f
1 1
* t fccûtlo
D
<*?. in cc-
clefiam.
6 ßO
eus pofuit.dieens, DuoArij,tanquh)t}duoferpentes,exvnoore
(tbthtbant: duos Arios Faille,euidélicer reperiet. V ade in-
telligitur,aut cum Ar io fuperftiteinon cum illo,qui fufus
eil,aut cuma%}iio Ariomanita, Faai^ura Athanaßumha-
buiffeeoriflitlum. Quapropter oportet vthæc, opusvt
credimus à Deo implecum, à eathoîièis fæpiùs relegatur,
vtcognofcàntj^uombdô hærericoruni pollint vitare Venena,&
fidem fuam abfque vllahïdîcatipne ,"(Deo auki-
lian te) valean t c uftodi re |
B.VigiltjEpifcopi T rid entini Dijputatio» ^ j ^
priufquàmÄrimino velSeuieuciaexviiiuerfoorbe* d^- Jiçgf
DI SPVTATIO INT E R
S A B E L L I V M . F O T I N V M , a r i v .m . e t
ATH a n A SI VM , D I C H R I S TO DOMINO
noftro,& fide fan tlteT rinitatis,Vigi-
lio Epifcopo Tridentino
' autorc.
. V m apud Nicsamvrbem, a trecentis decern
S c o& o epifcopis,ex euan^elicisapoftoli-
eifque dodlrinis, fpintuati vigore prsditis,
fides ecdeli# confirmaretur : ibi Aiijper-
^ i > fi d ia, C on ft an t i n o I m p e rat o re pftefente,de-
tegitur. Etcum eius perfidis<dogrna,eorundem epilco-
pomm fefirenria refutaretur: - Ariufs ab ecclelia fcpara-
tur,nptamimpi3do&rinadiuHiecclelia latens, cuntto-
rurainlereret mentes. Sed vbi imperator com perkin re-
gram ab epifcopisfidem ecclefia:, vteft-ab Apoftolis era*-
dica:fariftius confitmariprsecepit, eunddniqile Arium,
v.nebelidm facts fider^exiliorelegatTSed ficut Euam terpens
inparadyfo dolofisperfuafionibiis laqueauit: ita
qi^oque CopiUmiam germanam eiufdem prin tipis,
perqUepdamlktellitem, Arij perfidia irretiuit, & la-
tuitinea virus diaboli, donee tcmpuS erumpendi, quo
earn repleuerat, inueniret., Cum igitur vltinio fui obi-
nis dre,frater huius vifitatione perfruitur : ftatimabea,
ihrioceirrifratri pomum veneni,verbo porrigitur died
exemplqprfmi hominis , nefcius*per rraiiigrelfionis.
viam dilabitur. Qixi viperinis poftulationibus (,cn(um
ac£6mmodan§. AHuse/nm qui dudum ab ep tanquam
fitcrilegUs fuerat refegatus : ad necgfiifideliumanima
tumdc eXifioreUdcdSur, 8c fidemluam prindpi caliidis
fedu^Honibuspandens j ftuftrafcadfirmabatab epifco-
pis'faiffe damnatum. Edfciliceteaula, idemjmperaror
ptiiepitapud AlexandrMrfi fynodum. congregari: vtfi
vdi'a'eiiis adfertip docerttur ,'Venia poll fententiam fub-
feeufa,edcTefis rcdde?eturV& vtoinnes deeius corrc6tio-
rie'gaudentes exiftererk,dc exinde ad aedificaobnem Hie-
roldlymitanae ecclefia;. paean us pergerctur... Denique
dim caufar eius ab epilcopis diurius contrcdtarencur:
idehrCbn^aritikus Imperarpr in filburbino quodatn,
cuiNicomedia nomen efl:,' finaiitjrdrnkrdradicio,triec-
fimo primp imperij fuianno , diem claufit extremum»
Qpam ordinationempixcdidofatelliti tradidit , Con-
fianrio referuandam• Qui , dum poft fiu genitorisobi-:
itum adueniens fufcepifle^t imperidml 'ficut a <0oi\Ranti-
nndelegatumfuerat, ab eodem, Con&aritio teftamen-:
turn contraditur.Qui ob huius rei gratiam, in tanta apud-
cum familiaritate,idem prefbyter eft habitus : vtiam
non prefbyter-, fed pater ipiperij vocaretur. Et quioblm-
perandum,imperatovfuer.ateleualus ; fub huips prelby-
•tenimperio videbacut addidfcus. Ad cuius iuflionem, A-
rius^eft ecclefia; reuocatus. Cuiusdod:tinam,rudispi'in-
ceps irupijs Jiiifibus retinensjidem Catholicam relpuit,
8c a paternis traditionibusiacrilego moredefeiuit. Qui,
temporibus fuis,non 1 euem ccclefi teDei sel lacerdotibus
infecutionem intulilfc videtur. Quo etiam tempore,
plurimos marryres multofque fecerat cpnfcflpres.
