yàa
tcndatur oratibj, brciiiter vniudrfa recolligos G^uid ergo
tibi vidétur optime index. Nam Spiritus fanéfcus I
Dcusâaon eft, qui comp>ofttus non eft, qiMvnicùSjae fin-
gulaéis eftiquî'GreatoracViuificacoreft', qmfcum Pâtre &
Filio vnumpoffidetnomen, quipeccatadonat, quifàn-
âri^cat, quigratiarum charifinara pto fui voluntatedi-
Ipeidàtjqui myfteria reuelat,qui legem dar, qui auth ori-
cate fù&ad gratiaiïÂt>cat , qui mundum iudicat, qui
tentatores fuos condemnat , in quo irremiffibiii-
tcrimpij blalphemant ? Si hictalis Deus non e ft, ofteri-
dat quid amplius habere ppflït, qui Deus eft. Arius dixit.
Quanquaiç.fit fermo omnis contradl&ioni obno-1
xius , & velut quodam relponfîonis clypeo ofiicétio-
numtelarepulfafruftretur, tarnen iftam quam'nunc in-
tendtmusqu£Èftionem,quantacunque Athanafius inge-
nij fîibtilitateconetureludcrenunquâmvalebit, riondi-t
co totam iedne vllam quidam cius particulam rationa-
bilibus difloluere argumencis. DieitSpiricum fanëtum
Deum eflè , quod quideiU nufquam euidenckis valuir
demonftrare. Efto tarnen, vcei contra rerum veritatem
doncedamôbhocSpiritum lanëtumDeum videiicecvel
eflè pofle, quodtalia operetur qua n©n niii EHo eonue-
nit operari, etgoDeum Patrem, D'eüm Filium, Deum fa-
tetürSpiritumfan(ftuni,acper hoc très Deos *i8di non a-
pertaimpietate, iplâtamen profelîionis rideturcondi-
tiane introducere , Sc per hoc nos ad eumvnde digreffi
fuëramus, multorum deorum errbrem, quodâmfnodo
reuocare incipit. Vélira optime index (fi tarnen poffibile
fit) deprehendere nouura iftuiri ègregium arris îùæ ma-
giftrum,folutis pràftigtorum firaudibus, eonuenientium
oculos-illudentem. Vt enim triumdeorum confefîionis
perkuiumeuädat, fubitoeosvdtresvnusappareat,in-
coraprehenfibilifantafmate’conflatdicens. Sed hi très v-
nus Deus. Rurfus quos nefcio qua coagulatione perrtii-
ftos Sc counitos in vnum Deum redegerat, iterûm eos fe-
pàratos triformes oftendit diceris. Et, hic vnus Deus Tri-
nitas eft. Vide fi vales ©ro tefinaudira hae & irtuiiapeflfc-
m s imaginarionis veftigare portènta. Ego enim cora-
prchenderô nequeo quëmadrùodum fit D f us nunc v -
nuSjttunc ex vno in tribus diftinëfcus, nunc compofitio-
ne quadam expartibusceriformatus , nunc deriilafione
nelcioquaexvno itèrnmiii partes dittffiis. Ait enim,
Trésfunt extan tes in fiia fiibftantiaperfânæ, & permifce-
ri non debent,rie ftatumproprium perdant. Secundum
mearn,magifqueveritàtisfehtentiam^ait : Sivnaeftper-
fona, hoc ipfum flmpliciteFfateatur, & libéré in Sabcllij
traiîlèat dogma. Nam qùid üpus eft ad illudendam veritatem
diuerfisformis&imaginibusvariari,& lïcSabel-
liumfugere, vtin me incurrat, ficamerefugcre, vteum
Sabellius capiat ? Quia vt fe ■ impietate Sabelliana
exuat, quèmvnumdieir; très elle adfirmat. Sedneego
eum in tribus teneam reum, de tribus nefcio quô artifi-
cio vnum confiât. -Iamfi aliquamverifimïlem habet hæc
fides rarionem', æquitatis tuæ eft iudicare optime î^ro-
be. Probusiudex dixit. Quem vnum dixeris, cundem>
querurfiis très appéllare,& quos très credideris, eoldem
itetumin vnumfateriDeum , quantum ad humaniien-
iuspertinetrarionem, multumincohlequenseflevide-
tur^iifi forte » hæc diuina audfcoritate crédëreiubeamur.
Vnde ad hæctam valida tâmque inui<fta,quæ Anus obij-
cit, AthanafiusrefponderenonAdifferat. Athanafius dixit.
