TXjtntfii
uc&ionishomofóperitui:,edametterminatur,cfirfeligio- tio in n o ^ fitp o fk a . NamdubiumeftcuihoCitafeh^
fte pi binden na: S j q uidem à coelorum motibus nó folùm beat,& qba caufa hanc neceflïcatem impönat. Deinde fi
partes corpöris,Ted etiam anirai cogirationes,adageduni ars quædam eft,&doannaiftarumprGCura«GpUm,quæ
impëlluntur. Den iq; qui iftadifTerÜt,vna cüm M>e*yo- INf vim prohibeat | verum oes hommes hanc dodrinam
‘ unrare, contingent's naturam tollun t, & fic nihil aliud affcquj poflUnc,an quidam poflbnt quidam no poffunti
àgfit quam qüod vniuerfalabetóiht.Iniqua eciam ipfa Si enim omnes poflunt, nihil prohiber hacrationeMBfn
aftra!quod alios moechos,alios hptniciâasefficrat,& pr« pjàriè eueitaturfatum , cqm omnes arcem eam q u a feh
I l archite6tuseoriimDeus :'fieiufihodifecit,qu*mala effe&iones prohiber, didicermt. Sin aliqui afTequieam
nobis neceflario importarefiCjVthoru infùlfitas non mo- J poflunt,aliqui non poflunt., quahs tandem aut quis eft,
do in Repobifca vërfetur, fed fctiam grauiffimorum ma-j qui hocprafcnbatiSi .n.ipfum fatum ahos facit cul tores
lorüm càufam,Deam efficiat:Quanquam fieri nullomo-1 numinisdiuini, aliosnonfacit , curfumomniafato heri
'dopofFe quod defenduntratio cotiüincit.Verûm iftane inùenienrar.Namprec€S&cukumquçmnobisTunt,no
àures qufdem noftr* ferre debent,qu'ç perfpicqèabfurda folumnon inferioraeffe fate,fed^iam fuperiora ïam co-
- nc & Je Dei maieftate detrahuht. Quiautemvtramq-, gnOuimus.Si non fatum,ied aUud qvuppiam horam caufenenc,&
in noftrkpoteftareeflealiquid, 8c fato omnia
‘euemreïfömnibus enim quç fiunt,datum efle aliqüid fatale,
vt aqua,refrigèrare, cuiq; ftirpi, talemfrû&û edere,
lapidi,deorlùmferri,igni,furfuni,itemaniraàli,airençiri,(
; Wapp«em:&cùm huicappetitui nihil rerurn externam,
neq; fatum obfiiterit,tum ambulationemin morbis per-
I ïedtamcfley&prOrfus'âeâmbalaturas, ) qui hacdicunt,
■ fiint ailtem èSroicisÇhryfippus ,• & Philopater, alijque
multi,ficnobiles,nihil aliud explicate, qûàm omnia fato
■ fieri.fi n. 8c appetitus aiunrjiobis datos efle fato, eofq; a-
hqùandofatoimpedirfialiquando non impedirlplanum
I eft omnia fier,i fato',etiamea , qua in nobis fita videtitur.
I Rurfiis ijfdem rationibus adirerfuseosvtemur, fichuius
l opinioriisinfiilfitatemdemqnftrabimusy Sienimijfdem
caufîspofitîSjVtaiuntipfijOitminoneceffeefieademfieri,
nec fieri poteft,vt âliquaiidofic ,aliquado aliter eueniat,
'quodillaex «terno tempoie^piæfixç ftatutçqueftnt,rte-
ceflè eft,& animalis appetitum omni modo, & ex omni
parte^ijfdem caufis pofitis,itafiéri.Quôd fi verôetiamap-
metitus neceflarioconfequitik , vbirélinquiturquodin
noftra poteftate dfl:Debet enim effe liberum quodin no-
tlra poteftate eftÆflet auteip Hierum,fi ijfdc pôfitiscau-
fis,in nobis efletâliquando ap^erereyaliquando refuge-
'n»:at finecefTario appetitus feqiritur,certèetiâfatofrunt;
qnâ appetitum fequuntur, ëtuà nobis fiut, ôètiaturaho-
ftra,&appetitu ,'&'iuctt-cio.' Si enim fieri polTet,vt appeti-
tus non feiueretur,falfa effet hac enûciatio.Eifdem cau-
Üs pofitis,ead[em fequi,necefFe eflç. In béftijs & inanimis
idem repcrieraï. Si .n. appetitum in noftra poteftate po-1
ilûnr, quoniamnâtura cum habemus , qiîidprohibet di-
ccre etiam in ignis poteftate fitum efle, vrere : quoniam
natura vritignis. Qudfl etiam alicubi oftenderevidetur
Philopater, in libro quèm De fato cohfcripfit. Non ergo
quod per nos fato éfficitur, in noftra poteftate eft.1 Nam
eadem ratione fit in lyr« 8t in tibiarum & caterorûm irr-
ftrümcntorura, Qfmhiumq-, rationis & anima expertium,
poteftate,aliquid erit pofitum, (cura aliqui ijs,ad aliquid
cflttâcnduin vfuntùr,quodprofe&o at^furdum eft.
