pietuiaiïYnonpöcnic. idemj^ Auguftinustiftrthtrtticumverfutiffiirfi grit,amplioroculis attendentibus horum trium lapidtun
L ib y .d e quondam Catholtcum ■ Y " T £ eu' Lv'?**°^tc*'no." ! pretioforum fplendor.Incerrogo nuac. Ifti tres lapidés in
Ibfurdijfimn Dnmtftrin ft<jtientur. gómparabiles ^ntequam usanifeftarentur à lam in e , in fu;
Trith j [çns gen uer,t , v tß diceret,
S fiautem, volent, continuo quod uit ende hat com luderet, fciliret,
nature. cjfeFitium , fid voluntatisCatholicus verb vigilant ii |5 flÉjftfil|||fi
fiuitvictffimab Ulo ; Vtrum Üeus-Pàccr ‘ oleos aut nolens fit Deus: v t f i
refponderet, »irions, fèquereturgrandit abfurdïtas à ' m ifiria, quam Je
Die credere magna eft tnfama.Siautem diceret voient, rejponderetur ei,
■go ipft volantatt fu a Dens efi ,non i/atura Scrtbit rur/um idem Au-,
L it . is.de
Trin.t.iO
Bp'fb.
huef. 69.
B
Matth. 17.
t i.d e fin .
gttßinus Eunomium cum non potuiffitiht eiligere,aut credere noluijfet v-
M igenittem Dei Filitem, Verbum Deitffe natura, idefi.fubfi tntia Pa trie
genitum,non nattere velfitbßantts. Ftltum ejje dixijfi,ftd voluut at is: vt
hineajfcreret,aecejfijfe Doovoluntatem.qua tllim gigneretjicut not ali
c9tr,\ quando alt quid volumus , quod antea nolebamus. Athanafius
i. quoqHttffiatur Valentmunos & Arianes contendtffe, Fi Hum quadam
exeogitatione precedent!^ vtluntare paterna genitum, vtiBum ade-
I quarent er cat urts, que non ex diuina fukftanti*, fed beneplactto liberal^
Dei voluntateprodierunt.
Quedporro ad hecpatres (tholaßici f No dumfacilefoluunt, docentes,
F ilium non ejje genitum voluntati attt precedente > aut acredente,aut
eluiete,autproiucente, v t contendsbant hereticirfed benevoluntate cb*
oper ante,toncomitantt-ac bene comphcente. Pr imamfolutionis partem
i confirm ant ex bis magni Athanasq verbis : Apoltoius non voluntatis»
Arhou £4 ipfius paterna: fubftantia: proprium Iplenqorcm & (igillum Filium
nM ~ practical dicens, qui cum eflet fplendor gloria:, & forma liibftantix eius.
Quod fi ex voluntate paterna fubftantia non exiftit; darum quo-
.queeft,Filium ex volunraie.ortumnon habere. Certcipfe Pater non
duit: Ifte eft Filius vofantategenitus; neque, quem ex placitoobt nui:,
fed fimpiidter: H e eft Filius roeus,&c.S«cM»</<u» v e r t ex eo quod Pater
fimultjlbonus,potent,volens,&generous cum bonitas, potentie,& v o -
lumas fint eius fubftantiaiitaque f i bonus potent gignit Filium, vo-
Dialoge. \ lens quoqueproduett. Hue pertinent ifta Iufitni marly ris verba : Pater
voluntate fua Filium genuic. Et Hilary tenfura grauijfinu:Eos qui di-
cunt de non extantibuseflt Filium Dtiilimiliterqui dreunt, quod neq;
confiiio Deque volnntatc Pater genuerit Filium, anathemarizat Ian da
Ecclefia. Si quis nolentePatre dicat natum Filium, anathema fit. Non
enim uolcnce Patre coadus Pater vcl nacurali necelficate dudus cum
notier,<tenuitFilium:fcd moxvcvoluit fine tempore ex ièvnigenitum
dcmouftrauit.Sed debts iam fat is.
