G a p . i
I C
C a p . i l .
Cap* la.*
i D I
I!
t
Ille fuit noftri generis pater ante rcaturh: V
Pöfle homineiti fine.pecca'tü decùrrere vitara,
SiVelitcvt potnit nulfodclinquere primus
Libertäte niä.Nerapc hæc damnatä fate ris..
Concilijs,mündique manu’. Çontiedit & illud
b Idem autor,quod'lexita fan&os mifèrit oiiÔi
Coeloruininregnunijficiitnuncgiatiàmittit. -
Hoc quo que iudieiqTâhôtbfçis efleperemptum.
Obic&uméft alradjpfum|ixifiemagiftrüm ‘I
Qupdmeritishbminum'tribuaturgratmCjirifti, '
Qüatitum quifque Déidp^isfe feceHt aptUra.
Scdnimis adùérfùm hpc fidèi,ni!raiumque repugnans
Eflè videns,dixit fc non itacredcrc^& iUqs-
î)amnartdigno&qûorum mens ifta Ijeneret.
Qupccrnis,cum îudicibus daràiiantibüs iita,
Confènfiflè
Q ike tarnen iplè fuis rÜTfilin excoluiffe libellis ,
Detëgitur?reprobum in fenfùm fallendo teuer ras.
!. Nunc igitifr,qûbniam quid nbftris d ifpifuraet
O ftenfumeftrquàm fana fîd k fit veftra patèfcat.
Gratia qu’a Chriftipopulus fumus,lmc cohibetur
LimiteVobilbùfh^iormam banc afeÀb|tis illi:
Vt cun&os Vbcetiïla quidem,inuitetque: nec vllum
Ptæterieds ftudeat coramunemadferre feluccm
Omnibus, $e totumpcccatd abfoluete mundum.
Sed proprio quenque dtbitrio patere vQcanxi,
: ; IuçUeioque foo^notâ femendçrefiâcive
Ad lucé m-ôbîatam^quæ fè ndn fubtrahàt vlli,
Sed cupidosrèdti muet illuftretque v o lu te s. \
Hincadiutoris,ddntinibqnitàte màgiftim
CrèrcerôyirtuEumftudia,yt guod quifque petendinn
Mandatis didlci t , iugife tte t ur am ô ré .;^ ^ i|
Elfe autèni edq&kiftam commenter jequam
Libèrtateiç aiMbis,y t cûrfûmexplefe beating
Perfiltendoqueantifinemjefredumque pet]cum
DahEeDeôjir^eriijs quinunqua}n délit hqneftis.
Sedquianon idem eft cun&is vigor^yânarum ,
dUecebrisretumtrahitur dilperlavoluncas
Sponte aliquqs,vitijs; ruccumbere,qui pbtuiaent
A lapfu reuoedre pêdem^ ftabilefqije mane|e.
IamquiafuramatiraiVtpotuitden^n^iayeftra
Decurfa eft:Dic ynde probes,quód gratiaGluifti
Nüllura omninö hominem de euqólis. qui generântur/ A
PraerereatjCui non regnurn vitamqué beatam
Impertire velikUec enim vekempore noftrb h |
Omnibus in mkiçiam certum eft infinuatom v:
ChrifB Euangeliumrae dicam,exoridiadoni
Nön pötuilfelirnui toto dé'çurrere mundo,
ilïaquidemad cuhótos ferri fun„t iÿ fô : jè<^ n p
Tempore nonagitur,quodtempore^lcimrvno.
Dumqùefuis aditùs çlomino pan J : n te mini ftris jp
Gréfcuntÿriraitia?,fucrint ômninpnecefie. eft
Quaedam tërrarum partes, vbi gratia nondum
Côrdahominum tenebrisyabforpferaumpietaris, , »
EtcfirkjUnurneridemerfi node peribant,
Cum multæacceptofulgerént luminementes.
