! omni tm a '^ - b o c e t t p m n ^ a ^ i ^ m M ^ M t a h k p m ^
I quacunqueigtreftfantfacpe. Vemt0 cenia-
; »»«5 & tonfundamus ibflinguasmttin.,
turBcrcendetc eft,bumaho$SdPs it^iretc.,
veleoruinfenfibusprbpitiquarel vt pjaedigamnc,
mox impleta funt. W f t m m norttaMU^
dilpofita fupplere nequiUerunf, quantum etiam dil&erl*
per orbem genres quafque fuo d^ftinxere elpqmo. Atta-
! men Cfefctqm4^ ® ‘c » s ^ p ^ t a ^ rfiiJA j | # p | j f a |
Chrijli grati&u^charicas iynolfub dpgmate congreg^uiCy
Philip. 2. . qus fixpeib^inxpiecas dilperferat. Omtits
n um lw uM o n fit fa lifr lq u o dD ow ^ ^
G tm y .^ tadihis/rt^/orw^per^^^Q^fe^^ebriaturavr ^qe e x
vinea, nudatulhqq&in paffione^'Cam fiiius irridens in Canaan
filio maleji^dm excipiens f gentiBus propinauit.
Qiwid abftulu Iefus Domifius^ui pro nobk faftusehmale-
diftum. ,.»s» m ja 3 •.- / J p f i
Pradtilio :In Hibefgens HeUaafquemprimatum Chrifhanopopulotradidit.
jjR lp H K ; |$ | •
Ffal.tf.
c
loan. 19JExod.
4.
Dmt. 32.
Prædida gëhs Hebræa, à quo exortafit, primacum
■ • babensiqomAbuslinguis.
*C Ap y x 'ixT C- j
Nter c^teroç, qdos Iinguàruffi conlufio pef£entes di-;
ujfit, Vnu$Heber Ä u s eft-» in quo ,«c fercqr*Hebræa
quamcunque ùbiofiendero. Â^præceptqnvvqcantis, ,pnma_
(ede cognationeqjie re lida , per fidem c te di c quæn o n vi-
du : dQneavifîerë mereacur bmnc q.uod crédit. Exieng ij
-»kurde ferra Ch&bdæotum, habiraqit Charræjinyqua p.-
.bnibài^pletus.ëft diuirijs» ïe r ræ quoqùe ipfius j inTpe
'fiiilWinis, fqturam lufcppfi/hæred it?item. Cuft) etiam
exanu 8c fl^riîi Qjpniuge ,4v ê rgens qu o quei pfej nfeniq tn »,
pcrpromiffionern g^pedat Bÿredçru » hic fio^is patetfi-
dêi ofteridit, nec incoiatus noftri longpsexitusforpiidan- (
dos,& ih Çhrifto-Domiqp femper fperatïclum. Çuius per
gratiamterra viuentium fempiterna pçX*bmur,haeredita-
tel De quaDauid ProphecaaiciC : Credoviderebona4 omini
in terra viuentium.
Pfùmifiio : ïh Abralnfemme multipficari vtfieÜas po-
pulum Ghrifiianumf
Promiffio ptulEiplïiandiféminis^InGeneficrc-
jÊjtà 'mM .