Alios quoque (bfoilis oculisjacpoplitibus amputatis,fe-
iniuiuos reliquit. Nonnulldsvero rabidp furore arre-
fptusinfanwe | ex prdprijs fedibus relegando, damna-
uit i in quibtis domini duftum videtur.cfie cpmpletum \
Si me perfecuti liint: & vos perfequentun Hie igitur,'
lo congregaretdominifiieerdötcs, totum, vnumfacere mactm]
cupiens :iudiocm quend|Ä nomine Probum ^ fua au- Arÿninjj
«ftoritate fuffultum , armtrum inter eündèm Atium at-
que A.thanafiumadefle,præcepit. Ilium v tique quem fi- ci^"iT~
delemin regno fdo,& omnium mundai^mUtëi^'um ar*
tiumque,, p r s csferis hominibus prdbauerât erudi-
cum. Quiomnibùs curispubliciS'proçulamoti^ ^ n *
iunÊtâvfibi, o m ni ce 1 e tita te. mal ni t adimplere: vt.&iub
fisimperialibus parêret, & fidemveracifîimamfuo examine
comprobarec. Hic itaquè i curfiJapud Eïdoliët-
am vrbcm Syrisjfecundô Çpn ftaiïtij impefij anko ve-
niflet : pro tribunall in audirprio fedens curbis hîneat-
que indé adftantibus, Arium arque Athänafi urn his“al-
loqüitur verbis falonofi arque pijflîmi Impcraro-
çis Conftantq faera commonitus, proecepi inter vosfî-
dcincgociumventilari. Athanafius dixit : Et quis tam
vecots,audeatpilncipaliapræceptaabnuere î Probùsiù-
dèx dixit: Ergo venerandi Àugiîfti faera ^relegatur» Et
’ recitauitisa. | - R " ‘
caca eft,
n E P I. S T O L A
C O .N S T A N T I N I
A'V G V S T I.
C O T ^ S T Â T U [ 7 { y s CO N S T A N T I V S
pim,perpetum 'vtÛor ac triumpkatorfem-
pe r CAuguJhtSyPróko itt~
dtafalutem. '
& Iv jn o munere,pateenumadepras irm-,
porium : .illudeft'fiobrsprimitus'efii-
cendurn,vt heréticaeonuer(atione de*
|era,facfæ' fè^rioftræ fidei conîun«£tÉôà
orbisgaudeat vuiiierfus, quoniarnquï
dëperuerfb i.cine.ré^dÔifuerric impiphTi
fàluatanimam ^ûs,&,fiîôrüm co'Ppe-
' rit raul tirudine n^peçcarprum î Êj: oubniaiTi n unc’p léf ô£-
que reperimushuiüs ^elçÿis focipis , femc pêrfidiam ïltu |
facrilego perçolences, adfereiitesfe irtïegi'am fidei régb^-
lam rerinerejnonfolum font hoitiihèi irRbia-fèdùdtîonç.
fallentesrVèrumëtiam ingenitæ in^ieftàri Dlafphèmares,,
& filijcreatam fobftatiam. eius dlüihitati iutigenCSsi *JWô-.
nemusitaque,V't noftrje manfuêrumuisiaûTorkate pereev
pta inter Arium venerabilëm prcfby ferufni& Àtharîa'fiû
eiufdem au£tore ërroris* Epi (copmn,'hUiusfieg'ôdj Wï-,
men Facias agitari,præe'ipuè | foadëmus,vtanilmi péruer-
jfitîfte dépofica,vers fidei acprobàtsêolla fob'inittanr,né
no ltis pietatis z i manfoetudiniS præcepta, folita teifterr-
tatisaudacia contemnentesàdgraîiem'nos-proüocèôt
iraeundiam.Et licethüius fi d e i m un ü S1 n éedum percepè-
risifapiéntia tamen.qùa p r s esteris pol^.cünOTà iÉiefb*
dimuspofle nnecuiufquam fofceptionè perfbnæ fideli*-
ter defiriire, Dèo plus quam homtni placiturum (8c alia
rnanujopcamus ce beneÿàlère. DatâConllàfitmôpolk
duodecimo die Câlend.^anuarij. G trinque rec i t a rètur.
