IM
*Sup-1.
4.l6.
II
' - «.
MpiL
iïiMe
m i t me Dominus ab omntoperemalo : &fialuumfacietm return
fuum cedefte,cuigloria infiacuBfiaculorum. Amen. fSéutaPri-
ficam, & Aqutlam,&* Onefiphori domum. t Erdflusremanfit Co-
rinthi. Trophimum autem reliquiinfirtnumMileti. t Feßinaan-
tehyêmem venire. Saiuiant te Eubulus,& Pudes&LintUy&Clau-
dta&fratrcsonms. Dominuslefus Chrtfius cumffiritutuo. Gra-
tiavobificfwi. Amen. |
verbum Euangelij,t»J?<* in adm^nitione opofïtt«^
volcncibus 8c in portaquietis confiftentibus>JporrM-
ommpdtieniü, &D*$md. Quideftquödacl Tisûm
quosibi dimi fi, maxime autem meiybranas, defer vbi fcrib^m
mèasEj^ftóljis. Penula veftis erat cphfutaris qua indue-
bantuföorifules Romani'^ qüandpingrediebantiirin cu-
r jam, fed fortalTe quad t aliquis vndeaccidefat höcgenus
veftimenti beato Apoftoloï^ui^reljSondendunaeft R o manos
ante Domini aduëntum hun« habuiffe morem,fi-
ue confuetudinem, quando-Monarchiatn tocius mundi
fibi acquirebant y vt quaecuraquë gèris eis cum pace & coj
ronis occurriflèt, darenteis liDercatern in tantum, v.tfra-
tres illorum diceremur, ciuefque Romani appellarentur,
dabantqué eis ppteftatem aedificandi curiam, habère cön-
^ :. /-1 jtóstjKüife ra* patec igfcüi: bead Pauli de
' natus tfanslat'us
bens*ptieeipitilliinquiens,increpa cumómuüirtperto & ; inTarfum C,l.aa:,quoaamttmpöreeen.enttbusRomaadTimotlwutnBm‘
litftEpidolamdirigeftsdiar,iucrcpa nisperCiIiqamaccumteisipfecumalijsTarfenlibus.vtcumomhi
pätientia nM'Cqhdd Medlcus-etatamborum,, . potequiänobtlqmtetillos habebatur,excepnqi cum pa-
namTjtusnimiteeratpariciiii®,idet>que'praeciptteii& tn - ; -ce. Tune Romamdederuntetshberratemfupradiaam,
fiieauit ad hoc, vt ïnerèparët cum omni imfecio, ne fort? vt poteftatem aedificandi curiam, veftefque mauere con
oroprerfaammanfuctudtnem noncbrripèretdelintjucn- firlares ,. ytpenulariintratcntincnriammqreRomanoies
* Timotheusaittem quiaacriotisanimi erat, neceffe J rum. IbiquePater beat! Pauli penulam accipere merutt
habebaradmoueri Vtcumomnilpacientiaincreparetde- caufadigmtatis.podcutusmortemApodolusadmetno-
linquentes ne fortevltramodttm dute iuctepansin'de-1 tiameiustecotdationishancvedemfiblretinuit. jU x au
fperationeaüquempulillanimem ponetet Scd{ua deßdtr'i der mriusmulumlaeßmdit, M eed Alexander dequolu-
nacoacer'udbuittfiUrbdgißrintrdeA, vetitarismagiltroscön^l :praiamdiximuS,,quircuccfusSdadapodauatnuiam , Sc
„tegabunt ßbi mägidros*quiilla|loquan- qiiiaautifexetat , febtlcabatasdesDianae^pud Athenas.
