40 6 CUudij
Portigu ignauas'ati initia vincula PaJma**~
Vt vcro patrfius caprum Loth audijt Abram,
Non.fletu(quid enim fletus confcrrct inams? )
Sed virtute parût hat ri fuccurrere capto.
Inftrutftos ieitur tercentum.dcligit omm
De ereee.bit'q-, nouem tamulos,quos ante præuntes
Infequitur fenàm^uàtendcre prodidit hoftem
Lentum præda grauistquorum de noâefilenti
Corporal confli&u dum iam languentia duro
lrrigat,& feffosdulc.s fopor alligat artus)
Aggredicur,nii venturum fibitaie putancum : ■
Vtcùmieiuni rabiés vefanaleonis,
In pecudam ialtu pchetrauic iepta volucri,- . ,
Et dente atq; pcde exanimat,cupidamq; vorandi
Irafaroem fupcrat,düm metadolorisaccrbi
lamq-, ouibus vacuas eftecerit vltiraa caulas.
Hand iecus ille duces lomno,vinoque lepultos,
Sterncntesq; Abram populos,regesq; trucidât,
Sic tamen vt nullus confundat callra tumulcus.
Nemo etadumfenci^niû quem mens deficit« vox.
Nemo lonum cædis,nifi quem mors excitât, audit.,
Sanguine cunâa madentfticco refoluta lereno
Tellus tabe coit.greffùmquc morante cruore
Lubrica ftagnanu titubant veltigiacampo.
Nee tamen omne animans gladijs occùmbit apèrtis ,
Seruautur prædæ:tanta eft moderatio iulu
Viétoris.rcliquos (parfit fuga curpis,& agros^
yfq; Damafcenos inftans formido fequucaelt. x
At vidor tantinil motus laude triumphi,
Interequos.pecuduroq-, gteges,populumq-,receptum,
Aut captum,gazafq;(auido quæ pondéré viCtos
Vi dorés que mouent)nil prorlus concupithorum
Magnificus:fedenim tanta inter gaudiamius,
Et vaciôs hominum reputat fub pcdore calus,
Omnes omnino prædas,& premia belli
Direptis paflïm populis,iegiq; referuat:
Non lîbi fe pugnaflè docens, decimàm tamen offert
Hoftibus excullæ,quæ verà eft hoftia,prædæ
Melchiredech,yinumque & panem ab eæde reuerio
Obtulerat,rex ille Salem,qui munere tali
Myfticàpræmifit lummi libainina Chrifti:
Cuius de manibuSlumensEcclefia corpus
Viuificum panem, ccelefti pota cruoreeft.
At vcro hoftili redcuntemé funere laflum,
Omnipotens verbis l'olaturtalibusAbtam.
^Quandoquidem nullis cupidum te præda lubegit
Illecebris,prccium fidei,mercefqi laborum^
Mecum plena tibi eft,teqi&tu^ cunda tuebor
Hæredi 1er uanda tuo,quem germioe l'ero
Progenitumrmagè multo etiam piusaudoramabis.
Nil eft quodmetuasihæres tuusille Damafcus
Vt fuat.ipfe tuo cernes de feminc nature,
Àccendat cuius patrios infantiaienlus,
Sufpice, connexum quàm denfo lumine coelum
Pi6ta node micat.quantiscongeftapremamur
Sidéra fideribus, numerum quæ obieda reculent:
Seminis hoc exemplar habes,ftirpilqi futurs
Mult iplicis forjmam. Sic fatus,finit:at ille
Credidit,& n'udæfidei confentiôfola
Plenam ad iuftitiæ & meriti reputata coronam eft.
Atq; adeo hinc Abram tanta mercede docemur,
Quanti fit meriti diuino credere Verbo.,
Demerit! contra quanti pon ucdereuiamq; vt
Credidir,hac rurfum diuina voce merctur
Solarj,omnipotens dum verbis incipit iftis.
Ille ego fum DeusacDomuius,qui teqj tuofqi ' "
Chaldæa de genre tuli.tandemq; paternis
Except um vuijs, terra meliore locaui:
Vt de te genitüs populusmeus aruabeata
Incolat,« feriem longé laceq; propâget,
Gentibus expulfis,quasfce<ào errore parentum
Sacrilegosritusolimfecerepropham: ^ •
Quod cundabundus nimiura quia credere differs,
Trimam fiimemihi toruaiam fronte iuuencam,
Cum qua par annis blandogregeleda capella,
Marij V ï £ h r ù > _________ ‘
Æquæuulqi aries noftro madetur honori,
Cafta quotji humanæ turtur coniunda columbæ.
