B
Vfus’pt*- cedcntiu.
c
Varioru J
Philofophorum,
varia: de
anima
fcntenti;.
D
1 Anima
aenéft
corpus.
J i iS
Nemesij
moctalitacem cffugic,&adimmortaHtacem ccndit,mea- 1
ciueacqiucfcicîqiipdaclimagineniïêcfonnamDcifactii,
impcraiccclorumorbibus : cumChrifto bcacaro vicam
ducir.Deifilius d h on p i poteftati, & g g nm w u p « 4E
Quis huiusanimantis prxftantiam,& ornaraenta quibus
cetera vincit animalia,oratione côfequatur? Maria. çranl-
mittit, animicontcmplatione coelosperagrac, fidcrum
curfuSjôd interualla,& magnitudincs m teliigit: terra 8c
mari p o rieur ,feras 8c ccte contemnit: Omnem fcientiam,
omnem attem,omnem do<ftrinamreôriflime cradtac : ab-
fcnteS qiios vult,nihil impedienteeprpore,per literas co-
ucnit: predicitfutura:omnibusimperat:omniqus dominatunomnibus
fruitur:cum Angelis& Deo colloquitur:
cæteris rebus creatis mandat quæyult : Dxmombusim-
perat:rerura naturam indagat : Dei effentiam ftudioseinueftigat:
domus&.templumDeifit,&hapeomniapervirtutes,&
pietatemadipifdtur. Sednevideamuraliquibus
inepte hominis laudespertexere, neque folam eius naturam
expcmere,quodnobiseratpropolitum, hicorationc
terminabimus:etfi maxime dumeiusnaturçpreltontiam
explicamusipfam naturam exponimus. -Proinde excelleriæ
nature noftrxconfçij, 8c ftirpcm nos elle coeleftem
quandam feientes, ne dedecoremus naturam ne tan-
rismuneribusindigniiudicemur,autprocaduca, &bre-
ui voluptate,ad omnem xtemitatem duraturam Içtitiam
proiicierite,s,tanranospoteftare,tantagloria,.tantabeatitudinefppliemus,
imo potiùs per honeftas 8c cum virrute
côiunbtàs adiones,perfugam vitiorum^per pxopoheum,
& voluntatem bonam,quamin primis adiuuare Deus fo-
lct,& per preces, nobilitatem, 8c dignitaté noftram tuea-
mur. Sed de his lads. Quoniamautem hominem ex animo
conftare & corpore, communis omniü fententia do-
cet,age vt diftributè procédât oratio, prius de anima-tra-
demusjfedita vt fubtiles&fpinofas admodum 8c vulgo
adinteiligendum difficiles quxftiones pretermittamuS7
C A P V T p
DÉ anima omnium ferè veterum raripnes inter fe dîf-
fentiunt. Democritus enim& Epicurus 6c omnis
Stoicorum Philofophorum chorus, corpus efle animam
dicunt. Et hi ipfi qui corpus efTe animam yolunt, de eius
eflentiainter fe non conueniunt. Stoici cnim fpiritum a-
iunt elfe animamconcalefa&um 8c igneum. Critiasfàn-
guinem. HipponPhilofbphusaquam.Democritusigné:
etenim globofas indiuiduorum corpufculorum figuras
-concreras ignem,animamq; cfficere. Heraclitus vniucrfi
quidem animam, cxhalationem efTe humidorum:anima-
liumautcm animam, cùmabexterioti exhalatione,tum
ab ea quçinipfis eftanimalibus,eiufdem cum ilia generis
ortam elle audfcor eft.Inter cos etiam qui fine corpore animam
dicunt, infinitadiflènfio eft: quod ali j, cam fubftantiam,&
immorEalem confirment :alij,etfi corporislit expers,
fubftantiam tamen,&immortalemncgent. Thales
enim princeps dicendi fuit,animam Temper moueri,&per
fè modern Pythagoras mimerum afleruit feipfum mouc-
tem.Plato fubftantiam qux fub intelligentiam cadat,per
fequead numerum harmonise aptum moueatur. Arifto-
tcles entelechiam primat»corpori$naturalis,inftrumen-
tisprediti,potcftateviUentis. Dinarchùs harmonia quatuor
elementorum ,.non enim earn qux è voeibus exiftit,
£cd calidorum & frigidorum,humidorü & ficcorum quæ
in corpore funt temperationem, harmonisé participem,
&concentùmvultdicere. Atquedehis perfpieuum éft,
exterosanimam fubftantiam dicere : Ariftotelem&Di-
narchumàfubftantia remouere. Prætereà fuerunt quiv-
nam efTe,& eandem Omnium animam putârunE,quæmit
nutatimin res finguias concidatui,in feque rurfus cofeat:
vtMjaniehaei,&alij nonnulli. Alij,multasfpeciequcdif-
ferenj:es,arbitratifunt. Alij,&vnam,ScmultaSi Neeefle
lefligiturintotopinionibus rcfelledis paulolongiorpo-
naturoratio. Atquicommuniter contra omnes quidicüt
animam efiè corpusiillafûffieient,quæab AmmoniodoaorcPlotihi.&
NumcnioPytbagotæo, difputatafunt.