temnentescong
tut quæ ipiî defidetant 8c ad volüptatem ipfatum pertinent,
- « I ------- .ynde&ipfecommouitciuitatem.conttaApoftolum,refiftens
Phmentesaurihus’. prurire eft fcalpere, ilii pruriunt au-
ribus, qui femper habentaures intentas adhoc,yt aliquid
nmii sqidiint. Opus faceuangtliflic, opuseiiangeliibeeftdo-
___ &facere,ticutlegimus dcChufto.qaæcoepitlclustaecic
& dücerc:, qmergobonum’aliqüid annüntiac^fcdi-
nfeiplum opus non implciquod clocct.Euarfgelifta qui-
detnappeüanpoteft, feciopusHuangclifiænonfacK. MinißcrimmmimpltMiniCtenam
illios erst alios docere, vt
eorecedente à corpore re maueret aiiqms qui in eiusloco
fdbrogariporaiffet. Eteftfetifps, tempus mea: paflronis
iam iraminct.in proximoeftSc tuus reeeffus. Sicutetgo egóté,
dóGüt,vtt«nanerccpoftmequi minifteriummeuni
implctet,fic& tu intime alios, qui tibi fuccedant, Sc quad
ei diceret Timotheus , quare pracepiftivrroinilteriurn
meumimpleam;, fubiunxitinquiens, tgmmminmielibv,
drnmpasmMre/iiunsiiuiti/fut.fiucimminct.libarediamus
degultate A & n d a te ïclimmolate: inde cqmponituc de-
libo, delibas, Scdelibot delibaris. Hicautem pro (âcrifi-
cationè&immolatiôneponitut, aefediceretego enim
iamdelibonfacerdosPétriScPauliextitit N e rd , led eins
immolatione teputata adgràtiam , mors autem illorum
gratiffimum factificiumfiiitDeo. tmmmtnmm arum,
ideft,6cnepugnatti,£#r/«»i£«»/îi»<»Maiiîcutille,quiinftadio
currebat, petueniens ad locum deftinatum, brabium
dbi promillum accipiebat ficut beatus Apoftolus inter,
metis fidei cjirrens, peruenit[ad coronam fui laboris. Vn-
deipfedicïr.ÿit mfçruMimnlijm, fine de reliquo settle
cetera Kptÿrsejimilii.'&teferuataapudbeum, «rans !»ƒ>-
ris fum nddtt mibi Damm inilia divided,in die iudicifi«-
j!i»Tadeé,ficloqttitnt de dieiudicij abfolute, quali de te o-
mnibusnotac Recnimvcraommbuscettà & nota debet
elfe ilia dies, & ab omnibus eftarpcchmia. No» folumtu-
tmmibi fubaudi coronam redder, fat &ijsqui diligunt ad-
umtum/ms. Illidiligttntaduentnmeius.quilècupaepræ-
mio fperant fe rémunéra»abillo ficulRex quilibetauc
Imperator alicui fuotum Pnacipurn coronam tribue-
batantiqmtûsviâbriâmrepbrtanii.'yéhoftibus.itaDo-
n'ji nos fuis viclunb as & mdirtbus'præmiaæcerna& bra-
bia line fine manfuradonabit, Dmaimereliquit diligemhoc
/scnl«m,magis:quam'Deum,drsii/rTkJJâlontes»t,iÛeadhiE-
%ir beato Apollolo pet muicum tempus, lèd çum tempus
periccunonis aduenill:t,rccdïitablllo, iadui'que d t A-
polbra,C«/ce»ri»<3dllifM»ï,Iftenctintfidelis,&taufaprx-
dicationis abijr ad aUâs nationes, Apodoio voleute. Sl-
milirer&Tlcus.ötsrtwnrrfJ/ame, &adducttcHm,eß'jnibivtilis
in mimßerid prædicationis. Ideell Marcus Euangelilta.qui
df eum Petro Sc cum Paulo multo tempore mannt, ali-
quandomoransapudPerrum, aliquandoapud Paulum:
fortiter prjedicationi eius, reddet iüi Dominusfectin-
dumoperaeius. Non aitreddatoptatiuo modo, fed reddet
indicatiuo, quod verbüm prsnuntiantis eft, nónimpre-
cantis.Sic dixit & de ilia hypocrin iud*orum,cuieuerno-
nem immihere cernebat,percutiet te Deus paries dealbä-
tö. Prophet* namque folent maxime figura imprecantis
futuraprxdicere,ßcutfigurapr£teriti temporis eaqu*v6
tura eran t fepe cecinetunt, ln prima mea defenfionettemo mihi
affuit, ddfenftonein in hoc loco appellat petfëcu.tto-
nem,atque prefturäm,quam fuftinuit) quandö in primor-
dio fuse fidei miflus eft cum Barnaba: a fpiritu fan d o ad
pr*dicandüra. Quam perfecutionem bene voeatdefen-
