! H mt.2
'Malt. 25.
vMttf. IJ.J3
RèTnigijEpifcopiRhemenfisy
ffeçuiuscxBde ,. & ^cögriittonevnius Dci |pcuàngélium’
tcanfeûritcs, fidetn-fan 6tteT riftiWtiypercèperûht.'Gom-
muriiter omnes <kedentesâd fidëm yer Komm, qtian-
c l p ad f i dem reruln , qüia qUdd proiTiitrir eùangêfium
ftdelitërexhibebittirfpêèieinæto
mcraô,teneiriüsiund,e,'&fpÇ',:tüncpcÆîdcbitnü.s'fnTe.
mita quod Beatus Ioàniies-dicit. 'Carïftmi fûijDeifumv>.
•>»0 >K&^fiduft^pdftiitlt quid erimiis in re. Sciimis 'diitem
ctim dpparuetitftrhïleseiërimis -, videbïmus ernnficutefi. . Steift
fçriptum.efll Iuftusdtitcm ex fide finit: Hoc cxèmplûni iiv
oraculo HabacucPröpheftetöntinerür. Exfideigitur.
quæ.èôftçipicùr côr^c -, pEpFèrtur ore , 'Sèbbnisopèri-
bnstxqmarur, vidic<Iaftüs Vitä Sterna. Fidesaütemftift
opcribusviorma eft. Reuelhtur ehïm ira Dei dëcoèlo füper omneïn
-impietatem , & iniuftitiam homintm. ïta DeiappM-latur
ftpinloco vlcio DeHüdicîj, & Vindiétadiuina, quàm
omnibus fepiobis inferecDömirius in dleilladicenseis,
ïteinignem ætemùm» quaé^ind.i^ûdiiiihacié coelôma-
{'ftifeftabitur,. ^qüia inde veniet D o m i nu s ad l u 3iei u m
5 icu t i p fc p er fc ip fu mdï cit. .-Bili us fio mifiis v enfer-, y
reddat vniGuiqUeiecundum qpérafüafeVel cerfévindi
fia diuina.de ecelo- manifeftatur,hoc eft de Ecelcfiarpêr
tubâmeüangeliji quiaea-, quæde'dieludicij ,'&dë D o *
mini adüentii dixirnus inibi copcirien tur.Goeliènim nô
mineEcclefia cenfëtur.Sicut iplà Y eritasdièit,5îwi/« eft
regnuni ccelorüm decem virgitiibus | -•in Apôcàlypfi qu o que.
Ioartnis mulïisin^loçiscceli nominedëfignatiir. Potcft
6 absolute intelligi ,,qnqddfei tu r diuina vindidtadé çoe-
lo manifeftarr. HoccftdeEuangelio , de quoDöminus
qaodabfiotfdttnitilier
infarin&ßtistribus, doneeférmentaretur totutiï. Reuélà-
Ibiturinquit diuinäyindidfearuperomnemirnpretätem, I
& iniuftitiam hommutn. Impietas idoiolatriàm fignifr-
cac |■i'vit habétur inZacharia. Impierasfedebarfiiper ta-j
lentum plumbiwIniufticiaeft, quacontraDeum > &pro-
ximum quis iniuftè agic.Et èft fenfus viüdiâaDei, quam I
in_ÈuangelioDominuscqmminacurvenièc|uperdmnes]
iiddlblacuàs j &pecèàtpiés. Sèquitur. Eorunt hominurii dit
o , qaivenfatemDeiinimuftïtiadctïnent: Simplex veritas]
I DëüSmüifibilis ëft,cuiusrëgimé ih iniuftitiadénhuemr,|
qui cultunvfoli'Dco | creaturis côrruptibilibùs impen-
dendumiudicaùëmnriyericatèm Deiâti iniüftjtïa aeti |
ftëbark-,quiveriÔeirçligiônem4atquehpndremmïu
creararæ quantum iniptiserafattribuebant. Dfeentcsla-
pidiDeuxmeuses) &.ligno,tumegeqüifl:ii<2ww quod\
étuni eft Dei, ytamfeftum eft in illis. Hinciam côntra PKilo-
fophos iftiirsfæèulïex maxima parte, loquitur Apoftolus
& eftrcnfus. rdcirco ira omnip oteatisVeniet fuper ieprô-1
bos,maximèfiiper Philbfophos,, quia quod notum c'ftd
proprièDeieflc, feil.qtipdipfeiitfolusvelusDeascrëa-1
cor omnium ref um s; manifeftum eft iliis PKilôfbpbis. Exl
^pulchritudine enim vifibilium Dei bperuiû. eognitidoK
p ifie is^ raaieffâs;nuqtuitPhilofbph&. Qiiodtaniipe-
ciofà creatüræ fpeciofiprem habereuircreàtorèm. Si eu t
