I f ;
Iff
Efa. u.
£fa.6u
Matth. 3.
Lue. 3.
leel.t.
l.fa.6.
'■ m m
uTtur. Vticpiefifadura, ad-patr-isnpnpoteft pertinére
fitbftanriam, Si vèro earn patemam puta$efle.patécidm,
quoniodo eum viquc ad fad ura hu m ill are ptafumis in-;
iuriam ? N osver o S pi r it it m Dei n o n d e Pat re d id , fed
prop vie de Spiritu land© ein dene i b u st eftim o n i j s de-
'monftrabiraus.Legiraus inElaia fiipetDominumIcfum.
defeendifleSpiritum fandißn Domini, JpintumfapmtM&
intdkäus ,JpiritUM cpnfiiij-&forüt:tdinis, Jp'iyitim uieiitu &
/»/VfiW«f,Dehocita.q«f fpiritu Bomini^quijrupra lifluatov
rem iacro delcendit i:llaplii,pc.r Eiaiarß.hlms dicit : 5p/n-
tüs Domini Juperme. Et EuangeliftaMatthäus : Eaeaperti
finitei calt, er vidit jprritum-Beidefceudcinemjicat cohtmb.m.
Hunc aucem fpiritüm De i, quem in baptifmo lahmer
accepic, mänilefte Spiritum ia.netum Lucas Euangclifta
perdocui t e ffedi ce n-s : 3efmpleim§pmmßdmßA n g 4 u*sß
ab iorÈne.Legimus inlaelP^pheta^X»ßiebimMoffundam
de jpiritu'jneö fuper omtlfm farnem. Qagqd dicic de ipiritii
mcojdcSpititu fandocdiéhim efle maitffeftümeft, quia
quando luper AppftolösSpiritus laridus läcraquin qua-
gefitdae fö jen n itÄ d?icend4t , tudciBüd -töftimonium
cS ^róJghéta Apoftoks Petrus ^fl'eri^, tinne f|i:ntjj,m.
Pams>Tpfurn efle Spfiitum fänctum Euangelift» diuer-
föfe'Emone, fed«on(onaventate docuerunt. Na$» cum
Matthäusdixerit :N>» eßiipvojeßisqui loqiwmm,Jcil p r i -
tus patris veßriqm loquitur in vobis: Iiu nc Spui tu m Patns a-
pfeirte Spjririim fandu*meiïè , gareus expofuft dicens:
jQmddatum vobis fuerit id löqtiemini:mH.e.mmvoseß.ifloquen-
^ y ^ S p f r r im fa n ^ u s ^ t L u c^ fimiliter-hunfc|pipt um
dDeijSpiritumefle fariäum^deiqonft^^t d ic c ,^ MÉÉ*
%tUcinxjfe qu«Etcr<AHt:qujdAifatp4 '.
fyt voüriitta bora, quaoporteat dicere. SecunddU*ha^rgo
quotiens aut Spiritum P arris * aut Spiritum Dei :legijg$,
fpégialiter adSpiritnm fandum eife ie.ferendum,deppiito>
fieeelIe eit caqEc/at^ris.1Iteniqnqq^EraiasSpiri>tum
fandum ynum in»gloria-‘TEiuitatis aphunriäueratquan-
do dicitiVidi Dominumfedentemßper. folium fxcelfum, ér Se-
riipbimßahant,&clamabantalteradalterumfsanäui,s'anäus,
Sanctus,Dominus DeUsSabaath. Etin conféquenti dicit.: Et
atidiiu vocem Domini diceritis, Vade & dues populo bine; Auditie
audietis &non intelligetis, &■ . y identes vi debit it. & non yj4ebitis.
HieDommusSabacrtii,qufcper.afl'umptam,lpecicmyirus
eftd p^opKetä vél loeütuseitin propheta, quis fuerjtin
a&ib.us Apoftoiorum Pa^us Apoftolus oftendit dicens;
Bene Spiritus fanctusper Efaiarnpropketam locutus eji-afl putfes
noßros:Audttuaudietu&nonintelligetßitypidentesvtdebitis&
nonvidebitis. Credämus falten! Paulo prSc^iii.c.elebeiri-
maveritatis, quia. Spiritusiaadusfuedtille Deusexer-
eituum qué vidic^laiksy&iqui loeutus eitperE(aiam.-Sed
quia trina repetitione perlultat ■ S an er© , . S an.c„t 9 ,
S AN©TO, videaqhusian nehichonpr^^ipiciatXrinitate.