Probusdixirivenérand^apiincipisfa'aa, <|u s ltedta efl, ge-
FUs indatur.Et a'^rêdt': perlpidèifs irildofettim cultürà,'
nullam veri nunijnis confiftçre'rnàifeftareih :Ghriftia'iÔs! i
mcmetipfüm dogmaribus fobi)'cërevolO,qfiTbtisadftfuï-
tfir vnus & v ertis Deüs elle ;qü i vni uer 1 à,qit s viden tur 8c
M p non videnrutjVirtfiteverbifiiicreâüit. Etqüoniam
«mi plureSjChriïtiahi nominh tinilô cëhftàtur,& Ivetà-
ratedusfidei prbcuj a^érraredicahrur, diubrfà fcrHeët Îi<î. diucrfà
fehrièndo,&vana dogmatü ihfliiruta fe^àndo,fcire idin^ic
magnoperé defidero ,qùæ fi t ré€fi dogïn a tisfi d e s ,c ü i rè-|ëogm;llls
inotis omnibus dübietàtisambagibus,tenaciterinherere
quea,nc eiroijs c'scitate exui cüpiens m ai ori b91 en e b r a ru Cc aB
erroribusiidplicer,flpafliin &fineVllq examinis-difcri-1
mine, alicuiüs fèdts, quæprimè occurrérit,imitator exi-
ftam , quævtium pfaliant nec fie vél yèritate füfFültaj
i^ioro. Etideófi placet, ihio quiâplaeere debet, vnuP
al. jpiurit
rrogÂtcs.
*al fua-,
dens.
«/. wbdi^
duodcciill
quifoucj
CQUentia
cn,dcta«
bificer iefe humanis obturibus-, demonfirauit, & in eo
.ipfp homine, quem allumpfit filius nuncupatùr, cu,m
non l.hus atquc alius i. fed 'idem {later intellig^tu1r ,'&
hac racione viium Deum coliuius, non alium vt dixi at-
que alium intelliglntcs j fcd huiiceundemquevnum &
'veruni profitentesi fiptirius, dixit : Impie Sabellius.
pi;o.feflus eft>;pcum patrempervirginem natum, nëfeio
qupdprqtenfitmisyfej.iyii, tapis ingerens maieftati, vt
per id quod extenfos ih virgine, ipfc fibi pater ipleque
fi t filius > quqd null lis Chriftianorum ei .conceffet'it.
Vndemagisegddicp, Deum pattern filium habpre Dc-
minum lelum Chriftilm, ex Maria virgine initiüm fo-
mentern , qui per fandfcs cqniicrfatjonis excç|fenti(fi-
,mum atquç inimitabile beatitudinis meritum, aDeo
pâtre in filium c ft ad opçatiis, '& eximio diuinitatis honore
qui (que veftruin in cpnfpedu noftro, fidei fus fentën-
tiàm pandat.1 yt examin^tione hafiita, qusfirmiorcun-
d is ^veridîreperta £uerit:hanc'omnes iure ctedamus,&
hanc indubitanrer, fpreto falfitatis errore,feqiiîfmur.Q-
mnes dixerùnc. -Qupmodô cibi tantimyfteiij fecreca^o-
mittere pofliimns, ôc rei inexperts âtbitrum collocare :
cuip necchmi gentilitatis maçulas, veri dogmatis perce-
ptione,abluens I Probus iudex dixit. Hoc eft vtiquei
quod totis virib.uS cognofcçre cupio, quid fit rç,£tum-,&
véridicum dogma, in quo.fiie o p o f oçculi-ijmyfterij,
fâcramenta pcrcipere.Non enim mqdo prof finfia myfle-
rioruin arcana mihi pateficridefidero : fed illan,unc m|-
hi flagitodemonftrari,qu* in v e t o fide eXtrinfecus fia-
bentur, Scpublice prsdicantur,id eft, quod^ynus idera-
que venus Ét Dpus vifibiliunyôi inuifibiliuna^pnditpr
return. Etfaufii hpe vo$ yno ote profited nofi nefdo,
donatus. Csterum Deus inuiolabilis &c irnmcn-
quid cauls e^titetit, vtiii tam varias diuidam.ini feéfas,
fos,necex fe alium genum nec ipfe vnquam gçnitus fuit,
vt quæ fit vecàqusue fal^-intelhgiumninöa nobis,mon
vt merito aut de fe filium naberet, aut ipfe fibi filius elfe
poifif.priulqi;am veftfo certamine, digno patientis mor