e A P y T • XI,
SAttusefifermo domini ad Abraham per vïfüm dicens: Noli timer
e Abraham, ego ie-protego, merces tifa mulfayrit valde,
iïtxïtqLAbrdm : Domine quid dabkmtbï/egoenimfam abfqfteli-
Ir - ». .4 R M M L 1, . be fis, érfiliusprapofitus domtti met, hic Dafhafcm Elie&er. ‘D ixit- Nter caüleroç, qdos Imguàrum contuUaper^eptej Agg qUe^ rabam. -^uia non dedifii mihifemen, vernaculus meus mi-
uifit,vnuÿHeber <»&us eft,,qup,^ttercarvldebræa M a M
prïhsalinguarefcdin vqd^tiam^Hebi^gens nomena.c- K | usffedqmegredtmrdevterotuo: ipfum habebkharedem. Ùu~
cepit. Pnmam vçro Mè©ræam^iebnguam ,• my îçus 1 e , & a t tiïïi : &Jpiceiricoelum,&numerafteüasJtyoc
titulus à Pil^q’ çonicriptus q^cnqit. Erar ^ enim terfc nufherdrfeasi: Et dixit : Sic erit femen tuum. Credidtt.au-
-btis linguis ihiignitus, Hebra»,CryecaS&fe %atina. quæ in , Abraham Deo ,&deputatum ejleiad iuflitiam.^ H*c Pàuiïïs
güæ priiua|jMW ierç in omnibus retineptes linons, ei eny, Apoftolus dicebs : igiiurfîdes ait,exauditu, auditus
f t S r e P j W f fo ^ ^ o o ÿ iq e d,umo, qirc« illter^ verhUmCfom . EtEiaiasàit; mjiçredtdermnonit^
praediâa antequa^fiepnr, prophçra D|uid leltàcus^elt,, Fupaamentuln omnis reiruturæ, fideselb: cuius
diccnS'.- Tituh infcrtptionem ne confttçpas. .Regem e^lin u^çu|m.e.h ædificij terras çæiumqûe obtidüit inChrifto^Ieru,
dæorum cruciftxum illc Iciiplerat îudex. Huncluaiin- . , -*• 1^. 1 ir*
gua Hebraid dbm lfegerent,quae:p.ri mein lodö pöbtaMat,
.poftulanres mutandttm,diuinitusd^us;Püatus: ^«0 Jc r i-
pfi, mcimj/cripfirn & ä t | ä i | n u id l | | * ^ c ö t ^ i^ g u ^ ^
maneref integtitäs, dclingda Hebraea (ub^wfftimooio in
priricipklem iöcum!,qubm gpftamjfit, meritbfignafSiur.
. Ex iftp igitur Heber currit pri^enies yfqüe ad Abraham» k,
qho vt quidäm dicunt,Abr*i, iicu tab y e berHebrsei ap-
pellati hint. P c iÄ u um .v e ro efle huncpbpuluin ,% e t
ipfe Primimus,meus
Deuteronorrfiolibro ple.firiüt^pi^ M d5jcat‘i
jlf ifm tk {4 i$ i& m y ,t ta t ib ifö ß a tdM
dum numerum qngelorum pei. D tfiftd e^ortio eiufiasobifeHes
ex quö tramite veniat per ordinem recü^amus, vt.Abra-
h?, cuius hie nej^os eft,promi|''a fupfiearitur.r
.Troniißio: inAWahavöcationeterrayiuentiumChri- - 4
fliampopulofuturd-
% . P romifSoiafta & figurata.
b vA'-i?'V ’T . f
EXfemfne igttür S emfi ljjMp e , natuseftHeber, ^niu|.
fui|hli’us Phalegi :iub quo diuife font linguae. Phafeg
genuit Patr. Reu geMtt Sküch : Seru0 genut^Nachor : -Nachor
genuitThare: &haregenüifMranam ixüius£uiS.nepos fäcpb..
rttinc Abraham, ap^EC nal^o^gbtiimtpi.fcriptura tqfta-
tür. Ex qpa gente yocatus^äium primus^crederet, ,pacei.
! fidei ^graEiaVOcatiitis, merüitapp'ellad.^ Gh^dsi alkc^:
j nömiasdeaittjdnm calli 4 &po hesfidpiurn perlcrucanrtur,
riaul^um err^nces/circa^ükumvreligioneipquSjdiui-
natn , creatoctm omnium serum minime peiquirenteS j
j eüanuerunt, vt Paulus dicit , in eogfrtijttiombiu fm , fyobfcurä-
tumefl infipiins cor earumt E qulb di ä brgih^ uo r^caindi
qui eft ex iemine Abrahæ.
jb Promifio : In facerddtio Abraha, regale ecde- ‘
•vtfe' ? .. . J fiafacerdotitim. i« .-f; J4,
Protpifbo qua Abraham, pofcente DëoTacrific^uhi,
A ip p iacerdo| óftehditur.
