Sacrofan-
étusTcr-
□ arias.
S& 4 __________________________
Legiilis iuftitiar, finis qualis qtaanrufque fit monftcat.
J^www/.Non igitur feruaripoteft®teriium,qui mandata
Legis non impleucrit. Qtium igitur neiiio mortälium
implerit,iuftitKvfane per legem excidit,euanuit,adcoquc
imexi]i.-{^ißctrittxbomoiVtuetMfßs:Q^ Legem itnple-
ueric, in quit, ill is tantum Bonis fruiturqus per Legem
an n tmäatafun^hoc.,eft, terra fluèn-tp la&è & mei 1c. , .... .. _
verb ex fide eft iuftittdT' Qmim feciflët rnéntionem iufticiae ahHïïeftis,cur non omnes ex aequo obtemperarunt EuanquareftéxlegCj
iuftkijeitem quteexfide cl^nierhinit, o- | geliö»fubdit, qubd antê multumretro temporis, iftuc
ftenditque non adeó laboriolamaut difficilem cfleiQua.-
pacem, Euangelïzantium hona. Igitur alias non liccbat credere
nili audiretur &nifi prædicaretur, ianique prædica-
tum eft & crediderunt etiam quidam > perfpicuum fit,
quod Deus. nihil quidëm reliquerit fcjuod ad lalutcm
mortaliüm föceret: Quare qui non crediderunt, de fc
ipfi conqucrantur.. Sed non omnes ohèdieruüi Eudngeho :
Efaiàsenim ait, QujaS. Paulo obieótumerat: S iaDeó
P É .
Ifa.sz.bi.
re hanc honnulliadfecuti fiint,illam verb nemo.Ne dixe-
risin corde tuo,quisafcendetin ccelumïboceft Chriftum deducere,
aut,quisdefcendettnabyfiumlbocejl Chriftum a tnortuis reduU-
re, fed quid dicitr Vt ne exiftimeturfidesrranfadtufaailis,
beneque comprehenfibilis intcileâu, ideo demonftrac
eamlabore etiam indigerc, Sc aducrlusobfcuras cogita-
tiones habere luétam. Ne dixeris enim,neque in corde
tuo,hQ.ceft,ne cogitauerisquide, fed omnem cogitationem
eijceforas. Propeteeftverbum tuum moretuo, & in corde
tuo,hoceft,verbumfidei quod pradicamus. Breuis lane falus
eft, nihil indigens externis vel operibus vel circumlpe-
£tionibus,in mente natnquc & lingua fita eft : verumta-
menfolido,forti,prudenrique animo opus habet. Quo- ;
nianifi confeffus fueris in ore tuo Dominulcfum&credideris in
corde tuo quodDeus tpfum. Oftendit, quo padfco in corde,
veluti in mente,c6gitationc,_& lingua, lalus fit cdnftitu-.
ta. excitauit àmortuisferuaberis. Mbdum expiicat, qup ali-
quis ad fidem perdu ci queat : Cogita enini potentiam e-
ius qui Chriftum à inortuisexcitauit, fic net, vt non. fis
difficilis ad fidem futurns. Cordenamquecredituradiufti-
tiam.ore autemfit covfefio adfalutem. Cordé namque crédi-
tus Chriftus,iuftificat :-fin ore quifquam eum fuo confi-
teaturleruat. Sufficiebat quidem cor ad vtraque, & ad
credendum & confitcndum, nifi operae fimul elTet pre-
cium,ore pariterprofited,fiue doccre eos qui inftituun-
tur in religione Chrifti, ScinPerfecutionibus confiteri,
& nonabnegare ipfirm,Dtcitenimfcnptura, Omnis qui cre-
ditin ipfum,nonpudefiet. Teftimoniumprotulit, vt often-
deret non efleinfide difFerentiam inter Iudseum & non
Iudaeum. Omnis enim qui credit, aeternum beatus erit.