üonem.quia tribulatio temporalis defender ele&osin jdie
iudicij a peenisinferni, Omnesmedereliquerunt non tUis im-
putetur. Non örat pro Alexandro qui inuidentia fraterrii-
tacem oppugnandopcccäuerat »fedprohisorac,qüinon
abtuperant ampremied timori fuccubuerunt,vt èis igno-
featur. Quapropter mulrnrn i n tereft cum poft agnitio-;
jiemDei q.uifque oppugnat fraternitatem % 8c aduérfusi-
piam gratiam qpa réconciliatusëft Deo , Muidenti<e faci-
bus agitur, Dominus autem mihiaßititvtaudiantomnes gentes,
verbum pnedicationis de ore meo , & liberatus[um de't
oreieonisjd eft, de infidijs Diaboli, de quo dicit Pettus: ad-
uerfariusveßerDiabolustanquamleorugiens quaritqtiemdeuoret,
vel etiamiëonem appellat Neronem,de cuius manibuS li-
berauit eum Dominus, quändo venit Romam, addudus
ab,.his,qu(prxérantIuda&eob hoequia Caefarcmappella-
üit. Nam cum veniflet Romain, duobus annis manfit in
vna;cuftodia,&infuocondudu, &poftea etiam tranfi
uit ad alias nationes, quiserantincirciiitu Roma:. Nam
quandoifta feribfbat in libera cuftodiäerat, & quia fta-
tim jddudus eft, non eftincerfe$us,idcircó dicit le liberal
um. Dominus lefus Chrißus cum f f iritu tuo. Dominus Ie-
fus Deus & homo eft, ideo erat Apoftolus, vt verbum Del
Patris, Dominusjvidelicet lefus uccum fpiiitu illius, 8c Ci
fuerit cum fpiritu, crit & cum corpore gratia vobifeum, id
eft,temifliopeccatorumy&recomiliatioDeiPatris, omnia-
quedpnaquxdiuinitusgratislargiunrur , fit vobifeum,
s4»;e»,id eft,fiat vel vere fint quae hadenus feripfi. Explicit
Epjftola adTimotheum fecunda.
Incipit Epiftola ad Galatas.
Primo quaerendum eft in exordiohuius Epiftolæ, vnde
fint Galatae appellati. Rex Bithyniæ quae eft Prouincia
Græciæ , habens bellum contra hoftes fuos , mißt ad
Gallosha-
0 xpletna,tio in E f ijt. ad Galat, Cap, 7.
t G a l l o s ' h abitafttes circa mare, promitteps vt {Lyenivent.in 1 ï),<4af«r quianöinenfuum in Omnibus, E p i f t q l / s p.r*po-
a u x i l i u m e i n s , v t p e i a 6 f o b e l l o p o c i t a v i d l o t i a r e g n u m I J L m e i n c i t u l o , a u d o n t a t i s c a u i a i d e g i c f i c u i R e g e s , & ;
d i u i d e i \ e t c u m e i s . Q u i c u m v e n i f l e n t , & y i d o r i a p o c i t i e f - | P n n c i p e s h u i u s f e c u l i f o l e n t a g c r e . Ajjwßölüi n o r r . c n d h j
fei»i, regnum cum eis d l ü i ^guitatiSseft, Græcupvoft,licet quidam
funtpüimö Gallôgræçihoceft Galli mixti Græçis .parfque ■
egm, quamip.fi tenuerant, appellataéft Gallognepia, iß? ■
eftjtjalli copmorantesinGræcia.Poftea autetnyt fapien-
tiocibus videtup, äp p e Uatiiu n t Gala tæà ca n^ote corporis.
N am Græcelac galadondiçitùr,yn de&candidaZo~.:
nacoeli.quæ Latinelaéteuscirculusappellatur.GL'æceGa-
laxis nücupatur,vt Mardanus aflèuéfac.funt ergo ipfi ftrenuiffimi
beliatotéSj fèd ftulti, & facile dpropofito mentis
recedentes. vVnde cum aceepiflentyérbum praedic'ationis
ab A pdftöioi'& Apoftolus ab eis ad alios tranßret, fedudi
funtàfalfis Appftolis, &àludaeis, qui volebânt eos fèdari.
circumcifioném, & fàcrificialegàlia dice rites;, licet bapti*
zati fitiSj& in Chriftum (Xedatis, tamën aliter nop potëftis
faluati perpaffionem Chrifb,nificircamcidamini,&lega-
lia facrificiaoftejpatis. Quodaudiens Apoftol us.fcripfit eis
ab Ephéfo hancEpiftolara.
K ? I S T 0 L A
B E A T I P A V LI
A P O S T O L I AD
G A L A T A S . :
• Ç A P V T I.
