l l i
| | I I
}|.ll
almIHusbonoexhortarecirur ad «d em facienda. Et tarôcnne
malis miniftris dépérirent, prtecepit vt feenrn referrént
& mroinloco,reponerenl, qnoadulc|ue iple veniret.
c«mauw»tr4 ' " sf uao1uosF ° bM" UK: . . ’ qnos
idoneos iudicaueritis, vel landabiles oftenderms. Et eft
iftoinloco media dTftinftiohocpofteafubinferendri.H«
minam per Epiltolas,fubaudi meat atqueveftraslaudato-
rias dc veldta bona voluntate vel csramendatonas qur-
buseos apud fideles in Hietufalem commendabo,vtiu-
feipiantur cum pace.Quodfi digmtmfucnt vtego turn, ’d eft, h
mama fuerit pecunia, vt ego poffim com honore lllam
ferre,qui fum Apoftolus, ScEpifcopus, m m m èm t.M o
vos in tranfitu viderc, quoniam multa erant corrigendum ll-
lis, qua: inltaniitu non poterant corngr, ideo hoc dieir,
Vermambo auttm Ephcfi vfqae ad Tmtecofitn- Non de pentecofteludæorum
dieu, vc putarur.fcd Chriflianoru, quan-
Siquis non amat Dominion le fum,Jit anathema, Graeco fertno-
nedicitur perditus vel condcmnatus, ideft,alienus, & fe-
para tus à Deo, & fub infert, Maran Atha , quod magis eft
Syrum quam Hebraeum, tametfi ex confinip ytrarumque
linguarum aliquid Hebraeum fonet, interpretatur autem
Dominusnoftervenir. Vc fit fenfus, Anathema, id efti
perditioeisin><aduentiiDomini, quieum non amant, &,
venifieaut venturumefle non credunt. Gratia Domini no-
ftrilefu Chrifti vobifeum, id eft, fides, remiffio peccatorura,
& cundta Deidona, quae gratis dantut fidelibus. Caritas
men cum omnibus vobis y id eft, eadiledtipne qua vos diligo
diligite vos fnuicem ,& ea caritate, quâDeum diligo, di-
ligatiseum, Amen. Fiat, quodopto, vel vera funr omnia
fuperius commemorata. Explicit EpiftolaadCorinthios
Prima.
do fpiricus fan dus vienit fuper multitudinem credencium.
Oftium enim mibi apertum eft magnum & euidens, id eft, mul-
tacorda hominum paratafunt ad credendum, & raamte-
fta funt iam.ouia de illorum fiele non dubitatur. Etaduer-
farii funt multi, fubaudi qui mihi aduerfantur, pro fuispro-
pinqui$.»& amicis, quos Chrifto conhpxi. Si venerttzd
vos, Timotheus, qui hanc epiftolam vobis portable. Videte
vt fine timoré fit apuà vos. Forfitan fuerat iam apud illos cum
timoré , quia pfeudoapoftbli excitabant perfecutionem
paganorum conita fideles. Opus Domini operaturficut & ego,
id eft* Dodrinam, & miraculorum virtutemad falutera
animarura veftrarum- Ne quis ergo ilium fpernat, quiaforft-
tan iamilium fpreuerant. De Apolloautemfratre notum vobis
facioficuitts, hie Epifeopus Corinthiorum à Paulo fuerac
\ or dinatus, ficut illi ccEperunt dicere, ego fum Pauli,ego Apol- ,
I lo,egoveroCepba. Cum non potuiflet eo§ fedare, rclidtis il-
, lis abiit Ephefum ad Apoftolum Paulum. Quem cum
! poftearogaflet Apoftolus, ficut hiGdicirur,vt rediretCorinthum,
noluit quia incorredos eos adhuc feiebat. Vemet
; in quit, cum ei vacuum fuerit, id eft, cum v os emendatos au-
| diet. Vigilate, vigilarqui ad afpedum veri luminismentis
oculos apertos tenet, Vigilqt, qui feruat operand© quod
1 credit, Stateinfide. Nec fuccumbatis decepti ab infideli-
Dtut. ƒ. ji bus, vt poflicis audire cum Moyle, tu verb hiefta mecum. Virilster
agite, Nonraolliter, neque muliebriter, led firmiter
pugnate contra Diaboli tentaroenta. Conforjamm,Cubau-
i di in Domino , non in veftrismericis , neque in veftra vir-
■ tute. Omnia veftra in caritate fiant, id eft,, in dileéfcione Pei
& proximi, n®n duplici animo, neque caufainanis gioriç.