Fruftravifuses nodis (vt tibi videturj indilïolubili-
bus vcibOrum*terere retia, nonintclligéns, mcque pro-
fpicienstc quoqûe his obicérionum tëfidtciriis pofiein-
uolui. Nam quia mihi de tribus intendis , hànc tibi de
du obus refero-quæftionemv Si ynum Deum colis,& non
eftfaiiusprætèrvnum,qtiôifiododuos adcuîcumvénera-
tioriis induciS? Profitendo-’eriim PatrêmDeum , & Fi-
liumDeum , aut biparritum Deum , autduosdiuerfos
conuincérisprofiteri, Acpcrhocgeminædrtiinitatiim-
pium exhibesfamulatumydicenteDbminô : Nonpoteflis
dudbusdominiiferuire. Séd-neegb quidem temeritaris no-
tam ihcürrani, fité de draina profélfione pari quæftione,
conftringani, cuius præcipua veneratio filëntiummagis',
quam caUid'as exigit qjuæftiones, illuc mihi neceflariq yideoteftinandum,
vt tres vnum eflè, &vnum treseflè, &
fi non ratione qua hómofum, tarnen authoritate pérdö-
ceam'. Ipiam itaque T rinitatemaudiamus di een tem :fa-
eiamuf hominem dd imagiwm & fimilitudinem nolirittri: -Qra
faciünttres fant^Paterik FiliusJ&Spiritus lanëhis j Sèd
hi ttes vnus eft. Denique intulit, Et*fecit Dem hominem ad
imaginem &fimilttudmem Dei. Vtergo Tririitatëm agno-
fcasjpluraliter diélum ëfti Facidnim j Et f t hanc ^rinita-
tera vnum Deum eflè non nefèias t adiecic fingulari-
tev^ErfecitDeus hominem. Eciteriim : Nou efi bonum homi-
nemefikfolum,faciamm ei adiutorium fimilefibi: Eeec&hie
pluraHterdixit, facUmm, incönfequenribusautèmftn-
gulariterinfertur ; &fecit Dm hominem ad imginem Dei,
mafculum &foeminam creauit Dem. In confiiltarione tres,
in opere vnus refertur, vt-non diuerfitas voluntatis, fed
vnitas appareat pqteftatls»1 Etiterum, Vifiu eft Deus Abra-
ha, ad qtiercum Mambreajpexit, Et eccetres virïfteterunt ah-
te ipfum, & procidens adorauit dicens. Sitnueni gratiam incon-
jpectu tuo , ne tr an feat feruim tuum. Ecce r«i»di6tus
eftapparuiflë,& tarnen tresérant,&lieet trés eflënt, ta-'
men vnuserat. Gum enimdieit: Sitnueni gratiam incon-
ftieétu tuo ne tranfeasferuurn tuum, oftendit vuum efiè. Rür-
lumcura dieit, Adferatttraqua & lauentur pedes noftri,oQeen-
dit tres eflfe. Iterum cum didt^appofuiteismenfam&man-
ducauerunt, ipfevero ftabatante ipfosfubarbore, oftendit tres
eflè. Etcumfubiungit, Dixitadeum, Vbïeft Sdravltortm}
oftendit vnum eflè. Item cum dicit C s urgentes inde
viritbdnt ad faciem Südomorum, Abraham autemcomitabatur
cum eis, oftendit trés eflè. Et eum repetit, dixit autem
Dominm^Numcalaboego^ puero tnep Abraha qudSodomisfaäü-
rusfttm,oftendit vnum eflè. Sed & lacra illa fuperna
rum virtutum carmina, vnum tres eflè , & ti;es vnum
eflè demoriftrant. Ifto enim refonant modulo , San-
äus,Sanäus,Sanäus Dominus Deus Sabaoth : dum terflore
petuntSanótus, Trinitateminfinu^nt , dum femel di-i
cuht Dominus ,• hanc eandem Triniratenv vnum eC-
feDeum defignant. Huic ctiara myfterio illüd Euan-
gelicum congruit facramentum, quód Dominus prae-
cepit baptizandas gentes in nomine Putris & FHij & Spiritist
fan£li. Ecce habes tres in vno Deieatis nomine fubfi-
ftentes. Nomen eqim Pauris & Filij & Spiritus- iSn&i
Deus eft. De quo nomine in Numerorum libro : Dominus
ad Moyfen loquitur dicens. Viuo ego & viuit nomen
meum. Nam & illud non tibi videatur oeiofum,
qudd idem filius, fub ingenti myfterio Trinitatis loquitur
dicens, EgofumDern Abraham, Deus ifitac, Deus Jacob,
Trinitatis aperrius declarat facramèntum. Audi ad"
huc&intuere eüidentiusarcanihuiusmyfterium, d icit
Iiaias : Vidi Dominum fedentem tnthrono &d ixit, Quem
mittam, & ijuisibitexiiobis ? haud dubium qüin ad prse-
dicandum populö h u k . Cum pego fingularicer dicit.
