23*
Ec c i c f i a
Roiuana.
dor »ut a t , fèraperalun ta tediäionis fubleuatacrécréât Uclore.
Sic nu 'ipit,vtilÜb refit iat:ficproperat,vt non pofsitfom nusobrepe-1
reficfinit,vt fitüntemadtiuc&fturacupïente dimtttat. laquum 1
in Tertudiani,Origepisa;. omniumpene veteram Itbris quada ad ■
Pialmus Dauid I. J
BEatusvtrqui nonabijtinconftltoimpioru,&in viapeccatorum j
nonftetit,&in cathedraptfiiUnttanbftdtt.Sed in lege Domini i
voluntas etus in lege cuts mditabitu£ die ac nofte.Et erittanvlltbarefifit
affine. Elam quod fermtin comentano pfalmi dtcimi A . à . . » r , .ti.> . /* vTs*. .......
qturti: lefts tinmxcttlatusfoltts vtrgineam aulam itigr'cjfp ipjdm
tabeviaculum a macula car nahbm liberauit.N on ftiifit de maculis
qua ante ingrejfüm Ghriftifüjßent in Maria,fed qua in alijsfoeminis
■elfe cofueuenmt.d quibtts Chriftusfuam matrëferuauit immune,&
auxtt.caftitatepotius quam violauiuQuin dr ecclefia Rotnana vi-
■ detur hoc honoris defcrre,vt extra Gdtbolica.m ecclejiamfit, qui fit
abiiÀdlieniu,&vtexuÇiverafiàefiuetraihftga eliminate, qua
totius eeclefu teneat prin(ipatuin,qiuq3 Petrum Apoflohr um principe
meruerit habere paftore.Locus eftcomentarib centefimofexto,&
in Comentanopfalmicetefimi tricefimi oclaui d9cet eximiaquada
poteftate Petro tnbutam aCbrfio.quetcr negaitcrat,baud dubièlo-
quern de poteftate pa fcëdarum oiiium. De voiis ahquoties mernmit,
fed his duntaxat quibtts in baptifw Chrjfium profefst, mundofata-
nafy remntiauimus,no quod a> bitrer ilium r cliqua vota contepfijfe|
fed quod hac.Vtfunt,pracipuaduxerit%Necdùbito quin in his com-
mentaftolis Origenis mdußnafuerit admits,quiin nudum opusdi-
uina (mpturafreqtienm ailulit co’Wntdnos quam m pfalteritimàJa
bcis aliquot dtclarat fe Gucxcalluife. Hu> us generis vniitn exemption
dabo comentano feptuagefimo fepiimq: Scriba no intelligensfic
pmxeratiquodaures inf aciens. Htsverbis quum nihil oinnmofighi-
ficarttur dtu.^me torfijfem,diutnaui id quodresefifenptum fuiffc,
quod auxefin fattens.Ham in pleriscfe fcripturis figura hûius litera, x
tiomultum abhorret abrAta^fcrtbaGraceprorpts ignarus, & Latine
minimum doäus,exauxcfinfecefat autresin.lt'em comentario
cunij faderprojperubuntur.xöficinipijiionficfetl ianquantpultfii
quemfiroijcit venttis |facie t errd.idto noreftrgunt impijin iudicio,
neq\peccatoresinconfilib tûïiorum. Qua nïarn notâtDominus viam
iujiorum>& iter impioruw peril/it.
C O M M E N T A R I V M.
