis ftridentiafulfura flammis:
Turn le decodis telluspinguilfimaglebis
In foetus mouit varios.quos imbre marito
Pàmiriens putri dilloluitrura meatu,
Quatumidi'crepuetelînus »elataque melfis
Extitic, Scmotis'vndänstrcpidauicariftis^
Difceret Vtfpeciem lègetisnoüûSaccoJacult*.
• Nil ramenhinc longus quicqiuip libivendicet vfus
Nil cafus virtutis inops, Deus omnia nolle..
bona funt cunt luce dpdit, mundoqué minori,
Quicquid maiot habet,facro innotefeere lenfu,
Seque per hæc voltlït : quod fi illibnra manerec,
Vt data mens homini elk, nullique obnoxiVeulpæ :
Non illam lpeciéi, non illamcorpora rekum,'
Non modus aftrorum, nu merus nec mollis arenæ
Falleret, aut q'uantis-cum magno terra profundo
Extenfàeftlpàtijs,1âuc quæ menfuta peradaeft
Molis: quidrelonet motu fepremplicis axis
Harmoniævocale mélos, nunedifeirur vfu
Afliduilquedatprftudij^: quanquam atrcvelvlu
Quod capinius, Domino femper donanedtenemus.
At veto ad primos'ytfc digrella parentes,
NoftrachelysreferaCjiam quælo attendue pauois.
Faillis ab auguftis Paradifi fedibus Adam,
N ullu m habuit prius officium, quàm eoniugis vfum,
Atque omhem natis operam nauare creandis :
Ergo vbi prima dömus natis iam plena duobus,
Inter ram varios lölatia multa labores
Atrulir, atque noüum fevidit vtefquepärentem,
Multiplicatägraues releuauitcuradolores:
Et ipesiam fabijt ptoprijs gaudere miniftris,
Runs in officio quorum qui maximusæuo,
Arua Cain duris vqrtebarpinguiaraftris.-:
»'Ac viuogaudere luc'rb dignillimus A bel,
Colhbus in nudis & licet germine campi
Inoocuas pafeebat ones, Sc lade parentes.
Verum expedaci fènlêre vc gaudiafrudus>
Diuinointuitu vinci fua votafauore:
Moxdecreuityterque fui libaminafrudus
Prima dicare Deo, làcras prior impedit aras
Frugibusille nouis, niueo magis hie lirat agno.
Prima lacerdocum Ipecies, moxhoftiafrattis
Impia,lèd Chrilkum longe tamen antè figura
Signans, perpétuas nam cùm foret file f^cerdös1,
üummi Melchilcdech ex ordines* protinusin fb
Conflacainuidia,&fratrum liuorefuorum eft,
Hoftia fàluifica dum pendec ab arbore fadus.
f _____ Bibltetb. Veter. Patr. Tom< $ .Pars$<
'Genejin ). Liber 11. I ^ J
Sicoliifi aritefui prælênfit candid, us Àbeî
-Inuidiam fratriç : nam cùm de fruge liulTèt
Iftefua, niiteoilleagno j mox pronnus altuni
Incælqmafcendir eombuftofumus abagno.
At contra per înaheyolaris de frugibüs illis
In terramfedijrfjigi'ënti fumus Olÿmpo :
Aut quod peiores Domjno laGrauerat,àüt qubd
•Illi non gratum eft, animo qüod prodit auato.
IndeCain tamen infa nas flam rfiatur in iras,
Inuidiæ ducensillo de fonte venenum j
Vnde propinarat ferpens, fratrèmque Cauendi
Ignarum, 1 Ja a madatum cæde trucidan
Fleufiicinus ! Qub non miferosfuriolâlibido,
Quo noir ira, recens bdiüm} & vis improba cogit ?
Quid meretinnocuusfraterî num làndiorille '
Quqdfuitjinterimiméruit? iam fadaparenturii
Non eft pofteri tas quôd quicquam accufer, Sc ipfi
Flagitium addidimus: iamqueèft quod callidusanguis
Obijciaf, fi forsillumaccufàre velimüs,
Quod morimùf: nam que ad cumulû prima ilia propago
Crimjnis,adiecit mortem, cnlpàmqueparentum'
|Indudam mundô (horrendum eft id dicere^ fecit
Im pie tas feelus eflè hoüum jfic im pie,fie tu
Dire Gain prinlorenouum cædcinficis orbem: 1
Pro qua perpétuas poenas iam morte folutus
Æternumque dabis, longè ferpentenefando
Detefior, tua tnetimur li crimina : namque
Attulit illenecem nobis, non intulit: at nos
Cepimus allaram, tu vero banc primitus infers.
Tanto illo pçior | viràri pnblicus hoftis
Quod pocuit : tu pi iuatus n allaarte caueri
Iam poteras: C^uiscium diledo à fratcêtimeret?
At verb nulkelt hoininis tam dira nefàndi c
Culpa, Duus quam non animo clementeremitrat,
Si modo poenitrar fadi : quod telle Caino
Accipinnis, qtiem tunefraterna cæde madentem,
Non indignant habuir ( tanta eft elèmentiaj lelê
Cotreproie Deus, quin blanda voeërogatiim j
| Fràter vbi (pusille foret, facinufqne neganrem
Arguit, & ieuuertanto pio crimine punit.
Nam profugum tantùm atque cxtortêm an likrôqiiepa-
tente : • ■ ■ * •'
Longiu^amandar, vaftafque relëgatin oras,
Etiubtt àpacnjs confeftim excedere terris.
Hacetiamlotigè milerq féliciter in re
Gratificans ; geauior nam mùltoeft pcena videri
InterfeliceSjbè paca mente beatoS
Vidurp, poli lupplicium, fadiquë pudorem.
Vtquefir exilium leuius; cornesadditurvxor
Fida reofoi!an,»fie defpèratipi?>lun1
Arripercrtu m euam q 'æ dliras pédoris ægtî
Molliret cùras'j&moko corpoièfîadum
Sifteretamplexü.1 nullique obtloxia culpte,
Et DomintiScVocis, Sc para mente Colendo,
, tlicerec quicquid polïèf ktisëffèduobus.
Sic multa extorres comitatdi-gratia, quorum
Auxit multiplicand per n.Onuna millçnepormrt 1
Progeniem Deus omnipotênsi regemque Cainum' '
Elfe dédit popuhsiquoserngefé i*no:nibus vrbes •
Erudijt, prælonga vidéns in rè'mpofanatos.
Interea mæftp milum grailisÉua mariro,
Pcnfaratprimum làndo iam p i g h oreda m n um, >
Reddideyatqiièiterum n a tara ni proie pareil ci
Multipliccsanînli curas rnixralaboré "
Gaudia: Seth pucrp nomën fecèrcj vice Abel
Quem dédit ornnipotensillisDeus: vnde fccutaeft
Pofteritas, cuius dp lepiinc prodijr Ends,
Qui prïmustâcira lédus vil tute fâcerdos,
Polie ciere p ijspreci bus, vbtdqifè potentem
S.perauic, nrera'rrqae Deuirij populumquefecutum'
Imbuir, æterriibïittùm leruàrc Pa‘renris5.\
CuiuS'de ferle pbïléhsvirrniibus'Ehbch I
Defcenderis'jiner if is etiam noii ‘i mpar aùitis, ' '
Redditus in fèdës patriàs ptbcinque bearu’m,
Viuitadhuc,&habet virglam régna futuræ.-
_ _ L 1 j_______ HiciufU