££uas eurn dicit;; VidtDominum SabaothjPaxiem Iudiseis o.~
gnofcit.urpredicate. Ioannes.Euangè|iftaaperte filium
pEobaturaflèrere, ita dicens,; Proptereayonpoterant eredere
in Ieftm,qina dixit Ej'auu lExcaCauit oculos eorum^obdurauit
C9reorum.Hxcdixi cEjaias,quandovidit gratiam fili j Dei,
&locutus eit de e©.Qupd ai^cemjdem Eläia^ dieit>Et audit*}
vocent Domini dtcentu-, Vade ér die populo buic: viaentes yi-
^debiti^&nohvidebiiü.Hiiac DominumApoftolus Paulus,
v.tdixim us Spiritum fanótumellè confirmac. Vides ergo
quia^ANCTVS, S a n c t v s , S an c t vs ,_haecyox tocam
conceiebratTrinitatem ?Et fleut in his tribus verbis nulla
dilEmilitudo,nülia differentia,itain Trinitatis veritar
te nulla poteil efledilfenfio. v f .
De digtto Dei.
G A JP V T V I I.
SEd dicis: Ex hoc minor eflTe Spiritus ßmftus agnoféi-
tur, quia Dei digitus nijncüpatur. Npnita.eft. Sed
quändo audifieSpiruu fan<äo did,fiegoin Spintu Dw,vel
Dei digit0 eijcio damones, non gratiae iipminu tioncm, fed
ßrbftanti*demonftrarinoueris vnitatem : nechonoris
^ifcjiepantram, fedoperis efle concoidiam.-Quid ergo?
Spiritus fan<5lus digitusihterdum dieftur, idcominor
Fiiio <?cPaj:re intdrdum creditur.^Refugehuius pe,r-
f uafi o nrserrorem, vid e ne aliquotic^inbac deUgnatione
digiti I & patrem comprehendat^ filipm. Memniimus
n0ndevi\odigitodi(äj«mefle,ciünkg^nus:^?»MJW-J'«-
deocoelostuosoperadtgitorümord. Sed dicisin digicis defi'iio
hoc tantum, dc de Spiiitu fandto, lub quadam dualitace
fignari. Ne hoifrdç. ^uabuskerfonjs älfete^e c^n|.ris yalio..
Io cpEfaias^digitoru mxn umero loq^i,itm'ATrinitatem di cens:
Qjtii nppß^itxibi&dtg! $iâ m.olein terri, 1 Qpjdeuided-
tius de Tripitacjs vpi.tg.te,qui dçlarius ?;Nopne hicip tri-
hh yd'j.g’ I p » te ntie.vnius:a:qu1alitatem ,fub quadam
élus ÛA>deioçieça[eqperris, nop dubites deppariti täte vir-^
rntis,diç^udo ergo , üHjiappcnd.it tribus.digits molcm tetrfi
IRqi^e-Cialitei' lomii ydluritqe pooperacion^potenti^,
& de v niuace fubila n tiæ., qua: y na, cadcnique eile in-tri-r
iram-pïQpriamSpiDftiis fapéli» fuRdiftlp^ipP^Tribi^-
üsadueRt’e.. Vhü^nim^iï?ns-aÜeruit de.fèdic^^s ^Egqprb
^m^sé:egenoulßimus,^o^Çt<^n^mçi^d\cQ\i.EtnmcDoml~
nusmißtme, & Spirjtßs eiiä.,. Al tcag^gaipL pérk^eflr'Do“
minusTatçE>aiter Sppips^^Dei
& dièranai^fc^.l^ti^s|u^' cfioin iwuijr
-n c pe rffnaru mS py|i t usj^htl usi^e met i p taX u ^ if|/ e
uidenter aperiaur,ncutali^loc.o i^njpioptiamTrfnitàr
tisdiftinguit e (ï^utiaiq.Bae puer meus^ujcipum eum ,elécttis
meus, compUcuitßbitn illo amnümea,tkM Spintim tjeuwf%-
per e«?» .Pater dileéluin puerüm luuni vocht, (uper.quem
dedit Spiritum iuum, de quo lé^us GihriÄus piröpria vQ-
ce teftatur ^pirimsD^uni/uper.me.Ei ” m
tibus-poffit e^e mâni^eilura., Ite ( inqüit) b'apïizate dîmes
geniem^nminefuiris. S p i r i^ J ^ i^ : Vl^l fub tribus
peribnis, vnumjopns &vnuip.nomçn indiuifamal-
feritmaieftapem. Habeinusvtdiélum.eft iecundumLu-
cam. Et lefu bapPizato apertuméfi caelum>> ér,defoemit Spiritus
fanäusAorpotaltßeQ^cutfolumbajCjr yg^Mcoelpfactq^t | Tu
esfiüus meusdiletiusiMe çpmplacui, filius%go in éorpore,
Spiritusiknólusiiaipecie columba, patei .deilarattu'fii
v©Ce. £edhoc lefeo intéliigendaeiliu columba lpccies
pertranfiens,noniubftantia^er^uerans.- ^
Non obeflefan&i Spiritusdeitati, qm megénitusvide»-
tur ejfe nee ingemtus.
