y
I g M
f fÄ } } .2.
Xphefî..*:
m
i l l .
1 , il'TfsI.lQ.fi
ffitn fa .it
WfÊm
8 4 4 Rer&igij Epifcàpt RhemenfisJ
&myquinqn adcftauerubrldola, maltangnificanci^iî. .
m iftôrum^'quos popnrius dpnô^^gratiæfel’Uauitihcçur;
uarent genua fuaànteBaal. In.Dan, & ia'Bechel, aut in
ah'quo delpbro idolorum , ficut enim quipqù.ëjpr udé n-
ccs virgines fignifieant omii.es iuitos iqtegricatem fidei
habçnces , &iniuftos,' Quirique etiaift fiacres diuitis^
lo5 ^ fie festem niillia illorum iîgnifieant omnès-j quii-v
dolanonadofaueruntYfeptenariusemm
urqueihldcisfaeràtus eft^&pbnicur læpjffime pyovni-
uejfi tare £fi c@pplMmjs y vb i di r i t idi f t a j)ô min p :
Séptiesin dte Uudem dtptttljU Qmd enim^efîèt fepties in
dieHaudpmdicam tibi,e^pôfùiç cum dixit ; Benedicam Dominum
in omni rmjJûrevyla^
fuaJepçem Ecoleftjs fer i b it:, quæ getierali t er omnes Ecjl
^fefias ngpi^cant^1;Sicefgo in
aduen|d"0tApoftplorura
Äliqüando pro,mente j'vt-bie , 8ca n i maeftyq u a corpu s
ymipratur^Spftftüsverojpiäratioy quainter bonpm,
& malum , verum', &falfiimAifeernimu^
% d mens/atque aliud,ratio^ Spiritus autemcompun-
£tidnis.idcirco appeljafür mens inuidentix , quöniam
?pl^rünque dum eernunt homine%felieirätem 'altefius',
corquentui, & affiiguntur lndeintaütum-, vtetiamin-
üiqSildp, in lacrymaS prorumpänr. ' Ad exaggerändam
efgojnuidiam,qüa tor queheut Iiidxi defalu teige ri tiu m,
dikibhabereillosSpiri^umcqinpundionis, aliterSpiri-
tü mcohi pun&ion isitn align pm fpiri tüni yquifpiri tus esft
peräiciopi£>pqlfumitisint§llij*ere ^qd |;':De>iPö.dt%rt''g;tba.
res in fuä p 6 teftatefufeipi t. BonusergoDeusexigeriti-
b uscul pis-Iudsoru m p e cm i fi t eishaberefpiri t pro p erdi-
cioPis, qui eos perimat inanima,vficüt & de PhilÖFophis
gentiümdiciturj.qaodtradidcdtillosDeusinrcprobum
ienfum v me oqulis videant j ocijlisiquideimeorporeis
tt&fünti|f|| quibus lupradi&um eft, f i fueritMtmerut filid- I- viderunt Iudxi Dominum |&mulra miraeulaab epfieri,
mm ifrael,ficut arena maris,reliquiafihufient, ücintcm^o- (• redqüiaimmoderatleterienishegotijs^ oeuribpsElixporipgrarisDei,
m ulc ire fd ua t^ i Iisftd(ftftacis,'& amm^ ilium
qrarentldblaj fictem lu? Veernerd EtaureS, vtnonaudiant. Subaudi, permific
dieisTecunddm eledidn Dfjialuaufontvenh ■ eis habere yaudjerünc Chriftq.ni auribusearnisy fed non
endoadfideirv Qui&rehquisapp'ella'ntur, & eonfi- audiefunt auribus cordis , quas Dominus requirebac,
d^an d|pn? quia fequndum eleftipnem grati», ideft,pr3e- i düm diceret | Qui habet aures audietidi audiat. Ciecitas igi--
dertinationis dönuni felua: fadta: i'unt v npn'Fecündum tury&fürditas, atque mensinuidentiie vfqueiivhpdier-
meritum pperuni?|uorum^ ;: Vnde ift Epiftola ad Ephe- i nura diernin IudxiSimane't ^ quia dum'nöluntobedne E-
fipsi^/fß^i^ifMöriinq^itjrfBrewMndtcowjiirMtioMewiM/pjöjJ^üatigelioädhdd^V
