B
£n libre? t
K mortis hç
rctici.
Arnobij Gomment..
lecùs infcrmiin. Græeusdicit,ofIaeorum. Siueergo.no-
ftra, fiue eorum oflàfècus infec.num polira dilfipantur.Si
eue cc laïc eus foeü poïî ta m ollefcir, in foco au tem mafia
liquçfçit , 8c de périt : ita olïà noftralèens infernum poli ta
niollefcun t , in inferno autem maftæ liquefcüt. Nam iuxta
infernum fun t, quando iuxta illos fumus,qui qobisio-
roitem ci ib uu n t delin quendi, fi ne quando illis cpgicatio-
tribus non refiftimus,quæle ingerunt turpiter menti: fiue
quandq fociecarem n oft ram dïuerïitas fcxus inquiétât : fiue
quandb talibus iungimur v quib. Chriftianæ regulæ nô
placée cùrfus, fine quandoiungimur hæretiÄ s , 8c quali
lu b fpecie amicitia^eum his videmur mite conftiëhmi, 8c
non aperça fronce } vc Romanr contra Barbares répugna*
mus.Ibi dilfipantur oflà no lira iuxta pofita,& feeus ipfiim
infeyaum collocata. Si vero vni horum pei^fam vicini-
tarem fuetimus adiun&i.non folum ofia,fed &ipfa anima
diffipatur. Dicamus ergo cum clamore : Ad ce Domine
ad!le<ftiQn£m,adoratiQncm,adpfalmu, 6ci;oi>0elc«fta-
mur.fed IrcrcdimusmcEfti, ycficnofiplbsagnbfeere va-
Icamus^Extranei nobisJiunt ipfi apices (anbti ,.&quafi*in
extero polin, nofmetipfosagnofeere non valejivus.Tunc
perijt fuga a nobis, 8c illad nobis cIama?Apoftolus:Ftt-
gtte fornicattonem,non fiuda aure tranfimus. Incus e denim
malum,incus eft hoftis. Tunc quando pc ritiftafu gaa n o-
bjs, & non eft cogitatus,npn compun&io ,ex affedu all-
quo qurrequiratanimam ynecredlit ad levnfiam meum^vc
reqSiram animam meam, & dicam illi i Age adius me os
noli perdere, quod canto tempore labor» fti. Hxcnunc
dieo. QuareJ Quia defecirin me fpiritusmeus,tempore
quando in yiaquaambulam, abfeonderunt laqueos rai-
hi. Et quia perijt fugaa me, aliud quo poilim euadere pe-
nitusnon habebo.nili cotis visib us clame ad ce Dornine r
Fereanc omnia qutein mundo funtjtn lpesmea,tu portio
meaih terra viuentium.lntcde in orationcmmeam^qUo-
Domineoculi mci,in te fperaui,noauferasanimammea, niam humiliatusfum nimis. Tenencmepeccatamea,&
non eam auferas de libro vitae, vbi funt CathoIici,& in li- iugumfuum pofueruntfiiperme, per peccatamea prin-
bro mörtisinferas,vbi h^reticorumconucnticulaconde-i cipesvitiorum& criminum.Tulibera mea perfeqttemi-
nancur, led cuftodi meälaqucoquem ftacuecuntmihi,& bus me,quoniam confortati fiincluper me,&educdecar-
ab fcandalis operantium iniquicatem. lbi enim retiaculü cere animam meam. Tunc enim carcerem paticur anima
tecenderuntjVtin vnodequib.fupradiximus capiantibi, noftra, dum hincindenobisclaulum ad leftionem , vei
vbicadunt peccatores,aquibusfiisaüetauseffe&us, fin- i orationem, veladbonumturfum ,fiuemundioccupa-
gulariterviuamdonecexcamjfiuetranleam.I^eliuscfte- tiones,fiuecorporetedele&ationes efticiunt.Ncc,vtqui-
nim mihi folitariaconuerfatiohabens vitam,quam vtin dam putknt,Corpus humanum carcerem audemusdice-
Leu are
maaus irr
Sgno cru.
