LHt. !$•
Sicut in
hominü
cóuerfio-
ncAngcli
jicain rui-
jnadçmô'
[ncslx*-
tautur.
D
Deus in-
mfibilis
per mare-
rum fub.
ic&äap-
paruic.
Arnobij Comment.
lumüspropter honorem nomitiisrui Domine libera nos,
Sc propiciusefto,negaudeântincreduli, Sc dicant: vbieft nos. Inowmneen.m achrymarnmpermanentes,Deus
Denseorum? Defende fanguinem femorum tuorum, qm v.rmrnm refpic.rde coelo.&vider,& v.iuat vmean dtam,
effufus eft. Sicureniminruinahominum habent d*mo- Kdmgit eamqnam plantauit in nobis dexteraemspe. hnes.
itainrepararionenoftragaudinmbabentAngeli.Spl- bumhomm.s Iefurn , quern '
ritus veronequilbmiinteritutn patiuntur, cbmimrauem gne.& fuffoftamanu, quando
inconfnedUi Deiuemitus compedirorum. Si tantumge- armatamanugladio , paratus fuir filium imimuigulare
minis pro peccatis non poteft fieri, nifi intret in confpcâtl ( coram Domino. Tunciurauit Abrahi, quodfibumeius
Dei. Euncip.t fecundun, roagnitudinem brachij fui poffi- I ira con&marer hbi, vt in ipfo hæreditarec omnes genres,
derc Dominus filios mortis. Vt quittant filij morris, inci- | Ergo memor ado Domine quodrurafti, S repara quod
pianteire&filij»itx.Cbmreddideritinimicislepruplum, I donafti, vtnon difcedamusatc: Nonenimdiicedemusa
quia quod feptiformi fpirituin baptifmatiatempore pro- |
miftbmcft, horumeftfuggeftionibusabijs qui promrfe- ! uocabimus. Abaennn (pesnoftranon.eft,n^ vlconuer
Alia enim fpes
tantdeneeartim. Satis Sarislutem aurem facientes Facientes fpiritui fando,lanab, (| tas nos, dando bona'conlili
bonaconhliatn cordibus noftris,6c oiten-
queniinconiècrationefufcepimus,dicaniuscinosiPopu- dendonobisfaciemtuam. Cuiusnosafpeauialuemnr,
lusruus & ouesgregisrui,iiuepafeuæ ru*,confitebimur ; inChriftoIefuDqmiiionoftro.qultecumêccumSpliltu.
tibi in fecula,& in leculum iêcuii narrabimus laudes tuas, lanaoïiuir®natinfeïulafeculorum.Amen..
qui régnas cum Pâtre & Filio lanâe Spititus,nunc & icm-
pet in a:terriafccula feculorjim, Amen.
In finem pro his qui commutabuntur Pfalmus,
pi o Affyrijs teftimonium Afaph.
L X X IX .
In finem pro torcularibus,Pfalrnus ipfi Afàph
quintafabbati. L X X X .
EXultate Deo adiutori noflro, iubilate Deo lacob. Sumitep[al-
mum & date tympanum, pftlterium ïoeundum cum cy thora.
Buccinatein momenta tuba in infignt diefolennttatts veftra. Quut
QVl rtm iCr/dMeni'Mi iduck nhttaumJofiph: gui ft- ' prdccptumimfixclcß.&miniuDcoUcob.Tcßmomumenlojcpb
disfiipcr Chérubin mmfefidrcmamBffmm,Scnumm& ; pofiimliud, cumcxmtd:terra Aegplhlinguumqutmmm nouem
n 4 e.Excitapotcnt,amtuam,&vemvtfaluosfacusnos. Dm i rat Mime. Dmmitabonmbmdor(umcm,mMuccminceplii.
virtutum comme nos, &cßcmtcfaciemtuam,&falui ermm. , mfemmmt. HitribuUtimeinuccußime.&libcuuitc, Crex-
DommtDeus virtutum , queufqueirafccru fuper oratiemmfcrui | authmtemabfanätotcmpcßatu.pnlmmtcapui uquamcentra-
Cibabis nos pant Ucbrvmtrum,&potum iabic mbü in Uchrj- I dUtumie. Audtpopuluc mens, & amtefiabertUJruetJl nudum me,
misinmenfura. ScfuißimsmmtrtitaioncmvumunoßTU, & InoneritùbiDmrtcms, nequcudorabuDeumalmum. Egoeum
inimici noftrï fubjdnnnuerunt nos. Dem virtutum comme nos,& \fumDomimuDemtum,qutcduxitedctcmAegjptl,ddntnostuum
ofkndcfacimtunm,& fnluitnmus. rinenmde Aegyputrunflu- j &impleboiHud. Etnonuudmtpopulucmemvoccmmcuin
Mi, ticcißigtntes&pUnußtenm. Duxitincrüfiußimcanjpeäu rnelnonmtendttmèt. itdmtfitosßcundum dcjidma coriu eo-
eius,&pUntaiiiradiceseius,& impUuttterram. Operuit\montes rum.ibuntin inadimentioniboefuit.Sipopuloemeits andgetme.