S e r a p io n dixir;Tres perfonas memoror te dixifle,Pa-
tremgenitorem filij,Filium genitum Patris,Spiritam fan-
i flum i procedentem cx Patre,tresiftas perfonas habere
Deitatem (nam,&integerrimam memofafti. A r n o b . di-
' xit: Ita eft. S e r a p . dixit: Paterergo Filius non eft,nec ip(e
Filius qui Pater,nec Spiritussatftus ipie qui Pater & Filins:
I led vnufquifquein ina perfona perfeclus eft Deus. A r n .
jdixit:Itaeft.SERAP.dixit: Quidergo nuncais ad interro-
gationem mean: ,-cumre interfogèm •, & dicas mihi Pater
JperfcÓluseft Deus , Filiusperfetäus Deus, Spirituslan-
<5tus perfedhis Deus. Ita dicis ? A r n . dixit: Ita dico. S e r .
I dixit:Et fi ita dicis, z quo modo tres deos elfe non credis?
| A r n o b . dixit: E t fiobii^iiotui dominatur,nondomina-
jtur in vniuerfis Cognitoribus& Iudicibusattnbutis. Sci-
■ unt enim me & duorum oculornm,vnnm alpetftum j dua-
rumaurium,vnum auditum; &daarum manuum, vnum
: adtacl:um;& duorum pednm , vnum greflum j & duorum
' labiörum atque vnius linguz, vnum memorallè lermo-
I nein: & memoria:,atque inrelligenti£e,& ingenij,''' histri-
; busvnam lapientiam; & cormembris eorporeis vnius vi-
:taelabftanriam;6rinqainquelenfibus vnum intellctftum;
; qui peroculosvidendo, peraures audiendo, per os degu-
ftando, per,nares odorando intdligat. Cum ergo ifta ora-
iniadifpucarionoftra-tra&allet , &fitde vnitatefinirum;
! quae ratio nos iternm ad ea reuocat,qua: fint & mutuo cö-
fenfu , &Iudicum lata inter parteslencentia iam finita?
; Cumdixiflcm,ficutmemoria, &ingeniü, &intelleóhis,
vnum fapientiaz obtineant munus, ita Pater cum Filio&
cum Spiritu läniftb vnum omnipotentix fax-permanet
Iregnum.SER AP.dixit:De vnialcuiufque perfeftione Dei-
^catis,necegointerrogaui, nec tu inde dtxifti. Aio nun.ee-
I nim:Paterperfeótus Deus,Filius perfedlusDeus,Spiritus
| fan&us perfedFus Deus, rres faciun t deos. 5 Aut enim ter-
tiam partem vnus Deus habet , vtper quaternas vncias
I tantum tres vnam Deitatem habeant rauttres dijfint.fi v-
nurquilquemfiiaDeitatepetfe^us eft. Ä r n o b iv s dixir;
I Breuitati ftudenti mihi, laciniola difputatione occuiris:
I led quantum fcu in prohxum ire vis, tantum te egoin breui
I conclndam. ^.Ponetresptetiofillimas margariras incom-
1 parabilcs, vnius tarnen meriri,in oblcurolpco,aunii co:-
! ca noä e repofitas.Cum tarnen venerit lumen diet & (blis
1 lplcndof, qaantoamplior fuerit fercnitasluminis, tantopretiolitate
manebant,& pudehritudo eorum in iplis erat,
oculistamenhominumnonparqfciantj S e r a p io n dixit:
^taeft. ARNOBivsdixit.-Luxqusecos manifeft^uit totos
très lapides,vna eft,an dux,an tresluccs funtdiei?SERAP.