Reprehendic Galatas Apoftolus quod abduci fe petmife-
lyd efle, Apriftolorum; auremgenëra quatrior fqnt^prji.
m.umeft qu ôdnequea b-h ominibuse ft^-n eque(p et hqqi i-
nem, fed à Déo tantummodo^ de quqrumhumero fue-
runt Moyl'es, Efaiàs,Hiercmias, alijque Prophet^ quam-
piurimi, liççtomnés &Apoftolfétiam quainuis aoh o'm 1-
në .C ti iv i s T o client midi j tàmen ipfç homo erat vêtus
Deus.' Secunclum quod à Deo.quidem eft,:fed per hominem,
fi ntà y'ëfitate quamabi p fdacceperant : quumfola haec
•1 îënenda fît,earn cfÿnôn ab homine,fed per Ch rifti reue-
latiopé ipfe didicerit: & tan ta folertia poftea iilamdo- J
Buerit, quantaipfum atiteimpugnabat : addens quo-
modoipfum Deus âdEuangèlizandumfegregâuerit.N
,AVLV SyÄpößolusmnabhominibw.neq^perhomi-
ern ,fedperle[um Chrißum, & DeurriPatrem, qui
)&fufcitauiteumàmomu:&-{ qüimecumfunt omnes
\frâtres^Ecd^^alatia-XGra^a iobisépàx aDeo
__ __ 1^ Pâtre,& Domino nofiroléfuCbrißo, f quidéditJetnetipfumptopeccatis
noßris , vteriperet nos de prafentifuulone-
quainffecmdumvolùntatemïini^Patrïsnoffri, t cuießglori#
Ittïj^ßaßuu^üm:Amen.^MirinqÜedfictamcMtrari^rimi-
ni, abeo qm vosvocamtingratïamômffi, inaliudEuangelium :
t quod non eßaliudtfififuntaliqui, quivosconturbant,&volunt
ConuertereEuangeliumChrtßt. f S(d licetnos,aut Angelus de ccè-
lo Euangelixat vobis pmerquam quod, Euangeliz,auimusmbis,ana-
. tbemaßt*X Smt proedtximw, # nuntiterumdtco : Siquis vobis
XuangelizAuerit prater id quod accepifiis anathema fit. f, Modo 4
nim hominibusfitadeo,an Deo ? Anquarobommbiis platere l , Si
l J adbùçbomïnibus placeremyCfmfitfefiius non effem. :f *.Nor«^e-
’ IJ,: nimvobisfacià\ffatres,Euangelïumlquodeuan^lï^t%mèfiame,
H Â.3 nim cdnùerfàtionem meamaliqüando inlüdaifmo: qupniamfuj>r£>
[ P r m dümperfequebarUcclejiaw Dei , & expugnabdm illdm, t &
! proftcïebamin ludaifaèfiiprd mulmeoaidneos nieos in généré mo;
abtmdantksamulatorexßenspaterdarmmearumtraditionum.
j f Gimaiiurnplacuit et,qui mefegregautt ex vtero matris meai&
, fge - lizu' t•r*em illum in Gentibus: continuo nonacquieui carni & fiait
! g um .^ n eq 3, vemierôjolyiiiam adantecejfores meos Appfiplosïfièd
! dbffinirjtbiam: &iterum reueïfiusfiumbdnmficüm^X dèindepojl
I annos tresyéni lmfiofijma mvïderePetrum,& manfit apud èumdte-
bus quindecim: X aüuniatam Apofioluriimvidinemmem^mfila-
cobunifi\itrm Domm. y QOctautemficribo vobis-,ecce coram-Deo,
■ qmanonmmMr. Xpeindevemjn partes^ia,& Cylicia.XEram
autem ignotusfacieEcckfiufIudaa,quaeranttnÇhrtfto: | | tantum
dutem
do ,nunceûangeli^dtfidem,quam alïquaiâo expugnabat: | &in
me clarificabant Deiim. ^ 1 • _ '• ;
de quorum nu meto fuit lofuc, qui Deo voie nte mii-
;füseft,perMbj^èn |
pro vit^e mentis Deovôlente eliguntur. Tertiüm qii.ód
ab homine tantummodo & nonà Deo , cum fauore hp-j
minum àliquis eligitur, non ptobônaconuerfàtione, vel
qui pççtio fubtcgàtur in facerdotium’ , de quibris, dieic
beatus Ambxofi^g, O Epifcqpefcerte nifi centum folidos
dedifles, hodie Épifcopus non efîcsi, De quibtis aicitur
etiàin tri librô regum, quia temporibus Herobpam qui-
' tu m quel m pie b a t manum fuam muneribm, fiebat facer-