‘ ~ . _ >• • ■ / - r of- td-__.(Vno- Dv.èiiliiln fflr/lMH tllllllll/l S Pût IJ lit
puo vines
ex
Aegypto
ce au sia ta;.
vmbraewy & arbufiaemcedrosDet. Extenditpalmitesfuosvfque
ad mare y &vfque aiflumen propagines eius. Vtquid deßruxtßi
materiam eius, & vindemiant earn omnes qui pratergredtuntur
viam ? Exterminamt eamaper de fylua, &fingularisférus depa-
fins efi earn. Deus virtutum conuertere, rejptce de ccelo & vide, &
vifitavineam iß.un. Etperficeeam quam plantauit dextera tua,
& fuper Filium hominis quem confirmaßi tibi. Incenfaigni & fuf-
fojfa: ab merepatione vultw tut peribunt. Fiat manus tua fuper vira
m dextersitua, & fuper Filium hominis quem confirmaßi tibi. Et
non difeedimus a te, viuificabis nos, & nomen tuum inuocabimus.
Domine Deus virtutum conuerte nos, & oßendefaciem tu am, &
faim er mus.
C O M M E N T A R I V M.
ADhuceadem pereadem deexitio & eadem tnbula-
tionepopuliiniiloPfalmo cantar. Rogansvcqui
regit Krael in tendat, exciter potentiam lu am, quia null us
dignusinuehiturquieum audeat exeitare. Ipfcergo exciter
potentiam fuam, veniat & (àluos non faciat. Verùm
quia inuifibiliseft, & ànullo penitus videri poteft, fumât
materiam per quam dignetur faciem fuam oftenderè,
quàra fioftenderitille,nosfaluierirous.Veluti (îinglacia-
1 lipericulopofiti, vbivisfrigorisminaturinteritum, libe-
ranturfine dubio>fioftendatureisfolisafpedus. Quanto
magisDeinobis oftenfafacie, in Domino noftro Ielu
Chriftonosfaluierimus ? Siergofentimus captiuitaccm
vjneæ Domini, quamdeÆgyptoperaquam&fpiritrum
fanctum tranftulit, quam eiedis dæmonijs plantauit, qui
ira Fuit via in confpedu noftro,vtdiceret:£g®/tt»» via. Qui
ita plantauit radices n oftras in fidefua, vt repiere torn nein
terrain corporis noftri. Et effet in nobis vinea vera, cuius
membra operuit montes, omnibus tandis melior. Cuius
arbufta præftantiora effent, & altiora cedris Dei, hanc ex-
te rminauir in paffione aper de fy lua, populus i ncredul u s ,
& fingularis Férus dépaftus eft earn. Quem prius Sc in no-
bis tumuhum Chriftuspatitur, quando permitrimus ra-
biem dtémonumin corde noftro ingredi, vbiFùfcepiinus
Chriftum. Et ideo cibus nobis non débet efle g'audij, ted
panis lachrymarum, & potus in lachrymis , fi fentimus
ifraelfeinvijsmeis ambulajfet. Pro hibiloforfitan immicos eorum
humilia(fern, &fupertnbulanteseos mtfijfem manum mtam. Inimici
Domini mentitifunt ei, & er it tempus eorum tn fecuta. Et ci-
bauitillosex adtpefrumenti,&depetra mellefaturautt eos.
C O M M E N T A R I V M.