At verb volucrum nort fentiat hoftia fcrrum,
Tantum inter médias pecudes difcindere çtira:2
Q u a s fie didudas mundis diftinguito arenis,
Vt raembris coeant altrinfecusæmula membra.
Dixit,at ille Dei monitus feruare libenter
Afluetu*,raptim properat mandatapatrare:
Sed cùm dilpofitam, quo iufferat ordine, terræ
Strauiffet feriem, fubitb manits ipgruit atra
Importunarum prædam infedata volucrum,
Quæ ne contadu violarent facra prophano,
Vndïq; fqllicitus cauet, & circunfpicir Abram.
Sèd cum opéré attonitum tan co,nec (oie cadente,
Vinceret offilcij moles tam magna recepti:
Ecceniger terror, trem or horndus,& lôpor intrac
Nunciaiuft'aferens.vencuraqjlèculaformans.
Credo,videbatur lèptum fibi cernere Nilùih ,
Ebrææ gentis populo,ferosq-, nepotes,
Ingcntesqifiiprà numerum cognofcere turbas:
Inde trucesmotuSjdedudaqi cadra fuorum,
Tranfmiflum pelagusücco pedc,merla profundo
Agmina, nauh'agium nulla cum elaffe lequùtum,
Ëreptosqv ibari Ebræos,dehinc tota beatæ
Régna Palæftinæ populo patuiffe rèuerfo.
Talibus actonito vifis^non defiiir àlmus
Interpres: Prænofce tuos.fobolcmqjtuorum,
Inquit,in cxternis per fecula quatuor agris
Niliaci illius renfiirarndira tyranni
Imperia.-at cum tôt peregrina expleuerit annos,
Seruitio eripiam,gentcmqivlcilcar iniquam;
Et reddam terris, blando quasgurgite cingunc
Nilus & Euphrates:fcd cum peccata nocentum
Gentis Amorrhææ,populiq-, hæc régna tehèntis,
Explerint lumraam icelerum, digniqj paternis
Sedibus expelli fuerint:at tamen ante
Longæuo felix decedens liinite vit*,
Ploracus natis cum pace & munere nqftro
Ad fandos migtabi t auosfSic fatus, & alto
C ù * iam nox terris denfas indueeret vmbras,
Signum è monte dcdit.confeftim fumeus iltic
Apparet clibanus,lampasq» ignita videtur:
Tumiàcrasepulas, mediumqj inùedaparatum^
Præcipiti curlû delibans flammayprauir.
Interea certus regni, prolisq» futur*,
Munus adiré patris cupit Abramicafta fed vxor
Abnuit ofticium, qupd inanem effoeta fénedus
Iam q;v t e r umfi b ife ci fier : feddu lce mariti
Pignus, fpemq'j nouam quacunq; ex pellicefufam.
Elle luain credcns,tamuiam(cui lunior ætas, v
Agar nofii e n eratitcllus N ilo tica origo) Â
;Subrogat in chalamos, pfecibusq; aggreffa maritum
Scrjxili lemen concredere perpulu aluo.
Proh lèruile nefasjVt primum viuere lénfic
Agar ventris onuSifaftu turaefadafuperbo,
Defpexit dpminam.ôc dominam cui matris amorem
Debcbat,càn(ân)quefuifuriofatumoiis. . ■
R ed e igitnr flagiis hanc vir iuftifiimus A bram
Goniugis addixitiquorum magis ada pudorc,
Indcfcrta procnl lecretàque lultra ferarum '
Abditurindignans,quaniexulneclpernere ceflàt;
Sed rurfum obfeqtuo priuans,quod debuit,‘illam
Contemnit,quo more poreft,mauultque pericla
Defertæperferre viæ;ni miflusOlympo
Angelus occurràt,famulamquead priftina rura
Rcifituat miti dominæ, blandoq; refedam
Hortafu.raeliusjubeat fperai/e reuerfam,
Et nonien natidoceac,mofésq*,manusqj,
In numerosq; greges tali de ftirpeiiituros.
Quo^maiote redit voto iam certa fututi.
Et partù dominum fecit prior ip(a patentem.