ferÊürab Hebræis d.e MeléhiiedëeH -, quodxbnfiderâca
mûkdi fàbrî^Vôummeùm éxcellenitëm crëâturis'cfle di-
'Sit,&ideo excellentiorà, ideft^çanem i Si vlnumBeo
bbtttliçyero. Peù^in.illisr^^auirfiubpernacuraleim-
gehium,&oratiotusdonum, atqùe acurrten ftudij, fuie
pé&bccultam infpirationemreuelaui c ciS D éus,: qüia'n on
hoc çft ciréator j quöd çréàcüra. C ^ a creatorëftDeüS;,
efeaçuraverbeftfabtiiïa E)ei. InuffiiliÀcntth ipfius'a creàtu- \
türamündi;yidelhabhöfi^^ maximéque à Philöfo^his
gentium perea | qâiè fad^funtvifibllia| intfelleda, fîüê
perceppij'&^ognita conlprciuntur fionoculis eprpdreisi
vide lifer pro creator e inexcu fabilesfin t , &'noh,poflrnt
vdicere,quodDedmignoraueri 111. Virtus enim Dei ,-qux
Ipmpiferna eft;'&xiiuinitas | qiue riihildm'inus arernapft
'ex conieduris creature oftenditurs. • Guidcum coghouijfent
^«iw^ernaturale^ngeiiium,vel;creaturamvifilhlemi>/ow
tojfttatiombus fqtf , id eft , vahieffedi funt afu’afapiehtia
prop'fef rt^m,fupefbiam ;/ & ad.pnftinos errofesredieruiit,
adrcHbentesfibrFacultatemaDep:da):amrapientik.
&objcuratiim eft’-corillorum inftpiens. Deiim non glorifica-
uerunt, fiuenon honorauerunt, quianfaieftatemillids
publicenop-praidicauerunt eque'-dddueLufit ilium foiumefle
Colenduiji abiebtisidolis.''Grattas nonegerunt
:id eft laudes ■ nonretulerun t ilii pro dcmbnftrat’ipke luhi-
miineffabilisboni. Cbrquoqueillorum, quodillumi-
natumeft per natufale ingenium & per Dei gratiam,
poftquam c^pefunt id d a ,& creaturamadorare pro crea-
to re , obfeuratum eft per ignorantiam;. Qm'd enim te-
rriu^aut tenebrofiu^ qbam ferpen tes pro Deo vero coli?
Dicentesenimfapientesft femetipfis fttilttfaii funt. In hoc
cumabillisnoneflet lapientia , a fe ipfiscara fehabere
'putauerunt: Quod cbhtulitillisdiuinagratiagratisabftulit
vtique,du m elTen t ingrari. Et mutaueruntglorjam ing
r v o lu c rum , & q u a d ru p ed um,& fe rp e n tium . Omniscreatu-
ra,qua:mutaripotcftmmelius, autin deteridscorruptions
eft:Verbi gratia: homo corruptibilis eft, quia corru-
pitur per ft ne<ftutem,per infirmitatem, ad exiremum ei-
iam,quando per mortem ledigiturin pulueremDeus ve-J
rq'omhipotens,'quinonporeftmutari, autin melius,aut
in'deterius,(ed fern per idem,& asqu'alis marict, incorru-
,ptibilislQlusexiftir,euiusglonain, & cult u ra m, qui; fol'i
dliconuenit,qui Deus'eft ,'mutauerun thorn ines in fimi-
litudinem aliorumh6minuiu,vt Aftyrij, quifimulacrum
Beji,pamsNini I^gisyprqDeo colebant, & Babylonil
id iphim,quem vocabantBel.SidoneijIuda:i,'&Ph:iliftxi
Ibeelfebub,&non folumin fimilitudinem hominis mor-
Pftf 3*'^r corruptibilis , led etiam in fimilitudinem volu~
Icriim. SecutiRomani,, quicolebantaccipitFemin.iiini-
litudinem quoqlie quadrupedumh Sicut^Egyptij, qui
colebantapim,'hoc’eftVaeeamalbam : infimilitudinem
qiioqiie.ferpcntiumi fieutBabylonei, quiooleibahtDra-
conem, & ^Egyptij , qui colebant Crohodiium, qui eft
lei pen s_an ti qu u snataps i n aqua, vt piicisjpaftens in ter-
ravtbos. Propter quod,ideft,quiacultum% &religionem.