| o K y Ideoque ifti tales inter eos funr reputan-
.d i, de quiljus Dorainuspei'Pt-ophetam dieft, ipfi veriie-
bantjrion mittebam eqs, & per ipfam veritas dieu, Omnes
quotquot venerunt juresfiuetunt& latrones. Qüartum genuseftj
quod nequeà Deo nequepef.hominemfit', fed i fèmeti-
ptôa vtfuntpieudoPfophetæ & pfeudoapoftoli, qui di-
ctint.l læcdicitDo minris c urn D oriî irius,no ri mïfèr it.S ci-
endum etiamquiairiteripfosProphetasfuntquidamtan'
tæ dignitatis , vt&Prôphctæ ôc Apoftoli fint, vc Moyle:
Efaias Ioanries Baptifta 8c Àpoftoli, quidam vero foiunv
rabdo Propherie fuut. Erquia étant apud:Gailatas quidam
iudæi, qui dfeebant beatum Paiilum non ede tvë-
rum Apoftblum Chrifti, nequeDoiftotem veritatis , eo
quod à Chcifto non fuerât vpeatus, 8cdodus, ficut àlij 1
Apoftoli, idcirco ApoftoiusvólensGalatasconfirmarein
Dodtina fuay& ,,fe;vetum Apoftpium efïè,y& p.rædicato-
rem.Cht/fti, dixit fe noriab honnne rnortalün terris efle
dodum, 8c conftiuttum, fed ab omnipotente Deo de coe-
lis. Nonquodnegemus Chriftum yerura hôminem,:fed
iàm immortalem eftèdùm..Qui«rgo dbeuit Petrum per
præfentiamjuam tri tetris àd hu c mor cafis, & i pfè d p eu.
iç Pauîum iam immottalis de coelo, 8c ideo dicic, non ab
honümbus fubaucii co lïftitutus vt Matchiàs,qui forte ab A-
poftolfseftëledüs. Neque per hominem, fu bau dt iam mor-
talëm1, fed pei l e,s v m C h^r i s i v m , & Deum Patrem.
^deoquia vna,eftqperatio Pacris, & filij , vt.oftendëret v-
nius elle dignitaris i i| las duas perfônas prsepofuit perfb:
nam filij Dei,cP.atris pbrfonæ. ?PariterqueÀrrianorum er
rorem deftruic, qui dicuntfilium crèacurïiri efïë. Idebqùe
minorem J*atn,<]uï$fiufitït4Uiteuw a worrwri.Deus Pacer ter-
tiadie fulcitauit fijium Utum"a mortuis, 8c ipfe filjuispbte-
ftativerbi,àquo affumptus eft, féipfèfufcicauic. Et qui
tnecum fiant omîtesfratresidieft, omnes,cbndifcipulï, &
cr e d e n tes, ead e m fe n t iëri tes de c ir çu m cilï on e. Qmd eft
qubd in alijs Epiftolisquôrundam difripriloVum fuocum
nomina pofqit , & hiçnon fpeciàliter quemlibef, fed ge^
■ neraliteromnes compréhendit, ideohocegit, vt maio-
I ris audoritatis effet eius Spiftola, velut demofiftratet o-
! irines condolere de idólörum fèdudiône &-qubd omnes
æqualiter fèntirentde circumcifioné,quod non deberenr
çircümcidi^, neque facrificialègaliabfferre. Qùid'Èft et-
iam quodiii hac Eniftola Epifcoporum pfesbyterorum,
vel Diabôriorum menttone,in non facit, ficUt in alijs?
quia necdum habebaric Epifeopos ofdïnâtbs , neque a-
*Kos Dodores , idcoque facilius feduci potuetunr. Et
pax quareconcîlia'mut Deo.j>ro peccatis noftris, tradens
fe morti, vt eriperetnordeprafienttfiaculo nequàm. Sæculum d^
cituràfequendb., quiafèmperfefequitùr,& infè rëuolüj-
tur. Sæcuhim ergo non poteftefle fiequam , neq; malum
quiafempet feruac ordiriem fuum ,^Ôd ‘curfum 'fècundum
difpoficîonemDci,alcernantibusdiebü?,acnodibus.Sed I
ficuti d iatitf mala domus, non quod mala fit përfe, fed 1
malos habicafôreshàber, irafæculum veltcpusdfcitur elfe
malum^é o quod pe(fimos& malos homines habet in fè. !
Addidit