niultitudineconuerfatus,mortemincurram.Singulariter
viuendum eft, vbi focie tas vitæ præfentis æternæ viræ corn
edis aduerlatur,cuius retiaculo oremus inftanter,vt di-
rigatur orationoftra iôconlpedtuDel', ficut thymiamatis
incenfum. Sicenim in Gcæco pfallitur : Dirigat ut oratio
noftra inconfpcâu Deificucthymiamaddeft,; vtinodo-
rem fiiauicacis facrificium noftræ orationis accrpiat.Sacri:
ficium noftrum vefpertinum fit, id eft , iuxta firièm lucis
huius, qui horaab hacluce migramus. T unceniminfa-
crificio veipettino fumus, ibi eft cota noftræ cogitationis
ponenda inten tio.v t leuantes manus noftras in figno cru-
cis r dam ad Dominum pergiraus,gratulemur in Chrifto
Ielu Domipo noftro,qui in vnitate deitatis viuit & régnât
cum Pâtre & Spiritu Iani5to,per o mnia fecula le culot um,
Amen*
In telle&us Dauid,cum e fie t in Ipelunca Oratio*
’CX LL
\ 7 Oce mea ad Dominum clamant, vocemeaad Dominum de-
V precatusfum. Ejfundo in conjpeüueius orationem meam, &
tribuùtiohem meam ante ipfiimpronuntïo. Indejuiendo ex mejpi-
ritum meumr& tu cognoutjhfemitas mus. In via bac qua ambu-
labam -, abfeonderuntfuperbi laqtteum meum. Confiderabam ad !
dexteram & videbam, & non erat qu 'tcognofceret me.Perqt fuga,
me,& non eïlquirequirat animam meam.Clamaui adteDomtne,
dixi tu esjpes mea,portio mea in terra viuentium. Int ende a i depre-
cationem meam, quia humiliatus fum nimis. Libéra me àperfeque-
tibus me, quoniamconfortatifuntfuperme. Educdefuflodia animant
meam ad confitendum nomini tue, me expectant tuttt ,do-
nec rétribuas mibi.
C O M M E N T A R IV M *
CVmà facie Saillis lateret in fpelunca Dauidprofu-
gus, iftum Plalmum legiturceeinifle. Yoce, inquic,
mea,ad Dominum clamaui, & voce mea Domjnum de-
prccatus fum.Etfundo in congédia eiusorationem mea,
Öcrribulatipnem meam ance ipfum pronuncio;: Indefc-
6?u enim ait ,ïpiricusmei, ibreognouiftifemitas meas.Ibi
clama,â Chriftiane * ibi effunde in conlpeétu Dei oratio-
nem cuam,îbi tribulationem tuam pronuntia,non perdi-
tis rebus,non faculcatibus, non agroru m finibus , vel bis
quæ nobis depofico corpore neceftaria penicus non funt,
fed in defedtu ipiricus tui, ibi efto foliicicus. Ibiénim co-
gnofcuncnrlèmicæ tuæ.Defeétus Ipiricus n oft ri eft, quando
nos carnalium reru> necefticaces aur deiedlarioncsin-
uadunc.Ibienimabfconditi funt laquer nobis à diabolo».
8c miniftris eius.Tunc confideramus ad dexteram * id eft,
re^ quod templumDei PaulusApoftolus eile teftatur : lèd
carcerem patimut,quando orne non deledlat^ quando
faftidimur in fpirkalibus çibis,&runc necefticatum ierre-
narumclauftris r nunc delediationum oftijsconclufide-
ficimüs.Veruscareer animæin te eft, pro quo cotisvirtbus
eftclamandumadChriftum, vteducatde carcerehoca-
nimas noftras ad confitendum nomini fuo, vc incipiat eâ
dele&arioeonfeflïonisexcqlere , quædefèrtafaôlacfto-
rationis &lediionis,& fpiritalis exercitij cultura cèftànte*
Cum ergoexhoc carcere eduxeris animam mcam,& coe-
pero reóio tenore confiteri nomini tuo-,tune me expcdlâr
I îufti, donee mihi rétribuas in Ôiriftolefii Domino no--
ftro,qui régnât cum Pâtre & Spiritu fandlo in fecula fecu-,
lorum,Amen.
PfalmusDauid,quando per/èquebatüreumfilius (bus ■
Ablafon. C X L - II.