C À E V T V I I I .
S Ed in terfile çiitn Spiritùsran<5 ip<vibyarci proprianïi,
demonftiemu^&patrcUicbnfiteaiquriugenicum.Fi-
lium veto cognoicamus vnig^rîtumgquærïs^à me ytium
Spiritus-fandluaingenituSjangenituSianquidaliudconfitchdu&
fix. Scrip t ufæiânétæd e p p teil tiaScuei tat e Spiritus
fanéti loquuntur, .vtvum vcio^genitusdici debeat
aningenitus,nonloquuntur.Videquasfibice-nebr^.sin-?
fidelitatis façit.Non vis feirq,quia pojidtignôriMîi ? Spvis
feire quia non iull^t inquiri. N on d.ixiqgqnitu mVnefiliü
erederes:non dixitingerïïtitm,hç p^rrém p Utarps j-iedpd
! efientiæ diftinélionem ,?pr©cedere eu m ex patreteliatus
I c^,Cicm\egimus:Paracletiusquiexpàtre,prpcedtp, tQa^cvHp
j itafint, yéllicagaofce Spititumfaja<Æum ^|opuam fia-
bere perfonam. Præcer dóos efle t'erriüm^prpbar diueffi-
tasiiominis ,procedentem.ex Deo » nonjefi'e/ordme vel
gradutertiummopilrat,'vnitasmaie-^tis. Qujienimde
interiofibus De^prCÉgreditur, noiiDei èrearura, fed Dei
probavur eirc fiiDftariaa. Non'fQnfefis qualrter Deus fit
quemDeum efl’emanifçilumeft.Hicfatiolätet, veriest,
non latet. Cur interroges quomoao fitîociùs & a: quai is
çegis ,quem regijcönifatellè h^U0iis;&jgeneris. Ex iui*
perlluode nomip'4 ag|ruEinquiiitîio,vbinon eft dcfubli-
mitate dubitare.Erg© Spirirus:ian€lus,cx vtroque proce-
ditjideo dicit:^«t autemSp'mitimGlmfii nonhabetjjic non efl
eius. Et alio loco. DifufflJituit&, dixit l 'Âcàptte Spmtum fan-
ättm. Vcm ingenitusfi t an genifits reqUiris. Nib ilex I19Ç
cloquia iacra cecirierunc, nefas eft erU.mpete diuina ii- i
lentia.'Qnod D e us'ftr rpt u ri s Lui,s in di ca ndum eile non j
crédidit,iudicare vclfciré te fiiperfluacUrtofitate noluiti
* . Hoc 1
j
737
Hocperueniiedebete indicaultad confciennam tuam, t deTrinitateeuidenter.Dequàhocvnquamcteaturadi-
I quod pcrtinèt adfalutem tualn. Quid vobis de i3nóto j 6lumvellegimusvclaudiuimus,quodinhuncmunduiTi
r... ,,^..0.-v j T» I in DeinomineverieritîHiccrgo de quo Chriftùs Dominas
Deus dicir.Nifi ego ieroparacletus non venietad vos, Deus
Spiritu iit credcndum, ianélaconfu’lamuseloquia. Hoc
ipfum cnim quodaitgenitum“filium,iniquum dicere au-
deres , nifi Ccelefti ex feriptutis atteftationc didiciifcs ?
Aut nunquid vfurpares ^iferere Chrillum Dominum,
vel exvirgine proefeatum, velexi«quaeuo 8c coa:terno
patre progenitum, niii ex leólione iumpfifles, nifi dc
Deo diuinas voces interrogafl'es?Etideo quo mod© con- j
fèntire de Spiritu fanélo debeas, ad Apoftolos& Euan-
geliaoportctytredeas, cumquibus&in quibus Deum
locutum effe non dubitas. Vt ergo ad fuperuacaneam
prqpoiitionem tuamredeam, nunquidinhacgratiavcl
fubllarttia Spiritus fanéliliabetür, fiautingenitus pro-
becuraut genitus, ? Nam nec fiiio quicquam derogat,
quod ingenims efle non legiriifc;-nec patri quodgenitus
non habetur. In huiufcemodilermonibus proprietas eft
appellationis , non diuerliras poteftatisvelmaieftatis.