ideft, in Ghrift^pteffmuiftrtäi, <& 'mmaculati \ Siautem! rugteniideitipexinuident /älutigentium. Tiat metifacoruin
graiiaunknünex !lligratia'Dei faiui ia (ünt illii l irilaquettm. Ädmenfam fölenc impij tradlare de neee inquicredideruntekTudxjs^
iamnonfmulilirdexoperibus
legis ^per^qüemputabantfeiuftificati pplie^i^^^, qui infi-
dclitäte remänfeVubt . -Aliocimn gratia'tarn fton eßgrdtia,
hpcefejfeiiiterraluifai^iTiintvquodnpmpoteftfienjUi-^
fegrätia Dei, ergo ipfä gratia iam non erit gratia, fed me-
’rituni. J^uid^ 0 ? Sübaudi, dice,ndumeit , hocprocul
dubio, quodquttrebailfrael, hoenon eftconfecutüs, elettioau-
wn corifecuta eft. C ^ id qusrebat lirael opera legis perfi-
cereiinegrätiaCIiriiti , &exipfisoperibusjuftificarifine
gratia Chrifti , &fid e Euangeljj ^quod idcirco.nonaeft
cpnfecutus , quianequeppeifa legisjaluit implere line
gratia C Hri fti ,n eque i u fei fi car ifin efide illiüs, hoc tarnen
deillisiijtelligendum , qui ad Hdem Chrifti moluerunt
tranfife.detranfeunübus.veroadChri.ftum^uDinferturj
eletftio autem'ephfecjutaeft, ideft , illi i qui eleifti funt ex
eademplebetquodiupraappeilauitreliquiasnunc'eie-
(äionem voeät. E tficu tin price dent i b us circumcifi o
prpIudaei's ,sficIwelexftiopraeladis accipicur, quicon-
fecutiTu^tiuifa'fi^tipnempefHderrfv'quiaerediderunt
in-Chriftüm. C^ama"isB&: eie^io^aderedentes;gentiles
etiampöfterreferri, qui vnumelFedÄTunt cum Iudxis fi-
delibus. Tale.eft & illad Pfalmi(tx ,~lußus pomimisittfli-'
rMwd//ex;t,lideft> iuftösamatbres juftiri^^rieferi verb ex -
cacatifunt^tencbiis infideliratis.; ficut ehimdlle , qui ft-
dem habet » in luce .didtur cqnfiftere / itaquiinfidelis eft,,
in tene.btis igtiörantizmariet. Ynde?iden^egte|iuspr2e-
dicatot c rY d c^ enim aliquandö tenebrd ,
miricaütm lux in Domino ,ficutfirfptum;eßidedittllf D^
ritumcojnpunctionü, octilos vtnofäpideant | &aunti vt'nonau-
diantvfquein kodiernumdiem. . H^Cverbaparcim iutlt -A-
ppftpli, p.artim.auteui EfaisPrpph-t^ Q ip d di.ciY, de-
dit illis. Deus Spiritum cÖmpun^iPnis Apoftoli-Yerba
fant> quae autem fequuntür Efeis Prophet*^' Smyitus
coinpv!mfti6nis a 1 iquandoin boiCam partem accipicur, a-,
liquando.vero in contriViarri , in bö‘nanfaccfpi’cur, ftcut
in Ätäibus ApoftqloruralegituY.'C^ddYudieiitesft
pi'Ydfea^bn.eip ApoftöIorurn wwpM»®^/»fCörde, dixe-
runtad Apöftolos fQ^dfacieniMyirifrdtrest in conttanam
yVropartemLacCjpitug, vtinifto"IbcöidediTillis Deus, rd
eft, habere prö'mifit $piritum compuniftionis , ;ßtfe de-
sd it,i3.eft dadpermifif; Sicuttradidit, 8c induräuit, pirö
‘ep.qupd eft t^idi, & indurari perrhifir, •Spirlfüm a.utem
I comp uruftion isappellät meutern inuidentia», quia in ui-
:dcrunt,&inUidenrYdhb^l%Iutige‘ntiurnJ.vv’Aliquandb
ennnSpkitusproanitnoponitUr‘, vtlnEuangeliohäbe-4
tui' de Domino , quod iWc/iwafo capite tradidit Spiritum.