D omine exaudi orationem meam, attribut percipe obfecratia-
ntm meant tnventaie tua, exaudi nu intua iuftïtia. Et non
intfes in iudicïo cum feruo tuo, quia hon iußtficabitur in conjjiefia
tuo omnis vsuens. Qÿiapèrfequutus M inimicus ammammeant f
bumtliauit in terra vitam meant. CoUotaiittmein obfcuris fi eut
mortuosfeculi,& anxiatus eslfupcrmejpiritus meus, in meturba- '
tumeficor meim.Memorfutdierttm antiquorum, médit at m fum
in omnib. operibus tuis, & tnfaäis mamÜtuarum médit ab %r. Ex-:
pandt manus meas ad te, anima meaficut t erra fine aqua tibi. Ve-1
hotter exaudi me.D<mine,defecit (piritus meus.Non auertasfaciem'
tuam à me,&fimüü ero defcêfidentibw infacum.Audttamfac mi- '
himanemifericerdiamtuam, quia in te fieraUt. Notant fie mibi
viamtnquu'ambulem,quiaadteleaauianiniammeam. Ertpeme
deintmicis meis Domine,quia ad teconfugt,dote mefactre volüta- !
tem tuam,quia Deus meus es tu."''Spirit us tutu bonus dedueetmein j
terrain reâam, pr opter nomen tuum Domineviuificabis me in I I
quitate tua.Educesde tribulatione animain meam,&'mmifer'tcor-
dta tit a 'differdes omîtes inimicôs meos.Et perdes omnes qui trïbulant
animam nuam,quoniani egofer uns turn fum*
C O M M E W T A R I V M *
SIcinchoacji|Pïâlmiffa,yt' in terrorem mitteret pmnë'pëçcatu
humanun^enas, Qurs enim andeàt Deodiccqæ ex- clamac
audi me in veritate rua , 8c in cua iü'ftitia| Verum enim 8c -fiïppl’i«*“ *
iuftum eft, Vt qui peccauerit puni at ur acerrimè. Coepifti
Prophera, principio tali aliquid iungendo fabïèqueie,y t
pfallentesrefpiraie poftimus: Non intres,inquit,in iudi-
cio cum feruotno.HoPergo volnifti dicere iuftitia tua éft,
An im a
arefçii,
pcecatis.
vt Dominus in iudicio intraret cum iërup conremnas.
Qüis enim ad comparationem tüam iüftificabitü’r h orrio,
quamuis landtum,electum j&mundum,& laüdàbilem in
conlpedtutuojid eft,àd cômparàtionem tuamjliue diui-
na indicia, fiue bumana probarc non pofiuiît. Omnis e-
himpülchritudo te prælentedeformis eft. Oriinisforti-
tudo të prçiêhté infirma.Ômnes diuitiç teprçlênte nîen-
dicitas. OrPnisiuftitiahumana te prælènteiniuftitia. Et
Vt vicinàm iuftitiæ tuæ iuftitiam humanam exquirere de-
nnàs qütèlb,qUoniam pérïequutüs eft inimieüs àniipàm
meam, bumiliaui tin terrajid eft,in corpore vitam meam,
cpllocauit me in obfcüro ficutmôrtuümfeeuli.Tànta me
obfcuritate fuæ circumdedit fi.audis,vt morcuüàie apud
Depmcredens,putaremme nullum recupërationis âpud
iufticiam cuamauditumintienirc; ideo anxiatus eft in me
(piritus meus,& in me turbatum eft cor meum. Ccepi re-
cordaridierumantiquoru, quantis pro mifericordia fùb-
ucnire dignatus es. Et medicatps fum in omnibus operi-
bus, quibus didici omnib us te deprecantibus fub uenirc.
Et ideo ego expandi manus meas ad te*, quia ani ma mea
ficut terra fine aqua, fie in peccatisficcafadta eft, qùafi
quç non habeataquam baptifmatisiVeloeiterexaudime.
Domine,defecit lpiritus meus,id eft^fpiritalis in me vitâ
defecit.Non auerras facicmtifam an:ie,& cro fi mil is défi-
cendentibusin.lâcum,id eftjfimilis ero in morte danma-
tis.Npri camenparcicepsdêdllmilis : limilis, quiapecca-
ui ; 8c non particeps, quiaad tuam mifericordià.m çonuo-
laui. Fac ergo audiram mihi manèrailèripordiam tuam,
quoniam in te ïperaui Domine. Ideo manè;pofuic, quia
tàradiü notera & tenebraspatimur, quamaiupiecas di-
uinacompungat., clemcntia pietacis indulgçaç, Ac vbi
vox COEpçritpoenitencisaudiri, &juxindulgeittis oftën-
dfinox omnis abfccdicj&imcium lucis apcedltjinqua luce
non erramus, fed quad in die pofiti, bohefti ambula-
mus. Notam enimriobïsfaéiet viamquarn ambulemus
inhicem,fiadipfum leüauerimuS animas noftras. Sicut
quia innotuifii ei,autfilius hominisquiareputas eum} Homo vaiti-
taHfimiiis'fattùsefi,HusêïùsficuttimbrXfratereunt. Domine in-
tlina'^loiiüos^def0iéitàngèmnt^^fiumgaâint.tulgurÂ
corufcâiipnem fydtfiipitbiseés, emfttefÀgittàx tuai & iàniurbù-
biseos.EmitteiHanum tuant deâltà^êripè me & libéra me deâquis
multis,'& Aemanufiliorubi àlienorum. Quotum os loquuturn eft
vânitatem, &dexterâ eofuin dexter à iniquitàtis. Deus cànticurh
nàüum cantabo iibi,irtpfaltèrio decâchordôpfàillamtibï. Qui dos
fdlutem regtbùs,qui rèdemifti Dàutd ferüum tuum, degladto ma-
ïigito eripe me,& ërue me de manufilidrum àlienorum, quorum os
loquuiumëfipanitàtem -, dexteraeorum dexter à iniquitàtis.