credatur. Sed cft vnicus 8c fingularis, nec generando
deraminc babito,quid li t congruum,diligeqdus cogqo-
paffioniqbnôxius, nec feipfom protendendo cumula-
feamus. Athanafius dixi t : Cunvfis omni literarùn^gene-
tus, nec fuam in virgine povcioncm deriuando, diuifio-
re rmbtitus, öcphiloföph«jis difeiplinis admodum cru-
nifubicèfus. Arrius dixir : Ego enim confiteor , ingé-
ditus, mi rail vfque quaque non defies, plurima penes
diitummatrem ante omnia tempora ineffabilitèr filiiini
n o s&m d a rtouitatum dpgmata extitifTe ,ciitn& apud
ge nui (le, per quem & in quo vilibiles crcaturas arque
Vos tôt fententiätum noùicates emerferint,' quo,t penè
•inulfipile.s fe c it , qui noüiffimis temporibus ptopcër
nofiiina cbndne.ntur.'auâoïum. tiarn eum trcs.fintin
hümjini;,generis , fàlutem à pâtre miffus verum fiomi-
niündo, Iudsorum, pagan or u m, & C h ri ftiânouqmreli-
nem gefiaUicin mUndo quem inuiolabiliter de virgine
giones , -miSèis^lpngè diferétis fententiarum diueçfi-
Maria, fine, liiknatii generis permixtione fufçépit.
tacibus.vnaqusque religio à feipla defeifeens ,in varias
Qui çiitp fit çrcaturæ fus dominiis : nofî potelb tarnen
proptTS’ inftitutipnis fedlias dkiifà çft • dum ynufqùif-
genkqri feo, aut in omnibus conferri, au,t in a-
que foauitate reeentiorisfèntentiænon ver irate ni,/ed
lquo,cosquari,' quem & Dcmn 8c fu s originis profite
ve'ricàtis-fimilitudinem pr^ferentis, iÜç^us^.-'^ntiqui-
tur auèforepi, nec tamCn ideo duo dij quia 8c hic
tüs à pàtribus traditam lineara dcrelinquit , ed irre-
Deus,nec ideo non Deus : quia, folus pater D,eus : ficut
meabiliteeper auia oborrans, què nouitate pro vçtufta-
non ideo non bonus., quia fô'luspàter bonus: cufollt
te vdtue , tanquam antiqui limitisiSc a patribus ;.;ti'aditi
8c filius non folum. bonus ; fed 8c bonorura creator.
viam incedens, auç enim-fouitumfentic ^utminus.q;<:-
Etlicur ei n'pn.adimit,ur Avt non boups fit , ' eum.fetus
B p j j j ideo mediqm & regium ker- i^çcderc nëfcît. Hæc
pater ipfius.filij profeflione fit bonus ,: fie ei n,on au-
idciircoprasfat us fum : vf. tibi elai'iflima cxploraijds v^-
rertur ke Deus fir,cùm folus pater,-fit Deus. Ècifeutbo-
ritatis indiçia deqipnftrarem , vt agdofcere facillime
nitas filii non prsiudicat fingularicati paternæ bonitàal.
queas, ilium prauitatis errore inuolui : quia prifea A- ris ; fiedeiras eius non officie patri, ne vnicus ac fingu-
polfolicæ fidei inftitiita.deielinquéns ,ipfe fibi p fo iu s lâris fit Deus. Et hoc modo vnura profitemdr De um,
voluntatis arbitrio, fidem , c[uam fequi debeat j fo- non negando , vt dixi filium Deum : led penè folum
mniat. Arrius dixit : Optimè Athanafius errorem per- | pattern .yniusdiuinitatis au^Ptem cpnftituences.., Atha-
fid is in adieefis & nuper muentis rerum noultatibus na(iusvdixif; Bene patiem ex fè filium meffabilitei ancon
fiftere proficetur ,- Apoftolico in hoc ipfuni con- rc omnia cempora genunle , Arrius fua profelfione
^Puente teftimonio ,quo ptophanas autem yocutp defimuit: fed ytriim, filium px ipfa battis effentia vel
Vnrî<> rtKifififft é. vt ab hoc inauifi- natura, an aliunde eenitum vClit aafereré. hscin.fna
pudoal.
pîDcs.