INfèptuagefimo nono Pfàl mo vinea rtfpâratur- Et in o-
dogefimo pro rorcularibus agitur. Ex-ultate Deo. ad-
iurori noftro,quia furrexit vineaeius.Iubilate Deo lacob,
reparara eft vinea eius. Sur&xit enim quem exterminauic
incredulus populus. IpFum vtique exrerminauir, qui dixit
: Ego fum vitis vera. Ipfum qui dixit, Extcrmwauerunt manus
meas)& pedesmeos. Ipfe vero quiexrerminauitpopulus,
apro filueftricftacttor,ecce furrexit. Qui îbi ploiabitis,
hic exultate: qui ibitacuiftis, hic iubilate: qui ibi anxiati
eftis, hicinpf'almisdchymniscongaudete , ^cin die infigni,
id eft, in die redemptionisDomini. Quia ipfà eft dies
Folenniratisnoftræ, in quopnecepcum date dignacur Dominus
ad ceftimonium lofèph, eo quod vilitatione vihta-
turus elFet eos Dominus. Ergo Iofeph teftimonium de i-
pfo pol’uir, cdm exiret de terra Ægypti,linguam quam no
noucracaudiuic,poftquadringentosrrigintaaunos. Au-
diult voeem Dei per nodem Moyli genus Abrahte, ficut
ei p to »ai ilium tuerar, cum diuer tere tab oncribusgrauiffii*
[üiÿdorFum eius. Quando /nanus eius iu cophino leruie-
bant>>n iuro6e latere. Tunc in tribfilatione inuocafti me,
Sc libera«» te', dicit ad Ifrael Dominus: exaudiui re in ab-
(condito tempeftatis, te exaudiui, & iuimico's tuos mcr-
ii. Probaui te iu aquacontradidionis, in murmurepeF-
fimo , in quo 8c Moyfes Feruus irreprehenfibilis villis
eft ofFendiffe. Audi nunc populus meüs.Etloquar Iliad,
Sc teftvficabor tibi, me quern crucifigis , ego fum Deus. Et
qui Devs î Ipfe qui te tduxi de terra Aegypti- Dilata os
tuum, fcego'adimpleboiilud. Quidclt quod tantope-
re iubes, vtdilatetosfùumpopuluscriminofus arque m-
crcdulus , quierucifixitDominum ? Dilata, inquir;,vos
tuutn,&ègoadimplébo illud. O pijlîimus Saluator,&
humani generis eüidentiflimus reparator. Dilata os
. uum, 6c- ègoàdim pleb ö il lu d. Si vultiseuadere mortem
quam
E
Gen.t 2.
F
G
Vinea
Dommi
repars tut !
if
loan. if.
Matt. 2.8.
Luc. 23.
H
Exod. 1.
Exod. 14.
Hum. zo-
In T faim. Dam dis.
lean. 10.
19.20*
quant.incurriftis , bibite Fangiiinem quern Fudiftis. Sçd
quidfeqqkur î Non audiuit pppulus vocem meant, &
Ifrael non intendit mihft Et ideo dimifi eos fecundum de-
fideria córdis eorum, Ôcabierunt in açlinuéntionibus Fuis.
Adpopülumhuncegoiveni, adhunc populum, & ante-
quam venirem Propherasmifi. Ad hune fo|um populum
Àpoftolosantequamparerçrdeftinaui ,„.qui me penitus
audirecontempfit. Sienimmeaudiflèr,au,çriinyijs meis
ambulaffèr, adnihilum inimicos eorum huntiliaffem, &
iùper cribulantes eos milîffçjn raanunt mcam^.Sed prin-
I cip^s Sacerdotum, & Scribæ & Pharifæi, qui crant inirai-
I ciDominiIefuChrifti,ipfimencitiFuntpopulodieentes:
Matu 2 6 .Hon efi à Deo. Illi autent rniferi contra falutem fuam illis
i mentientibuscrediderunr. Et cum qui eos liberate yener |
' rac negaiierunt , erittameti tempus eorum in sternum;
Cùm enim plenitudogentium intromit, tunc omm ifrael faluus
Jîef, tunc cibabunturôc ipfi êxadipeFrumenti, Scde petra •
, melle fàturabuntur credences , ex quo ceciderunt inui-
! dentes. jPotenseftienim Dominus itetuminfêrere illos. ]
j Nos autem in fide eius ftemus*vt ad nihilum iriimicos no-
! ftros rédigat. Et Fuper tribulances nos, fiue fpiritales ho-
i ftes,fiue carnales, mittacmanum fuam, per Chriftum D o -,
minum noftrum, qui tegnat cum Pâtre & Spiricu Fando,
j per omniafecula feculorum, Amen.
Pfalmus Afaph. LXXXL
D E V Sfiettt in Synagoga deorum, in mediô autem deos dijudi-
cat. Vfqnequo luduatis iniquitatem, & faciès peccatorum
fumitis i indicateegeno & pupillo, huntilem & pauperem iufiifi-
cate. Eripitepanperem,&egenumdemanupeeçatoris liberate. Ne-
fcierunt nequetntellexerum, m tenebris ambulant, mouebunturo-
mnia fundament a terra. Ego dtxi dij eftis,filij excelfi omnes. Vos autem
fient hommes monemtm , &Jicutvnus deprtnctpibus cadetis.