An bôhitasdiuina quidem non deftitit bmnes
Veile y ocare homines,fed non liraul apta fuerunt
Garda,qvdhVspôiïèntcbnFcrriqpn^laiûtis:
PUm motum obÏÏlhtreritas truculënta magiftris,
Difficilefque adit u tranfeurrit gratia--gçn*ç$,,j|
;Vtquoniamlucemdf^rrivqluiiret,& ipfis ÿ
Dérnônftrare Dëus:fuaquemque adnerfa vôluntas
Arguât,& çulpaobftiingaciqfiiaiumii\è primo
Per viri^pprelTçifit mda indigna (ècundoî
Qupd fifinnatur,^ nequicquampledimus illos, :
Qui nbllüm t iUatumyitiumhalcentib'us aiunt,
In colùmique ômnëSOumJibertat e créatif
Gratià quosChrifti meritorum exàminqiuftp ; M J
•Ebgat,Si dignoayitàvôcétaeçipiatque..
Namqîievtrunquelimulfapitis^qui dicitis,pmnes i
Omnibus oblacum pofeuilfe apprendere rnunüs:
Nâturæquoniàmnonfitdetr^âfacyitas:» ,
Nec iiheiultina perëant,quimentîs hörfdrem ,
•S ordibüs obriferiht vitiorumivt lumen âb alto , ■; ||
Ëmiflum,indigna nollet requiefeere fefile:
Sic,quod nafcëndoeftvnùrmdiftarc,volendo:
Vt meritum ad paucos,hatura Ipedet ad oinnes.
Sëd tâmen hæc aliqua fi vis ratione tueri,
. Et ereditam ftulta cupisriam pahde quid hbefit,
Q\md bonus omnipotensq; D eus ,*nb nô rnniafub dit
Corda fîbi,pâriterque omnes iubet efle fidelés? ^
Nam hnemo vfquam eft>qnem non velit elfe redemp tu;
Haùd dubiè impletür quiçquidvultfümma poteftas.
Non omnesamem lâluantur,magnaqùe pars èft ,
Quæ fedet in çenebris morris,nec viüificatur.
An varij motus animorum talia gigntintî
libertafquc Facit càufam non omnibus vnam?
Ergo ho minis valida arbitriodiumavoluntas,
Auc ctiaminualidaelV,opèriscui finis iriillo. eft.
Quetn Fruftrâ iuuilTe velit,nifi praeFeratillc '
A ftcdu m,'cüiuscomice t ur gratia curfum.
■ At fi dimota certandi nubeüïcrenis ■
Qiix fane vers b eu lis meeum incueâre modefte:
-Etvetera exemplis mâuiFeftis plena videbis
Secula,&,in noftrb cognofces temp'ore multa-,
Q^îlbceant,virtuTe0 eiëonuerlamalorum >
G qi' da, q uib us 'r e d i n i h il v n qu am i n fè derat , & quæ
îSlulîam iuftitiælignuiTi fenfumvegerebant.
Namque vtnunelæuasgenres& barbara régna, .
Igdbti pdus aut fpïeti ÙQüa‘grada Ç hrifti
A e trahi t,& terra tern plum li bi conditi n omni:
Si c" prius,i m mi res populos,vrbe'fqnérebëlles
^iifceattc o'bftantesanimbs pietate,lubegit: •
Non hocconûlio.tahtùmhortatüquebe'uighoi:'
Suadeusatqûedocens,quali uormam Legi:#raberçt
Va fque noUuni.exfi:adbfîngensiyircute creandi.
Noniftud monitus legis,non verba prophetæ,
Non præftatafibi prællat natura:lëd vnus
Q^odfecirreficic.Pei'curratApoIlblusorbem,
Praédicet,Kortetür,plantet,riget,increpet,inftet, '
Q ^ q u e viam verbo réleràtam ifiùenërit,intrét:
V c tamen his ftudijs auditor promoiieatui j !
Non dodoiShcquëdifcipuias,(edgrarialola
Efiicit: mquegrauesiadolerplintaria FruduS.
Hæofcmenfidei radieemadfigere menti,
;Eque finu cordis validumiubët edere germen.