nqccïitjum j ficut Herodes de obtiuncationebeati Ioari-
his, & Hblofërnes rpurciihmÜsdeyiolationeludith.Sb-
leriteôsétianivû'câre ad mehiàm v vt d^olq ijros'interfi*»
ciant, hcutAbfalon interFecicfratremrüüqi Ammon,:iiç
1 udfennt elligu nt u r ftipermèhfestradalfedenecêinriô-
centis GKdfti. Idep per menfam débémus incelligere
'epliationem verboriim illorum , quam aiebant fuper
menraj^de Chriftp.’ Vndedicit Prppheta. -Fiàt menfa
Porum,ideft^x6llatioverborumludaeoruminlaqueum,
vtillaquéentürj&inuoluantu^fiùedecipiantui: 'invltib-
hemihiquitatis menfeFuae. Infdptionem^ùoque-»! vr ipû
capiancur.
verofFetiftoriYm, fiüe rixàm. ■ Quaténusirajn omriipo-
tentis Del incurrenres, r u i n ampatiarït u r damnationis',
.& inter ferixasgénèrent, ,& contehtipnes. Scandalum
fiquidemgrascum éft , & foilat in làtinoprmonep|fen-
iàm,ruinani , vel nxam. Prp offenfioné eninv, & ruina
poni tur, vbiDppi in us dici r. ,fx qutfea ndalizauerit vnu.ni,
depujjllisijlù| ideft, quiofFendertc, Velruerefecciit. Pro
rixaautenificut illo in loco , vbidicit Euangelilla. ' Qup
audito Pharilæi verbô icandalizati funt, id eft , rixati. -
Hicautem fub vtroqueifenruacçipi ppteft^, 52-in retribuT,
tipjieminquit i-'vtquaha/eeeruntin Çhriftum, taliare-
ïribûantur illis,Sc vtique itacontîgir, verblgratia. Vô-
,ltjërun,c ^hrifti-nomen delere de Çerra 1 1 np’tiiçn corum
■ fteletunixft^yt itôniamdicaqturpopulus Doxnîni.Intcr-
ifécerùnt C h ri ftu m .,i n |:e rfe 6t ifu n t. & ib.fi gla^o^qma-
hpftlm, fignificatur& facra feripturaper.nieiilam ; qdæ
?datàjeft Indæis iqd.ege;, Ôc^Prophètis. SicutPfalniiftaib-
•'ftendit dic^is : Pürafii in conjpéftu meo menfam, Guiusin-
.tellfgentiaiù, quia non reéteferùtâti funtludjer, faétaeft
èi^ipia trienfitin laqùeum in cajerà , quæ Fupia me-
niQrat.a (pn^polentcsifi Çhriftum crcdere.cuipmuis ilia
Tc^tuŸateÛimonrumperhibebat. Et quoniamadjnàrr,
tem cPntraîiu(ftpiitatem illiusrcnpturættadiderutChti- !
ftum’, ilia eft eis rétribfifio fecpndum mérirum illbrüip.