Noftis domum Stephana,& Fortunati. Stephana nobilisjquæ-
dameratttiatrona,cuius familiafada erat Ecclefia , fi militer
&domusForcunati,<jMoBM»»/«»r/>nwih^^-(^
niam primicrediderunt ex omnibus Aeharis,&ordinaucrum
fe, vt miniftrarent fandi%, qui funt Hierofolymis.
Obfecro autem érvosfubditifitiseiufmodi, id eft, imitatores
fitis,miniftrantes fandis, Et omni cooperanti fubaudi fitis
iubditi, fiuejimitatores. Gaudeo autem in prafentia Stephana
& Fortunats & Acbaicl d aturfatelligi , quod hi
, très, Stephana videlicet, & fortunatusnec non & Achai-
cusexpleto minifterio fuo apud fandosHictofoly mis vénérant
ad Paulum, antequam redijflent Corinthu. Nam
. Corinthij erant genere, in quorum praefentia lætatus eft
Apoftolus, quoniam id quod vobti deer at ipft fuppleuerunty\ bi
i datur intelligi quod miniftrauerunt Apoftolo ex fua fub-
ftantia,quod ali| Corinthij, quibus haec feribebantur,
1 nonegerant; vnde air,quod vobis deerat,ipfi fuppleue-
runr, videlicecminiftrando mihi. ftefeceruntenim &meum
vtique fame, fiti, & laboribus fatigaturo, & yeftru
quilaetatieftis , audiences quod mihi miniftrarent vice o-
! mnium veftrum.. Çognoftite ergo qui eiufmodifunt, ideft,di-
ligite,& notate, arque imitamini tales viros, vel cogno-
■ feire, id eft, iubditi eftote illis cum humilitate, qui talia a-
! gunt. Salut ant vos Ecclefia Afia omnes,id eft, falutem vpbis
optant,quali diceret,has ecclefiasimitari debdtis, quç mihi
& iandtis in Hierufalem miniftrant de fuis fubftantijs.
Salut ant vosfratfes omnes. Hie tangit omnes adiutoresfuos,
falutate inutcem in oftulo fancto, id eft, cafto & vero. Salutatto,
I mea manu Pauls. Alius hanc,epiftolam feripferat, ficut &
alias,fed ipfeApoftolus propria manu in fine hoc addidit:
lncipit Efiflo la fecunda ad Corinthios.
Apoftolo recedence à Corinthijs, cü audilfeteos fedudlos
à pfeudoapoftolis, difeordias quoqj habere, feripfit eis
pripreEpiftolam,in qua for titer illos redarguir,qui dif-
ienfionesinter fratresfeminabanr,&eos, qiji cum illo
focietacem habebanc, qui vxorem Patris acceperat,
quern præcipit eijci aconlortio hominum, trade ns ilium
Satanæad cruciandum, in qua tradidit eis myfte-
rium corporis, & fanguinis Domini, & quomodode-
berent viri, & mulieres in ecclefia ftare. De refurre-
dtione quoque inftituit illos, & de roulcisalijs rebus.
Poftquam vero cognouiteos pcenitentiam.' egifiè de
fuis erroribus, ilium quoque à fuo conforcio exclufifle,
quiinceftum patrauerat, vxorem Patrisaccipiens, feri-
pferat àTroade hanc Epiftolam laudatoriam, & con-
folatoriam, in qua dicic eos mifericordiam inueniftè,
& reuocat ilium miferrimum,quern tradideracSatanç,
reconcilians ilium Eeclefiæ,hortaturqjeos meliora. .
E P I S T O L A
B E A T I P A V L I
A POSTOL I A D CO»
R 1N T H I O S S E C V N D A .
C A P V T I.