Efec mâturandain legetem leruatqUeFoiiecque,
Nelolium k tribüli & vanæ dûminentür auenæ :
Né Venrûsfrangatjtorrènsrrahat,æftus adurat:
S -Neucum fe nimiümlætâ,&':præforrisinaltum
Extulerit,turpi prôcumbac ftrata ruina.v
- ÈtnosillajinqUififenrimus dé bonitate
Aëvirtut|'Dei:qûæ ni tbueàtquc regatque
| ;;Q^S'Vdcat,'&ruroSpëccacq'præftecab omnii
N on lua-feruaDÎt quënqùam prudentiain.ee le’
- Perficrëtfoils naturæ viribns vllus.s M'-'-V - ,
Sed quia iam in nobis & velle &: nolle creatum eft,
ArbitrijqueTutqab vult intëndere rUotus
rLibAttas acçirâ'poceft^patuitqüepcraiirëm
^udfciocofdis,qiiô rnundum propolfeiflet
G'àrfiliioÿèruare ©eusVméns excira longum
ExçutiatfomnumjlbqUéilii lubdat & aptet, .
ft 'Qmcüpi'dam'&fiçlàrn promiflain gaudiaducat.
: Hoeeftnobifcûm qùbdte lentirèferebasî;
\ ,Hæefyhdeiafides?hâeGhriftçgratiatecum'ëft?
Guius-o.pus fixa diftindum limitè.t^otum!>
^'Extra horain um ftatuis claufie pefiitus t Fore mentis)
Vixquë DeuniFenfuscarHispermittisadire, .
Per qttôsfu mptaforisâ n îmusdii udi cet intusî
1 ;Sequeferat,quo'q'Uo librataexarni'napondus ;
PFèftéritarbitrijïVll^ vbcëlôqûentiS*
Autrer'uma'darurir^ecies quas vidimus,aut quaS
Legimus,dX6rituf feeteta çOrdis ina!ùlâ :
N uncamof autodiuiuvnun'c fpës,m'ètüsdfa,ddldrqnëi
N ec tamerffho's motus fcri.ptor,narratôr,'& autor
Inlêùêirè ànimofqüârhûisFdrtehocqùoquevellenQ
Seddepercëptis méns iudèxlpbhtc mouetùr^
Edpro more fuo,qua«tum fè exercuit ift is^ ". ' ,
Ç a p . i j .
i P/4/.113.
1 1 | §
, C^p.14
Gap. i
i f fir* eH
ablaciui
cafus.
Trànfit
Çap a '^
Cap. g j
Trarifit in affedam quern confirmauerit exle,
Illa.v o le n d ofe qüc nS,iftis nolendq refiftens- ,
At verb.omnipotens hominem Cum gratia liluat,
■ Ipfe fuum ednfummat opusicui tempus agendi
Semper adeftq usgefta velit,non moribusilli
micAug. Fitmora,non caiilis anceps (ulpenditur vllis. ■
M i Nec quod fola poreft,eura of&cioque miniftri -
\sftem
\tontrKcoU Qui quamuis multaadmbueant niandata vocantis,
' ■ pulfant,non intrant animas.peu|érgo fépultos
SüfcitatjSé foluit pecc^oompedèy^ndtos.
" Ill^öbfcUratis^at cqr d ib u s i n c ell edum: V‘
illë ekiniuftis:iü'ftds faeft^ntjil ambrem
-• Qup fedaifietur amans:& aujor quem conÉBwpls
Huncitaqueaffedufefqno fumünt morti^Wtany
Quo renebrx Hunt 1 u m e n j qn o i m m u n d a nitclcunr
Quo fluid fapcreincipiunt,agriquc valcfcunt,
Nemb atij .
i Necnaturalisfapientta:qܣEfemelada
! In pfecèps^labi houit,confurgërenefcit.
Et licet éximias ftudëat pollefè per artes,
Ingeniiimque bonum generofis moribusprnet
Caeca tamen finëm ad m'prtis per deuia currit,
• Nec vita:«te^naë veros aCquirère frudus'
Defalia virtute potcftivnam.que decor is
Occidui Ipccieimmörtali perdit inxuo..
Qmne etenim probitatisöpus,nifi femineyeras ^
Exoriturfidei,pëccaf\im cft,inque reatum
F Vertrtur,&lllciiiis cumulaEfibigloriapcenam. y
. y fque adco donum eft quöd^c?ëdimus:&; data gratis:
- Gratia,non mciita tlicac mcrcede vocatcs:
IvNeciuftoium opcrum difceinitfada,fedomnes
• Sola ex immundis mundos.facic:v tque legen rem . .