Non enimeftdiftinftio ludxi& Graci:Omnibus communem
efle gratiam prédicat, & quod fiiprà multis verbis effe-
cit, Ittdoeorumfàftumdeijcerevolens, iam nunc paucis
lànè perlèquitur.Non eft,inquit, modiumintèr ludceum
tk incircumcifiim.Ir/ew enim eft Dominas omnium. Supra 4 e
Patre dixerat: Num ludaorum Deus tantum, non auiem&
Gentium ? NuncidemdeFilio commémorât,adeo non i
noùiç-làcrolanûiTcrnani diferimen. Diues in omnes qui j
inuocantipfum. Chriftumjalutis noftræ apprimè appeten-
tem indicat,quippe qui diuitiasfuas exiftimat ellc,fi plu-
res beenturæternum. Iftuc autêm facit.erudienseosnc
lemetipfi dclperent. Nam qui diuitias proprias arbitra-
tur,alios leruari,nunquam cumftabitur aut differet illam
ipfam falutem. Omnis enim qui inuocauerit nomen Domini,
feruabitur. Si omnis, nihiHgitur Gentes ip fas Iudæi excel-
luhr,velioele teHc.Quomodo igitur inuocabunt,in quem non
credideruntl Paulo ante dixit: Quicunque inuocauerit
nomen Domini, feruabitur : Qupmodo igitur licet eis
adlcqui Prophetx verba , hommibus credere nolenti-
bus?'lcipfi>s itàqué acculent, - vt quilàlutemà fe exclu-
dant (uam. Ouo wo do verb credent,quem non audierunt ? Per
conleqdens idaccidit: Poftqüam enim fermones eiusàu-
dire. renuerunt, mecitb quidem nec crediderunt etiam.
Qupmodo audtentfinepradicante} Proinde,inqmt conciona-?
tor,conuehipos tolerate cum verba turn obiurgàtiones.
Ecqut veropraaicabuntntfemittantur ? Ob bculos èis pdnit
quôd non.propria authoritate prèdicaturus illis vcr-.
büm,ftreintrulérit:cæterüm fefe'a CHrifto amaridatum
Hëftatur, dignumlcle, fide, hac ratiôné fàciens. Sicuti
feriptumeftiNon fôl(lm,inquit,quèd rniflus fim;:. verum-
etiam quod olim in Prophëtafît prædi<ftüm j me Apofto-
lum luturum. V triuftjue ergo'tefnomine fidem mihi ad-
hiberi par eft i :cum ex Apoftolatu, turn ex Apoftolatus
mei prtedeftinatione. Quàmfteciofipedes.Vèâes eôfum ce-
1 e bra ci lit n t, obptædicatioms ratioqeiti. EukngelizJantiuth
brtèdiólnmfit; Quurq enim nos lib er i limus,neminem
Dèüs adigferc vult, -vique pertrahere ad falutem luarn.
Dominequiscrediditaudituïnoftroï Sioffcnderis,quód pau-
ci obedierint, offenfioncm tibiadimat quodprsdiftum
fi t non omnes crèdituros; Eides igitur ex auditu. Quan-
doquidem Iudcei perpetuo fignainquirebant, occafione
acceptaex iocoPropnetico, hortatur eos baud eile ne-
ceflarium figtia inquirere , fides enim ex auditu (vt cer ni-
ds)i(on ex iighis nafcitur. Auditus dutem per verbum Dei.