" f^ C j.A P $ T
SEcundo braculpdixitPbminus ad Abrahâtn; Pgfi fum
quieduxïtede terra Chaldaorum,vidarem m à terrant tjiam,
& pofidereteam. At illeait : Domine vndefcirepojfum u qtïbdpof-
fejfurusfutn earn ? Lt dominas : Same, inquit, vaccamtriennem,&
upram t r im a , arjetem trinutth jtirturem quoqpe&colttmbam.
Out tollens v muer fa lu e , diuifit eaper medium, èrVtrafquepartes
cintra inu'tcempofmt : aues autem non diutjit. fDefcendtru.ntque
:vHHftesfuperÆaüeradmfa,‘&abfgit eas Abraham. Cuntïque fol
'icèuÿiborety foper irrutpfuper Abraham ,. & horror magnm& te-
nebrojiis âiuajitenm. Dictumqueejtadeum: Scienspranofce,qubd
peragrïnMH fi'it femen tuum in terra non fua>& fübyçienteûsferui-
W&6 annii quadringentü. Gentem autem cuiferjiierint
tudicabo cgOyàtcit Dominas.^ojbhaçegredientur cum ma-
gnafubjlantia. Tu autem ibis ad patres tuosnutritusân feftefta bona.
Quart a autem generations reuertentur hue: needum enim im-
pleu funtïnïquitates Amorreorum. Inhac promiffione, & in
hociacriâcio tripartito (quod in præienciicaactum eft4vc
tàmen ahafutura.fignaretjmatçmpora, qu*fuperius db'
bta l’unt,in tribus his animalibus, fpiritalis leôtor agnofee.
;Yàccatd trimam, anteiegemlarciuiëntein:plc,t)em fine iu-
go legiÿiÇaprain trimam,füb lege,quarn im molare debet
eplcbs legem rranfgcediens.pto peccàfq. Àrieterh trimuni,
'lirbgraci a perfeâutn fa crificium, qupdEguracèprôfiJioir
demoftcrcnsAbiaham,arietemnoftrumChriftumtrien-
nem , tribus temporibiis prædicatum , pro peccato pocrèaturæ,
led caloieJdiuiniiçJi|cus âccenlus 3 ab kûhis .Sç'j pnli ara crucis excepit. Quoniam pro iniquirate populi
ïniîpientibus, donûnirmunerQ.regrega«us:tft.>£xi,-inqûic l ait Elàtas i duôtus eft ad rnerfsein & liuoreeius om o é s jà -j
ei D ëüs, de terra tua , & de^cognattiohe tua x& y e p i iH terrain ] natt fumus. . Qubd yero harc animalia contra jbiÿcern
■ " - . ' ’ ' ' ; - 2 'v- . . : - . “diüila
Pfal. 2<f/
F
Gern ix«
Rom. 10.
G
■Gen. ij.
H
Vide Aug.
i6'.ude ciu^
prie, z fl
EfaUsi.
A
Cor. H.
pfal. 118.
P fa i n 9.
B
Matth.19,
Porto
t Opçrire
rerccundè.
Matt. 19.
ÏWmM ,
dimfapofirafiint^ diuifionesôç fchifmataj quæfefe inui- ,
cemiropugnàrent,futura ApoftolusPaylusoftendit, dicens
|| opprte(& harefesejfe, .vt probati manifeflifiant in vobk-
Nahiöc anre legem, vthÉreticorum, Cain.repudiatum
eft facnficium?>&ig-legejChore,Daihan,& Abiron,dum
hætefum fchifmat^nique authores,viuosrerra vorauit.Et
fub gratiafaiultaruui -hærelu mdogmata, ÔC aues circa.diui-
’la cadaucra morcuorum refidentes, abiguntur àPaulp i
cumdicit: Dïuifusefi Chrifus ? nunquii Paulus pro vobiscruci-
fixuseftlautin noinine Pauli baptizutti efiis i Præceptun^ft autem
Abrahæ in illo jfacrifido i vt turtutem caftu ro, & fiffi*
plicem columbam n,pn diuideret: quonianvfpiritales-filij
cafti, &fimplices vi^ in ë^ dum in charitate làçrifiçium il-
libaræ fiefeipfferunt ydiuidi omnino non poftunc. Pere-
grinura verô çfl'e inhâcyita Içmeneorum, qui domino
luocanunt, teftaturDauid dieens : Inquilinusfum&peregrin
us ,fi eut omnespatres met. V t vexari in Ægyptoannis qua-
dringentis, dum geinunt ôc dicunt : Heu me, quia peregfi-
naiiomeaelongataefi: fatiàin promptu eft. Quarta vë.rège-
neratione adhbertatem reuertiexhacÆgyptia feruituie;
.noftraàpeccato eruta libertas oftenditur. qùæ tribus fæ-
pe didtis expletis téroporibus, in quartam, quam regene-
rationem dominus appellat, dcclarata per relurredtionem
veram,omnis noftralibertas exurgarimpletispëccatis A-
moneorum : eprum fcilicet qui non credunt Dei Euan-
gelio- Quoniam qui non credit, vt Dominus dick, tarn iu-
dtcatuseß.<
Pfomißio: In nomïnU perfeßione, qua in fide, pater
gentium eß Abraham..