I Lëdiis amë t ,nb n h ó c ftudi o ,fêd ip tin c ré ftim ic/
Nam-fi fpedatrix merifonim eft,gr'ëciai;,Öi illis
, Se tribuit,quorumëft animus pïirgatior,&:'quos
Per liBërcatem atbitrij fibi rep^erit aptö$jf | ,
Infoutes ranruminftolque adfumerefolqs
i Debuity&'vencupidüsfae'rëdayörentes.
j Peruerfpsauiem,&. fcelcrum alTuetudinc turpes,
I Deruibarepioculduccmquc negaretènebr-is.'
ArquWaluatoi mundi non premia iuftis
l-Sbiiierejiiec fabisvenitGonfertemedelam': .... ||
\ Sed quöd di'^ef{^'m:; cÉeidclat5,fuadum arqueiacebat,
' Qua-reiei&iuuenrum reparare,acredderc cura;.
Deniquê ne quiiquam ex moruiiilpTendore puterur
CenlctJ,aut fidei mcrito adbona fummavpcadv
Ceu non diuinoiït muncré mentibusipla ,
: ‘Infpirata fidesu-école innumerabile vulgus - ■
Re.ito fenum & nuienum,qui csecaturpicer vfi ,
Libertacë animi,per cultus da:mönio£um,
Permagicas artes,per amoremraptatenendi,
I Per ftüpra^er cïdes'vitamduxêrë nefandani: . ,1.. ,
■ •Et tamen'ra kimbonte 'obitu^iam limiteFn ipf®^
j Extremi flatfis^miferantem-node remota
Muneiré ,n ül la; mali lin qifè n tis fi gna prioris, ||
Exempt! muirdb mutarunt tartara ceel o. A
Qm-Emeritahicnumcras?ripra:ccdenüacernas,
Tmpiaifi qujeris poftaddita,nullafuerunt.
Si vërö merirö'afcribisjvbluiire renafci.
Nempe vfcro fidei partaeft tam reda voltuitas.
Porró fidem quis dat,pifigratkïfic,béhe veile
Gratia dat tribuendö fidem qux eredit^poXcar^ j
Quteque voluntatis meritüm cr eettip faque fold
N^acurfpirante-Deo,mentèmquC'ref6rmans,
De cinere algenti fopttuni fufeitet ignem. '
Ergb voluntatis genitrix,operumcj ue creacrix
Non eft ex meritoiqüqniam quod nfön fitab illa, |
Non bene fit,quem non redo vi^li'mftc qucit,
Quanto plus graditur,tanto lbnginqui&errat- .
Srae imturmeritum>Predensexiltetepofto.
Antefidcftijdonasvircutibusimpictatis:
Siue iilam vis éfTe tiiam,nonmuneré dantis
'Sumptara,fed geiaitam de libertate yolendifr | ,
:ïp . j $
'UmUk-f
e'vota.j
N ullaro habetin yobis faluatrix gratia ledern,
Infiato exel u la arbi trio,quod Fronte fuperba
ErigitiSjfpadQvtgrauiusmaioreruacis.
Diuinoruriloperumquod ponitis in redimendis
Principurn?Mandara,DeiFacereantelauacrüm,
NofFeö^marcDeüm,promifliscredcre Chrifti,
O b r e r e jpulfare,St pëtérë,proprium omnibus eil«
Allcritis,miiFe ftudeantaptare yocanti.