Quura auditu m dixiflet, infert,pèr,verbum Dei, ne vile
qtlippiam exiftimesauditumvelprcEdieationem*. non e-
nim huinana iftic verba,verum diuina dicuntur. Fides
('mquitjex auditu eft. Sed dteo, Nunquid non audierunt ? At-
qui inomnemterramexitiit[onus eor um, &_ in fines orbis terra
verbaipforum. Verüm hiepbijcietquilpiam,inquit,Num
quid igitur audiuerunt Iudaei? cui relpondet: Vniuer-
ms terrarum orbis audiuit, perinde ac Propheta tefta-
tur, & Iudaéi apud quos maximc diuulgatum erat.non
potuerunt äüdire. Sed dico, an tie ifrael cognouit ? Primus
Mofesdicit : Egoprauocabo vos in nongente, in genie autem non
intelligente. - Pradicauerunt larie, multi. Eft autem veri-
fimile, Ifraelitas non a'gnouiile prcedicationisvim. E.c-
quomo4 o iftuc,contigit? Qupniam,inquit,,gentes qui-
bus nihil.prcediiftum erat,agnpuerunt: Ilrael vërp non
agnouit, etiam fiiam audiuilTet. En iple namque Lcgir-
latörait: Egoprouocabovospernongentem. Quumigitur vi-
derent, ex Gentibus nönnüllos accedere ndei, deinceps
item accelfuros, lele autem reijèi, par èrat, cos caulam
nouifle , quff alia däri häüd poteft quatp quèd luapté
rpontefintqbliti ccEleftium , nec non apertilfinlorum
Vaticiniorum. Exacerbabovos. Ad iracundiam iprouoca-
bo,hoc eft, excitabo vel irritabo. Nam fiepenumero v -
luuen it vt qui adh or ratio ni non credidcrint.temulatiPne
perfuadeantur, qux res plurimum lanè rob oris habet.
Efaiasveroaudet}dcdicit:lnUentusfum,\In gente non intelligente.
Quid autem ëft Vilius, aut impru4 entius,aut
infipientiusildolpriim cultoribus }■ Iis qui me non quarunt,
perjpicuusfaftusfum. : Maluit; inquit, periclitari
Elaias, quam ea non dicerc qua adreipublicsiplprum
difpenratibnem pertinentia Spiritus fandtus nunciarat.
Me non interrogantibus : ex Gentibus videlicet. Vidcn
quantas agnofeendi Chrifti habuerintoccafiones ? A-
nimaduertentés enim , fide probariGentes, debuerunt
& ipfi accendi. Enimuero voluntarij exccecati funt.^d
ifrael autem ait: Tota die expands manus meat. 'Gentium, hie
prudentiam tollit,quum totUmiftud Chrifti myfterium
gratis tribuit. Attapién & gentium eft, nam quód & in-
üentum&monftratüm Chriftum non dimiferint, ipfo-
rum eft virtutis. Ädpopulummmme monger urn. O Iudaro-
rum quanta haèceft acculatio! V t enim non dicerenr, cur
nobis non apparuit ? cccurnobis non eft fadtus conlpi-
cuus? abundèfatifquedemónftratumipfisait:Namad-
hprtabaturcosjriec tarnen èftexäüditüs Dominus. To-
tum diem, inquit, ceu tempus ineärnationis intelligat,
vel potiüs omne illud quod prarceHerat tempus abufque
ex vËgyptó etnigrätione. Et contradicentem. Deus quidem
vöcabat, ac veluti vlnisluiscomplë&ebatur»
Quid autem ifti agebant? inobedien-
tes erant, & contradi-
cebant.
CA P Y T
tfa.6$.
C A P V T X L 1
Dico igitur vobis. Poftquàm igitur inobcdicntes man-
feriint, fic-côtradixerunt,nunquid iftucin reiedtib-
nem eorum fadtum eftceu reuerti non polfint, atque per
hocirrjtæ^fiidtæ fine promi|fioqfesadAbrahamum
HaudquaquàW: nain&popalus ciüseft, ipfumquepræ-
cbgnouifihoc eft,anre gehtes. Porro, confirmatio e(l in
promptüj'Naifi'&'iegqyip^itltjlu.ihpriecpdcdbdkorgçîi«'-
tium; Miniin'è igiturfep'ulfi eftls', c^teràm vos ipfo's.‘rér
pelhtîs.NtfW répàlit Dèmpopuliipi fuunt ? Per ipterrogatio-
nçm &îrifiti'ationem prbifèfilt lérrnopem., Abfu\/Eteriim
&L’np \fradite$(tr,}!,çx[emnie A braham,:;x tr ib u Non
'repulitDeuspopulumfuum, quempr.uognouit. Si enim rfepu-
iilFét,nbn exItidæislànè Àpoftolos & præcônes delegtfilet.'