In Genefi credita?& vifa. Promiffio figurata.
/ C A P V T X I I I .
'"T^Ertio Qraculoprotqiffio diuina,etiara ineiusnomi- X ne firmatur , Abram ante vocatus , Abraham eum
Creator Dominus nuncupat, cuius nomiois proprietas
defignarur : Pattern, inquic, mult arum gentium po fui te. V c
hæc promiffio, non ad fo&m progeniem carnis Abrabæ,
ex qua: pppulus Iudaicus veniebat-, crederetur pertihe-
•re. De qua glonati in Eiiangelib dixerunt : nos pattern,
babemus Abraham. RelponfumqUé eft àb eo , qui & vo-
cabulum taie dederat 8c fidem : Nolite , inquit, in hoc
glorian : potens efi enim Dem de lapidtbüs tfiis fufatare film A-
> braha. Vùllèt Abraham in Chrifto parer muitamm gentium
per fidem; ckm vnius tantum gèntis fue|it perge-
nerationem.
Pudïiïio : In circumcifione, qua corde circumctdi-
tur Qhnfiianue.
Prædiétio figuràta.
C A P V T X IV .
H Vie Abrkhæ iam vocato perfidem,padtum quod-
dam ciïcutneifionis indicitur.ïn figno v^eris tefta-
menti, qnôdipfeluique pofteri feruareprscipiuntur: o-
mnemque animam periturâm de populo, qua; circumci-
fionem minime celebralïèt. Quæcitur fbrtafl'è, cur pla-
cuerit Deo circumcidi ornne duntaxat mafcuiinuin ,ëo-
rum quilgadobediendunvDeo vouëranc. Grandi'autem
facramento.reshæcti(Staeft,quæ media & præcerita tem-
pora refpicerec^/ac futura. N>im,primæ præuaricationisï
caufajk parte corporis, ferpencis veneno hoinoperçuuus,
ardpre libidinis æftuans puduit ex hïs, quæ pudenda crea-
ta non érint ï caque f parère vèrecundiæ ftatuit, quæ fue-j
rant inuerecundè nuda ta. Idcirco creator & iudex Deus,
in ea parte corppris^fignum circümcifionis indixit, tera-
perans morbum male con ceptæ libidinis ex copula debi-’
rum, vr per continenriæbonuiu atqueintegtkatisdecus’
id repararetyquod fuerât vitiatum. Circumcifio quippe
tordis,, quæ in nouo fulget teftamentb, in illo figno figu-
rataeft; quia funt fiadones, qui feipfos cafirauerunt propter re-
D e i , P a r s I .
gnumDei. E r filioslfraelincircumcifos corde D eusinu.
pat & obiurgat.
V ‘ r ' . \
Promifito : In îfaac nato, quirtfut dicitur, quid oßen-
datinChrifio.
Promiffio figurata.
C A P V T X V.
RVrlhm eidem Abrahæ ad iiieem Màmbræ in tribus
viris diüina maieftas apparuit, proxi mû de filio fulci-
piendbferens promiffionem ,ac Tupradiéta confirmaiis,à
quo etiam Sara vxoreius inquiritur. Dixit enim Deus A-
; bral^am : Vbi eft Sara vxortua t Qui dixit : ln tabernaculo eß.