dixit:Quis nega*t quod vna lux cos manifeftare.poreft, et-':
iamfi miilefint ? A r n o b . dixit:Ego quidem très dixi, tu
mille concedis. Si ergo mille lapides pretiolivno dieila-
mine jornatum fuilplendoris oftendunt, quomodo non
Pater & Filius& Spiritiis fan.Ctus vnius Diuinitatîs fuse o-
mnipotentiam vno pandunt lumine, Deitatem non ocur ;
lis corporeis,lèd ocuiis cordis, fi fuerit fidei Catholic*fe-
neftra adapetta, v t intret per earn folinftitiæ, Sc fno liimi-
ne radianturiVerèiraquetreflapiaes pretiofosyniusroe-
riti, vnius maieftatis, vnius pulchritudinis, vnius diade-
matis, vnius quoque®ni euidenter oftendat, non vt
vnumbonum, alterum meliorem putes:vt lie vniim magnifiées,
vtad iniuriam alteriusalterum magnifieentio-
rem exiftimes.Vnulquifque enim lapis verusifaeft, vt nihil
6 dehabeat quo poffit alius venoræftimariîtantùm Sc
fidMaperiatfeneftrasanimorum , quasline credulitate
-noftra necDcus ipleakquando patefecit. Non enim lal-
uabitut nifi qui credulitatem fiiam fidei re&ae fubdide-
rit, &ipla aperuerit feneftras intelhgerttiæ, vt videat i-
ftasttes pulcherrimasgemmas in vno regno cônftrudàs,
.ytium diadema facere’ , &vnum maieftatis itnperiiifn
obtinere.SERAPipN dixit; Ifti très lapides licet vnius pre-
tiofitâtis, vninlquç fint pukhrittidinis , tamen àïêdiuilî
funt.ARNOBivs dixit :Tudiuifionem vidifti trium, led v-
numregnumvniusdiadematisnonvides. S e r a p io n dixit
: Vnum diadema video ? led in ipfo diademate ~j catar
clyzomatis arrefunt gemmx cohftrudhe. Aij.no b . dixit:
Sieut tibi cataclyzomatis arte funtgemmx cônftrucb^Tra
hîc naturaliter in vno omnipotentix thefauro pôfiræ, illis
tantùmmanifeftantur,quorum ctedulitaségerit, vrfides
integra aperiat ianuam thelauri huius pèrpetui, ac pate-
faciat & iftam Trihitaris vnitatem perfcctam, Sc ipfius'-v-
riitaris integerrimam vnitatem.-veruni Patrem quifemper
fuerit Pater : &verum Filium , cuius lemper fuerit
Paterv 8 Non enim fient ante Filiqs fi non fuerit Parris
fui , non poteft effici Pater Filij fui. Nihil enim
mutatur in ep qui verus, Deus eft ; fed- immuta-
bilis idem Temper eft, & quo Temper fuit Deus, qui verè
vnus Sc trinuseft, non poteft Deus credi quiincipit efl'e«
quod non fuit.^ Ex quo enim eft quod Deus eft (fi taitïen
dici deber)ex quoefthoc quo Deus eft, (qnoefinopia hu-‘
manifermonisdici permittit)nonipfarairio maieftatis: ex
eoenim quod Deus eft,ex eo & Pater, exeo & Filiuscihs,
ex quo & Deus & Pater eft. Nihil enim in fo.per fubftan-
tiam habere ccepit, quod ante non habtiit. Semper enim
cum virtutefu't, qux eftFilius:lempercuin flafu foo,; qui
eftSpiritusfan'&us.SERAp. d>xit : Ad omnia quiefco,&
femper fùiiTc totam Trinitatem confiteor. Sed maiorem
Patrem quare non credam, cum non nafeittir Parer de Fi-
lio , fed Filins nafeatur cx Patre ? A r n . dixit:Iair. diximus
ex-voce nafeifermonem, nccideo voxmaioreftquodex
ipfo nafeitur lermo : vno eodemquemomentô&voxlèrr
moque fini til ôriunturSc flatus. Ceftàt amplititdo, de di-
minutio;quod tempus nullum interpolatinter voceffi 6c
fermonem'&flatum. Nam fermonem eflè Filium appro-
batPater, lacra Scripturateftante; Eructauitiormeum ver-
bam bomm.Etquid iztïi bonum qtiàm Filius,àquoomnis
bonitas? Verbum aurem erinftnanris ex corde,fiile Spiritu
eruéfcuanris,&flaru nafei non potuit. Flatus eftenim qui
procedir, qnando nafeitur verbunw Vnde&paul6ante
iam dhiyerbo Domini ca.ltfirmatitjfe dProphetisdicunturj
& Spirittt oris eius omrtu m t us eorum. I-vdices dati dixerunc-
E x abnndanti deinuiiibiii maieftateTrinitatisdiftnm fit
ab Arnobio, quod re pet iris mtemioiiibus Serapio-
niscxintegrolànscognouiiTiusfuftum. Si
eftaliud qubd Serapion intimée,
pandar.
~T~ NOTÆ
F
G
g ';H
Pfal. 44'
P f a h l «
lo y
temp.
