fiÓÓ R em igij E p ß o p i Rbemenßs,
teriorageuua , cæteraque membra , ita eriam dicuntu;
efle&interiora. Vndehic Apoftolus non loquitur de
exterioribusgenibu^, reddcinterioribus.lPergenuaer-
gpdcbemus iotelligere tancumrnodoiubraifluiri, hù-
miliatum fçnfum mentis. Fkfttf, inquit,genua, id eft, fub-
mirto, & humih$ienfum cordis mei oràhdo Deum pro
Vobisi Qupdque lequitur, ad Patrem Domini lefuChrijli,
in Græcb (ermone non habetur, nifi tantum modo Patrem,
vt abiblute intelligatur creator efle omnium rerum.
Quod yeroin Latinis codicibus additum eftDomiqile-
fuChtifti, beneconuenk/quiailli eft proprie& natura-
liter Pater, nobis autem adoptiue. Sequitur ex quo Deo
Patre omnis Patermtas tnccelo & in terra nominàtur, fleuri
inpræfenrifæculo habemus.quosappellainus Patres, &
funt à q uibus appellàm.ur Patres , ira & in illo collegio
fanélorum Ipkiruum funt, qui alios diligunt, yocare Pat
tresj ficut Prælaros. Verbi gratia, Ângeli^iligunt Archan;
fujierabundanter quampetimus, aut intelhgmms fecundumvir-
tutem ,qua operqtur in nobis: Ipfigloria in Ecclefia, & in Chri-
/iolefu yinomnesgenerationesfitculi ftculorum. Ei autem ,jd
eft, Deo Patri, qui pd te ft omma.facercqme nobis funt
necefl'aria fuperabundan ter, quam petimus, id eft , qui
po tell omnia nobis tribuere plus quam rios petere feia-
mus, aut petere pratfumamus, & hoc fecundum virtue
terndiuinitatis potential, quaevirtusdiuinitatis o pe r a t ur
in nobis miracula , fidem , viitutem , & Doékrinam (if
gloria in ecclefla, & in Chrifto Ielu. In Ecclefla eft gloria
Dei Patris, quia multitndo fidelium glorihcat, & laudat
Deum Patremin omnibus quaeagit. Peril|ameriamglor I
rificatur ,iuxcaquod Dominus d ick , Videantopera vejlra
bona & glonficentPatrem vefirum. In Chriftp^quoque leiu j
eftglonaDei Patris ,.quia omnia quaeiple filiqs operatus j
eft, ad laudem, & gloriam eius, retulit dicens , Pater in
me manens ip fe facit opera ; i n omnes ergo generationes fit;
gelos appellarc Patres , fiede canerisyktucibus intelli-j Dco Patu gloria, id eft, in prae(entes, & futuras,vel in ge-
gendum, ideoque,dicit ex quo omnis Paternkas in coelo, nerationes gentium, & generationes Iudjeoruifi, & ih o-
& in terra nominacur, quia & Angeliin cceio, 6c homi-i mniafuturafiecula. -
nes. in terra ab flip exordium fumpferurit, & ab illo , qui
eliPateromniumreram, acceperiintyvtPatresaliosyo- .. C A P V T IV .
cAte.m9.vtdi0 bbisficundumdtuitiqsgloria/ua, yirtutecorrobor4nperSptrhitmeiusin'merKrehmint^
abuarecbnfiumpir Advnitatemrpirimshortatuf, oftendens Chriftnm difidem
in cordibus veftris. Idcirco inquit, fle#ogenua mea
ad Patrem Domintnoftri ».vtipfe. det vobis virtutem (e-
cunftum largiratem glqris ftia; & (ecundum abundan-
tiamg(ofi£ iua?, vt,fitis corroborati in fide, & polfit Chri-
ftus habitare per fidem ininteriori homine , hoc eft, in
cordibusveftris. Licet enim Deus bmnjpotensperpd-
te n tia m d in i ni tatis fu$ vbiquefit, t am en m illis fpeciali-
terdicitur habitare, qui fidem eius hapeiit.; In chantatera-
dic0i & fundati vt pofitris comprehendere, in vobis mecipfis,
cum omnibusfariftis, qua fit Utitudo,lbngitudo fubhmitas & pro-
fundttm. Exiupetioribus ifta pendent , ideo etiam fub*
mitto lenrum cordis mei ad Deum , y t fitis in chaiitate
radicati, ficuti arbor plancata radicicus firmatur in terra,
vthumoterqhabeat,&avento facile neeradicetur. Et
non folum radicati fed fundatijn ipfa'charitate, quafl fu-
per fplidiflimam petram > vt poffitis intelligefe quae fitla-
rirudo charttatis :. latitudo charitatis eft qua diligitut
Deus , & non folum amicus; fed eriaminimicus. De quo |
mandate dicit plalmifeit latum mandatum tuum nimis, lon-
gitudo chari caciseft priTeueranuain bonis operihus,lon-
ganimitas etiam fiue longitudo chatitaris eft ab initio fi-
^ci vfque ad finem ipej, id e ft, vlque perueniamus ad il-
lud yt quoroodo tenerou» in ip? tunc pofiideamus in re.,
patienter pro i>ei aifipre aduerfa &culi hums tolerare.