I ‘iïefdto quoÜ in aßris ponïtur.
C A P V T X X X V I.
A Duerfus fapienres Ægyptiorum, qui dicuntvcram
JL A efle fententiam de fato fii aftris pofito , fed mutari
preeibûs,& procurationibhs:efie .-n. etianvhorum ipforu
fiderumculeuS quo(dam,quieamkigenr,aliafq-, fiipcrio-
rcsquafd£vire5,qua eapoflîntfledtere, idooq; precatio-
nes,& deorurn cultus eue inftimtossrelpondebimHSjeos
fatiim facere return contingentium, non neceflarium.At
•contingensinfinitumeft,infi,nn:umaureincognitumj[ta-
qne.cùmôfnnisdiuiilatiotollitur , ram maxime corum,
qui prçdicuntj&'froçant cuiulque vifamtx natali die,qui
j ^icuntur , quam ipfi præ cæteris, vt validam
|'qnandainrem^& vcram,commendant.Sidicanrfi'gümrü
•afFeâicncscfic pcripicuas , &dperitiscógnofci,-ycrum
'•aim figura nó ex propria vreuenerit, Deum probibuiiïè;
•eriam hocabfurdum cffe,refpondebimus: primum,quo-
J niamprocès folas ,^Ôc dcorum cultum,rn noftra poreftace
'■ ftatuunt, aliudpi^etercànihiltum ambigemus ,-curaeis
' quomodo cùm cateræ ôcs humana aftiones | &c eleôtio-
I nés in cuiufdammodi figura aftrorum;fint fi rç,folaprecalâeftjiiludpotius
fatum cenlébitur. Nain hocipfo,quod
perprecationem redtè negotiumuoftru agere poftiimps,
autnonpoflumusjomnisfativiscominètur. Narriin his
quipoflùnt, fatum nihil eft,qui non poflunt, ijsorania
HtoOueniunr. Et quibuld&m homihibus omniaeflè fa-
talia,qüibuidam nihil e{fe fatale, cômperi emus. Ne que
dubium eft,qui n qui hoc præfcr\bit,ipiè veriflimum-fatü
fit, &fi-comniadenoofatofierideprehendenrar. Atque
inic^ûusquiseft,quihocdiftrihtiitÿfiuedçmon quisfit,fi-
ue aliud fatum quodpiana. Nonenim ad dignitatem, co-
lendorumdêoramviamhominibus tribuit.Curenim hic
dignior , quàmille, cumomhes fint inftruulentafati, &
nihil quifquam àgât de lencentia fiia,imb ne eligat quidc î
Naminhisquaitafiiwic,nemovetiuftus,veliniquuseft.
Itaque nëque dignus,nequeindignusbenefieio.<5uiau-
tem paribus nou tribuicparia, iiiiquus eft.