Suntauccm hæc, Corpora quæftanaturamutantur,pc-
niiufquediffipanmr, & infinité diuiduntur, flitnjsmbil
quod iicimmutaBile rellnquatur, opus habent aliquo le
continente, Ôc conncdente & velut coftringente & cohi-.
bente,quodanimâdidmus,Itaqificorpuseftanimaqualecunqs
tadem etiam tenuiflimum, quidriirfua ecit quod
ipfum contineat ! Oftenfum ell enim, ornne corpus uidi-
gere aliquoàquo contineatur,6dtainfinicè donecadali-
quid quodcoiporevacer peruenianrus.Siurclponderint
quodSroici.conrcncamquandameireraorioncin corponbus,
quïexnuollniul& extra feratur r &ç eatnquide quaextra
fertur,magniru dines,&qualitatesefficcre:quçverô
introiunaionem,atqucfubftantiam,quçrendûdeijscft,
cùm omnis motus ab aliqua vi proficifcatur, quæ Tls hæc
fit,&in quo eius eflentia litpofita.Nam fi vis hæe,materia
quçdam eft.itaftabimus ijfdem rationibus:Sin roatena no
eft,lèdè materia quid concrem,(aliudautem"eftè materia
concretum, aliud materia: quod enim materiæeft partt-
céps,èmateriaconcretüdicitur:) Quidtandemeft,quo
m^teriæ eftparticepsïvtràm materia etiam ipfum,an ma-J
teriæexpersîSimatetia,quomodoè materia concre-fum,
ac non materia eftîSi non materia,expersergomateriæ:fi
materix expets,nô ergo corpus:omne enim corpus è ma-
relia concretum eft. Quod h dicant corpora, triplici fpa-
riorum généré porrigi,in animaqj qux per totum corpus
permeet,parem fpatiorumnumerüreperiri ,acideocerte
corpus efle,refpbndebimus, omneijùidé corpus tria habere
fpatiorumgenera:non came quidquidtria habetlpa- :
riorum genera,elfe corpus.Etenim locus & qualicas cum
vacent corpore per feipfa , exaccidentiin magnitudine
quancitatem adipifcuntur.Ita animæ per fe adelt,vt omni
careat fpatio:at ex accidenti.cü eo in quo èft,quod triplex
habet fpatium, etiam ipfa triplex habere fpatiüintelligi-
tur.Deinde omne corpus, velpulfuagitatur extern©,vel
motu cieturinreriore8c fuo:Siexterno,inanimum eft : fi
interiore,animatum.Si ergo corpus anima eft, ac agitacur
aliunde,inanimataeftjfindfe mouetur,animata. V trum-
que aute abfurdum eft, & animatam, & inanimatàm animam
dicere.Non ergo corpus anima eft. Prxtereà,anima
fi alicur,eo quod vacet corpore alitur:animi enim efca,di-
fciplinæ funt: At nullum.corpus ali tttr eô quod vacet cor-
pore*^®^ ergo corpus anima eft.Xenocratcs aute ita con-
cludcbat,Si non alitur anima,omneauté corpus animalis i
alitur,noneft corpus anima. Arque hæc quidem commua1
niter aduerius omnes qui dicüt anima elfe corpus,difpu-
tatafint.Propriè verb, contra eos qui pucancanimam vel
fanguiné efle,vel fpiritû,quoniam femqto fpiritu,vel fau-
guine animal extinguitur; nonillud dicendum quod rio-
nulli,qui arbitrâturfe aliquidafferrc.fcripfare, cùm dice-
rent:Ergo cùm defluxerit pars fanguinis, animæ pars de-
fluxerit.Lcuis enim eft,& futilisifta refponfio.Naîninhis
quç particularum funt fimilium inter fe,rcliqua pars eadé
eft cum tota: Nam & multum,&perpaulü aquæ aqua eft,
argentum itidé ÔCaurum, & omnia quorum partes eflen-
tiainterfenondifferunt. Iraq; &fanguis quirelinquitur
quanrumeunq-, fit,anima eft :hquidc fanguisanimaeft .il-
lud igitur potiùs dicendum eft, Si hoc eft anima,quo de-