Surge Deus iudica ten am » quoniam tu bar edit abisin omnibus
gentibus.
C O M M E N T A R I V M .
lExod.7.
Ea qua;
eus naturaliser
poilidec,'
homo per
inrugine
adoptiuè
jfufcipic.
E/i.14.
Luc. 22.
ata.i.
1 Reg. 3t.
J* Reg. 14.
Efa.6.
Matth.i}.
Mar. 6.
MMaatrt.h)/.lx,
loan.c>,
loan. z.
OMnequod horiorifico nomine generaliter nuneul
pari pöteft,hoc fpeciale Dei eft,per naturam incom-
prehenlibilis maieftatiseius, quaelt Deus ,6c dicicur tarnen
hornini, dediteDeum Pharaonis: dicitur Sc Dominus
homo ,.cüm Deus folus fit Dominus : dicitur fandus homo,
cum Deus folus|it fandus,dicitur bonus honio, cum
nemo ,bonus fic, nifi Deus Folus. EthoceftDeo fimilein
hominibus,quodeaqus Deus naturalicerpoffider, homo
per itnaginem Fufcipic, tattto plus fintulatörus, qua'nrofu-
erit ampliusfuisrppfibuseius limilitudinent imitatus.Vn-
de Sc in pisFentiPFalnip Deus ipfe loquiturhis quibusiu-
dicandi tribuit poteftaccm: Egp, inquit,dixi dij eftis, 6c filij
excelfi omnes. Vos autem ficut homines moriemini,
öcFicuc vnusde principibus cadetis. Vnus deprincipibus,
ideft, diabolus, ÖC Iudas traditor, 6c Saul, 6c Hieroboam,
I aut vnus ex ijs, qui principatum tenu er u n t : Sic' Sc yos cadetis,
quiaiudicatisiniquitatem. Et Facies peccatorum
fumitis, non iudicatis pupillo Öcegeno, humilem 6c pauperem
non iuftificaftis, non eripuiftis pauperem 6cege-
num,necde manupeccafocum liberaftis. Erlicetgeneraliter
dida fint ifta de iudicibus Sc pauperibus, tarnen Pha*
rifaeis, vnacum principibus Sacerdotum prophetiacarmi-
nis Fonat. NeFcierunt eniro neque intellexerunt, quia di-
I dume ltillis: Nificredideritisnon inteüigetis. llli fi credidil-
I lent, intelligerentfuum die Dominum quem negabant,
[ 6c diligentem Feodioperfequebanturiniquo. Efto fècun-
dum incredulitatem veftram non crat Dominus, frater
tarnen erat Hebneus ex Hebraeis, Sc parentes, fratres dice-
batisapud voseffé. Diciteergo , qpiE fiierit cauFa o dij :
Quare,inquiunt,infitmos curatinSabbatis? Et hoeme-
retur medicus odium pro faluce Fratrum incurrcre, 6c pro
charirace Fua, veftraexecrabilitate vexari. Verum quq-
niamquioditfratremfuum mtenebrisambtdat, atque moue-
buntur omniaFundamencacerrs, cum exurgerDeus, vc
iudicetterrani,recedemusab odio Fratrum. Quia quioditfratremfuum,
nefcit qua eat, quiacircumdanteumtenebr*.
Agamusergo fbllicice de liuePfalmi, vt cùm Furre- j T
xerit Dotninustudicare terxatn , 6c nos in haeredirate ca- ®
piat,m omnibus gentibus,qui regnaj; in Fecula/ctulorum*
Amen.
CaiiticümPfàlmiÀfaph. L X X X r i .
D É V S quis fimilis eritnbi, ne taceas,neque compefcaris Deus 1
Quoniam ccceimmicitui&nuerum, & qui oderunt tfextti-
lerunt caput. Super populu m tüum mahgnauerUnt confihum, &
cogitaueruntaduerfusfanctostuos. Dixçn.nt, vejiite, &difi>erda-
mus eos de gente, & non niemorctur nomen ifraeÇ vitra. Quoniam
cogitaueruntvnanimiterftmiiladuerfumteytefiamentum dijpofue-
runttabernacula idumaorum &■ ifmahehta. Moab & Agareni,
Gebal,&Ammon & Amalecb alientgena cum babitantibm fyntm.