al. auâoÿ
»ouitates dèuita. Vnde ôpfebrQ :N vc ab hoc inquifi^|
tionis tramirc non:reçedas, diligentfùs. atque atrcntiüs
ieuéftigando, quis nouo , quiive antiqim. vtatur tefti-
monio. Probus iudex dixit, v e h s c q u s afferis FaciÜ^-
mè lira ote leant, ad luceràyeriçatis > rëmotapmqi
ambiguitaris caligine., veniant , antiqus fidei regulam
pan d i t e , i t a , vt.eft ab ‘ Apqftq%.trad«a » .noftris f urubus
intimate. Omnes dixerunt, Credimus in Deurn pa-
trem onimpotentetn, & tnltfuw Ckrijtewffiufit fitu-spomi-
tiuni nofirpn dr in fpirttuni jan(lum. Hsi^eft fidei né?
ftr s régala , -quam coélefti nfegifterio D6miniis;çradi-
dic Apqftohs, diçens | Ite bàptizàtc omnes genres ip
nomine p a. cris & filij, 8c fpiritus. fanCli. Probus iudex
dixitI Magnô miracuU ftupore atcouitus hsreo , tfes
i vobis Deos prsdicari -confpiciens , a.quibus ad v-
nins Der.fihgûl^iS' pptëntiae. niaieftatem confugien-
dum_ d ie credideram. Vnde q d s f i t hums ratioms fi-
desi .vel quid ifta crium rerifto , tri unique vo cab u ^
digneminiy Sabellips dixit, .pian^ i nobis tres prsdi-
eaiiDeos non audifti, fed crecfere nos .in pacretH & fi-
liuim& fpiritfim fan^butn , f i c u t nobis ab Apoftolis.tija-
ditum, fimplieiter profefli fumus* Gum enim patrenl
nominamus, non alium patrem , alium poluinus in-
telligi filium, fed hunc euirdeni patrem 8c filium
prsdieamus. Deus enim ineffabili yirtutis potentia.
genitum velit aafererè,hæc in-fua
pjp fe c u t i o ne re ti c u it. Ego enim, patrem & filiiim &
fpiritum lanëium vnius fobftantis , vniufque nature
effe, confiteor : italrt non eknihilq neque ex aliquo,
fed de pâtre filiinn genitum, & de pâtre fpiritiun eredam
pro'cedere fanëtum^ Et licet ties in proprietäre fua
fubfiftentes profitefir elfe perfeqas',- horùm- tarnen yna
natura, vnaque diuinitas comgrobacur.--vProbus iudex
dixit:-Qùauquam hæc varia & longé diffimilis fentçncia-
rum velV^arum.diuerfitas,, niagnam ppnfufîonis, caligi-
nemnpftiîsinëhtibus incut-iat, tâmenvt citphis atoba-
gibus exiu'nuu',&vt qus ht yers fidei ptofellia, cognof-
eamus : dignamifii cuidc-ntioiibus diuinæ fciipture te*
Il i mo n i j s, J Luc i o nu m veftiarum feu ten lias eommuni-
ré,& ne lon'go oràtionis ambitu ipfius penniftæ difeiïta-
tionis diftulione protut euagemini, fîhgillarim. vhiifr
quifque veftruni aduei/us csteros dimiceti ita vt omnes
contra vnius fcntentiam , arma iiunentes, in fu s ,qua
al. çonfu-
fîoue.'.
rUm .nomma iiidicent, qusfo nos breuiter informatë yobis elle connnunià noltis, contra d i lie nri enternvobis
ihuicem fufrrage mi ni. Porro,fi fîdëj nil commune ha-
bé'risifeis vnufquifque riitatur profèfiionibiis : ,vt faeilè
clarefcat, vt tu m in lus, quæ in alio damnat, ipfe pénitus
nonimpingàt.Si placëcigïtur,eum Sabelhoinite confli-
ttum, & ille contra vos fuàs veridicet partes r ita vt 15
eum fupqarepoçëritis.yiârus abfcedat. ƒ oft quem Fo-'
tirius fefe certamini dare debèfiit, $c fuam veridieiscuequa
omnia iniplec, Maris Virginis vterum impjens, I ri tcllimonijs fidem ,Jcontra quem , oinnem çonfli-
acque c-xfe ob humafia piacula expianda, cafnalis ma- j èlionis aciem'confirjnare debetis, vt-fi hic cefferit fu-
ieriæ fubfiant-iam fine fui immutatione fufeipiens v ia- peratus , difputationis locum cæteris fequentibüÿ
Mmm 4 dcrëlin