tra&o animal interit, fané & pituitaamma/ft, & bilis v-
traque:Namhorumvtrumcunquedefecerit, viuendifi-
nemanimaliafferet. Quod&iniecore valet, &cerebro,
& corde,& ftomacho,&rcnibus,&inteftinis,& alijs perj
multis. Q uo enim horumrfublato ùon ad interitum animal
dilabetur? Præterea multa çârentfanguiné,quæ ca-
menanimatafùnt, vt cartilaginea, & molha, vt fepiæ, 8c
loiigines,& mûri: 8c omnia quibus teftapro tegmine eft,
quæque cruftainteguntur,vt carabi,& cancri,& gamma-
ri. Si igitur hæcaniiriata funt, nec fanguinem habenttà-
men,pàtetanimam non efTe fanguinem. Illis veto qui di-
cuntaquam eft'e animam,quomam vitam omnibus largi-
ri vidétur,nec fieri poteft vc fine aqua vita ducatur : multa
funtquæadqerfentur : neque enim fine alimbntis poffis
viuere : quarc horum fententia omnes, fïngulique cibi a-
nima flint. Deinde multa funpanimalia quæ nonbibrmr,
I vt de quodam aquilaiügeneie nadirimi eft.Perdix etiam
fine
Cleanthis
&Chry-
■fippi i*1*'
ooestc
felluntur.
I Mfepoatsra teifot
Janini^à I fcorporc.
fine potu viuere pp teft. Verum cur aqua poeiüs anima c 1b
quam aer2 Ab aqua enim perquamdiu abftincre tc pollis,
ataducendo fpirimne adbreuiftimum quidem tempus,
qiiamquam necaei anima eft : multa enim fnht qtixvi-
uunt,neque tarnen relpirant, vt infedba omnia, vt ap.esdP
vefpx,&:’ tormlcxjfk qux fanguiire catent,3c plereque a-
nimantes m a r i omnia qux pulmonem non habent:
nihil enim quocl pulmonem no habet,fpuat aeiem.Qux
reciproCatur cnunciatio Nihil quod aeiem non fpirat,
pulmonemhab.et.Sed quonia Cleanthis Stoici,&Chry-
lippi feruntur rationesquxdam non contemnendx, etiam
hatitmdiftblutiones offerendx funt, vt a Platonicis
funt exppfit^.Cleantlies ratiocinationem neeftit eiufmo-
di.Non folum,inquit, corpore pr»rcntü fimiles nalcimur,
fed etiam animo,affedbionibus,moribus,habitibus : Si-
militudopörro, 8c diffimilitudo in corpore, non in non
corporefpedbantur, corpusigituranimaeft. Primümex
partibusVniuerfum genus nohcohcluditur:deinde illud,
non in non corpore,falfum eftjdicimusenim numerosfi-
milesefle,quorum jarera toter fepröportionemhabeanr,
vt v i& x x in i .l i t e r a e n im v i fu n t i i& i i i :x x i i i i verb,
in & v i . nami x a d i i i i .& ju a d v i proportio eft :in d u -
plicienimratione funtpofita: iiix ,en im ii duplicia, 8c
y iu i :8c tarnen numeri corporis funt expertes. Figure
quoque,figuris funt fimiles, qux & angulos xquales habent,
&latera,quxxqualesangulös Continent, fibipro-
portione refpondentes. Figuram aütem etiam ipfi efle no
corpus con fitentur. Accödithuc, quödvtquanritatis eft
proprium,xquale efle, & non xquale, ica qualitaris fimi-
le,& dflfimile*Noh corpus autem qualitas: Eft igi tur etiä
non corpus no corpori hmile.Addit Clcanthes, Nullum
non corpus confehcit cum corpore, fed corpus cum coir-
pore. Con fentit autem anima cum corpore, dumxgrotat
&fecatur:Corpus item cum'anima,quod dum piidore af-
ficitur,rubefcat,dumtimet,pallefcati Corpus igitur ani-
ma.Eftautem alterafumptio |iolvvera,quxin aflumptio-
ne eft h x c , Nullum non corpus, cum corpore confentit.