Quem mittam , vnum indicat Deum. Et^hm in-
fert pluralitcr, Quis ilftt ex nobis , aperte Trinitatem
infinuat. Percipe adhue manifeftioreto, fimefitisau-
res geftas apertas , huius fidei veritatem. Condito-
rem cceli & terrae, Patrem eflè & Filium & $piritum üan-
dum. Ex ijs quae iam fuperius protulimus , euiden-
rius declaratur i eum pluraliter di&um fuifie do-
cuimus , faciamus hominem, vbi tota Trinitas ipfa in-
celligimr hominem fabricaflè , ficiit hsec eadem rur-
fus in bapfifmatc creditur hominedi reformare vel
eridm illud quod Propheraait , Verbo Domipi coeli
fifinati lunt * & fpftitu oris eius .omnis . virtus eo-
Ttrm. EtSalomonexperfo^aSapienris pronuneiat dicens
j Cum pararet cceloi ader am tili cum* fortta fa'ciibat
fundamenta terra, ego er am coram ill* companens omnia.
Conftatigitur , vtdixi, Patrem &'Filium & Spi- ,
ritum fiin&um, id e ft, totam Trinitatem, mundi crea-1
tricem eflè. Arfdiamus ergo perIfaiamProphetam,quod
tresvnusfitDeus. E^icitureniriiibi : EgoDemformansm-
los folus, & ftabiliem terram , & nullus mecum. Vtmm
patris an filij voluer^ hanc eflèvocem ? Si. non totam
Trinitatem vnum Deum credideris , htec fententia
PQn ftäbir.. Alt enitä ftabiliens terram & nullus mecum.
Et vtiqüe filius cum patre erat guif dicirV Cum pa-
E
Gin.i. i|;
Vulg. créa
Geruf.z. 7,
Gtn. 115,
Gon.iS.i. î
incon-
ualle Mä-
bre, Vuli
F
Gtn.ii j.
Gen. 18.9.
G
Matth. 21
Prou.t.tl
Vulg.if-
1^.44. *4
Ä ratet coelosaderanii & cum fortia faciebat tundamen-
■ Thefi
Thefi.
tateuæ, ego eram penes ilium.' Cum igitui clareat in •
conditi6ne orbisfolitarium non tuifle patrem , quip- i
peqiiiäderatSpiritusfaiïëtus filius^vepotevniusdiuinitatis
virtutifejue .confortes , qui deft quod fe fo -
lum,necyllumalium fecumfuiflèteftatur , nifi vtintel-
ligas fe ipfum & filium & Spirimmfiudtum „ vnum di-
xiifeDeum cum quo alius extraneus-, Sc à natura
eius älienus non fuit Deus. Etredtç Môyfes de filijs
Ifrael loCUtus eft diceris , folus ducebat eos, & non erat
cum èis D'eus aliénas, cum vrique &,filium & Spiri-
tum fanâum cum populo fuille, nec *ifte pofllt A-
rius denegare ? Sed film's &Spiritus fanètus , non eft a-
lienus, qui cum patre eft vnusDeûs. -Audiamusautem
& béatiflimum Paulumi, de hoc eodemmyfterio aperrius
differentem 5c très vnum Deum confitentem vel
illud eft , quod idem Filius a f t , Pater maior me,
quód iam cognolciturincencaflè , & huie velut capiti.
cundta quaftionum inharent membra. Nam',quod
ait ’V Nonveni facere voluntaxem medm. Ëc, Nonpoteft Fi- lottn-6 3*-
liusdfe facere quicqüam. E r , Sicut docuit me Pater , ftcfa- , i xV\
cio. Lt, Daar ma mea nonestmea. Et, Meoportet operan ope- 1 p
ra eius, quimifttme. Et, Ego fqmyitis, & Pater meus agrico-'ioan~ l6,
I la eft. Et, Ego nuopropter Patrem. Vel , quóddiem fei-!ioa».9.4.