uerfa diuerfis dediiTc charifmata, & ad fui corporis
^dificationem Varios in Ecclefla inftituift’e ordines
adfinem vfquemundi. monet igitur vtexutp vc-
teti homine nouum indiianc, vtriufque partes ex-
plicans rkrfumque monet vt in hoc cörp.oréma-
nentes, lèparentur.ab ijs qui mente exçiecati feqónr
turefFroenècatnisdéfideria,& nouosinduant mores
damnarisprioiibus.
■ B fecroitaquevosegovinäusin Domino , * vt digne ambu-
letis vôcatione,qua vocatiefiis, t cum omnthumiltiqte Æ $
manfuetudïne, cumpatientia, Çupportantes inuiiem in char statev
f*foliçitiferuare vnitatem Spiritus in vinculop a c is .V htm cor-
ptUi& vnüs Spiritus,ficutvocatiefiis in vna Jpe vocations veftre.
f vnus Dominus ,vnafides, vnumbapttfma. ^^Vnus veus& Pater
omnium , qui efifuper omnts per omnia , & in omnibus nojP|
reÉ Vntcuiqueautem nofirum data efi gratta fectindum tnenfu-
ram donationis Chrtfii.-f Propter quoddtcit :* Afcendensin nimm
captiuam duxitcaptiuitutem tdedit dona homintbm, f Quod.au-
temafeendit, quid eft, tuft quia & defeendit primum in inferiores^
partes terra ? f Qui defeendit ,ipfeefi&quiajcenditfuperomnes
coclos-, vt impleretomnia, f Et ipfe dédit quofdam quidem * Àpo-
ßolos, quofdam autem Prophetas, alios vero Euangettfias, alios au-
Sùblimnwfwça'pmdophamatts eft , vt pm'qmmbas f tdcmfummMmmfa&wmm
flofttis bonis opevibus ,, tam pro.Iatitudine chantaoe,! p H M X p H B
quam propatKntia^onganiratiato, & petfeuCranmin j mmomamvmraumfid'i, & L ,,,o n ,!fi!i,Da,mmim,ptr.
bonis,openbusmbllmitatC'nPatriæccelcuisquæramus, ! C « i | phamnU'.
(npranresnfosa-JJÉr.nremiinerandós.-P ro h in n iim anr«»m .......... in n ^ > ■' fi
*i.Oors
d.z%i
lperantes nosdDeo remunetandps. Profundum autem
flue occuitûm charitatis eft, vt omhia bona , quæ habe-
musde occulto Dei dono , & infpiratione nobis Venire
ctedamps. ; H æc om nia in cruce Chrifti polluntcom-
prehendi.jÿçircerwi» fuper emin en t em fc ie n tu c h a n t a t em C h rh
fit. D,etvobîsetiarnîcire, & intelligere chantacem Ghri-
fti ïuperemih^ntem feiènriff huvtanae, hoc eft, vt dec vo-
bkfcienriamquaten'ûs po fiî ris inceiligere quan ta fi c chantas’Chrifti
, quiprqriobismortuuseft. : Quae charitas
t ran feen dit, & ex cedi t omne m feientiam humanam , &
non fol u m humanam, (edeciam diuiriam , q u æ h o mi ni-
busiargitur, & quomodopoftumus ftlam feire, fi fuper-
eminet Icientise , quæhorainibus tribuitur, hoc debe-
•mus feire, quia ignoramus îllam. Qiflsenim hominum
m,qrtalîum valet comprehendere, quan ta chantasfuit in
K-eo Pacte , qui pro nobis vnicutufibum (uumnoaft)-
lu m incainàri,. led etiarn mori permifit î Sequitur. Vt
tnipleamtni in omnemplenitudinemDei, idcirco inquit, exo-
ro (cire vos çharitatefriGhrifti, vt-impleamini virtutibus,
& mereamini aniXHmerariin numero fidelium ,
! busquotidie corpus Chriftiimpletur. Ple»itudoenim
mus paru ulffluftuantes, & circumferamur omni vêtit o do ftp,
mnequitia bonünum , in afiutia ad etreumuemionem errais.