^Ifis 1 magi|iibus tradiderunt, &,nqluerunt ci gracias re-,
feite pro:cpllaus fibi diuinicus donis.'TradiditillosBeusiii
defideriacordiseorjuin^nmmmdkiam: Idefttradipermifit
a fe ipfis, vel || fecundum defideria cordis eorum in p i
muriditia^ vtcontunielijs, id eft turpitudinibus libfdinum-
afficiant| fiue tux.'pknfcorporafud infemetipfis. IccirCo per-
mifit eqsicein defideria cordis eoruhi» yt^rauiuspurii*
rentur. Quomodo permiferit Deus iljb sk e fecundum!
defideriadcledationum.fuaium in fequentibus-plenius
r'efe'rtiir., Qui comjnutauervnt ventatem Dei in menftaciiik
& fer uicrun ter edtur a pot ins, quam Chilton, qui eftbemU-
uusinfacula: Veritarem D.eiin mendacium cbmmutaue-'
1 religionem. Deiyeriin idololatriav
Veritasetenim eftDeus? niehdacium vero Idolum. Ali-
P yeritatem Dei ;i'n mendacium commucauet'un.i:,
qqando vera^creattiram^a Dcrbfabtam per mendacium
dibeba'fitelie quod.nbli erat. Solem enim , &luham
diceba.q t mendacit'ef' Deqs <^Vdehegan tes,qubd eiran t:
nOnfiintDij,. led Ibjumipodo edeatur® in V^rit^te;
Cie'aturkjjhip'pe | DenfiadaveracreatUracft , fedn'on
efteaveraveutasiquieDeuseft | qudmam non eft Deus.
l, lu ,,,. . p.mneu, ,ort,bil„;„anr,u h.-u,,qV,c.J
W u tss»bcro0rdmmit:tsquæïamefftleplel: Idea pab.U^eorBmm^niutaÖk d u n lS p e i& T ^
1---------—----- ----- Ilii---B...............
l'Ê Ê 0 ':
A r qqia veld^^Dci1 Religionem
Explan,atittBfiiJcd d Rom.Cap.I. S13
ritas non quæritur., fedatiimofitas, id eft, fuperbi'âîi* |
tigatur lo.quçhdp; dontra alteium fine aliqua vtilitare,
cpntentio maximapoteft dici. Dolus, Inter doloreip, $t
dolum hoe diftat ,'quiadoloradinfirmitatem corporis 1
pgrtinef, doius vero eft mentis çalli^it^ydi^us ab eo* I
quod dcludat, verbis, faftis 5 interdolum'autcm , &
i^fidias?, ôd-fratrdemhoç intereft/, quod dóifis animó'
fir,il}fidjæ lpcoc, fifcie,zelo » frduscireafidemmutuam.
MaHgnitaseftmalifiæopusquæ&maleuolentiadicipo-
teft. Süfurróhesd Sufufrb de fono locutipiiis nomen ac-
ccpit, qui non infacie alicuius , fed in aiire loquitur de#
trahendo , & eft dnomarppoeia nomen de ferno fadtum.