De his qui dicunt vpinionem rerum agendarum m nobis ejfe | exi-
twn vero rerum opt at arum in fati poteftate*
, ' : c A p y T xxxvn; '
Q'Vi atitem dicunt optkmem rerum agedarum in no-
bis e.fie^fed return optatarum eue turn in fato, (fiuwr
autcm hi Gracorum do€tiffimi, J.partim re6tè atunt,par-
tim feUuntur.Nâ quod in nbftrapoceftate ponunt optio-
nes return agendatum, non tamenomninpearum exitus
reâiffimè dicun Kquod verb faro aiîxgnenr, nô rfétè. Pri-
mum enim coarguènrar , quod imperfe^fcum faciantfa^
tum,ftquidçm non,habcat,quod,n.ô habet:Dëindequod
ipfiim ftataant confequens quiddam, àdnpftramvolun-
tatem.Nam fati operaconfequemia efTe dic-qt volnntati,
atquaitamoûqripotius à nobis , quam mouenenosrepc-
rierur.Atqj etiam homo fato dominationeft,vtqui ipmm
fuaoptioneeffingat. Qnamobremreéfrus eft dicerê,exi-
tus rerum caulam in piôuidentia confifterc. Nam proui-
deiijjæ magis hoc opas eft,quam fati. JProuidenti«enim
proprium eft,pro fuo cuique commodo,tribuere.Eamq*,
ob cauiàmexitusearmnrerum,qüas(elegèrimus , & op-
tauerimus,pToeo atque vrile futurum fit, aliquando cô-
fèquetur. »aliquandononconfeqiretur, Quodlifatum,
quod fi leries quædam caularum perpétua (itaënimfaçû
Stoic?d:e(finiunt,id'eft,ordinemï&conncxionemimmu--
tabilemjnon ad vtïhtatem ciiiufque,lèd fuo motu,&ne-
ceffitate,exitusaffèrt, quiddicant deomnino ftolidis,^
ftultis,eoq*, ab'tleftione vacuis , vtrum fatoillisadeft,vt
taies fint, an non > Si enim non fato,fatum eftugicnt,fin
fato,neceflario fcquitur^neeledkionem quidein in noftra
pofceftate fitâeflè .•Sienim-quodeledtioniseftexpcrs, fub
fatum cadit, necefTario etiam , quod eledlioniscft parti-
ceps -, & fie ad pi imorum illorum fèntentiam,qui dicunt
temnia^lire fato,reuoluuntur.Superuacaneaetiam pugna
eft in continente &incontinentexrationisj& cupiditatrs.
Sienim necefiario conftiratum,&dcfiniramèft,hocagc-
re,hocnonagere/quisvfus eftdrfïçnfiohis, in eo, i $cai{-
cordiæ?Quqd fieciam confatale eft,non modo agere,fed
etiamitaagere , quidàliuddicitquiicaaic ,quam &ele-
(ftionemfatalem ellc?Nam elc<ftio èft,qua cumcupidita-
te depugnat,&in cq^ntinentibus fuperat,in incontinenti-
nentibusfuperacur. Quare fublataeftèorumfententiai-
nitiopofita, proptereaquod-in noftra poteftate eleâio
non erit. •
s Quomo-
'Prouiâi
tiar qui«
prqpriü
i l
De animafacultatibm.
Quomodo Plato fatum dicat.
C A P V T X X X V I I I .
P Lato fati nomen vfurpatbifariam : Aliud enim in'
fubftantia'aliudin muneris fundtione ponir. Qupd
,fèd omnia pro potOftate contingere,vteueniant. Semcl
autcm eiufmodi diem fecit, quod Sc feriptura (andtano-
taU(it,vt,potentiam modo fuamdcclararet, neque legem
neccflariæ motionis aftrorum, quam illis àprincipio de-
dit,abrogaret.Sic & aliquot homines, in vita eöferuat, vt lElias &
Eliam &D,ioch,quamuis mortales & caducos,vt per hçc Enoah i-
omnia eius potentiâ,& quje cogi nulla rationc poteft vo- !
luhtatem intelligamus.Scoici autc aiunt ftellas errantes,
cùmad idem > 5cin iongitudine, & in latitudine fignum
rcferuntur,in quo initio crant,cùm primum munduseft
condituS', certo tempo,rumambitu conflagvatibnem &C
interitum rerumcfficere,&dcintegro mundum codem
reftitui.Et quoniam fidera,fimiliterrurfusferantur, omnia
infubftantiaponitur,animam vulteflèvniuerfi : Qupd
in i^uncrisfundlione diuinam legem immutabilem ob
caufiim ineuitabilem. Quam legem etiam Adraftiam di-
citjeamque à primo,fummoque Deo,vniuerfi anima,a^
onmium adminiftratiqnem datam elfe, per quamomnia.