, Cùmiamdecutfifpacijsféhcibus æui pj
Supra odogintabis ternos elauderet annos,
Ad hos bi fié nas cum iuftus & infuper vnam
Addçretæftacesdolito hune rurfum Pater almus _____
Alloduio
Commentariorum in Genepn, Liber LU. 404
Alloquio dignatus adit,iulfitq; fenedam
Ducere felicemtfimul &c promifla reuoluit,
Et quum mercedem expedet:tum corpore prono
Abram fupplidter Dominum proftratus adorat.
A quo mox audit firmata voce,futurum
Se patrem innumerægentis,lateq; patentis, .
Et cuius veniaht etiam de lèmine reges.
Hoc tamen à reliquis iuflbs difeernere fîgno
Ebræam gentem populismefponte releda
Carne fuperuacua le circuncidat, & omnem
Màfculeifexus præfentemq; atq-, futuram
Progeniemiiulîuspuerosàmatrerecentcs,
Atq; rudes vitæ,dum métisignara dolendi eft,
Præputio exutos,odaua lucelacrare.
Quôdquitamfanétumcorrumpere teftamentum -
Audercr, ceflans legi inferuire rogatæ,
Exhæres fieret regni,vitæq; futuræ.
At fimul vt veto fibi crcderët argumento,
Venturas aliquandqfuo de lèminégentes
lnnumeras,nomen Dominus commutât vtriqji
NonSarai tibi,ait,fed Sacra vocabi tur vxor;
E t ttf non Abram, fed nomine clarioraudo
VenturæAjbraham pofthaïc vocitaberegeriti. ;
Quod cornmuneideo cibimetcumcomugc ycraeft,
Promiff quoniam(nihileftre certiusifta)
Mater eritgeneris,teq; annum foie remenfo
Elle patrem faciet, quamuisridenda putetis
Virtutis promifia meæmec Yeftra fenedus
Impedier,quin diuini fententiaiuris
^Etcrnos Içmper màneàt Habilita per annos;
Sed tamen ignofeam dubijs, pueroq; futuro
Imponàm nomen ,quod culpam hatte arguat,Ifac:
Qui noftri indubiè 1er liât o foedere padi
Hæres certus erjtiCundacum lfirpe fu,orum.
Nec tamen ifmael, Agar de lèmine natus,
Expcis dotiserit.-noftro nam munere fultus
MÜlia multa virùm de le ventura potentum,
Bifiènis pariter ducibus regnanda creabic. '-
Dixit:at ille auidus padum accelerate receptum,
Iam centum pullans annos iam puberé nàro,
Se primhm gnatumqj fuum,cundolq> clientes
Ac famulos ompes,quo iuffum.eft, ftigmate fignat,
Et populum facit elfe nouum, fontemq; piorum,
V na eadem q; via, tan ta eft deuötio,legem
Accipiens,explenlqi fidem. Quid non meretergo
Tam præfens yeloxq;fides;ham non timor iftud,
Sedlincerusamor,famuliqj probacio iufti eft
Quodlibet imperium placida fie mente liibire.
Vnde Deûm fibi promeruit ; nempe antea tantum
Auditi loiitus, meritumpofttalè miniûri
Tain patitur cerni: cumqj indignatio iufta
Vltorem ftimùlet, mortales non tamen ille
Relpuit alpedus.nam cum damnare pararec
Crimina terrarum,fiammifqj abolere n ocen tes: \
Aüt vetum,aut qualem norat fe poffe videri,
Eft nomen nunterumqj Abraham prodiditipfi.
llli namque domi M ambre in conualle fedenti,
Très fubito apparenc augufta luce micantes,
Abraham tantiftimulatusimagine vifus.
Procurrit.Dominumqj folo proftratus adorat, -2
Trefq; etiam fupplex lormfveneraturinvna: A
I ; Quîs v t m ente pia liceat lèruire ,precatur,
Etreficijin mcdiosæftus tendentibushoris, '
: Non dedignenturfamuli menfilq; cibisq;.
V fqj adeovifus inter lènlulqùevigentes,
Et rabat dubitans,hominis fubftantia an effet,
; Quem norat mens efiè Deumt tamen annuir ille,
‘ Officiumqjpijnonafper natus alum ni,
Oblatofq; cibos,men fafq; facrauic arnicas.
. Vtveroablatisepulisménfilq; remotis,
Hofpitibus vilum eft illinedifeedere, tum mox
Inde mouens greflus, Jatçri cornes hæret eun tum
Hôlpesouansjtriftiqjquatit concufia pauore
Pedora,& attonitum venerabilis attrahit horror.