Detrattitres... Quidam cpdiees habent detraiftores , fed 3°
;{falfofcriptunyeft,-\decradtipriem aliorum bene gefta o1 J
'pèra, velin maliira malrtiqsè mutare , vel inuidendó
fallaeij fraude deminuerèif -Cum autem mala dicuntur,
bonafimt ii aufparüabona , quæ magria fiint. Detra-
here eniih/dicitur , qui a 1 iquidalicui'fubcrahere ,com-
probatur , & diminuere. J)eo,‘odibilesfiint.qut Deiodiumin-
c«rr««f.Contumeliofidieuhfurjvquivelocesfuritia
verbbruitiiniüfijs'à' ,& alijsaatfâffcis, âutinverboiniu-
riarafaeiunt. - V erbis feilicet cojiuiciandô aùt aiiquid
'impfoperand©^fiff^^is.yefoflagéllando.>;Vnde legimus
dejApoftjîçiis ,î qüôdflagellgti.in ç ^ Ibantgaüdentes:
runt I tradidit illos Deus, id eft uadi permific^v veMrein
paflionès,&lïagitiaignominiæ. Ignominiadiciturqùa- |
fi fine nomine dignitatis » indc dicicur ignorapjiblus,qui |
'définit Habere dignkdrfs nomen i jquandoin aliquoOri- ,
mine deprehenditurvfi.cût ignqbilis fine bononomine, |
& infamis line bona fama. ..Qudcs erant-illi , dequibus
filbi ungi tür. I N a m fc em in a eormn 'ç^^ù^ùer^fmtqritlctn
v f u n i , m e u m v fum , q u i eHcontra n a tu r am . S im ilite r a u tem
& ?>iafciiii re licto n a t lira it v fu foe m t u e xa r je ru n t in dcfidcrijs
fu is , M a fcu li in Mafculos ttirp itu d in em opérantes. Natura-
hsvruseft, v e v ir , & mu lier in vnq'cOncubitucoeant,
contra naturam vero eft, .vtmafculus mafculum polluât,
& muliërmulieicm .Si quis relibtaconiuge cum alia con-
•cubucrit, ^turpicudinem, quidém operatur , & peefcat,
led lion contra naturam. Qofi verb cum ipfa coniuge in
alio ménièro, qudmdecet concubiierrt, contranatu-
ram operatur | & grauilfimurn feelus perpétrât. Etmer-
cedem , quam opàrtuit in femetipfis reaptenm. Id eft , quia
pnmum.-Deum' cognbfcentes non;honorauerunt ,->iu-
iudicio Dei mercedem mucuam erroris fui recepe-
runt , y t non (eruarenc fibi honorem , rraditi paflioni*
bus turpîffimis.^Siuè etiam1 meccedem aeternæ damna-
cionis receperunt, quampromeruerutitprotalibusho-
noribus f de quaidem egvegius prædicator aliaj dicit,
ftipendtum inqüiens peccati mors eft , .&ficut non probaïie-
runt, - id eft non elcgcrun t , nec dilexerunt Deum habere
in notifia , tradidit illos Deus, id eft ire'permifit ; Inrepro-
b:im fenfum, vtfaciantea , qudnon.çonuetùuht, hq.çel^, quaé '
8c diuifiæ- & humanoe leges prohibent. - Illi dicuntur
Deum habere in nocida, qui eum femper tarn quam prae-
Jentemtiment , &dum confideranteius præfentiamv-
bique elfe peccare non audent. Illi autem dicuntui-
iIIUni Hon habere in ..notitia , qui nolunt corifiderare |
prrefentianv illi us ybiqrte , v t fine timoré liberius pec-1
cën t.l; Depict os o m n i iniquitate. Iniquiras eft, quæ anomia
die-itur. Quicquid contra legem Dei fit. Nam nomos
lex , anomia veroquafifine l e g e & dicitfir iniqfiitas
mentisacerbitas , ‘ dum malum mente concipitur | pec-
catum eft perpetratiomali ; iniquitas autem, & pécca-
tumitadiftinguitur , quod iniquitas ad m ^ tis açerbi-
tâtem , fiuedudkiamrefertur',' yt dïximùs , peeçatum
autemadpfolapfioriem corporis. M4/ir/4,eftftaus , aut
aftutia% quahdo videlicct, quod corde cpnçipitur , o- l
përe àdimplétüt/;Gogitatio p rau* mentis malitia di-
cituf malitiæ votum , vel optis malignitas. appellatur., I
Fornioatio i fornicibus id e^arcuatis domibus, quæ fô r-1
nices appellabantur ,,Vbipublie* merctricesprofterne-'
bantur. -FOrnicacor autem eft , , .cuius publicum&Vul- ]
gare eft. ' Auatitia e ft cupidicas rerum inexplebilis , ■; vel
adultërium. Ete lî in hoc loco non folumad pecuniain;
fed etiam àdxditum referenda. Nequitiaeft fuperb'ia, yeh'
audacia'peccati. Vndedicitur,ego noui neqmtiam cordis
tui; Inuidia. Inuidus, dicitut, quialteriusfcelicita-
retorquétuc ,:&fcihditur in duplicem paffiônern. Cum
âutquodipfeeft, afiumeffenonyuh,» autaliumvidens
eflemeliorem , ’ doletfe non elfe confimilem. Jnterin-
uidiam autem ,• & zelumhocdiftat, quod zelus , Veh
àmulatiô vnumlunt, aliquando in bonam-pyrtem po-
liitur , vt ibi: zclits Domimexercituumfàcièt hoc. Po-
nitur&inmalampartem, ficutideIolèphlégitur,quod
æmularttcsp fiue Celantes ,eum fratres.fiii ^ id eftinuh
déntesilli, vendiderunt ilium-: Inuidiayerd fempërïïi
malàm partem àccipitur. Homicidium diciturab homines
& cædo v verbo. Vnde dicitur homicida , hominem
cædens. R e à è autem poft inuidiam ftatim ftibfequitur
homicidium, quia ex inuidia procedit hohAddiUmV
Verbi gratiaDiabolus cernen? Hominem adhpç faâ^im»
y tip cum gloriie acciperet, quem file fuperbiendo per-
dideratinuidiadu<ftus intcrficit ilium anima.. Similiter
Cain inuidia com mot us contra fra trem fuum Abel,
quod refpexiftet Dpmïftùs ad illqiti mflammando mune-
ra eius , ad ipfum verb non fe{pexifl'fet munèra èius in-
flammaqdo interficit itlunv CVntentio eft.ybi nonrafio-
n e a liq u id fed an iml pçrtinacia:defenditar, yel ybiye f
quoniam,digni habité funt prtinonnne îefu contumeliatn pati,
id eft ftagellationem , & opprobrium. „Superbus eft per-
uerfte eelfitudinisàpjfecitor , & ' quipræceiiere vultahos.