Quorumfilijficut nouellaplantat tones in iuueiitute fuà. Etliaeo-
rumcompofita,circumornâtavtfirhilitudotempli. Promptuarià
eorum plena,eruttàntia ex hoc in illud. Oues eorumfcêtofaàbun-
dantes in egrefiibusfiiis,boues eoium cràffa.Non efi ruina mauria,
nequetrànfitus,iiequecUmorinplateiseorum. Beàtum dixerunt
populum eut bac funt, beampopulm cuius Doiniim Deus ëtus. '•
C O M M E N T À R I V M . ’
BÈnediàus Dominus Deus faieüs qui docfcit maniis jfrftji A
measinpfælio., Temporequo Moyfes leuabatma- x o ‘*7'
nus ad Deum,& vincebatur Allopliÿloiü turba pugnäri-
tium,ctim^ue èàs'depofiiifletiviôti vincëbânc.Docuit ergo
manushoftrâsin prælio ÿ nonafttiis fedprêcibüs pu-
gnaturas. Dbcuit etiarn digitos hoftros ad bellü,vt dum
bellum fiue vifibilium, fiue iriilifibiliüm fenferimusho-
ftium^, nos digitis,ârmerhusfrontëm triümpho crtlcis, 8c
fecuri animo dimicemus^ dicentcs Domino : Tumiferi- Crucë
•cordiamea,turëfugiüm rneùiii,tuïulceptor meus, tüli- frontem
berator meus, tu enim fubdes populos fubtiis mé. Infe- h,unicn'
ftùm populum,cogirationummalarûm infurgcntëm fil- dam*
permé,tubdesfubtus mé.Vrquidauremmemomturpti-
gnâm?quidprælium?qùid bèliü? quidautëmDeus æcer-
nus innotelcère yolucrit h omini5ii homo vartirati limilis
enimintenebrispolidjlucemindigentj itainlucepofiti,, eunt.Çüidergplëxîquideomiiiatiopeccatoribus? qiiid
ducemquiliberecabevró'Ee.Ecideodieeiidumeftabhis, terrorincredulis?lipaucorü dierum vitafindmaccipiens,
qui in luce funt: Notamfacntihivtaai inqùaambulem, effeëtum fuivlrerius non habebit ? Hæcaùdiens Apoft.
quoniam ad te leuaui animam meam. Eripe me deiniirii- Paulus increpatdicens:5i in bac vita tantum fper antes fumus i
cis meis,quoniam àd te confugi.Qui ad patronum Vadit : miftrabiliorpjumus omnibus bominibusiEt idèo Plalmüs jJrtë
fie le ab,eo liberaripoftulat, li vteius agnofcat volunta-
tem exoràt. Dpbius eft enfin depatrono iufceptus,fi non
& fiiamindieauerit voluntatem. Etideopoftea quam di-
xirDeo : Ad tè confugi. Adiecit : Pace me facere vol,un-1
tatem tuarn. Vis ergo,ô homo, habere patrofiumDomi-*
num , difecvoluncatem eius. Fac quod vuk , 8c faciet
quod vis. Diximus ergo patron o : Eripe me de inimicijs
meisilnimici nobis funt lpiritûs immiinqi. Quj tuned
nobis biglant y quando in’nobis lènüiunt Spiçftuiin.ïàn-
âum.Et ideo rogandus eft Spiritus lànëlus, vc ipfededu-
catnosintérram. T erra enim corpo’ri^noftri tuncreëfca
eft.eùmineaeftSpiricus lànëfcus.Et quotielcunque fuam
viam nobis lpiritus neqUâm ad ambulandum ingeflerir,
tories deduccc nos in terraql redtam : &'finoftfa mérita
deluntÿimÔ quia défunt, Ipfe camen prop tcr nomen fu-
umviuificatnos in atquitate fua. Hoc æquitacis fu s iudicio
ftatuens,vt per dat omnes ininlicos noftros, qui ideo
nobis inimici funt, quia nos fërui efleDbmini ftudemus.