Anne ab aquis diuina manus renouare receptos
Incipitî& vitæ caujk.eft fua Cuique voluntas:
Vt metces ppèrum n t gratia, iüdiéiuraqùe
De pretiö,quo,qupd donum peihibetur,eraatur J
An veçbauxilium verb'o Deu san chôat,& fè
Voce miniftroruiri. mundo declaratinomnt:
i V tpUlfànte aures fermone illedaToliintas
IUdicipprxcurratopem,necgrariaFàm fit
. Graciæqiiæ legisFUngënsvice,iürcmonentis
I Solum agatratque agro cum plantàtoreminiftret,
['Ter r aqu e lèm i ni b usd er, n o nD eus ,iii cré me ntum: i Vbere ceuglebafubfiflat,& ärte pplenfis. .®è¥,
[ Exôrturalègesmcque quicq'uamcordis inâruo
I Prælulçet diuinâmanus,qiio temperetæquor
J Edomitum,faciatquefàcis gaudere nouales?|V „
i Talibusadfiiinptis inimicoè^dogniate,nonne' ‘
I Per fpicuumèft,quant um damUaCps confoueatis,,
I Dum cuiqucad vefæ c^picndae^prdiâ'vitæ ^
I Naturàmaffedum’fidëi cbuférrcddç'ètis:v •;
] Dumquealiudnon efivobifcamgracia,quàtn lex,
I QWimque Prophecaïqpnës, &c quàm dodrihâminiftri,
- Scüick vt tale'arbicriuin gimeralitcripfic
j Sèmine damqatogcnitis ln-Cofhore m'prtis,
i Qiw^habuicnpndum pe&ca’tilège fubâdus |
Primusfipmp:& nullum in prolem dévülnëre vulnus
! Trâiifienc;nifiPorporeampf rtonditionern: ' -
Quæ fip ë;xteriusre'ipon'dear,vtnihilihcusi
ImminùaCjCeneacque'lüumfubftântiaFnentis
Splpndorëm’j&nullapoenali nddepremarür. àp,
j Addite qupdfüperéftturnidiiruiruraque vani
V C o ngeçi te , Sceau fis caufas ap tate fe qücn tes. ‘
[E t quia nftprimæ péri jt yirtutis apud vos,
j Dieite ab illæfis animisprocedexe yeram v
I Iuftrtiam,regno dignarn cjeloque löcandam; ' ^ <
Et fruftm Chriftuslitmorcuus ëdîtèikiultds
Àrre&tiponte fùa kn d o sab o fig i nemundi
Abl^ue Dèd placuilTe Deordecrctaquèlègis
T une data,cùm peior mos ôecorruptior ætas,
Terroreinftanü'& formidinemorns cgerët.
Dicicepledtenfesapicesmortifqucminiftrös
Hoç expleflèoprasVqüodgratia viuificarrix.
Huncagite,& quoniamFueric line lçgëvoluncas *
Libera', quamferipti ipùnibatpagina.cordis:
Sicvitamæcçrnam-adqùiri pocuillè,vacante v
Hacope quæ legem fupereiqinet,vt fine lege
Ex naturaü potüit virtute ÈâpëlE:
Nuncaurem,ftudiisvergenribus insmalamultà>
Cçcpifleauxilramihonqâd'eeflante,lalutem
^ N onçapefëc,per3ifticiles naf ura labores,
Sed quo cdnacus.operum afFedtüfque iuuante,
Ptöpofitam citiùs 1er recm enslib era palmam
Drei tc^'cùra inFaut.es renduantur ,nori renouari
Thloncesanimas:6t lolacatne renafsi
Exterius lotos,non exiftentibusfllis >
‘Incetius räaculisiquoniarrtlicet ederëFedteè
Signa voluntatis nequean.t^tâmen hècmagis omni _
Sorde.yacentjfuper autorisquod ëbpditionëm
Deproprio nihiladdideri.nc,quo,dfons abpléreti
Hæcli non yeftris fpirant de cordibus^ot vos
Non cum damnatiseadem ratis,çxtulit alto /v
Mergendpspël'àgOjfuramktitë'Velatfimpri^
NPbiipura'qufc'fittmiiêë.^a^oçiftnfilKiï^& tU»
Édite conftanteinaturæ vulneraVi(ft^i v. ^
Exu tamyiwuce anfmâm,cæcât^ùe cordis,
Lumina,& in poenam propriam îaculis * fùpëratiS
Armatûm arbitriam nuiiquam cô'murgere pofièi
Inque hôuoslâpfus fèinpcr nitendo reuolui:
_ Gui
C a p . ï ô .
G
Gap. ik
Cap.
> *rutótaa