Etenim Ajfurvenit cum illis, facitfintinadiiïtoriumfilijs Loth. F He
illUficut Madtan & Sifara,ficutlabm in torrente Cyfon. Dijjierié-
runt in Endor, faihfunt vtfiercus terra. Poneprincipeseörumficut
Oreb&Zeb , & Zebee", ér Salmana.'*Omnes principes eorum
quidixeruntharedttatepofiideanm fanftuarium Dei. Deus meus
ponetllos vtrotam, & ficutfitpulaw ante fdciem venti. Sicut ignis
qui comburii fyluam ficutfiamrna comburens montes. Itaperfeque-
ris illos in tempefiate tua, & m ira tua turbabis eos. Impie facies eorum
ignominia, & quarentnomen tuum Domine. Erubefcant&
conturbentur in feculum feculi, & confundantur & penant. Ét co-
gnofcantquia nomen tibi Domine, tufolus Alttfiimusfuper omneni
ten am.
c ó t ó M E M ï A r i V U i
OCrogefimus fecundqs Pfalmus habèt quidefn nomina
gentiumadueifus Iliaehtasdimicannum, có-
traquasexoratur Alciffunus.Oeus folus qui eft Fuper om-
nem terrain Dominus. Dicirautem contra Hebræos has.
gentes in furrexiffe, Moab exLoih, Arnalecliex Cham. Hi
eranc In tabernaculis Idumæ«ç,.6^ eu ni. lus atlociauîunc ü-
mahelitæ. Hi conabancurtenerè fàndïiariunvDei capti-
uum. Contra hos vt non fileat,-neque cotnpefcacur Do-
tninus,exoratur. Ideo autem in cap 1 te habet,Deus quis fi-
milis tibi. Et in finem. T u Iblus Àfuftîmus fuper pmnetn
terram: Quoniam,ui.dijsiFuis confidentes aduerFum nos
excitanc,ur, qui ce habemus Deum, qui, fimîletn non ha-
bes. Tu enim. Folus es altiffîipus Fuper ouinem terrain.
Nos autem 3 quia iftæ omnes genres ab Apoftojis occupa- Ephéf.ï.
tæin Chriftihæreditate titulàtsè.fuht : ,ti hosrados ciués j
fiindorum pcrgraçiàm çrediinus,ôc domefticos Dei, non
de his di cam us: Inimici tuiD omine fbnuetunc/ed de àee-
monijç,quoçum confilijsrotus niùiidus,6ccarnalitei'con-
cutituç, 6c (piritalirérfatigatur. Taaien non vineereinur
carnâliterabhoftibusvi^piliDiis, fi nos in ui (i b il es Fpi ri t a-
licex vihceçemus. Ftemâ cnimihtratinâomumfortû , dr'vajd MaF.j.
eripit, nififortem ligauent. Forces ergo fpiritales ho mines j
Funt, quorum vafa carnes funt éXtèriores , homines Finir,-
cùm illis inçeriorïbus agent daemonia bellum. Qu os cùm
vicerinr, Ôcoccupauerincyafe“eorum, ideft, corporaeo’-1
rum,quae proarmisbellicis traiftabantaduerFus inimicosî'
his occupatisiilliexcitantgentes^ quia illos qui cohera eos
fpiritaliter pugnare confueuerant,,6c arrais orationum, 6c
purse cpnfciehcia: vincere , Fciunt Fe penitus non habere:
Da enim vnum Fpiritaleiu , «qui ilium Pfahnutn contra i. Ptf.5.
centum miliagentes, præfuniensdecdnFcièniia, profe-;
ra t , 6c vides procinus euenire viéloriam. Veiùm quia
cum his nobis adhuc congrçdio eft quos fpiritaliter c o - ^ e^'6’
namurvincere: quiaeos noiidum yicimus, etiani finos j 5
vicifle putemus: quia fi viceflèmus fpiritaliter,vc dixi,he-1
quaquàm carnaliter vinceremur : again us ergd, vc qùia l
terrenæ nobis Fuperancur Sc occupançurptouinciaî ', fpiritales
nobis patriae non negehtur , vt vel in fine vira: I
noftrae in bonoftudioinueniamur, quia cogitantaduér- I
Fum nos, dicentes: Difperdamus.eosex gente , vt non j
memoretur D evs nomen Cpruiriamplius. SciunC enim I
dæmones ^qùia fijpeccamus, fie erimus Deo execrabi- DçJnôoey
les, ficut Ôc ipfi Funt. Rogemus Dominum, vtfieùtigriis |*tanc“ r
comburit filuas, 6c vt flàrama çombutit montes , ita per- ,ia 1 Ina‘
Fequacur eos intempeftate Fua. Quia dicunr,inquir, hsereditate
1