fVeritatem autemfaetentesincharitate, creftamw tn illo per om-
piia ,quï efi caput Chrifius.;^ ex quo totum corpus çompactum, &
connexitm per omnem iunéturam ftibmintftràtiotiif ,fecundum o-
perationem tnmenfuram vmufcuiufque memmbrt, augment uni j
corpórisfacit in adtficUtionem fui in charitate. f * Hoctgiturdico,
&tefiifiçorin Domino ,-v t iam non ambuletis, peut & Genies i
ambulant irr vanïtatefenfUsfuF, •{* tenebris obfturatum b ab entes
mtéfléâtini, altenati a vita b e i, per ignorantiamqua efi in illis, j
prvptercaciratèmcordis ipforum, f qui defier a tues Ifemmpfos tra-
dtdcruntimpudicitia, inoperatuném immunditia omnis. tn aua-
rttiani; t Vos autem nonitadidiciftü Ghrïfim \ f fitamen illüm
foù([ïfiM,fif in ipfoedoüi efiisfiçut efi vént as intefüf déposere vos
fecundumpTifiinam conuerfaitonem veterem hominem , qui cor-
rumpiturfecundumdeftderiaerrorts. f *remtiammi autemfiiri-
tü mentis vèfira, t ? & induite nouumhominem qui fêçundum
Deumcreatùs efiin iufiitia&fanélitate verttaiisi ÿ * Propter
quod déponentest mendacium , loquimini verstarem vhufqiàfque
cum proximo fuo quoniam fumus inukem membra, f f lrdfcP-
mint, & notice peccare ifolnon occiàat fuper iracundiam vefiram. .
qüi-
*R^6.a
■Golffibau
eprpotis Ghrifti-eft Ecclefia, quæ quocidie ex omnibus
nnibus f boitte locum daredtabotd: t * quifurabktur, tam no» furet ur-
Jacere, I magtsautem laboret , operando mantVus Cuis auad han„m 3
jm,t. I opn,«dpm4mlf^mdb^umtIK "
Expl4»atiûinEpi/t.âdEphr/!<)5,Cap.lK 0 7
^usimmerifuiabiliseft. Quiaficut fiinttrèsiftæperfonæ,
vnius lubftantiae, vnius deitacis,vnius potentiæ,itafomnia
quæ Pater, & filius implent., implet & fpkjt ds fan élus,
qufàinleparabiles funt iftæpetfonæ. Idèoque hanc inen-
luramdonationis ad noftram capacitatern; referre deb>e-
mus, quia iuxca quod nos capere valem'* ex dpnis (piritus
fanâijdatur nqbismenfiira. . VerBi gratia mare îmmeii-
furâbile eft inlongitudine ,profunditate, lacitu^îne fui,
ëcfimlcitudineaquarum, & ficut incolæ venientes ad-il**
f lud,aquamfëcundum menfutam vaîçulofum^bfii.m'Vr
nu fqùifque. déportâtalius^plus aliuS'mkiusî& tatiienma»
re immcniürabilemanèt, ita 6c nos lecundum ménfuram
noftræ capacitatis ex donis (piritus fanâri acçipimus , &
ip(e in fiia natura immenfuraDilismanet.Prti/ifçr^ftoi dicit,:
lubaudi pfalmifta, id e ft, propterea quia vnicuique data
eft gratia fecundum ménfuram donationis Ghrifti, alij
maiot alij minor,afeendens Chtiftus, in altum captiuam duxit
captiuiidtem dédit dona hominibus. Quidam Doétor hoc
modo hutic verfieulum explanat, quod a veritatë non
difcrepat,&appellatDiaboIum,captiuitatem».quigenus
hitmanum de Paradifo captiuaui t, afeendens Çhtiftus in
altum, id ëft, in cruce m, iuxta quod ipfe dixit, Cum exal-
taueriiisfiliümhominis, Captiuitatem, id eft , Diabolum
d uxit capciuum, & captiuàuit ilium i 'âufererido ab illo
vtbabeat vhde tribuatneiefiïtatem patienti. ' t ! Omriisférmo malusex
ote vèflro non procedat : fedfi qüis bonus ad adificationem fi-
dei yVtdetgratiamaudmnbus. ' f; Etnolite çontrtfiareSp'tritùni,
fantiüm Dei: inquofignatieflistndiemredemptionts. t Omnis
amaritudo, & ira, & ihdignatio, & clamor, & blaJpberiitU tojla-
tura vobis, cum omni malitia. f i Efiote autem inuicem bemgni,
( mifericordesfiohuntesinuicemficut & Deus in Chrifio donauit vobis.