PRimusPfalmusvnderc'k beaticudiné pepifle,inde rc-
cüperac. In colilio impioru abijt Adam, id eft, in fer-j
pccis & mûlieris; Et nunc Adam liofterdd 6ft,contpn(us- Gentf. 3.
nqfterbearuserit>nnonabieritincÖfiliolerpenus& rau-
lierissid eft,in côûlio cacnis &_diaboli. A ut ft abieric,n6ibi
-ftetrfi fteterit,nö Tedeatjid eft,no pèrmaneat : led nieinor
legis Dei,ibi fuâ occuper voluntatë.Et d iu rn a l noâur- uCoK ?
nam adtionem fnäin meditatione diuiuae Lcgis excrceat,
vt hoc quod Adaperdidit côhténendo, ifte^ cuftodiendp *j-d
inuehiaripermanensiuxtafluentâTegis,Vtligi?ü vitæim- Ecefif\lS’
morcalitaté capiens.Ita demu m quæcuhq-, feeeiit profpe-
rabuntur.Illiaùiéjideftimpij.côtempleruntjnonficJed
hoc eis euenietin finem ieculliquod iu fine Pfalmifermo
propheticuscomminatur,gloria æterna qui reg-nat in fe-
cul a fe cul or u m, A men.
Primais Dauid I I.
QVa fefremueruntgentes, & populi meditati funt mania. A-
ftireruniteges terra & principes conuçnerunt in vnum, | | |
uerfus Dominum & adueyfiis thrifiuin em.Dirurhpamus viricuia
unteftmoquintofcriptumeratiSufcipiat régulantpeenitentia,exclu- ..... 1 H H WKÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊ
. 1 . / 1 r 1 r r I j XT iv i eorum,&proiictamus anobts Mourn fonoua,itavuente[mumquintum pfalmum &c,T8osex coiectura ; r J r \ r »t o■f otru m. Outhabitat in cmirlmit
J 7 m r... * , „ ïL mi I irrtdcbiteps,& Domwiufubfannabttm.Tunclofiuetur ad eosin
refiitutmus-.exdufo Nouatofiue Nouatuno.Na vtcri^fuiteiufdem
harefis,nec admittebatpfenitentem.Quanqua is pottfstmum occupants
eft tu fetifu expliçado,qut pertinetad Euangelica htftorta,vt que-
admodum fcribit Paulus Apoftolus,exfidein fide magis in nobis con-
firmeturfemtta Chriftiju quicquid in Euangtlicis literisgcftumle-
\gimus,tn pfalmis pradiftumcoftncamur. Attfjm fane parsin tra-
dado difficillima eft,qua rede copertafactlevel exfefe reltquosfen
fus adJtutnaUqui m myfticis Uteris fenfus habent extrcitatos.Sed vt
altquandofinta.hij comentarij eoferme tepore quo Adrianus huius
titulifextus eucfttiseJladPotificij Romani culmen proditi funt eVe-
nerabtlimonafterio,quod inter Vvormaciam Vang.onu ctuitatem,
& Sptram JHemetarum vrbemfttum,vtilgb dicitur Frankental.
A R N O B II IN
gaotnm
hotcatu
(cripferit
commeacarios.
C O M M E N T A R I O S S V O S S V P E R
P S A L M Ö S PR OL O G V S.
HariffimispatribusLaurentio &RufticoE-
pifebpis Ainobius. Silentiü bonum eflç ne
mo eft qui nefciàt jfcdcuflctaciturnitaspro
batur elle cdtraria,quando ad loquendniu-
bends cöpellitautoritas. Si enim vobis iu-
bere lj.cet,riObis'«Qnienerenq l’icet.Non'^upræriimprio-
niSjfed-obedientiiE hoc quod Pfalterij venas pullare: po*
tius quapatcfacere ftudcmus.Höc côfîderâ.tcs,quod nullus
(leiens préparant 1 bus aquam irafeiiur. Alij, paraüerint
fua,&in furore fuo conturbabiteos.Ego dutem Conftitutns fum
Rex ab eofupcr monte Syon fivicti; em.prxdicans praceptum cute.
Dominus dixit ad me,Ttliusmeus es t/fego hodiegenui te. Poftula a
me, & dabo ttbigentes hmdttatem tuani,&p'ößsfsionem tua ter-
minosterra.Regeseos in virgaferrea & tanqua^nvasfiguü cofrin
gcseos.Etnunc Reget intelltgite,erttdtmm qui iudicatis terra. Ser-
inte Dona no m nmon,&exult ate ei cum tremor e . Appn hendite
dtfciplinam,nc quandoirafcaiur Dominus, & pereatis'de via iufta.