"Ààïignorafis, in iliaquiddicatScn^iürd'^ubd intercédât
apiidDèumaduerfmifrdefdicens: Doftiine, Propfteias tués occtr
den int, & aras nias ftijjvdcntm. Vt ne dicant Iudæi: T u igis
h L
nis,ipfiorum fuilîe, contentionem ait; Oculos enim ha^
benres,q.uibûs vidcrepoterant piinficaClirilli, aurcs,
vri dodhiq^uip^us audirenç.; netitro opportune horum
‘ vu (unCiye,rum,hpsquidemclau,lérunr,illos ver6 qbfir-
^maruntjincurnbeptes in hocvni^è.ne fieruentur. Infuper
i&Dauidaip. Tandem incredulitatisDoenam, vatidinan-
tem Daifideifiproferc.q uce iam vera radta eft, & ad luum
efFeaum dequâa,.,E'tatmenfaipforum in laqueum. Bpna i-
pforumatque deheia: ad perniciem ver tan tur. & adve-
naiibnsm?(% fcàndaluffî. Facile, à perfiequentibus, immd,
rhinilîris-df pian tur. ^infetribiitipnem ipfis. R,etribuçio-
nemdixit, qftendens, quôd hæc patientes, pcccarorum
'poeni^yiujdffôbidneprmurppHÜpprunf nevideant. Qpod
voiunrai ium ab ipfis futumm état, tan quam in execra-
tionisparteçom'memorat. Nam fimulacnolueruntSo-
lem iûftitiæ intiieri,Ne videant,inquiç. Ac tergumillarum
ftmperïncuru/t. |pfos Romanis liibi.ugâdosindicar: Qupd
autem,5(?»^ér,àdijçii:,inhu,ite^ qiinquam futuros iibe-1
ros.Dico igitur,numimpegerunt vt càderent ? Haud quaquam.
turIblus, es'vniuerfiu'Spppiil'usIftael, & in te,promilfiô-, (Jûumacr.iter eôs carpfilTet, attçnrariam nonnikii.conpompjjci
luid îi
nés Abraham'dfà'dt^finêm finntaccepturîeîdicitad hoc;
Multiquidcm fiehiÜtLfîlnt qui Vobis hand lüntfcogniti,
Etëftim-&Eîiàsfôïüspütabattir efl’e rcridtüs, verùm âii-
diuir «iànlâliôsèlfë.^ Hane äd rationem iatn nunc ait :
Næ ex ludæis credidemnr haud pauci,arqui vos id ighô-
rantés;ar b'i tram i n i mefoluin elTe. Et egoreÜcltis fum Joins,
& qiïaiunf anbnahi meaty. Quôd fi Elias ignoràbat fie 1b-
hïm elïe,H(fij ëft mirümfi vösfiefeiätis. Veruüiquiddicit èi
diitinutn rejjj’onfum | Id eft, Verbum Dei. ReliqUi mihi feptem
mtllia viforum qui nonflcxertintginuBaalt. Rcliqui ,.y erbiim,
indicOT|piifritaam parüérti,grâtiæ fttilTe. Sic i^mr.Quem-
admodumigitUr, turn ex Vhifierfio pbpulbftptem milia
Deo placebantjlic hodieque pauci placent, qui & ipfi in
leitifcn Abrähavrfo reputantur, heccxciditpiothillio Dei.