Quid enim fi in folam animam hocconucnit?Similiterq;
dicurit Yt fi quis ita ratiocinetur,Nullum animal fuperio-
remi'naxillam mouet,Crocodilus autem fiiperioremma-"
xillam mouctjNon ergo animal eft Crocodilus. Falfa eft
enim enuntiatio in aflumptione ifta, Nullum animal fu-
periorem maxilla mouet: nam Crocodilus 8c animal eft,
&fuperic>rem maxillam mouer.Idem euenitin iftaClean-
thisenunciatione,Nullum non corpus cum corpore confentit;
namcumneganteenUnciatione fiimir quoaqux-
ritur. Verum faciamus verum eile, Nullum non corpus
cum eörporeconfentirc, quod inducitur non cffconcef-
fum, Confentire animam cum corpore dumxgrotatvcl
fecatur.' Dubium enim, eft verum corpus tan turn lit quod
doleat, acceptö fenfu ab animaqux omnis doloris fit ex-
pcrs,an etiam ipfa cum corpore dolore afficiatur. Atque
adeoprius illud nobilioribus Philofophis magisptoba-
tiu*. Arqui non ex ambiguis,& cotrouerfis, fed ex concef-
fisomnisratioconcludenda eft. Illud etiam etli necefle
nöiieft, tarnen velut ornandx, cumulandxque rationis
noftrx caufli oftenditur,,Non cotpora aliqua cum corpore
confentire:Nam qualitates qux vacant corpore cü cor-
poribus confentiunt, cbm 8c in interim & in ortu cü corpore
commucentur. Chryfippus hit mortem efle fepara-
tioncm animx a corpore , nullum autem non corpus a
corpore feparatur,neque enim non corpus v corpus at tin-
git,at anima '5c tangit,& feparatur a corpore :-ergo corpus
anima: Quorum illud quidem , mortem efle feparatio-
nemanimxa corpore,verum eft.At nöq corpus non tan-
gfete corpus, falfum quidem li vniuersbdicatur: fed in a-
nimä verum eft,talfumvniuerse, quia linca cum fit non
Corpus,tangit corpus, ab coque feparatur: fimiliter 8c al-
bedb. In anima veittm, qupniam anima corpusnon tan-
git:fienimtangit,mmirum adilludappofitacft. Quod
lieft, non ad totumappofitaeft. Fieri eftimnequitvtto-
tum corpus ad rotum corpus apponatur , & itanonerit
totü to animal animatum. Qüare fi tangit, corpus anima
eft,fed animal hort eric rotum animatum: fin totum eft a-
nimatum, neque tangit, neque corpus anima eft. Eftäütern
animal rotum animatum, neque ergo tangit, neque
corpus eft anima.Et cum fit non corpus,a-corpore feparatur.
Quire animum non efle corpus ex his qux diximus
perfpici poteft.Ac verb neque pfle non-fubftantiam,dein-
ceps explicandum eft. Qupniam ergo & Dinarchus har-
moniamanimamdefiniuic, &SimmiascontradicensSo-
crati,animam harmoniamefleaflerebat, qubdanimum
harmonix fimilem efle diceret,corpus lyre. Horum dif-
folutiones aflerendx funt qux in PlatonisPhasdone funt
expqfitx. Quirum v.navtitur ijs qux fupra confirmara
&dcmonftrataerant.Erat autem demonftratumdifcipli-
nasefle recordationes.Hocigitur fumpto vt confeflb ra-
tionem infti tuitfic,fi difciplinx funtrecordationes, afire
eratnoftraanitoa, quamin humana fpecie gencraretur.