Cum exarftnt in breuiira eius,beati omnesqui confidant heo. -
« C O M M E N J A R I V M.
a Squehodi^gentesfremuntaduerfusChiiftu, quii-
viuàfragrantia mella,alij netftareis plena liquoribus po-:
cula,Bos ex farcuio oris noftri,teiiâ hinc inde laccro vër-
berantes irapulfiijDauidicu ia tice,licet tenuiter fitirn paira
dolis fine impofuit.Naw Demino intrantein Aegyptum.
tdola teplorum corrumint-.tuxtA Propbetam Efaiam dectmo no. «r
qui hisvtitur yerbis.Ecce Domiuus afeenditfuper nubeleuem,&in-
gredietur Aegyptum , & com moueburiturfim ulachra a facts Hus.
Chryfoft.mi.Matt.Anf,Leutt.ii.&ip /»7 Popu!i,ideft,Iuda'i.
mediranturlnania.mftin&nones ciboru & {abbatörü!fe
loan.$-j.
tiasartendentes: yriorumq; Vincula difi'um|ienda quoj
Gal. 3. t
habitator ccelorum Deusinteritri irridetjibd in iudicioi-
Matt.19.
ram fuam iliis &furorem oftedet,quibus di«äuruse:ft:M<
qiiehegaftis fiiium Dei.vox de cceloPatei;na vos docui.
cumin lordane me poiito dixir,Filius mens es tu. Quod1 MatthX
autemdixit,Ego hodie,De;ua heri & eras non haber,fed Heb.ii.
femperhpdie non habet.Temporafienim fu,b, ipfo agurur, j
nonipfea tempo«busagitut.NäSyon mons quodfit Ec-
clefia docet Propheca cp.iidiat; Ego. Dominus excitabb Syon
ingentibus,&dabo eammfeftiuiiatematernamomni nationuln Fj n '73'
ipta ergopraedicat Films praceptum Parris. In ip la reget H
tientibusapërimuSjfitiétesvebibant.Hiauté qui eu Apo-> j 8®n t e s c **^0" «editfortibiis fiiun-1
ftqlistertiadiei horaebriifuntinSpjrituS. latétur Sc 1 2 d‘ «ecmiferoru defpicic facies. Ipfatnnoré Regibus im-J.
r e a n t jn u l l a u m e n f i t i e n t ib u s im p e d im e n t ä p a t i^ n t t i r in - e” curamcore”1Pt? nj>‘, s polliceotr, per j
ferri.NeqiehimqiiiYinoexuberant,aquavoleniesbibe- I GA** k 1SComm\nacu,:,^ r*tumdP ^ ^ ea" 1
teptohibent.Habeantcrgonobifcöpacé vniüerfi ledtó- i 1 ^ ° n en.CI “ srePromK‘J ’&Çkriftoôfferente>
r .Z+jfZ: . r , - a „ quireguatinlecula feculorum,Anien.
rcs,quivos licet rufticos catholicpsc6probent}& Plalmu4
cuius explanacionelegunt,priusexamihent,ytdueitK,le-
PlâlmusDauid.cum fugeretà facie Ablâlon
gerint fen(ttm,ad eupetn,nere(fentiant,quc dXplahat^nis t
.fiiijfui. I I I ,
textusofteridit. Ipfi quide meliushpcpotuiftisfacere qui T^QmmequidmuhipltcatifuftquttribuUntme} multi infur- '
iub.tis. Non enim impoffibiliratem yeftra, fed occupa- ^-Aguntaduerfumme.MultidcuntUnmamea-.non eftfalus ipfi
l tiohem oftenditisjdum quod nos mbetis facere,vos in Deoeius.Tqautem Dominefufceptor mens es gloria mea & ex-
•1 ; '-tr melius hocpotueritisimpfoe, 7 alt*nscaputtneum.VocemeaaiDommum clamaui3& exaudiuit
midelnpntè'ftnâôfiiôÆgôdormiui& foporatusfam&exurrexi, ( des-.haredesquidcbei.cohaftdesauteChriiliPß.S.llaäcditäs^e
quia Dominksfufçepit'meilddtimebomiliapopulicircunda.ntisme, morteparétis nafeitm filiis. Nifienim Chriftns mortuus
ex urge Domihelftluu mefac Deus meuseQ^pmatupercfifsifiiom- 1 eilet,haec hasreditasnó patebatdpfo ergo moriéte nata.i-
!s.R<g-.i8-
Matt, id
Aclor. I.