Oftendit Apoftolus ex quantis-in Afia ortis aduerfitati-
bus cripuericeum Dominus, vt & ipfe alios,confolare-
tur; deinde manifeftans cordis fui acdo6fn’næ fynce-
ritatem, oftendit quod, licet iuxta id quod propofuë-
rat, ad eos non venerit, nullaipfius id a&um eft leuita-
te,aficrensfirmamefle fuæ prædicationisvecitatem.
i AulusApofiolus lefts Chrifti per voluntatemDe't,
'&Timotheusfrater Ecclefia Dei,qua eft Corinth's
cum omnibus fault is, qui funt in vniuerfa
, Achaia. t Gratia vobis &pax. à Deo Patre no-
[ftro, & Domino lefts Chrifto. f - * BenecÊtu.
| Dew & Pater Domini ho fir's lefts Chrifti, Pater
mifericordiarum, &Deus totius confolatio-
nis, *j- qui confolatur nos in omn 't tribulatione noftra : vtpoftimus &
ipft çonfolari eos, qui in omni prejfura funt, per exhortationem, qua
exhortamur & ip/t à Deo, f Quoniam ficut abundant pafitottes
Chrifti in nobis: ita &_per chriftum abundat confolatio noftra.
t Siue autem tribulamurpro veftra exbortatione &fttlutefsuecon-
folamurpro veftra confolqtione,fiue exhortamur pro veftra exhor-
tatione (pfalute, quaoperatur tolerantiam earundem paftionum,
quas & nospatimur; t vt fies noftra firma fit pro vobis: feien-
tes quod ficut focij paftionum ejftis , fie tritis & confolattonis.
-j-Nott enm volumw ignorarevos fratresde tribulatione nofir a,
qua fad a eft in Afia , quoniam fupramodum grauati Jumus
fupra virtutem, ita vt taderet nos etiam viuere. f Sed ipft in
| nobif
l i i
#
^ftM^^npshßmmrtU-h^biumUs, vt mn fijnusfi'derittSin
nobis fid (nBeo, qui fufettat mortuos : | quiaeMntisp(ericiilisnoi |
cnpuit f& ermt : in quem fperarhus', quoniam&fiH'foiceripiet ,-ï ^
Aàuui«tikw'~&'-m^fitnf'<vfMmepo.mAU:vt'eKsnufiomkp^ri
fonts-, eins quain n o b k ^ ^ ^m is J ;fie rM k s ^M fa g 4kli^
pro nobis. fÉam ^on ^Ê[fiÂffi0 fiftmonïum ionfciwianof
ftra, qUOcLinfimphcttate cordis &^incer\tate D e i, & non in fa-
pientia carnali,fidingraiiftDei,coniterfitifimus in hoc mundo :
abundantm autewtàvps.-tfion emntftliafçribjqtus vobis,(fiant
qualegiftis,&cognouiftis.. Speroautem, qltodvf \ue\nfirimto-
gpofcet'ts ,i-fficut& ctimmfikmstitpaé^iqmd^^ffÿrAfift^:,
mils,ficut&vôsnoftra, indie
cohfidentia volutprm veniread
fetts : t &per vostranfire in Mace<fttniani,&iterüm à Mficçdok
niaveniïeadvoji&àv'obisdeduciin.Itfdàam. fp^Cum ergßkof
voluijfem, num quid leuitate i>fiisfifiHffiïttqU4(iï$
car non cogito, vtfit apud me eft dKndn 5 ^ Fidelis autem Deus
cens .- Nôip ytignôi^
jqftsii^fiàj^i^dfttoiexempl'O robofertiini.
miruhyfi Di tëipuli Vertferàritur j tutii iriagiftti décollen.
fur* çfuëifigantur;?6c^toide|itiïÊ{' Qüôriiairtftnptàmomyi
Gumidêm-Apoftolus in E^;__
per-iiqkUpotßfiifc Q W ^ ^ u ih }^ q u ^ e t ftb difàt-ftipra I
moduni^efle gfâ,üatù:m. Ad^qÜod dicéndum.*»qiwâ li^
^étfqpr-^W^utpAti^giaua
l'repoteft »^Nôntgm'ert vitra virtutémdiuihârq.‘j q u ^ i s
, fie
inqn)t,fumus gimplpjfadtmflqsetuéi.'viueré. S ’^âiuna
e{^ahxiebasanImi4aliquando(Kpfögrau'afiöfie^
àli^uanàd praiqdiq In tantum itiqi|iénsfumü$
g|â^atiptçflufi’s'iWc'ôdio^^^h^^
Scyellejïiûspotius mofî | quain vidert. Sed ipfis in ri’oftis | |
pùmm-films iefus Cbrtfiut j qu’t tri pobiïper-MSft/Adifctu^A- i»Cbr^^uifufift4t .nm S ft•/ Ç^uomodo poteft mors lo-
perme,& Siiuanumt&Titnotheum honfttït e fté 'n o n , fed est j. qui, & refponfum date : nos inquir, iplî habuimusinno.