Genitus &: ingenitus, perfons eft differentia, non natura:.
Cum ergo de genito &; ihgenito' inutilia& non ne-
ceflaria,&folis calumhijsoportunaveldixerisvel audie-
riS,nnnquidin hoc fineftare cötentus eris ? Certe adhuc
vtrum Deus fitinterrogabis. Cum verum Deum efle ex
his quqlegunturacceperis,iam quod in'terroges non ha-
bebis,quia cuin cepens f ortia & confummata cognofce-
re,inania& Vacua nonindigebisinquirerê.Vbi ergovti-
litatis ratio & vericads die intelligitur.plenitudo, illuc
falutavis pendeat intentio.
Spiritum fitnäum perfeftorem effe chart fmatum &
largitorem.
C A P V T I X.
sPiritum ianélum eoeleilium charifmatum largito-
em, & dilpeniatorem lanélificationum, etiam ipia
ratio nominis proteftatur. Magnificcntia autem eius
etiam in,veteri teilamento man'iireflaeft. Nam illicgra-
tiaeius non niii cèrèjs quibufque,ideft, patriauchis pari-
ter & Prophetis, & Sanétiseleólifque conceffa eft,vc per
ipfam donorum perfeclionem, donantis intelligas dignitatem.
Quantum vero in icriptüris fanélis manife-
iti ffime deprehendicur,aliaPateripfc per ie,aliafpeciali-
ter per' Filnim,alia per Spiritum ianélum,licet fubpriui-
legiopotenda: communis operatur. Quiaiumus,ad.pa-
trem proprie referri videtuiy» quo, ficut Apoilolus dicit:
vtuimus, mouemur &funm. Quod vero rationis & fapien-
t i i &iuftitia: capates fiimus, illi ipecialiter, qui eft ratio
& fapientia'& iuftitia,id eft fiiio deputatur. Quod autem
vocati regeneramur, Sc regeneuati innouamur, in-
noiiati ianélificamur, perdiuina eloquiaperfonx Spiri-
tusfanéli euidenter aferibitur. Sed hoditaiacraspaginx
fubdiftm<ftioneindifcret$Trinitatisloquuntur,vt cui-.
libet appareat in fingulis diuerfitas ©peris, maneat tarnen
in uib us vnitas voluntatis. Ergo & Gentiles & Ca^
j téchumeni, de Patris & Filij difpeniatione participant,
de fanélificatione verö &infufione Spiritus ianétinon
I facile,nifi iam beatillimum coniccuti,purificati & fpiri-
I tua.les effedi & Apoftolici etiam ,• ac to to ipiritu ad mar-
tyrium prapatati. Et inter ha’c adhuc creatura efle ab
irnpijsiudieabitur, quiapudihdiuiduam Trinitatcmiji
ordinatione falittis human«, raagnificcntiora qu«que
munera& perfediorafortitur? Sed forte dicas : Maior
eft Spiritus fan d u s , cuius maiora & nobiliora funt opera.