! Dixit failli Dominus ; Retter tar ad te hoc temporè opportune, & ha-
bebitSarafilium. Audiensverb hac Sara, cum eßet in ofl tot aber-
naculipoß eum rifitintràfeipfam dicens: JHondum factum mihi eß
vfqueinhoc tempus, & dominus meusfenioreß. ait dominus ad A-
brabam: Quare rißt Sara intra feipfam dicens : Ergo ego vere pa-
riamquafenui ? nunquid nihil potefi verbum Dei I Rurlumquè
cófirmat : Reuertàr igitur ad te opportune,& habebit Sarajihum.
j Timendo negat Sara rifilfe : quod rileric, conuincitur ve-
ritate. Quæconcipiens 8c pariens.appellatum eft nomen
eius Ilaac, quod interpre tatürrifus; Ob qüamtem & ipla
Sara, cum iam paruulum portarec in thahibus : Rifum, inquit,
mihi fecit Deus. Omnis enim qui audierit lenem 8c fte-
rilcm peperiue, congratulabitur mihi in rifu. Proles rilus*
excipitur, in quo benediâionépromilîàm omnium gentium
fufeepit Abtaham. Gentes enim quæ Clirifto per ilium
lènem in carne venienti nunc credunt, in rifum à Iu-
dæisfuum Saluatorem conficentur, eumquegloriricantes
agnofeunt illius contumeliofam paflionem, luam eflè veram
libertatem.
Pudiäio : InSodoma & Gomorrdfuturi iudicij dient;
, . In Genefi crédita & vifa. Prædidio faâa
& figurata.
C A P Y T X V I .
/TMpiatum ciuitatum lubuerfionem prædidam Sodo-
I X morum & Gomorreorumidem fideli famulo Abrahæ
Dominus demonftrauit dicens : Clamor Sodomorum &
Gomorreorum multiplicatus eß , & peccata eorum valde inuifa.
Defcendens, inquit, videbo f i clamoreni, qui venitçd me con-
fummauerint: fin autem, vtfeiam. Defcçndit,& hîcdi&uto
èft, Deus : quia famulogratiffimo non celauit iuum iu-
ftum judicium, ac perquandampactioné, quamihpplex
humililqueintercelToracceperat, Deum cognolcensiiire
^prædidas veile perdere ciuicates vt irâfcentem mitigaret ,•
hoemodo. Nfper das, inquit,panter iuftumcitm rinpio. Et erit
iuflusquo modo&imufius ? Sifuerint quinquagiiita lufii inciui-
tate, perdes iüos ?Ne» remittes omnem locum eau fa illorumquin-
quaginta iuftorum ? Curaque promififlèt Deus non lè perdi-
turum, fi quinquagincaiuftos in illis reperiflet locis, exeo
loquendifumpfitaudaciam, pias precantis adhibens voces
limumpulueremqueIele córifitéris. Dei lèntentiam,’
pro quinquagintaiuftisaddens quadraginta quinque, mira
celeritate fufpéndit. Quorum exiguum Humerum minime
reperijlïè dicitur. EmenfqiLoth cuin vxore 8c dira-
bus filiabus eius,de populis &ciuitatibus quas caïlefti ignë
confumpturus erat, eos, quos liberauit, admonuït, non,
ftare in tota regiQneilla, neve retro refpicerent. Quæ vxo?
Loth præcepta contemnens, retroq; relpiciens, ftarua fa-
liselfed^ fuo exemplo fatuos códiuit inpropofito lando
quàtenduntproficientes,noxiacuriofitateretro non de-
bere relpicere; nec pollè euadere tales ftacuta fupplicia,
hæc foemink demonftrauk , quæ quod eualèrat perdi-
dit, Tales Dominus in. Euangelio Increpat dicens : Re-
mißt us erit terra Sodomorum indie iudicij, quam vobk. Quos
vero Chrifti gratia libérât, admonet per Apoftolum :
Exite de medio éïïrum , & feparamini dicit Dominus. Item
ipfe I Qua retro oblitus, in ea qua ante funt extentus. Nemó
Matt. 10.
& ( ( •
Heb.ij. (b'
Efa..i2.
[2. Cor. 6.