in illo fiiit. f Ouptqtiot mmpomifumesDei funt, in illo eft ; ideoi bis iplîs ceiponfum monis , id e ft, ipfa mors, & tnbûla^
& per ipfum Amenpeoadgloriamnofiram. f Oui autem confir- ; cio, arque anguftiadicebat nofiis in corde,dum cxuciare-
mat nos vobifeum in Chrifto, équ\vnxitnos D a n : 4 q u i& fi-1 mur. N qlitein voBis fidere ,fedin D eo , -qftonia’m non I
gnauït nos,&dedttpignusSpiritusî'ncordibusnofrrjs. | Egô.duJ j poteftis veftra virtute ', faut alimufti hominum yuicere
tem teftem Peum tntioco in animant meam,quod par cens vobis,non i hoseruciacus. Ponitein Dèofi'duciam & fpem veftram A
Vent vitra Conntbum : non qtitadommamurpdeiveftra,ftfadm- & ipfe qui fufeicat moituos, poccrit vtique vos erueie.Si«'.
toresfamusgaudy veftri : nain fideftatts. , -, j ënim videbatur, illis, q.uafi de morte ad viramreiiocaren-
■ tut;
aqs de-anguftijS' huitis mundi4V;'Vt exmultarum,peïfopis, fa-'
cicram,eilàquain ntfeisefidonatiom pfimultosgratpt^ntûr
c^ypervçltwratem DwPatiis &tqnus Trinitatis^Quo- 1 pro nobis. Ecee confufaféntentia. ImperiftiS enim fuir
niam ficüt vna fu b lia n cia T i ini cas e f t , &indiuifamaie- j Apoftolus 1er m one, ficruipfe de (eipfo dicir, fediion fci-'
ftas, itainfeparabilis voluntas. EtTwotheusfrater i n f i ^ j ' encia,iftids verftcüliîftaeft"confttpdlfoy I^éd'p^C vèïtraS
foeïus in prædiqatione, nohtameii æqualis in dignica- qrationes liberabit 6c erttet à preiïuns perTeqmïfoi'um,
te , icclefuDei qua eft Corintln , For fi ran non IVabebant ad -, vt.exmultis peifonisfacierfinf; ideft, hominum aganrtirl
hue prælatum Epifcopum, omniÆccléfiæ diiigit. Bene-] 0 eb gfatiæpro nobis per multos
iiàftsDeus, ilibaudi Pater creatdr omnium rerum, qui eft j nis, quaî donatio in nobis eft. Sen (us autem file eft: Id-
Pater Dominilefuchnfti, tarn fêcundum diuinitatem, qua | Girco Deus tîos liberabit per veftras oratidftes çum
fccundum humanitatem. Aliter benedidusDeus, films, j nosïiberatifuerimus^efetantureigratjæà mulfish^mi-
qui erat inprincipio verbum apud Pattern. Qui eft l»a- jM f e quibus profpimus, & profumrïÿacquè prode'fld,
terDomimlefuChVifti, ideft, homingâ feaflumpti,ro- j
tins emm Trinitatis op ere creams eft ifte homo. Tamen , qnqdedrdmdiçitmulraruniàcierum, hoceft, quod <3i-
j confiderandum, quia non diqidimuiperfonam , fed di- ! cicex perfonis, ddhatiot]|sau|em eius dicitgiatiam, qua
ftineuimus fubftantias. A benedidiombus & laudibus ilji hberati fiinr. ’Nam gloria noftra | id eft, hondri & ma-
inchbauit Apoftolus more Pacriarcharum , fandorum- j gnificentia noftra hoc eft H^i\xlTeftimommri confiientiati| |
que Patrum, quodybi inuenitur ea, quae fequuntur,pf q - 1 jff^V^iua^onfçienÿa h b ftra^.e ft,
nobis tcfSmqnium , quodrede crcdripu^fande>iuH
dus dui fecundum multitudinem errorum & crim num, j mus,& quefinfimplicitqtefoïïisy^ 'Del, id eft, ir l|