»Xibfcüfmuroculi eorum, nevtdeant, &derfum iüorim ftinpèr
in^urua, Haec verba non optantis vôtb-j fed prædicen'ris
oftici'o dicuntur. Oblèurenturoculi eprdis illorum ,içl
»eft,intelle(ftuseorum , yt non intelligarit Chriftum;Fi-
liu m Dei e ftei & d orfu m i 11 or um fem per :i n eu r ü a^. fi eu t
quFgrYue.onus porta t,&incuruaturintertâ,itaquqdarn-
inodP peccaror , qui ppn^éré. peCcatoium premitür iti-
curijatur.‘7Sicut Plalinifta deplorâtdiceiis: \ niquitates hïea
fupergrejjkftint caputnieum. Diço
laàxi3^tfaderen0 ‘SübMâi, lolurn modo .vceorùmcaîus
■ f i J , | i' , I . nihil ;
- Explanatio in Bpifl.
nih il .profilent. Abjit. 6c eft fenfus. Non pffenderunt lu-1
dæi Doroinum folummodo propter hoc,vc ipfi Caderent,
fed vcmulcitudo geritjumm eomrn locum furgeret , &
magnarn veilitatem cafes illorum nppis præftarét. Vn-
de (equitur, Sedillorum deltclo yfattogentibus, vtillositmulen-
tur, acfi dicéretàlijs verbis. In illorum deli&o falusgcn-
tibus eftprocurata, quianifi Iudæi perijflènt,nequaquam
genres faluarencur. Delidtum dicitur, quafi derelidum.
Etdeliftum ficincogitatione : peccatum veroin opera-
tione. Dicitur & delidtum quandonohimpletur D e i
mandatum : Peccatum veto , quando fir, quod prohibitum
eft, fed Apoftolusjndiftetentér ponit^deliâumpro
peccato. Delidtuqi ergÔ ludæorum inprsChrifti fuit, &
cor impoenitens cum infidelicate , cuiusmortegehtiles
funtredempti, & facrobaptifinaté abluti, quosdebent
Iudæi æniulari ,id eft, imitari in fide , vteredentes, ficut
ercdùntjfaluifiant. QuodftdelittummunidiuitUfuntàun-
di, propter del iét um ludæorum , quod cpmmiferunt in
, Filium Dei, & propter infid.èlitaîtém illorum in Filiurn
Dei y di tara eft mulcitudpgeritttim^diuitijs legis,Prophe-
tarum ,Plalmorura, & gratia fidei, quia abftuliteis Do-
(3 minus omnia ifta , & tradidit gentibus in fe ccedentibus,
I ficut in Euatigelip minatus eft eis dicens. Aufereturà vo-
bis regnum Dei, &dabitur genti facienti fruttus eius. Magna?
8c incompenlabiles fuerunt diuitiæludæorum, quæto-
tum dicaucrunt mundum. Etpdminutio mum diuitia
gentium, quanto magisplenitudo eorum ? Di min utio hie pro
paucitareaccipitur, &paruo numçro , diminutio autem
infidelium ludæorum Appftbii fueriinc, alijque creden-1
tes èx eàdem plèbe. Et eft fenfus. Si paucitas, quæ ex Iu-
dæis credidity tantam falutem attulitgentibus , vt pene
inter oranes genres Euangelium per illos prædi-catu m fit,
quanto magisprodeflet, fi om.nes crcdidiftent, multo
magisprodeflet, qdiaperomnes'gentesiam efletEüan-
gçhumprædicatum ab rllis , Appftqlienim, alijque cre-
dëntes ex Iudæis diuitiæ lunr gentwm , quia per illorum
minilterium âcceperunt fidem, cdgnitionemque diuina-
rum fetipeurarum , vbinotitia Dei eft , & ipfi ordinaue-
ruht gentibus Epifcopos^ Presbÿteros , Diaconos, cæ-
teroiqùeofdines'Ecdefîafti,ços;&vta(nplius4icam,quiç-
quid boni habemusgratia Dei coopérante , ac largiênte
per eorum miniftqrium accepimusi y obis enim dico genti-
bus , quamdiuquideni ego fumgentium Apojiolus minif mum
meumhonorificabo. Cum cæceri Apoftoli finguii in locisfi-
bideftinatisprædicaiïent, Paulus A,poftolus pene ompi-
Wtli.2z.21 busgentibus prædicauir,, quiad Dominoaudiuit, Longe
mittam te in nationes. Qua dé caufeipfe prdprie ; Apofto-
lusextitic gentium, ficut alio in locd tcftacur dicens. Qui
operatusefiPetroin Apofiolatumcir.cumcifionis , operatus efi&
tnihiintergentes. Hoc e ft, qui Petrum,' conftituic Princi-
peru ludæorum, roe etiam, conftituic vtfim Princeps &
prædicator omnium gentium. I Bene autem dicic mini-
fterium.meum hbnörificabo, id eft , prædicatiotiem in
opus vercam.T une eceniro prædicaror minifterium fuum
,hp,nprificat, quandofecundumillud , quod prædicat,,
viuere ftudet : vt quod prædicat ore, h onoret, & co,nfir-
metbonoexemploxbonifqueqperibus.Aliter, minifterium
merim hónprificabö ÿhoçeft gratiam Euangelij
non (dium gentibus, quibus,delegâtus lum Apbftolus,
prædicabo »Tédetfem Iudæisimpatcirecurabo- Honor
etenim magiftrorpiri numerofitas eft auditprum. Si quó.-
modo.adæmulâtionem prouocèm carnem meam, &fe l?