qua fiunt,gubernentur. Hôcfatumin muneris fundlio-
ne pofinlm,etiam prouidentiam appellat. Nam à prqui-
dentia fatum comprehendi vult. Qüjdqüid enim fato
fiat,etiam prouidentia fi^ri,non tarnen quidquidfit prq-
uideiltiæ,etiam fati elle. Ipfà autcm diuinâ lei,quam ait
efle prouidentiam & fatum , om nia in fe complc«ftitur^ ^ o s ,& agros fimiliter reftitui. Atq‘, iftareftitutioaem
quæ in priori ambitu fuerinc,immutabiles cffici. Fu--
turum enim rurfum Sôcfatem,& Platonem,& quemque
hominem, cum ijfdem & araicis,&ciuibus,&eadé cuiqi
euéntUra,&eademtradIaturum,omnefqj ciuitates &paalia
quidem fecundum propoficum , alia a propofico,
Nam caufas antecedences vtquadamprincipia; & fecundum
propofituracompledtitur, qua in noftra pote-
ftat'e funt,afl'enfiones,&iudicia, & appetitus. Q u a vero
hycnccefljy:i6 cpnlequuntur,apropofitQfunr. Acq-, op-
tio quidem rerum agendarum,qua in nobis fitaeft fecu-
dumpropofitumeft^ Ppfitisautemijs quain nobis fita
funt^ex his ipfis,vt ipropofito,fatum confequi*. vt verbi
Qtt*funt gratia ip nobis eft fitum,nauigar?,hociaeundum propo-
Lpropo- litumef^. Cuinergopropofitumfueritnauigarc, fequi
k°* quaapropofitofunt,naufragium facere,aut non facere.
Idcircd a propofico vocatcaqua fequuntur,& camitan-
tur prOpbfiturn,quod in noftra poceftate eft, id eft,prin-
cipia &adtione$> vt fint ca qua ancecedunt, Sc in nobis
fiint,fecundum propofitum i-1 qua fequuntuc,a propofico,
neque in noftra poteftate fin t, fedeueniant nec.efla-
rio. Nonenim-cxacernitatedefinitum,fatum elfe, fed
jProuidi
>tia côtinuerfijhó
femel,fèd fepè fieri ,imo infinité & fine vlla ter-
minatione cadé refcrri.Deos veroqui hun c interitum ef-
fugiantjVno ambity alTequi,& cognofcere omtiia qua in
fequentibus conuerfionibus futura fint. Nihil enim Tore
noui,quod prius no Tuerk, fed omnia eodem mödo fine
vlla variacione,eriâ vfqi ad minima quçq; euentura.Atqj
propter iftam reftkutionemdieuht aliqui,. Chriftianps
réuoçationem corporum à morte ad vttâ imaginari. Scd
multum aberrant a vero. Nam femel vitam reftkuimor-
tuis,non per ambitum,Chrifti oraculaarbitrancur.
De libera voluntate feu de ijs qua in noftra funtpoteftate.
C A P V T X X X IX .
DJfputatio de libera voluntate, id eft,de eo quod in
noftra poteftate efle dicitur, prima habet quaftioaccideréjcùmea
qua in'noftra poteftate fuut,fuerint an- : nem, an fit aliquid in noftra poteftate, multi enim funt
te^refla. G'um quo congruit illud ; Culpaeius eft qui ele-1 qui répugnent : Alteram,qua fint ilia qua in noftra func
git,Deus extra ciilp^am eft,item, vifcutc carerc Domino, poceftate,& quorum liberam habeamus voluntate: Ter-
&,E(lc diuinationes. Oranisautem ciüs oratio eo perci- J tiam,vt caufaminueftigemus,curnos pares nofter Deus
netjVt cle<ftione$,3c aliquas a6tiones.ex elefbione,in no- libera volütate genuerit. Q^uare oratione repetita,primu
fttaefTepotcftatcoftendat. Atquaeasa£tionesconfe- ! dieamus,de primo,& aliquid efle in noftrapoteftate, ex
quuncufr,eorurnque euentus neceflario infati poteftate. ! hisquaabiUis conccduntur,demonftremus. Omnium
SedhbGnonverèdicijliiprà demonftEaturdeft. Exeaer- J qüæfiunt,aucDeum caufàm efleaiunr,aur neceflitatem,
go parte qua Dei conftitucionem, & voluntatem fatum . aut fatu,aut naturam,aut fortuna,aut cafum.Vctum Dei
vocat,& fatum fubij cit prouidentia, non multiim di£— quidem opus,fubftantia Sc prouidentia eft. Neceflicatisr
crepatàdiukiis literis, qua folampromdentiam omnia s r» Fan.
gifbernare confirmant. Sed ab ij (dem multis diflentit
quod dicac neceflario exitus efleconfèquentes ijs, qua
in noftra funt poteftate. Nos enim qua a prouidentia af-
feruntur,n6n neceflario euenire, fed contingere, vt fe-
quanrar,dicimus. Nain fi neceflario,bona precationum
pars ampytabitur. Nam eo authorede fobs principijsa-
éfcionum,vt meliora fcil.ehgamus', preces iiifticifuntur.