;V n d e voe atyrgræGo yocabul.o v7seM(pcà>(§pf,'i(} eft,
fuperapparens elatiis e f t :qui eftertur îuper menfiiram
fuam , yèl^qui maiofum: inltitutis-oon acqüiefeit. Inuen-
tores malorum.i Qm multa mala adinueniunt fieur illi èr
xant, dequibus haffeenusfupfadikimiiS;' Vdrentibusnon
obedtentes. Parpn'cibus terrenis nbn-bbtenlperailr. .Qui
veto Deo patri; inqbediéntes; exiftûht ^ Infipientes fiint,
I ftu lti,, (6c fatui , atque à laleiàpientiæ irilmlines,. .In~
I compofitï, ideftjinordinati, &Iâfejui j, qui ômnia fiiain-
Iordinatè , & lafcluiösè peragunt. OmnlS enirö ihfipi-
ensincompofitus, id eftinordinatus. Sineajfeëtiottë-ï Id
eft fine dile6tiPne Dei,& proximi. Bftàffëiftiô, qüæ,pô-
j nitur pro;api<ftipne , vtïh-Eu^ngèUp ,^vbi dieituriqüèid
j feruôs contumeliofos affëiftos , -id eft, aftliiftps Pççidë-
runt.' Et eftaffedtio , quæponîtüfpro dilefbiôhe , Vtin
: præfentilocô. Abfquc foedepe,'.Hoc-'eft fineamicitia & pa-
! Ce :fitie mïfencordia fuiit, qfti tieefibi,. necaliorum mife-.
j rencür. Primum enim neeeire eft , ' Vt nobis mifericor-
diam impendamus , deinde vero alijs.y Vnde dicicSalp-
j moh.àiimïferere anima tua place ns Deo. Onj ciimiuftitiam
Dei cognouifient -, nünthteüexerunt, quèniam, quituliaùgunt
dignifunt morte. Qmnp qÜod turpe eft,Dco dilplicet, 8c
Philofophi Heet ma,la agerent: titmen inh'oeërarit çon-
fentiehjes'iuftitiæDei , quiainalijsiplavitia reprehen*
debant. Iuftiria^quippe Dei eft i quæ odit, açdeteftatur.
vitia , & .docet virtutes-: Qj^mauftiriamilli cognouda
runt,qüiYitiaDeodîfpliÇhreintellexcruhc,& tarnen
in hoc ighorafe dicurituf vquia'hQn întellexerunt, quod
qüi tâlia opera agunt ., qualia ip.fi agèbanr , digni funt
morte ætefnæ damn a tigni s. Et quali non incellexèrunt,
dura fine amorepeccauc$>st: Non foium, qui ea faciunt
fubaûdidigni fiint mprte ; fed etiam, quiconfèntiuntfacïèn-
tibus. C ^ i tacitpèpcamm, &non confëntirdignuseft
; ; morte, Q^l n o ri raci t, ÔCco nfen ti t in fiibditis
' . non punieudo#,digauseft morte. Q uj
verofaçiunt', dccohientiunt
duplici digni fünt -
• moïtëi ;
Ad. 5.41
Ect/.2Q>2 4
h -
H
Ä s . ! ® »
CAP.