HanCjinquit, ob çaulàmp,erdesomnesimmïcdsmeos<
Qùoniam lërijus tuus fum. Non ergo aliunde inimicôs
habentes, neepro quibufcunquç tërrenis adtibus aduer-
farioSjfed ideo ioimicitijs dçmonum auc hoifiinum labo-
ramus, quoniam Içrui Domini e,fle ftudemus.Non timea-
n\usinimicitias eorum,quiaillispêreuntibus nos libéra-
bimurà Chrifto Pominônoftto,qui régnât cum Pâtre &
Spiritu landto nunc 8c femper,& in omnià fecula lèculo-*
rum,Amen-
PlalmusDauidaduerfus Goliad. CXLIIII.
BEnediäus Dominus Deus meus qui docet manus meas ad pré-1
litttn,&digitosmeos ad bellum. Mifericordia mea&refugiü
meum,fiufceptor meus & liberator meus. Protector meus& iit tpfo
Jperaut,qut ftsbdit populum meum fub me. Domine quidefi bornef
Btbliot.Vet.Patr.Tom.yPars3.
lens audi quid lentiat.Qùafi dicat: Qùoniam vicam æter-
.namëflèhomiries Erophenstuisprçdicatoribufqiie taon
crédunt,til ipfe per te inclina ccelostuos j & dcfcènde. j
Iuclinauitàutem c<£los,quatado ? cùm informa Dei ejfet, ef- Philip.
fet% aqudlis Deo Patri, exmamuit fëtpfum -, form dm ferai fiufci- U
piens iirteliriaùiccpslos,vt fidicas j verbi caula,Impëràto-
ri,dùm te tu humilias inclinaris omne pâlatiumi Incllna-
Uit eego' cde'loSj& dëlcenditvttângërecmonteSjVt fumigèrent.
Monciüfiimdsmibës creac,qUas pçoducens DeuS
dethelàuris luis futidit in terrain^yt terra proféra?omne
frudtuum genus, quoefiirientiùm.corpoi'anutriantur;
Cùm defeenderet Deus in.GhrifiOi vt munitim conctltafetfibij
tetigit montés &fumigàri funt 4id éft, tëtigit ApOftold'S
fuoSs&filmumnubiumreddiderünt* quorum tahta fuit
imbriùm pluuia,vtin toto orbe terrarüm vente ton ci uni
replërcntur, quifius o.mne abluèretur taeinus, 8c lauare-?
turomnepeccatum. Vcrùmquiaad çurn peruénirènos
prohïDaet,princeps liuiusmundi cum fpiritibus fuis &;ho-
minibusquicolunceum., tumitte lagitras tuas Goncrà
eum^tlibera me deaquisipiilds, Vf vnoforite tui bapti-
, fmatisfruar.Libera mç de manu Allophylorum,quorum1
os lo u e u r yanicarem, & dexceri èoruîn non eft dexterâ
^etatis.quævéftitumexpoliaCjMiüetemporaiibuSifiueÿ
qùodeft acerbius,æçernts opibus nudanc ï-Q.tiibtis dum
me liberaueris,inquiE,Dominé,ita canrico noue eahtabo
fibiiiaeft,in noüitatevitæ ambulans, Inplàlreno decem
chprdarum;plallam-tibi, decem præcepta Legis füfci-
piehs,& deéem plâgisÆgypcum percuflàmfugiens:pfiih
lam tibi,tibipfalllàm,qui das fàlutem regibüs, id eft, qui
dasieterriam vitam viétoribus yieiorum. Quiaij-verèrê-''
gesiùnt,quiparcieipesregniDcicreduntur. QuiSautem
eos alius libérâtjftili idem Deus,quLlibcrauic Dauid fer-
üumfuum ?HuncenimeùndemqüéDeümMatciorine- jApdics;
gatjfimilite'r'Apelies 8c Valenrinus&: Manichæus* Itafi- v ,ale[lC!nS
M»nicbç
D d deles
If