n Bfecro ttdque vos ego vinStus in Domino vt digne ambuletis
vocatione qua vocati efi is. Öbfecro, id ett, deprecör
vós ego vinélus in Domino , Vt digne & fände viu.atis illa
.vocatione, qua vocatiëftis in baptifmatë cceièfti,vocari,
vt fiih&i èftètis & immaculati, fände & immaculate cón-
uerlamini, ambulantes de virtuce in vittutëm.Qtód au-
tem dicit,ego vindusin Domino, duplici modo intélligi
poteft, vel yindus catenis, & pqfitüs in carcerein Do-
mino, ideft, prp Domino, fiue-prb amore Domini, vel
Hindus, ideft, aftridus amore diledionis.êrga vos pro-
pter-Dominum. Cum omni hUmïlitate & manfuetudtné lubaudi
ambulate & conuerlàmini digne, cum patients a p portantes
vos inuicem in cantate , humilis dicitur humi ac-
.cliuis. M^nfùëtudo eft lenitas , & tranquillités animi,
ambulateinquit&cônuerlamini cùm omni humilkàte,
& manfuetudine mentis » fupportantes vos inuicem in j poteftateiii , quart! tenebat in hoc mundo. Iuxta illud
caritâte; id eft, tn diledione Dpi, & prpximi, iuxta il- hùnc prinçepsbum mundi eijcieturfom, fed quid fecitppft-
ia 6,alter alterius oner a portare, imitantes naturam ceriio- inbdum tertia die^cefurgens, dédit dona (piritus fandi
/turn.Verbi gratia, qui diucseltopibus huius(æculi, fup- j Difcipulis,înfufflans & diçens,açcipite(piritumfan(lumt A-
portët ilium ^ quTpäupereft fub(lanriapræ(cnti ,&diues 1 liter afeendens Chriftüs in ^Itum, id e ft, in coelum qua-
(pkitualibus virtutibus, vt ëç.ontraille, qui fandus eft dcagéfimo die î refurredionis (me captiuam duxit Captfl-
(ua fanditate fuftentef ilium , vel etiarn fimpliçiter, qui | uitacèm,quarido naturam humanam quæ de paradifo fuA!
fandus eft fulientët fuis pfeëibus peçcàcorëm , yel qui ! état à Diabolo captiuata, ipfe iteriim captiuaiiit de pote- ,
diùes eft, ftiftentët fua eleemofyna pauperem ^ifiririjid j date Diaboli,illam abftrahendo , 6c ad Cceleftiaducendo
eft,Jtudiofi,cauti oS attendTemper fitis feruare vnitatem ac poftmodum decimo die afeenfionis fuæ dédit, dpna
j jpiritus, vt vnum fapiàtis de Ghrifto, vt vnam fidem ha^ i fpiritus faridi Àpeftolis<Quæriautépoceft,cqm fuperius
beatis, & non (inc iii vobis fehifmata, arque hærefes, & j dixerit fingulati numéro,data eft gratiâ feëundum men-'
j hoc agite invittculopacts,id eft, in diledione Dei & dile- furam donationis , flue dont Ghrifti ,quate mododieat
I dione pioximijfiue in concoidiapaternitatis, diledio pluraliniimero,dedkdopa homihibuSi Adquoddicefi-,
etenim vinculum rede appellatur, quia duos lig a t, & dum .quiahcct fpiritus fandus fingulari numero dottum
coniungit, Deum videlicet j & hominem, vel duos pró- veldoriatio appelletur,tarnen fecundum quajitaterfi me-
Ximos. Vnum corpus fubaudi Ghriftieftis vos,& vnus ß>iri- ritorum tribuuhcurdonaeiufdem fpiritus fan d i. Vndp
f ri» (ubaudi fandus habitat in vobis -, ficut vocatiefiis i»' Apoftolusalibij^,inquit)d4f«rpri-^/nf«wjf^Wöj^^wflte*
vnajpevocationisvefira, fubaudific viuite, fandi vocatieftis J alij femofcienti*}6c cætera vfque dum fubiungit ^ hit omnia
' in baptifmatëfecundum illud , fartât efiote quia & ego fan- optraturvnus atqueidem Jpiritus dmdensfingulisprovtvult.Quod
öw/«w*,ideoque lande viuère dëbetis, béne autem dicit ; autem afcendit, quid eft nifiquia & defeendit primum in inferiores
in vnàfpe vóCatiëftis,ijuia omnesfideles vnam fpem har ferr<e?interrogatApoftolus(emetipfüms&dieiCjquid