[T1^* uos faciam aliqppsex, illisv.iSi quomodo ad amulandumprouo-
cem carnem meam, hoc eft, idcircb minilfèrinm hoporifi-
cabo , vcaliquompdo ad imitanduni mç prouocem Iu-
dæos , ex quibus carnem furopfi , & me imicancjo , fel-.
uentur, ficuç & ego faluusfa&us film. Et fi non omnes
faltera vel & faluos faciam aliquot ex illis. Si enim dmifiio eorum
reconciliatiqeftmundi, qua ajfumptio. Subaudi,etipnifi
vita ex mortuis : Statimehim vt illi cæperint viuere Deo
, per fidem, quiantea mortui era_nt i,nfidelitate yadueniee
diesiudicij.&refiicgepc omnes de puluere tèrræ, viuenc.
que omnes èleéti in vita ætèrnaiéroper cum Chrifto, produit
etenim gentibuS'ad fidem amifiio eorum, ptoderit &
aftumptio. Quohiam vitaæterna dabitur eleâis ex mor-;
Bibliot'b. Vet. Pair.Tom.5. Part).
ad.RoM.CaP.XJ. 8+ s
tuis. Alio modo , afiumptionis nomine Apoftoli pof>
funt ipcejligi, qui vita fidelibus gentium extiterunt.
Qu£e,inqpit,amimptioeft, nifi vita ex mortuis, ideft«
quid aliud funt alfumpti,&eleétia D e o cxeademple-
be,ficut & ego ,& Petrus,acreliqui credentes, qui vos
etiam aiTpmpfilPus ad fidem Chrifti, nifi vita, ideft,vi~
uentes per viram Chriftiex mortuis Iudxis infidelibus, fi
enim illi fuamorte infidelicatis reconciliationem prxfti-
teruntmundo, n o s, quiinfidditäte mortui nonfumus
ad vitam aliorum , quafiviui ex mortuis 4ëruatifumus.
Quodfi dehbatio fanfta, & mafia. Delibatio eft deguftatio
queedam, hue primirix alicuius rei. Verbi gratia, quando
particula accipicur ex maffaconfperfa? farinx, & prx-
guftaturj,'cuius feporisfit reliqua. Nam naturale e ft, vt
omnis res^, qux vniusfubftantixeft, diuifa per partes in
eaderhpeihnanearhatura ,&vniusfaporis, &qualitatis
fit , ficut ex feirmentata farina dignofeitur. Hie autem
delibatio fepétos fignificat Apoftolos. Mafia vero patres
fanétos Abraham, Ifaac, Iacob, Dauid , Efaiam, & re-
liquos, ex quorum progenie Apoftoli defeenderunt. Ergo
fi Apoftoli, & Patres, quorum fidem ipfi Apoftoliaf-
fe cu ti , & i m i tati fu n t , fan (fti fuerunt, poteft & prxpo-
fteroordinenon inconuenicnter d ic i, fi mafia fan eta in
Patribus,ergo& delibatio fimiliterfenóta in Apoftolis.