Rom. 6.
uCor.iy
nesaduerfaiites mihifinetaufa,dentespeccatorum cohtnuifti. Domini
rçfurgëte cófirmata eft,iplo afeendente in coelis,per-
eß falus,&fuperpopulum titum \entdtftio tua.
manet h ic hçreditas in aîtcrnu.In titulo tria lunt,moriés,
C O M M E F J ' T A R I V M, hæreditas,& hæredes.Et in capite . . pfalmi tria funt ab hxf
æftufâ pfalmitertij hacvna lëntétiaexplanamus,Per- rcdc compofita, verba,cIamor,oratio.Ipla.n.verbarogat
fecütus eft Ablâlon pat re, fronde àcollo ligatut.lu- aurib.pereipi,clamoréintflligi,orationéaudiri. Ipfadipfo
^ V
pâtrè,frondeâcollo ligatur.
dastradidit dominum, Sc laqueocoartatur.-ficuthiftoria
- paffionë Dauid præreritaindicat,itamyfteriü paffionem
Matt .27 j j tjn^jnifu'ifur5 adhüciât,Inquaoéseuhcgauerunt:dicc-
te^:Nô eft falus ei m deô eins,fed fi eft ex deo liberet eu:
cum irridentes illü.multis cotumeliis conuitiifq; afficeréc
Athei Sc perrinacesludæi. lefuSautc voce fuaad deû d arn
auit Sc exauditus eft,ita vt morte quafi foporcm accipe-
ret.Exquacxurgcsvltra.nôtimuit,fed nüc induenscorruptible
incorrupt to ne, & immort ahtate mortale, no ti met multa
milia populi circûdantis lè.Hæc eft enim faius Domini &
fuper nos qui fumus populuseius. H.eceftbenedidlioe-
ius qui régnât in lëcujàièculorum,Amen«
IntinemincarminibuSjPIâlmusDauid. IV .
Vnimuocatë exaudiuit me Deus iuftitia mea,in tnbulatione
dïlatafii.nnhiMiferere mei,&exaudi orationë meam. Eiltj
hotmnü vfqutquograut corde,vt quid diûgitis vanitatë,& quaritis
mendaaum'ïEtfcmtequonia mirificauitDominusfanäumfuü,&
Dominus exaudiet me cum clattiauero adeum. Irafcimim & nolite
peccare qua dtcitisin cordibus vejtris,&thcubihbusvefiris copun-
gimmi.Sacnficatefacnfitium iufiitia é * Jperate in Domino,multi
diiuniiquiscftcndtt nobis bonai Stgnatü eft fuper nos lumen vultus
tut Domine,dedifti laticia m corde meo.Afruâufrumenti, vint &
oleifut multipUcatifunt -Inpace in idlpf m,dormiam & requtefea.
Quomam tu DominefinguUrittr in/pecouftauifit me.
C O M M E N T A R 1 V M .
'T 'I tu lu s quarti in carminibus,ideft,in myfterijs po-
X nitür.ln quib.Deusiuftitiæexaudiuitincruce pofi-
tii Filiû Ilium .contra que iraicernes Iudæi peccant vfque
hodie,qui nô peccaiét iralcentes,fi vereDei nôeflèt films
que negatenc. Quod eis ideo éuenit,quia nô facrificant
lacrificiûkiftitiæ licut Abcl.fed licut Cain liuoris atq;dn-
uidice.Nos auté qui ccedimus,dicatnus Domino,Signatû
eft laper nosiumen vultus tui Domine» In quo lumine
d^ta eft læcicia in cordç nollro, ab illo tépore quo acce-
pimus frumentû in corpore»vinum in fanguiné, oleum in
clirifmate.Ofterentes autem paeëm ifta percepimus,quia
haecfinguiantët inlpe à Domino Conftituta in Chrifto
lclu,qui régnât in lecula leCülorum, Amen*
In finem pro eaquæ hæreditatem confequitur,
PialmusDauid. V.