veftrorjim ,-largicus eft vobis pcenitentiam agentibus , | veiicare ,& non duplici animo , neque ;
multiplicet* mifericordias indulgendo vobis çqramîfla cornierfaiijumiisin hoc, (æcrilo,/êf(iw^fw Dei, id eft, in fit- j
fcelera. Et Deus totius,id eft, oranis confolattonis, fubaudi .pientia qua: gratis |Dcq nobis, dar^ eft. Pfeifdoa’poftdli
fir benedidus. R e d e Deus totius confplationis ap^el- ^ednuerfebantm dupli^CGrde,qtnaalfterdocebanc;t»tlatutS
quia quiciiffque confdlarimerenturab i l l o p e r que aliter viuebant,vèl4îiaporiij^pro Inerts fempbi a|l-i
ilhitn confqlant,ur. Vtpoftimus & ipft confolarieos, qu'h in M busprædfeicibni
nmpreffurafisnt, ideft, idéo cphfblàtur nos Apoftolus, li- [lute alioxum. Philofophi qùbquc piædicabanr m car-
berandod e afflidiohibusperfecutotum ,v t nos iterum naiifapienria > ideft, Pliilofophico & iucato lermone,-
noftio verbo & èxdmplo confolemur illo s, qui in omni | volenres apoarere fapienfes, velin b o c , quia Chnftum
dura & aneuftia funt. Et quomodo ? perexhortationem, | negabantpaflum , morcuum,acque amonuis tefurrexd-1
° - ' i-»....:-j : o' ;..c {eiAbundantiusAUteadyos fnfimplicitàtedoftuerfatqsui.m.
qua exhortamur ,id e ft, d;opemur, liberandi &dpfi àD è b ï
exhovratio fpecies eft podrinæ.; Verbigratia , Difmauc
Quia cum ab ajijs Ecclefijs aftquid ac£<$piflein,d vobis ni-
verbo (implici, autexèmplofuo vel.ahorumxonfôlatur.
hil accepi, ne occafionem falfis Apoftoliis daremaccfp'i-
aliquem nedefperet de falute , fed fit, fecuru^ dfe venià;
eiidi munera , & vt vosliberiuS leprehenderepoficm.
Noltofiiisvosignor.ande tribulatione noftra quafaftaeft in
Si diuidimus rhundryn per très partes , inueniemiis me-
dietàcem totiusmimdiclfe Afiam. AÜam veto medieta^
tem tçnérè intèrÈuropam & Africam.Si yetdqiXadrfpar-
titam illam diuiferiuiü's, erunt partes eius Europa & A- , !
frica. Afiamaior, & Afia minor , in qua mulças tabula- ! Vobis,manifeftarc,quæ mtejligebaraus de üeo-,q«1^ ad •
qu&legiftis,mçribïi Epi-
ftola,cfàognouiftisin lita mea.ÿ'atqueprædfeadqne. y f-
quein bnem vitæ veftrte vel die îùaicij çog'hofcetts q.uas.
i feri pê mùsy j&quæ prædiçaui^tnus y
ftipios è^p«yre,nons'p,er omnia, ^quiano4î;orônia^poyiirnps:
« v v.4 l^ b | |^ ^ e f t a r e 'ig u « in ç ^ g q b am ù ^ ^ e ^ 3^ | M I
tîonesÿèitfiiic Apoftoluf, dida eftautem -àfimytftj:affinm
omis Alla maidr minoi a: nmÜcie quadam, quar cotius I liai i poteftis ,quod fandos & yeridicos prxoKatoïes.ha-
reoni orientisimperium tenuir,quodàfuo nginincyjdca^j betis. ,£ fy o ? »Æ g lq i;ia y r i t is ic% ^ % .T ^ e ^ in 'dfe
uic Aliam.ab Iudico cnim mari vfquead BmanniqUjfifl; j iudicij, quand©; coroi\à,nv^rnæ rcrmnefaypnis |rp-|
diiiésilliBinfula: Afîan^ypcantur. ' .y t çfgOÀCdpntbij, ;
d’-ù pejSRfeonem fuftrrfÿîâiit a b ^ n^libqs vpBis -■
renc, dateis Apo(lolus.femefip(urn in; | di- '^buiftis vntiiTVgratiam,
Btbüoth.veuïàiïckùm.s,. Pars jv - 1 | | | | _ _________. . aro
ü