cxccrifque credenribus, qui fidem patrum veraciter ha
buerunc- Etfi radixfanäa,&rami, idipfura appellat mo
do radicem , quodfuperiusmafiam , & idem fignificanr
rami, quod delibatio. Patres videlicet veteris teftamen-
ti funt mafia, & radix , quia de illorum profapia fumpta
eft delibatio, & procefleruncrami, id eft, Apoftoli, ficut
. ergo radix bona, bopum fuccum diffundit per ramos, v-
biluntfrucftusbonifaporis.ita Apoftoli, quioriginem
duxerun t a ianétis Patribus, 8c eorum fidem imitati funt,
lanifti,& boni fuerunt, iam fuperiusin hac Epiftola maf-
fam alteram pofuerat, qua fignificatur morcalitas,l& pec-
carum A d x , exquafipntquxdamvalain honorem per
j mifericordiam grarixDei, quxdam vero iuftoP£iiudi-
cioin conrumeliam j hie veto raaflainbono accipitur.
Poteft, & perradicem intclligi Chtiftus,per ramos autem
Apoftoli, alijque credentes. Quiaficutaradiceemitti-
htucfuccusinramosvc vuianc , ita&in Chrifto viuunto-
mnes credentes, ab illo omn.e bonum accipientes, cuius
& membra funt, Quodfialiqui ex ramtsfraätfunt, in infide-
I licate remanendo, tit autem cum oleafier efiet totus » fcilicec
paganuSj in locum illorum fucceffifti,c^/öci«i fa<ftus ci ra-
dtcis, id eft , fidei fandtorum Patrum, & pingueditfis oliua
gratia, videlicet fandti S piritus. Noligloriari, neque cxcol-
Ti aduerfiiiramos, in infidelicate manentes. Nam illi fan<fti
Patres Spiritum fangum habuerunt, vnde 8c vn<fti D e i
a p pella b antur, ficui; eft illud. Nolite tangere, Chriftot meos,
quod de Abraham, Ifaac, 8c cxterisincelligeridum eft. (
Aliter, per radicem herum alio modo poflumus incelli«
gereChriftum, vt fit fenfus .‘ Sociusradicis, ideft, Chrifti,
&.pinguedinisoliux,gratix videlicet Spiritus fiinfti
faeftus es, neexrollarisinfuperbiam, ne amitras gratiam,
quxdacaefttibi. Gentilesalloquitur Apoftolus , 8c lp-
quituromnibus, quafivni* Ramosfraeftos, vrdiximus
appellat ludxosin infidJlitate manentes , quia radice,
id eft, a fide Patriarchacum, vela Chrifto receflerunc. O-
leaftrum autem gentiles,qui infrudtuofi ante D omini ad-
uentpmerant, agreftemvitam ducentes^Ec eftfenfus. O
gentilis fi vides aliquc^ Iu dxorum a gratia Chrifti alienos
exiftere , 8c a fide Patriarcharum, & re in locum illorum
eile, fqciumquefadtum fidei patrum , & gratis Chrifti,
atqueSpirituS fandti, noli delpicere illos, neque extolla-
ris, ne forte amirtas gratiam, qux tibi gratis data eft.Quod
figloriartt coatta eos, qui lapfi funt, artende, qüia non tu
radicem portas ,fed radixte. Quafi diccrec, fi vis ex tolli, au -
di vndehumuieris. N o p portas tUradicem, id eft, nihil
confers Patribus fan&is, qui te prxeeflerunt, fed radix re
portat, quiaeorum fide faluaris. Tu ei$m accepifti ab
eiis, illi accepérunt a re. Aliter. Non porras radicem, id
eft, Chriftum, cui nihil extuo tribuis, fed ipfe te portae,a
qpohabés qüicqpid bonihabes, 8c infuperaEillo babes
efte. Dices ergo mihi o gentilis ,fra£tifunt rami,. increduli:
B b b b 3 fcilicec
1 1
Mil