Ser.i29.de
temp.
dem iple eft prior A u g uftus, qui prior ccepit re gn are fo -
f S ’ . ^ P °ftc a iftos aut generando , àut eligendo con-
lcituit : inDiuino autcm im p e r io nu nq uam inuen ic s ex
his tribus vnum regnare fine a lio . S e r a p i o n dixit:
Et quare trium Imperatorum, in quo dicefc polTumus,
UffliM »!■' «ni ni liai mi.! 11 r-*~ » • .*« .,»auutriMfju-au ; » l^cuucftis', tertius , oxéthplutn 'hbols' in inémcnttone.
quod vetertbus lieutt y antequam adiseijus errorem tdrjicorum j diuin prottllifti | A r n o b i v s dixit : Vt ollehderem j
tibi fragilitatem humanam tantam habere grâtiam in
r^gno ; vt cum pro certo dóceatur primus , lecundus,
reirius , hie ordo per concordiam imperij exclufus,
numerum rantummodo ten e a t } ordinem ve ro penitus
non admittat. Omnes enim h i trés vnum re gn um, v-
num imperium , vnum Auguftae dignitatis laftigium
polfidentes , hune habent lè cun d um, qui primus non
tuerie ; ficur ipfi lunrprimii S e r a p i o n dixit ': T ib i
nunquid videtür integrum elfe , vtDiuinæ ^ coelefti
maiefta ci, temporale hoc regnum aptetur ? A r n o b
i v s dixit : E t fi temporale imperium ho c mortale,
tantam in Ie continet concordiam p a c is , 3 v t qui alijs
xta te fit niaior nalcendo , 6c imperando prius : hie
m in o r , qui poft multos annos ac hodie fumpfitimperium
} ab ea camen hora qua eft Auguftus eîfeéfeus,
m in o r e o qtóp r io r genéracione ccepit, elle non po ffit:
quanto magis jh hâc la n d * Trinitatis Diuma concor-
ma , in qua vnus nunquam coepic coeleftis xterniqué
lo lij tenere imperium y tanra eft vnitas , v t numero ti es
eoinputati, vnum vniufque poteftatis habentes impe-
n um , vnus Dois & vnus Domiri'us nuncupentur ? In
nullo enim a Ce diftat Diuina natura. Et n ordinem,
qitóm in hominibus prior ætas admifit, xqualitas poteftatis
excludit; quanto magis Diuina omnipotentia,
ybi in Tnmtate nullus anterior, 4 nullus eft omniuo
poftenor; ita vnitas, itaindiuvfa maieftas , vt cum Ve-
re trium numferum teneant^verevnus Deus, ongo pa-
cis, quietis.& tranquillitacis exiftat ? I v d ic e s dati
dixerunt : Aut Serapion fi valet, contra hæc proférât
a liq u id jau t Amobius jhuips^flertionis lux.brêüitèr
colligat lumraam, Cumque diuturno Serapion vtere-
tûriilentio , A r n o a r v s , dixit : Deus nofter vnus
eft : nameum fit Pater & films & Spiritus fimdfcus, ne-
mo arutem Chriftianus tres deos vel dicere auder vel credere
5 quoniara (v td ix i) innullo^fe Diuinadiftatna-
tura : primumenim&fecundmn vel tertium ordinem,
quem inchoario prima vel feCunda vel tertia in homi-
nibus perinterualla remporurafacit, in De0 i quxante
tempora eft- xqualis inchoario _ in tantum non ad-
mittit, vt nec incfioatio dici poffit, quod ante tempora
extmt. Cum ergo gradus fieri ex paffibus omms non
poiiit, qui lubdi non poteft , numerum feruat Trini-
taos, ordinem vero vnum xqualicatis affignat. Ecideo,
vt dixifupenus, j .quiandnhabetfecundum , quipri- I
mus eft ; nec certium , qui fecundusde * primo non nâ-
iptur. Tollediftantiam, & quod in Trinitare credide- >■
ns, primqm inuenies, vt nullum fecundum, vel terrium,
ted vnum Deum habere gratuleris.
N O T Æ.