Cutn autem clegerimusiin reliquum preces inanes funt,
cum ortfnia qua fequuntur,, neceflario inferantirr. N©s
veto etiam in his maximàm vim habere preces decechi-
mus. Eflè enim in prouidentia manu eum qui nauiget
naufragium facere, non facere. Non-tamen altcrur*
eorum neceflario accidit,fed vt eueniat contingk. Nô
enim neceflïtati Deus parer, neque Tas eft dicefe eius voluntatem
neceflitati feruire : etenimneceffitatisipfcau-
dtor eft Sc opiTcx. Ncceflitatem enim aftris imppfuit, vt
eodem lèmper modo mouercntur,^t mare tèrminisfuis
concluditjvniuerfifq; &generalibus rebus neceflatium
finemftatuir.Quem fivolunt vocare fatum^quia vlque-
quaque ita neceflario fit, vt qua ex propagatione oriun-
j tur,iuteiirie»nihildicimns. Namdenominibus cum ijs
j nonambi'gimus.Ipfc veto Dcus.non folum extra omnem
necellitatcmiocatuscft, fèd erjatn eius Dominus & au-
I dtoreft. Çùm enim fit potcftas&naturaliberapot,efta-
tis,nihil ncqfie natura ncccflitate, neque legi$ fanótionc
facit,fed omnia funt illi contingentia,etiam qua funt ne-
ccflaria'. Atqj hocvtdeclaretur,iuflitolim curfum folis &
lunæçonfiftere,qua nccefiarià feruntur,& Temper codé
modo .fc liabcntjVtofVendetec,nihil fibi neccflariö ficrj,
motus èorum qua femper eodem modo fe habent : Fati,
quod neceflario fiant,qua fato efficiunturyEtfenim fatü,
neceffitatis eft :Natiira,ortus,accretiç,interitus,ftirpes,
&animalia;Fortunæ quarara funt,&prater expeélatio- 1
nem.Definiunt enim rortunâ congreflum & concurfum ot*80**
duarum çaufarum,qua ab eleétione & voluntate princi-
pium habent,& aliudquippiam cfficiunt, qudm naturâ
paratum firvt façiant:vt verbi gratia y Si qùi'foderit,the-
faurum inuenit. Nam neque qui condidit,ita codidit,vt
iilereperketjiiequequiinucnicj'kafodkvcthefaurüin-
ueniiet.Sedille quidem,vt cùm vellet,rolleret,hievt fouearn
efficeret. Accidit autem aliud quippiam, qua vter-
que ftuduerit. Cafus y-é.ro opera funt,inanimoru,aut be-
ftiarum euentus fine natura & arte. Ad quod igitur horu Cafus.
redneemus ca qua per homines fiunt,fi homo caufa non
eft Sc piincipium aâionum?Atquineq; Deo fas eft aferi-
bete turpes intfirdiim afbioncs &iniquas,neq; neceflita-
tijhon enim fun t è numéro eorÜ qu« femper codem modo
fe habeht,neque fatomon enim contingentia,fed ne-
ccflaria funt,qua fato fiunt,neque natura : natura enim
opera animalia funt & ftirpes: neque förtuna,neqi enim
rara func,&r praiser expeflationem, hominumaftiones :
neque cafui,nam cafus eft euentusinanimorum, autbe-
ftiarum. Relinquiwreigoipfumquiagit& faeithomi-
nem,principium efle fuorumoperum, Sc libera volütatê
poceftatcqneellepraditum. 'Pratavciflhulliusadtionis
homoauiftoreft,(uperuacancc habet confultandi facul-
tatem.Qupffumcnimvtctur deliberatione, fi nulliusa-
élionis eft Dominus ? Facere autcm,vt,quod pulcherri-
rnuin fic praftatiffimum in hominc eft, fiipcruacaneuflt,
FfF 4 ' ab fur