EiihpfdfetinicMporejeliquiaftctindqm eleäionem gratia, falua
faff&fùtii. Siautem ex gratia,tain non ex operibus.Ècomdt Sc
tempbribiÖTli'i gratia feruati fiiHt, hoc efiim toniun-
dtio. Ef,den tin ci at. Ac rurlus, perinde ac Eliæ tempori-
bus rfeliqute plà'cebant , leCundum gratiam electo-
rum : niönftrauit finiiil cleclorum ^rob’apionem ,
nonenimi'eprobidelëifti liint.! Sed quum aic,(j/-.u/,f,Dci
nbuum oftendit.1 NathgidiidßtnOnamplius effet gratia. SÏ
vero eX dpe/ibusj nonporrM^^diiaftUoniamopusfioneftporro
opus. Y t né d’ièiht:Etiàim fi P^hetæadrribfrèrent nos ac
Deusnosadhortaretur,acproUpcatiopèrgëntésfacis éfi-
fetvtnosad fidem accéderemus , attanïën quia grauia
quædam Sc intouerabilii à nobis exigebantur^eam ob
rém non öbedimusjfiübdit : Gratiæ eit | quiequidper
Chîïftiitnëbntingitjhèc opera ad fidem fiuntnecélïâria.
Nequë ehini qui crediderum,6b prætêrità opera, voca-
tibneilia dighf vifi funt.vetbmgra.ciaDei hoétorumeft.
Nam 1! graria opus poftulat, opus igitur non eft opus,
qUumgratia anreuerferir, & faéta fir opus, ac veluti px-
pellär bpusWe fit ô’pi#.?‘C>;/ull‘i^/fKr? quod inquirèbatifrael,
hoc non eptijfecutiis ? |H oc âbù-é ft interrqgäncis ^ fed. äccU-;
lantiy. SecUitf,inqitit,î^fiepugilatItida:us't|u^rensiufti-
tiarri quam tVon vultäccipere: Hoc ëpimCin^üit jifiquirir
quod non v’ult aflequi. Narti quo'ci ait, Non cbnfeciitUs eftf
fefcùhdum propriam intëlligës Volurltàtem. Electio autem
eftcôrifecutal TanquantèxVümiudæis,tum gentibus fide-■
les., EleôtioilëmautémWcràs^lforum oftendit âffitm-^
ptionem.Dei^uegràtiaÂi. J^w fto ^ au tem ^ b b b rum |
magtiitudinem indicât. Rehqui autem indiirâtifutitfperinde
aejeriptum eft: Reliqui , quiëUnqUcin Indaifimô'perdura-.?
runt. Inter reliquam rept'ëlienlïonem, obduratipnehi
eorüm açôufirc. Dédit ipfis Deus. Dédit,ndn â'étuùV,fed per-
milïum iütclligc': veluti-fidft:itt,âcciperëperniîfit.' Spiri-
tiimcompunctioms-.octdosvtHonviieant,Jaurès vtnonaudiatit
inhodï'ernumvfque diem. Animi circa peiora habitudinem
&attenti0nem,>compuii6ti‘oném vocat. ’Compungi ë-
nim,eft J infigi -alicuDi S^uffigi tarn rtiàlo' qtiam bôho.
Hic fianè pemiimucabilem iplorum ad maliavn prôpeiv-
fioncm& conacimi nominauit. Didto, obduratifunt,
ElaiæTeftimonium profère, vt norivideaeùr
eft è infenfüs illis.^Caufiam itaque ipfiorum obduratiôlbfacioniseisâdijccrç,&
inucnire. Næ peccata, inquit,
fiunt grauifllma : Nunquid igiturficimpegerunt, vtlapfi
non refurgantjCtiam fi cupiant? Minime gétium,inquit:
Nan; qualiacunqüe commiferint'f^cinora, fi modo ve-
lint. Deorecûnciliari poflunt« .Interim tamenpblèrua»
qùôd in ipfa confqlarionç reps fâcit maximorum deh-
ôtorum. Verumipforum deliflo acjapfu,falusgentibusobtigit,
Tptus hicjpcus eo pertinetjVt ipfis animum addat,çonr
lofèturquenç défiperent: vrquegeucium demiteerpt fa-
ftum,perfiiad,çretqaenea£ldeinéntiamyerterènrur: Ob
earn,inquit, caulâm feruat* lime gçntes quia Hebræi
fipruari pon fiuftinu,crunt : ceu fiosprimura opportuerit
(vtdignic-àspoftulabat) âeternum beaxi, deinde gentes.