bent perueniendi ad Patriani cceleftem.Fnw eft Dominus eftjquoddixkafcendifîquomodppotcftDeus altèndere,
omnium creaturarum , vna fides, debet eflè in omnibus | qui ybiqueeft.Gerte nihil eftalïud, nifi quia& defeendit
credentibus, vnumbaptifma eft .licecalij maiorem alij m i-1 ininferjores partes tetræ adinfërnum, âc deindéafcendk
notem fidèm habeànt, qui maiora& minora de Dep in-! in coelum. Ergo non fecundum diùinkatem quæomnia
telligunt, tarnen hoc dicitut vna fides, quia vrium Deum ! implet, afeendit ipfejheque defeendit, fed fecundum hu-
creduntTrinicatem habere in péribnis, vnitatem in (ûb- manitatem, in anima quidem foladefcédit ad infernum,
ftanria & in omnibus npbù fubaudi (piricus fikidus, qui in & cumcorpôre&ainimaafcédkfuperomnescoelosiNo-'
cordibus fidelium diffufus éft & omnibus crç aturis iuxta ! tandumque,quia per hoc,quod dick defeendit in inferio-
ü\ud(piritus Domini repleuitorbem terrarum. J res partesterræ,oftendk infernum infra terrameftè. Vn-
! Vnicuiq-autem nofirum data eßgratid fecundum ménfuram dediekur infstnusqu.od fit inferior terra, vel infra terra «
i jfonatiom drrifiitloquitur hoc loco Apoftolus ex peifona Qui ^cendif.fubaudi ad inferiorespartes tcpie jpfe tft,&qui
fua aliorumque Apoftolorumvelomniumcredentium. j afcendit/Hpwowweuæ/oîfldeft,Chtiftus,vtimpleretomnia(ub
Vnicuique noftrum Apoftolorum, pmnipmquecfedeh- audi oraiculàlegis, &Priîphetârum, quæ de feerantferi-
tiümdata eft gratia,id eft,fides,remi(fiopeccatorum, re- j ptajVel omnia, ideft, quafdamdifpenlàriones, quasip^
demptio, & quicquid boni habemus, gratiaaiitem dici- ' cum pâtre difpôfuerac,& quas ipfe (plus cum illo feiebat,
tut gratis data , 6c hæc omnia gratuito munere omnipo- ! vel etiarn im plèret omnia coelëftia,& terreftria, de fila ço-
tentis Dei largita fijnt nobis fecundum menfuram ’dona- gnitiohe, & reuela^one diuinitatis fu * , quæ omnia ante
rionis Chrifti , donarionëm vel donum Patris & filij de- illiusaduehtfiquafi vàcuaerantad comparaiioncfuam,
bemus intelligere in hoc loco ipiritum lahdtum, de quo quam poftmodum de cius diuinitât« cognouerunt^coèle-
I Dominus inEuangelio dicitmülieriSamaritanæ. Si fines ftiaimpletafunt, quiaerant qfiæda Angeiicæ poteftares,
\ donum Dei, id eft,Ipiritum fanélum, 6c cætera. Cum vero - qme myfteria diuinitatis Çhrifti, paflionis, 6c refurreiftio-
dicit data eftgratiæfecundiim mënfui am dorii,fî'ue dona- riis, afcenfiprtifque ad ccelos ad liquid u m non epgnoue-
tionis Chrifti,fie videntur hæc verba fpnare,quafi/piHtjis tpflâdo dicut in p(^-
(àinaus ménfuramhabeat, 6c menfurabihs lie. Sed;quo- aiOiquuefiifte« x^mîterreftn a quoqj^mpleiut, quia.ho-
moéo poteft menfurabihs eflëi de quo dicitur Jpiritus Do- minibus , qui Deum ignorabant, fuam cogriirióné dëdic»
minirepleuit erbem ten arum: Norandum autem quiaficut fùaquegratiaillosimpleuit. Et tpfededtfquofdam quidam ADeus
Pater immenfurabilis eft.qui dicit, ccelum& terrain po/o/osivtduodeciin fueruht,Ôcfeptuaginta duo. Quofdam
eooimpleo,6c filiusimmenlurabilisèft,quieftfapientiaDei Prophetasyt Agabus,&aiij Antiochem lèpté, quätuorque
Pattis, quiattingit à fine vlque ad,finem> ita (piritus lap-;; filiæ Vhilippi,alios veroEuangelfias,yx faii Marcus, & Lu-
^ ~T • ~ , ' . 1 . 1 Mininm , 4 ,. ' ; . : cas,'
p g i
Co^ii.8.
ibid u.
9*
PfU.2l.