8 E rbamea auribus ptreipe Domine Anteilige clamore meuhi.
Intends voci orationis mea,Rex meus &Deus meus. Quonia
ad teorabo Domine,marie exaudies voeë mta.Mane aftabo & vide-
bo,quoma non Deusvolensmiqttitatëtues. Nefa habitabit tuxta te
malignus,ne^permanebunt iniufttanteoçulos tuos. Odtftioës qui
operaniur iniquttatë,pérdes oës qui loquuntur mendaciu. P iru fan-
gumum & dolofum abominabitur Dominus,ego autëin muh itudi-
nemifricordiatiu.lmroibo in domü tua.adoraboad tëplum fatiëtu
tuum in timoyctuo. Domine dédite mein tufiitia tua propter mimt-
cos nisus,dirigtrin cojpeélu tuo yia mea. Quoniaiii non eft in ore torn
ve> ttasfiormum vanunt èft.Sepulchrumpatens eftguttureorutti,
hnguufuisdotofc,agebant,iudica illos Deus,Décidant a logitatmâ-
b'ts fuu fecundum multitudinë tnipietatum eorum,expelle eos, quo-
ntajrritaueriinttëDomine.Et latenturoesquijperant tn tejnater-
. . . . .
citjorabo te Domine,mane Iciiicet, eu abiecero opera tene-
brarurn&induero arma lucü.Tuc te orabo quafi in matuti-
no pofita,in quo deficicrib.renebris lücis increméta con-
çrefcunt.Mane aftabo tibi & videbo.quid videBis tàmen
prope & mane die npbis?vîdebomane Apoftolos •, fulge-
tesangelos,gaud êtes Marias refurrexilîe Dominü nuh ci-
antes.Dixi mus mane poftea quâ cenebræ pécdalorâ trah-
fierint orandu dominû,diximus in luce dominici diei re-
fürgenté videndû. Quisautéfit ifte Dominus diftïhdtio
eiusvoluntatisexprimit.TuesinquitiDéusnô volésiniquitate.
Qms enim dixerat euyelle ini<Juitatc?Iüdii fine
dubio.qui pco'operib.'mifericqtdiîe Dominü increpantes
dicebat.-No eïl ifte homo à Deo qui fabbatü nocüftodit.lÀe âiité Sc
à Deo eft,&ipfe eft Deusqui riô vültiniquitatéiSon habi-
tabïriuxtacü malignus,id eft, populus incrédules,& non
permanebunt ante oculoseius»Odioei funt qui opétan*
tur iniq uitatc,& pereüt qui loquuntur mendaciü.Omnis
enim qui negat Iefum filiû Dei,hic médax eft;Qui autem !i.loan. '2;
c5 fitetur}intratindomüDei,5î:a£lqratad péplum fandü, :^ » 4<
nô in lapide,fed in fpiritu.HücdeducetDominüs in fila
iuftifiapropterinimicos,vt dirigacin côfpedtu ëius viam
fuam,quare propter in imi cos? quia inimici altéra viam o-
ftendüc,^«« ducit ad mortem.Ei propter ip fos hic dirigit via,
quaducitad vita. Ad quâdûperuenerlntcrèdentes,in atèr-
nüexulcabunt,& inhabitabitiri eis.Et gloriabuntur oës
qui diliguntnomeneius.Ibi enim eft qui bençdicitiuftü, :
& feuto bons voluntatis corônauiteum. Vno eodemque
officio,&ab inimicisdefenderisdum credideris,& àDo-
mino coronaris,qui régnât in fecula feculorümi Amen.