Non ita eft, Nam idraoris eft Trinitatis, vt cui perfo-
n« adminiftrand« rei committitofficium, eiperad« a-
feribat ertedum , aefi opus fit forte diuerfum, fed commune
propofitum, & heft in fingulis fpeciale fadum,
manet in tribus generale confilium, ac proptereafi di--
ftindum habent in operatione negotium, vnumtamen
ténent in ordinatione confcnfum. Poft AfcenfioncDo-
miniad accumulanda&implep|da eius beneficia, Spiriabfque
dubio eft, qui in locum Dei àd confirmànda Dei
muneradeftinatur. Inhisduabiis fententijs fub diftin-
dfone Trinitatis, abfoluteperfonaetiam Spiritusfandi
dcclaratur. Non immerito itaque, & hocädDiuinitatis
æqualitatem refejrturiquód ficut filius,ita etiam Spiritu s
fandus in fcripturispardcletus ncncupatnivEt vnde hoc
prbbare poterimusîVtique exloannis Apoftoliaudorï-
tate cum dicit: Si quis, inquit, nofirum feccaucrit^paracletubi
habemusaptid Patrem lefum Chrißum, & ipfeeflpropiciatiopro
peccatisnóflris :■ Paracletum,ideftaduocatum, q.iiodad
perfonam Filij refpieft, fiue etiamconfolatorem, quod
ad fandum Sjjiritum pertinet,vnaGræci fermonisenuh-
ciatio vtrumque lignificat. In Ioannis Euangelio habemus:
Et ego,mcpeiiXyrogabo patrem, é r ahum paràcletum dàbit
vobis. Alium paracletum,id eft,fimihs potehtiiCi, patris
gloriæ,eiufdem naturæ. Etdliumparacletum* Sivnümde
! creatttris efle putas Spiritum fandum I indignüm e ll, vt
defeendente eodefti beheficia quae creator- contulit
creatura con firmfet, & qüafifadbrisinefficaxfueritvir-
tus,quamlibetéxçêllentiori > tarnen creâturae, vel ebn-
fummati operis tefèruetur effedus. T u ergo Spi ritu fand
o tanquam creatura maledicis opprobrio,aii feDei films
diüinö téftimonio & proprio exæquauit oracülo. Et
ahum parAclet um, duplicem hicintelledum, &perfonae
diftindioncmcognofces. Ideofe Chriftus fub paraded
videtur exæquafle cognomine Spiritui fan d o , qui vtiqj
materiaoperis Deiàtque faduraeft, quiâipfe Iefuscrea-
tusefleprobaturexMaria,obquâminfideièm voce tam
infirmum eft argumentum. Nam fi fecUndum Komipem
pafacleto Chriftum affimulatumputas, ne hoc quidem
conuenitcharitati.Etenim paulominusab Angelis minoratus,
&vnus factuseß ex nobis, bené prima atque ccelefti excel-
lentiorijVt afleris,creatura non potuit comparai!; Si Vero
hoefecundum formam Dei Chriftus locutus eft, fâ-
dorivtique fadurameertum eftnon detmifle conferri.
Ac fi huic excellentiori creatura fe homo e xaquat, mi-
noris fuperbia eft, fi Deus maioris iniuriaeft. Quia ergo
in Creatura conditions conftarc fibi hac cömpaiatio
nonagnofcitur ,reflat vt vterqueDeus efleciedatür, ac
fibi mutuo diuinitatis aqualitas comparetur. Naiti dum i 0(tn ,+
faluator loquitur per Ioannem : Et ego rogabopdtrem, &a -
litim paracletum dab.itvobis, Spirituniveritatis, cfuembic mun-
dus non potefiaccipere,<]\ii vniüerfb mundo dari poteft, ma-
nifefte Deus eft mundi.Trinam & hicagnofcevirtiitem.
Pater eft qui indicatur rogandus, filius qui intelligitur
rqgaturus, Spiritus fandus qui prömittitur à patre mit-
tendus. Aduerte perfonam Spiritus fand i, non tam co-
gnatis vt afleris ci;eaturisaflbciad, fed per omnia Trmi-
tati operibus adiungi,& virtUtibus exaquari.
f. a i
De act ibus Apofiolorum ajfertio Trinitatis iterafur,vbi ér Cbri-
ßus contra Nouatianosad dandumpceniten-
L ? t'iarn mijfusaffèritur.
C A P V T X.
IN adibus Apoftoiorum Petriis de Domino lefu Chri- jtëor. 2;
ftodifferens itadicic; Dextra tgitur Dei exaltants, érpro-
mifiione Spiritus fancli a&epta d Patre} effudit hune quem videtis
&auditis. Iirftextera Filius,iri Deo Pater', in nominisfui
proprietàteSpiritus fapdus defignatur,& in confèquen-
tibus legimus:T une Pettus replctus Spiritu fando dixit;
InnominelefuChrilH Na^arani, quem vos crucifixijlis t quem
Deus fufat auit à mortuis,m boc ifteafiat coram vobisJanus.Per-
fpice & hic diftindionem Trinitatis expreflàm,Petrus in
fc perferens Spiritnm fàhdum,Filiümin carne morienr
tenij& Patrem loquiturfiifcitantem, Ap^ftoliconihilo-
minusiterato. RepleüfuntomnesSpmtujdnèto,&loqUeban
tus fandiisdefcendilfe deferibitur, de quo ipfe Saluator tur verbum Deicum fiducia. Aduerte etiam hoc in loco in
perloannisEuangQliumloquitur: llleJpintusventatisque TriditateSpiritùmfandumcontineri.InorationePater
mïttetpater in nomme meo:Mittet,inq uit, pater in nommemeo, rogatus, in Dei verb o Filins agnofcitur, in Apoftoiorum
• ~~Hsïbhotb. Vet. Patr.Tam.f.Pars3 ._________ • __________ Qq.q 3 cohftan