I. Pioccdenrcm ex Patre ] Non hie tantum Serapion, fed é ' fupra
Amobius tradit Spiritism[anchim procédere à Patre, nulUVilq faHa
mentione:licuit, antcquam adueifus Qracorum
jenientiamfuam Ecclefia mantfefttus e x p l i c i t atq, defintuiffet. Non
quod turn à FtUoquoque proetdtre ntgarent ; f id quad exprejfis ü fe n
pttira verbis contenti, id per amplitts explicate tunc non tjfet netcJft.Sic
enim TheOdoretu* ait. : Spmcuni lar&inb ex Deo & Patré fiibibn-
Libr.t-.ih ttanv haberedidiciimis. Cyrillusquoque : SpruumiancVum ex fub-
Io.ca. 40. ftaiuia Dei Patris eflè docenius. 1 1 ne Latmi define, Fa/gentius etiam
L tb r .i.a d a it : Vnu> eft Pasns & Filii Spiritus >totu> de Patre pipccdcui , iotas
Montmd- fa verotjue cöüftftcir».
Ij .*■ Qü'nipdoircsd.eos ] Nondefueruntprifiis temppribus haretici
I TnthetJU.qutex tributperjonis tres deos a'chiteilarentur, v t ex Nice
I phoro aii/fque coUtgiiuriqui & nunc, [àtempora.) in Trxnjfyluania,
Hungar ta , & Polonia ex illis velat /c.ir:i bet ex fie r core renafetintur.
I Nos horum confiai autmus infant.m, w ,t Be^mdtutnam Effent mm in
D /"logo tribus perfonis realiter difltnguemem ; jfj| Barthufium ranuem tnpli-
primp. cant cm, & in Deo trtplicem ffiritum ednfingentom confat autmus.
j ? 3 Autcniauertiain .partem | Augufttnus aduerfus hancAriano
\Serm.6.de rum dementiam & Uijphemiamlots verbis fulminât : M .J'edirias
qui indiuifâiu De.;açe.n P,i\riv & Filn & Sp.ruas failfti non conficetur.;
‘Malciuclius qai propria uomipa perfona ruin,tres deos, aut tres domi-l
nos, aut tres ipiurus conficetur. Et alibi rurfum : Si quis non ducuc
j Patris & t;lii& Sp.ruus (anctï vnam D.uumatem , parem maieftaten» '
i ^ pocciuiam, va.m'glori un & doinuia;ionem, vnum regnum atqûe
vnatn volo;iiratcm,anatjic(na
4. Pone nes prerio'iffimas inargarita' J Huicexempleappofittcon-
uentt quod Gregorius Turonenfis & Sigel ert us référant : m mir um, ir-
rumpence ui Gainas Arianifino/cufp' Euilcopiis Vafaten fis facrum publicum
faccrec, è uiperuis defcend'flé'fiiperdltarc tres aqux guttas,
qu is cùtn vellet colligcre, 1 lia: int re's firmiffimas & pcllucidas gémtnas
conucrii.déniqu: in vnicam ica coalüerunc, vc non iam tres, led vhica,
caque niinfiçà p .Jam euafêrit.
j. (jin icuni ] Codèxvetus itxdrmitacem.
Noue dictum, pro, eurent, deft it nat u r , priuetur,
7- Cataclyzömatisarcè j F o r ti, quoddamattificiumgemmas'-dif
ponendifiungendj,fiulpehdi,velpinge»di,b*c vocefignificat : n ifi malts,
catachiÿ(pIiiatisarte/<^e»</«iB.
8 Non enim fîçutante ] Obfitfrue locus , q u i codice indioete-
mendatiore. Pttto tarnen eum veile : Vt nuUus antea films dut. poteft,
[ quum pattern habeat ; ita nec pater cenferi ntfifihusfit. Suntenimcor-
relata, quep fitafeponunt, &> per emp ta premaat ; itaquei
imp tum rß imagtnari Deum Patrem Ftltum pracéffiffe : aut Ftltum
Pâtre po fie r totem ejfe
9 EX quo enim eil } Arbitror hunc fenfum ejfe : Deus Pater non
fu tt altquo tnftxntifeu moment o prias Deus, quam Pater: fed ab omni
I stcrnii.ii e & Deus fimul Qb Pater : cum Filius ei ccnfubßantialis &
hikitèap. couernus femper coexßiterit. Hoc palam prédicat 0» aduerfus omnes
43 & libr. hartjes affertt Irenaus martyr,nimirum Verbum ante omnes creaturas
J f ej nt lr ' um Patre extittffe. Athanafius quoquealicubi laudat Diony.