In finem in carmin ibuspro o«ftaua,Pfalm. Daiiid V I.
D omine ne itifurore tuo arguas me, netfe in ira tua corripias
me.Mifereremei Domine,quonia infirmas fum,fana me Do-
minequonia loturbatafunt off a mea. Et anima mea tur bat a eft v aidé,
fed tu Domine Vfquéquo. CouerteïeDomine &enpe anima mea,
faluùm me faëpropter miferiiordia tüam.Qmniam nti eft in morte
qui memorftt tui,tn inferno aute qui confit ebiturtibiî Labor am in
genùtumeo, lauabo perfingulas nocles lecluni mèutn,lacbrymis
metsftratumeu rigabo.Turbattu eft àfuroreoctilus metis, irlUeteraui
interomnes inimicos meos.Difcedite à meomnes qui operànimi ini-
quitatem,quonia exaudiuit DominUsvo'cemfletus mei.Exàudiuit
Dominusdèprecationem meam.Dominus orationem meam Jufce-
pit. Erubefcant & conturbentur vehementer omnes inimici met,
tonuettatitur & erubefeant val de veloiiter.
C O M M E N T A R I V M .
'“ p ltu lu s fexti Plâlmi dominicâ die expritqit,ipfk eft.n.
X Sco&auadüdéfinit,êcprima dûincipit.In quinto e-
rtim maneiplàincipitin refurreâriorie.id eft,iri baptilma-
tisnoftri côiecratiorle,modoin pcenitcntiie recuperatio-
ne odtaua èft,lèptiformis enim IpirituSiCui latiifacit oéla-
ttus. Agit ergopoenité$»vthôin ira arguatur,lêd mifericor
di^hicin ifto çorpore pofitus côlèquatur.Ininfctnoautë
côiv. llio ftuôtüpenitus nô haber.idcirco hic qui vuît (aluns
fieri,laborat in gemitu fuo,lauar per fingulàs ndées
leâü.LçÔûinquâ in n.ô£tib.‘Iauar,qhé in nOôtib. inqui-
nauerat:&ne pu tares eû àquâ qùalemeunq;hàuri|'e,vridë
mn.txttl^iimt.&b.tbttabisUieis.ï.tglorubunturïnttoiiquiit.']^ eüabiuatjLachrymiS.incjLUtjCÖ rigabó.Q^rcfq'uiatür'-
la m e .n fw o b r . bacus çftprælràbculusmeuS. Audiui mne æternum imminera,
ôaâmiüûàvltprisincumbèrc&iâïircotutbatas Q,,. . M : N -T A .R I V U . " sö,quidmpr3feciinpeccatis meis,&iriuereraui inter oés
Vltniplalmimulnsoltendn earn quâhæieditatem ‘ inimicosmeos.Nuncmorib.malis& bnfinb' immundis
confcquiriitCIUiilus.aehacJwreditaiÉ.cótulit e c - j;K nunciansdicâ:Dilaredmec)ésqui'opcraminiinitinita-
cie iii tudiccretapoftolis:P«r?»!e<iiiiwtó,pace))iMr2rr/i»- ] tenijqUjaisqutdimilitpeeéara.isinqna'ln.duicïandiüit
! qm »{».Hanwrgü pacé.qnam d.xrmus m quatti pfalmi ! vocéHetbs mei, & nratronê meäftribepir, dncit mihi.Errt
j hne lingulatitcriqipfcadömidocóftiÈutamdrancinhçre- Rccedärlmevida.qne
dnacetttuius dara.écelebæproteftatur. Efl.n.bxreditasfU.. j menritaiun'thaaenps.AuértSturreti-o.rum&erubefcdt
cp.iom vmualmnmHu.t^näusbamt,^orcmotM.bxrc- vdldeyelocrrer.per SliUmDci.quirfgnatmfcculafeai-
I dttasjff.derer.&verb.fig.VndePaAus,StfmusFtlijOeï,ergoh<tré- lorum, Amen. »