Quippe vider vulcds tacicos, vifusqj feueros
In Sodomam Dqminumiundavibrafie Gomorrha,
Pacis & emilïbs famulos,iræqj miniftros.
Et cum cognollèt ranta quia mole pararet,
Arcanum pandentc Deo,caufamq; docente,
Vitro audet Dominum fçrutari, an perderet vrbeiti,
Errantis populi pér crimina cunéfa hocentém, P
Si quinquaginca morum probicate piorum
Speâatos aTerer,cumq; ipfi diceret.-Illis,
Si numerum talem inuenio, mihi parcere cerrum eft :
Quidfiquinque minusfuerint? tum fubdidit.Et, quid
Si quadraginca foli? quid fi minus illo
Force decem-numèro?quidfi bisquinq^dabuntur
Innocui ? tium Sc tu vrbi Deus optime parces?
Cumq; etiam numéro lèvelfé ignolcere tali
Dixilïetjfamulumqj in medio lermone reliquit,
Tendentem vlterius,feq; in fua régna recepit.
Dimilîi interea ciues é fede fupérna
AngelicijinSodomæ terras,Loth forte ledentem
Ante fores vrbis,iam terris foie pfopinquo,
Inueniunt; qüi cüm mirö fplend ore viderec
Angelicos radiare viros,delcendere fummo
E ccelo ratus,in terram proftratus adorat,
Inuiratq; domum.noófemq; auertere te<fto
Euincit precibus,fimul & conuiuere fuader,
Innocuofq-, cibos & pocula parca miniftrat.
Dumqj epulis fumptis loin no indulgere pararenr,
Eçce lub occafum lucis,noótifq; recurfum,
Foeda manus vulgi, fi fas dixi(Te,virilis
Erofilit&iuucnuminfanis pueriq; lènefq;
Ignibus vruntur;Lothq; vt iîbi tradar abuji
Hofpitibus.cogunt,quid non vefana libido
Aufit?^tille volens populi mollire furorëm
Inlani,natas,quibusinibatamanebac
Virginitas,offert,quo.lcunq; optatitin vlîïî<
Aft effrena cohors,in détériora profundi
Lapfa malfivitio fèfeimmifcere minori
V ile putat.nifi'fe fummis etiam impiicet, erga
In fan dum vt pactetfaçinus,Lot h opprimit;& iam
Vi maioréagitanc,quàm quæ virtutèrepelli
Humana valeatrcum protinus holpes vterqj
. Angelicasnudànt mentito corpore vires,
A populpqi'feiiemcæcata mente furente
Loth retrahiint,fnqjipfa domus lecreta receptum
^Perdcnda hortan tur confeftim abfcedere terra.
Qui finr,quid venianr,& quæ præcepta ferentes
Môxexpleré velint,nil iam fermone patenti
Diffimulant:& ab hac !è clade euadere laluum
Pofle,domumqjfuamdicunt,generofq; fuolqî r
Colligcre affinés,& lècum abducere mandant«
Aftillosfimili cum vulgocrimine ta&os,
Inuoluitfimilislèntentia,fanamonenti
Credere dum nolunt,quanquam quod credere nolunc
‘ Non eft vt multum mirere,abfccdere cùm Loth
Id quoq; ridiculum quodeonfuluere putaret:
Q^iera lentum,pigrafq; moras fine fine trahentem,
Holpes vterq; videns, manibus cum côniugeraptum,
Virginibufqj fuis procul extra meenia ducir,
Et celerare iubec,roontefque euadere in altos.
T ali lege datamec ccelefti igné flagrantes«
Poft le relpiciat quifquam male caucus in vrbés.
' Loch'veto metuens,montes ne cardius altos,
Aggrelïùm,velox eoeli præuerteret ira:
Iple Segor lachry mis pecijc, lècura receflùs
Ancra lui.lachrymas autem non lènfic inanes,
Concelïumqi fibi donum fpeciale falutis
Pluribus impereit,meritumqj è munere fecic.
Etiam non foli tas raptim obducentia coelum,
A patria virtute Deo mifcence,coacfca
Nubiladenfàrant nebulas:fed quasrotat Ætna,
Quas vomit Inarime,atqj Aponus feruentibus vndis
Exhalar, quas viçiào concufla Velcuo
Eruétat tellus,Lyciæ quas fæua Chimæræ
Ora.finuvaftotrinæfornacisanhelat:
Ecquocunqj loco fallentia fiilfurà velox
Spiricusinflammans,angufto tramite fùfiis,
E
t
Efïluit