At p'ôftquam illi renuerunt, vos. exempla^iafaâi eftis fi-
aèlium: Vn de'§: ipfie air, lui&oprimum & Graco, turn Dominas:
Tfofictfcemmpotitfs ad bues qua interierunt in Aomp Rom.i.
lffael.EtneceJfariim erat vt vobisprimttm annunciaretuf verbü. Matthao.
Viden’, incredulicatem ludæorum locum dediflè.geaci- A£i‘ li‘ &
;b us v&fi cren t excmplaria? vtproupcareteos'-Jf t quia à Ici pfisi||fj
credere noluerùnt,per zëlum quendam crederent. Quod
fi lap fus ipforum diuit 'u funtmunii, & quia fuccubuerunt,.opes
gentium Ad conlplatipnemeoriun hæc dicit, &admpni-,
tion.em. Si enim Iaplus eorum atqqeipfiimfuccumbere,
bccafio fadta eft tantorum gentibus ponorum, quotnam
bpriqrum occafio ércu«,quantæqqe lalutis fi omnes lëtT
uentur?Hac itaque rationene dclpondcanc aniaianx.cps
érudit. Quantomagisplenitudo eorum ? Conlplatur eos ita
jconftitutos, abundè confiderc iplos putans lalutis luæ
nomihëjfimodôrefipifeant. Etenimlîquandp jtot tan-,
tiqueimpegerunt, tôtfimul lalùtein.çonfecuti fiant,ac.
dnmilliçiedi fiunt, tôt yocati fiant, cpnfidera quid fu-
tumm fic,firedeant ad laoip^emfidei raentem. N cc dir
kit,quant9 magis coîïucrfio eotmn,G:d,quanto magisplem-
tuio ipforutiii Hoc eft,quando omnes ad Chriftpm accefi-
ferint. Hocverô adiècic, gratiædoniqueDeiplenitudi-
neiii Sc exuberautiàm dembnftraturus. Vobis enim dico
Gentibus, quatenusègo quidemfum gentium Apoftolus ,minifte- (
rium meumglorificojiquo modo ad amulationem. Prp ludæis i
verba fe c it, y t né vidqacu r ex inuidentia, quæ dixit,me-
morafle,vtque gentiumdemitcaç faftum. Vos,inquit,
genreso^duascaulaslaudp&,gForifico: Phmùm,qup-
niâmiiVmîpiftëPidm vpftrum (^ho.c eft, prædïcauoncm)
vobis dacüs fiuni , ilëceflehabeo &lau4are&glorificarc
Vos, ceu difcipulos. Demde. vt ex ludæis (quos & pror
priutn corpus appcIUf-)h-Onnpl|p^feeuem'.ku4ibua.4i^
Atqùe per.hoc gentesip|cndi-
das reddit, ceu èas quæ fint lalutis caulaludæis faôtæ.
Namilli,inquit,qui ad interitum pertinébant, vobis .oc-
calîo lunt falutisiSiquidem f oburex.fide lune naâ». Àli,-r
ter: Videtureos tecrere açferirequtfiintex gentibus, ep-
rumque arrogantiàfti déprimere. Tacite autem Iudæos
çarpitàccirfcumit, inqtiirens quomodo fulciac cantam
ruinarti corumque interitum, nihil autem inuenic ob
rerüm naturàm. Etenïm ex ijs quæ d ix it, maiore fiunt
acculatione digni,quum,quæijs béne parta funt.alij ipfis