gnorarefatetur. Er quód Patrem fuum yocet DeUm. j^«»1^1-
Et de calicis tranflatione precatur , & fe in cruce dere- Iom G‘s?‘
lidum cónquerirur. Et quód Spiritum^fanótum Patri
commendac. Et fiqutepoiïint alia huiiifinodi eflè , illo [Mat.z6.i9
refpiciimt,qua a nobis cUm omni metu Sc reuerentia fe-\Matth. 17
curidumdiipenlationemcarnis , qua non folum Patre, $
yerun^etiam Angelis & hominibus minoratur, Sc difta vel fa- i^ or
daintelliguntur, tantoque nqsbeneficio eiUs obnoxios ^p/du.t. |
ecedimus , quanto hac&indigna eflè lion Ignoramus, Hebr.
qui nos canto dilexit amore, vc ad ifta tam vilia , tamin-
iuriolafemetipfum volueritinclinare. Nam quia angc-
lis minoratus eft,iamfuprd, vt inemini, docuimus pie-
nius,vbi dicentis Apoftoli verba pofuimus. Hunc autem
Ie turn', vidimus propter paflioneni miortis pauló minus
conftrmanrem , ficut in libro quem aduerfus Mariba-
du m nefandæ hærefeos vcftrædiaconum edidimus, pie-
nilfimè cönftat exprefliun, de quo nunc inhocloco per-
paucainterfèrimus. Diimergo ille obijccrec, quodv-
nio excludat æqualiratis Trinitatem , æqualitas repellac
vnionem > -inter àlia multa hoc ego retuli. Audi fin-
quamj Apoftolum , hanc T rinitatis vnionem calcati-
usprædicantem.' Dicit in epiftola 'a4 Corinthiospri-
: ma : Diuifiones donationuni funt, idem autemJpiritus. Et: du '
uifiones miniftériorum funt , idem autem Dominus. Et diui.-
fiones operationum funt,idem autem Deus, quioperatur omnia inomnibus.
Quia Trinicas eft, très nominauit. Et quiai-
p fi Trinitas vnus Deus eft , cùm très connumcraflèt
perforas,non dixit pluralitcr, fedfingulariter, qui opera-
turs. Et ne pfauo inquam intclligentiæ feufu , de pâtre
cuni folo dixifle àrbicrerfs, qui operatur omnia, 5c non
eriam fimul de Filio & Spiritu landto, diligentius in
fiibieëris quiddicac, aufculta.', Cùm enim muka diui-
næ gratiæ opera numeralfet, a it: Hoc autem omniaoperatur
vnusatque idc '.ßnritus. Cernis operaritem patrem, b -
perântemfilium, o.perantemSpirftumfanélum, &cum
fimul tres.'opcrëntur , non de_eis dicitury qui operan-
tur, fèdquioperacur , vtvnusDeiis imTrinitate mon-
ftretur. Item Filium & Patrem idem Apoftdlus nominansait:
Ipfe Dominus nofter lefus Chriftits , & Deus pater
rimaquidem, qua filium & akërius nature, &c inferiö-
ris doceanc ëflè potentiae. Sed quoniam alibi a ïioftris
conttailtorumerrores plenius obiedbafunt, quid opus
eft ha:c eadem rurfus repeterë,& laciniofaitv’altercationis
praberemaceriam ? Si placetigitur dehabitisinternos
difpucacionibus fercQ iententiam. Probus radex dixit:
lam fuperius iucerfatus fum. Semiplcnamnon oporcere
féncentiam promerc. Sjipereft, vc fi quid vobis remanfit,
perageredignemini.Arius dixit: De his qua cognitioni
tu a placucrunt , pronunciare dignare. Athanafius
dixic Reliquarum quaftionum , quibus Arius opina-
tur pofte Filium a Patre oftendi minorem , principale
qui dilexit nos,ôz cùm dé duobus nominâflèt, .& vnum eflè
-oftenderer,non dixit,qui dilexerunt,fèdfl«i<fi/eAm. Nec ■
aitcbnfolentur,lèd confoleturcordaveftra. . Item, Ipfeautem
Deuspater nofter, & Dominus lefus Chriftus dirigat viamno-
Jlram ad vos. Nec hicait,dirigànt,(èddiri^'4f. Haétenus de
illo opere mutuatiflîmè Tnnitatem vnuip Deum eflè, A-
pöftolico fenfu docùerim,adreliqua feftinemus. Exem-
plis etiam nacuralibus hoc fidei Sacramentum poflè ma-
ximèxommehdari, Apoftolorum edocent a<fta, narranteLuca
4e credentibus: Multitudinisautem credentiumerat
corvnum&anima vna. Si hoc fidelibus per baptifmirege-
nerationem'contulit gçatia, vt mukæ eorutn animæ,vna