De Epifi j fium Alexandnnumjcrtbentem: fsiunquaro fuieqqando Deus non er
U Diony-, rat Pater,quod Fil.u- eius Verbum , fapientia., & virus nunquam non
fit Aler fuerit. E t paulopofi, ita de eodem dicit : Iam quia Ipiendor cil æcernæ
xandr. I Jucis .opinibus quoquemodis jpJequoqueærehiüscflil.ùceéiumfèai-
j e EceH ‘ i p?rcxifttntc & fplendor femperexiftit. E t Aug. Sicut Pater nuuquam
dogmat. fuit non Deùs,ua nunquam fuit non Pater. ''
S e r A p i ö n d ixit : N o n fitihcongrüum hoc quod
animi impiilfu in q u iro , vt exprimas jn hàç lànéta T r in i-
tate , quis eft qui primum obtinet lo.çum ? .Ar n o b iv s
re lpondit : Pater primum obtinét locum. S e r a p io n
d ix it:tDeFilio quiddieis : A r n o b i v s dixit : 1 E tip iè
primum. S e r a p i ô n d ixit : Q u id etiam de Spiritu
lancfco ? A r n o B i v s dixic :• E tipie .p rimum obrince
lo cum . S e r a p io n d ix it : Ergo non cft T rniitas.A R -
N o b i v s d ix it;: T un icas -ita,eft, v tn o n dicamus , primus,
lecundus, tertius : led vn um,duo , tres. S e r a p io n
dixit : Pa ter primus è ft , & Filiu's primus e ft , & Spiritus
lan&us primus eft : trés primi,tres dij funt. A r n '6-
B i v s d ixit : 2. P o n c tre s Im p e rato re s in yn o re gn o , in
vna Concordia, invna^^lède, invnafiiauicate,irivnoal
moris affe<ftu,invnapoceftate: & quære in iplis, qui primum
locum poteftatis obcineat ? Sine dubio qui tori
tres Auguftifunt, roti tresprimi font : fecundum verb
k* Ecfiprc Pnttlu“ } Notum eff tarn ex hoc loco, quamexAthx-
nafiojielarto, ac Eptphanto, Artanos tantam inequahtatem inter D i-
umasperfonas confinutfft, v t Patrifolummodo tnbuereM primum hq-
! Pottdlatis locum, F iIiA j ix fecundum , Spiritui ten turn rPItnquerent
: quam herefim nunc tnftaurare Calumtam tonamur,
quando tumJuo Aut here cent endunt, Nomen D e i& Creatoris per an-
tonomafiamfoli Patri conutntre , Ftlio tmpr.oprie : Filium etiam f i .
cundum Disfinam naturam futurum Pan t fubdttum: Pattern ejfebri-
mam taufamrerum omnium , Filiumfecundam , Spiritu i ter,iam:
Cnnjtum v t Dei vicar,um , fecundum Vel prex-mum a Pane honoris \
ac imperijg.adum occupar, Conna Dero Scriptura dtuma clamat.
p Cr“ Vnu“ 1 luBt4 H D,t EtUutfana.ffime &gr*u,f,mecontcft*tur,
tgo « Pater vnu m fumus. Ad eu m ( plum hominem) yemenvus. &
lo cum , & tertium poteftatis ab Auguftis ord inara ha- ! otiseft. Ib a -
DeDunt. o E R A P I O N dixit I E rgo prfoius rn his Irn- ! ham In tnbus viris ab ipfo conl'pcdfs Triniraccm tonlublrimulcm
peratoribus non e ft , qui interiftosprimum ccepit habe- &adorauit. Affintit &Leomagnus hie v e r b a : Non slia
re imperium ? A r n Ó b i v s d ix it; Inter homines qui- L,° a > : omn.a qu«unquCha-
----— —---- r —------------------------------- :___________ f____ oeuater. h.»bet&Films; habnSr Sp.ntuvfaodlus; nec vnquamm
• Bwliotl). Vet.Patr.Tom.s. Parsz. ---------------f -------------- --- - "— -— .. I
I I ’ 1 ------- ^ ilia
H i
A than, in
iUud.Çh-
Vide Did-
lo.i.contid
huref. 12.
Lib.\.thef
Li.i.cont,
Julian.