At fi harmonia eft, prius non er'at, fed pofterius corpore
iamcompofitogenitaeft. Omnisenim compofitio non
aliter habet , quim fe ilia habentex quibus conflata eft.
Eft enim compofitio, quippe qux harmonia fi t, quxdam
communio eorum qux componanrur, eamque nonan-
tccedere ilia ex quibus conftat, fedconfequi conringit.
Quare inter fe bugnant, animam harmoniam efle,&tdif-
cipiinas recordationes. Verumautem illud de reCorda-
tionibus : falfum igitur animam-^fle harmoniam. Prx-
terpa anima,& aduerfatur corpori, & imperatoris locum
obtinet,qubd corpori imperet,& dominetur: Harmonia,
verb neque prxeft,neque aduerfatur. Non eftigiturhar-
moniaanima.Deindevnaharmonia,magis&minus harmonia
eflalia,qubd remittatur, & incendatur, non qiii-
dem racione harmonix. Fieri enim nequit,vt ratio magis
minufvedicaturratio, fed propteraptationem. Sienim
acuta vox cum grauipermixtaiemittantur.rationem quidem
candemferuant in vocummagnitudinibus , fedva-
riatutharmonia ex aptatione,dum magis minufve inten-
ditur. Vnaporrb anima noh eft magis minufve anima,
quam alia: non eft ergo anima harmonia. A d h x c ,in a -
nimam virtuscaditj&vitium, in harmoniam harmonia,
& quod ei contrafium eft non cadit: non ergo anima harmonia.
Prxcereaanima, quodtoeamcontrariaviciflim
cedant,fublbancia eft ßcfubiedbum : harmonia verb qualicas
& in fubiedbo. Eftautem fubftantia aliud a qualita-
te,quare 8c anima, ab harmonia aliud eft, etliparticipem
efle animam harmonix, non eftabfhrdum, non tarnen
idcircb harmonia e ft: nonenim quoniamvirtutisanima
- eftparticepSjVirtuseft. Galenus verb nihil quidem pronun
ciat, fed teftatur in libro de demonftratione, fe nihil
de anima aflirmafle, attamen qux dicit, declarant cum
magis probare animam efle cemperamecum, vtpote cum
morum differentia temperamenrum fequatur. Quod ex
Hippocratis di&is cofirmare nititur. Verum fi ita eft,cerce
etiam toortalem earn opinatur, non tarnen omnem, fed
earn tantum qux rationis eft expers.Nam de rationis par-
ticipe addubitat his quidem verbis.* Verum corporis
temperamentum non pofle efle animam, hineparet, O-
mne corpus, 8c animatum, &inanimum ex quafuordementis
temperatum eft,horum enim temperatio corpora
cfficit. Si igitur corporis temperamentum eft anima, nihil
erit inammiftn, 8c concluditur ratio fic : Si tempera-
men turn corporisanima e^,Omne porro corpus tempe-
ramcntumiiabctjOmne corpus animam habet, Si omne
corpus animam habet,nullum eft corpus inanimum, neque
lapis igitur , nequelignum,neque ferrum,nequea-
liudquippiam inanimum eft. Si verb non vniuerse omne
temperationem corporis dixerit efle animam, fed certam
quandam,quxrendum qualis temperatio fit,quxaniraal
cfficiat,& animx loco numeretur. Qualecumque enim
tetoperamentum dixerit, tale & inanimis reperiemus.
Cum enim nouem temperamenta fint, vt ipfe in librisdc
tcmperamencis oftendit, o;6tp quidem iftcomoda,vnum
comnioduni}eb quod commodum eft dicit hominem efle
temperatum,non omncm tame,fed eum qui medio tern-
peramento eft.Reliquisincommodis temperamentis c^- ;
teraanimäliapro cuiufqucfpecie alia magis, ajia minus
efle concrcta. Inueniuntur aurem etiam in animis nouejixctemperamenta,
vtipferurfusinfimplicibusoftendit.
Prxterea fi anima temperamentum eft, temperameta
Animano
eft harauc
aliud
accidcus.
Galcni &
[HippO- :
craiis fententia
de
anima.re-
fellitur.
i* Galeni
Verba, itc-
que iibri
de demon
ftratione,
dcfidcran
tur.
H