fit anima,eur non multô congruentius de Trinitatc cre"
datur , qùod vnus fît Deus , vtquod vnus per gratiam,
hocilla Trinitashabëat per naturam. Namöc fi dili-
getitiùs perlpiciamus , inuenimus etiam in nobis quid-
damnatùræ, quodilli beatiflimæ atque inèffabili adfi-
rftiletur,licerlongçalitef Trinitati. Neque enim fruftra
feriptum eft, Deuihfeciffe hominem adimaginem &fimilitu-
dinemfuam, liominembrgo ex tribus conftare , id eft, ex
anima & corpore , Sclpiritu , Apoftolus teftiseft, dicens
: Vt integer corpus & anima & Jpiritus tndiem Domini neu
ftrïlefts ChrifttferUetur.. Si in corrupribili &: compofita natura
, tantæ vnitatis myfterium îe p e r i tu r v t vnus très
fint, 6c très vnus horao fit > quarito pulchxius'& hone-
ftius de Trinitateaccipitur,quod vnus fit Deüs,uon con-
fulionis permi ftibne,lèd vnitatc naturæ ? His ergo & alijs
quam plurimis teftimoniorum dqcumentis, rerum que
exemplis imbuti,necSabelliüm incurrimus , très vnum
Deum fatendo,nec tuæ perfidiæ laqueis irretimur, dum
hune,Deum Trinitatem eflè ïngenuè profitemur. Pro-1
bus iudex dixit-: Contra hæc quæ Athanafius profecù"
tus eft i fi quid tibi è diuerfo replicandum remanfit,
in medium proferre curatb. Arius dixit : Sunt quàm plu
ab angelis minoratum. Qjiód veró Sc hominibus
minor fittadusjlfaiamaudi dicentem : Vidimus éum, &
non erat*(peciesei neque decor, fed fpecies eras defpeóta, Sc
deficiensfuperfiliös hominum. Sed & Lucas Euangc-1
lifta de eo air : Et erat ftubditus paretitibus ftuis. Qjxa omnia,
fifecundum hum anitarisförmamaecipiaririir , non
folumPacre, fed & Angelis & hbriiimbus inferior ë-
iusdiuinitasinuenitur. Verumquiavtramqüè in fe naturam
habuit, Dei fcilicet&homïnis, vrriufquc res na-
G
* afped’ j
Vuig.
Lue. z.jv
turaloquitur,atqueait : Neque eiufdem enim natura
eft dicere, Pater maior me eft , Sc dicere: Ego & Paterv-
■ numju'mus. Dicere non poteft filius a (è facere quic-
quam, Sc dicere, Omnia quacunque Pater facit, hae Sc
Filius firailiter facit. Dicere , No« vént facere voluut at em
meant, & Sicut Pater fufeitat mortuos,&viuificdt,ftc ^ 7»! 5)21!
& Filius, quosvult, vtuificat. Vnde Sc cumauthoritate li- |
berx voluntatis,leprolo ait: Volo,mij.ndare. Non ergo in- Mar.i.+v
quam vnius natura eft j prafepis gremiö contineri, & a-
ltrorumindicijs prodi, hominibus fübijci, & ab angë-
lismlniftrarijdelpcoadlocüm fu^ero, Sc vbiquepra-
fenaam lui exhibere , terram incolere, Sc coeleftia non
deierere , teiicaria diabolo , &- eius in abyfliim mit-
H
tere legiones , ciuriem fuftinere, Sc. mulca hominum
rnrliafaturare , aquam'fitire, Sc fluentés laticés in vi-
ni naturam mutate. Vnius mpmenti ad éxtinguen-
damfitiiii putealia ppcula pofeëre , Sc vndoli am-
nis perennes meatu^ tribUere, Ratibus aquora tranf-
mietere, Sc eade.minceflumirabili, fieco veftigio terete.
Ignorare diem , bc^atrein fcire. Duas petentibus Mar. ij.31
fedesnon concedere , Sc fponte duodecim fimul pro- l
nuttere thi'önos. Morcemtorremformidare, Sc mor-
tiilludere. Capi, timerc, Sc captiuosreduccre , tota-|
óueinferni ïurapenitus compilarp. Delolatum fe con^ Mitth-.
queri, Sc mox latronem Patriareharum eonfortio ad- 4**
Icifcëre* Omnia ex nihilo condidiflè, Sc eorum po-,
ftatem triumphata morte atcipare. Vides ergo cogni-
tor optime Probe , in hac diipenlatior^ carnis ad-
funipta , diuipitati nihil fuille penitus derPgatum* !
dum vbi . eprpore humilitatis impletur othcium, |
ibi diuinarurii corufeant miracula virtutum. Ergo x - 1
qualis eft patri > iüxta id quod Deus e ft, Sc minor eft
pane,-