âî. qùp
tuilus.
ali pró.
■ '«l.maM-
fc ft lore
domme.
■Sui depu-
tabitur.
,'quia'& mefîmiha d èh pfrioh fi j' ^ o h a t fone reïpiiis properen
temped f o r t e o in manibus djivinorlTttivolumi-'
mini codices & cWTcm fono"ij fdçrn fyllabis jprædiëtorufti
vo ça bul 0 r im>n o mm à in 'd i ca 1 egë, auf oft ende ftt i p tu m,
filitim parti fimilémaut'faterë diilîmifem ; quo hiriç e-
rumpaS,* qüdrfum eiiâaàs noh eft,tuis te obieëtionibus
i.ihipliçitufnpxopblîcio’nis nexpenodahdi} fôcùltas nulla
luppeditat. Aut corçcedemihi ex confèquenribus probate
'op**“ »,id èft.ynius fübftantiæ fîdém> aut fi concede-
re nolueris, heganda funt tibivniùetfâ quæipfefâteris-,
quia ea nude p.ofita inuënSre étique nüfquam poteris.
Probiis iûdex dixit. S f ecelefîafticæ conflïetudinis mos
eft,vt aliquà veiborum vocabüla^öbcö'crceridis hære-
ticorum motibus in fidei auëtoritate nuda ponamur,
qua: tarnen rariöne ex oonTequeiitiarerum exiffentiuni
veftiantur, dtftn eorumveritasinquaoriginefri fiimun t
diuiniscontiqeiiliterisinuenitür,quiddicis-Arri?- Con-
ceais j/ttl#«» ficUt Athanafiùs ditit dè diuinis fcrj'pturis,
per Coniieni&ntes pröfemönis qualitates probari an
non ? Arriiis dixit : Ifte hefc.ioqua fillogifticae artis vérfu-,
risvjpbieëèioritem meamconatur eludere. Egp enim ho.c
mihfoftendidelydero, vtrum homoufion d’oriiinidfe fit '
deërionis confcriptum auëtoritate, &c idçé aut propriè
pofi tumlégat aucab^uis cohfeffipnerëcedaf.Prbbüs iudex
dixitï Sedvides quemadmödum ruam inte référât
quæftionem,& tjidèm te,quibüs veeris, confliringat arri-
culis, profçfltoms tuæ*manitèfti'uS(ytipfeèxigis)dôeti-
taëntuhii vt ei de Caitoftfëis nude pofitumliteris often-
dasihnalcibilem,aut impaflibilem pattem, aut Deum ex
Deo, aiit kirnen ex lumine, aut patrifillum fivnilem ëfrcs?
Quæ omnia it prqpriè ^pfipa dçmonftrare miiiimèpo-
,-tueris, negandi tibkneceffitas imminet. vCüi diferimini'
illà, vt mihi videtur,fblaratio poterit fubùènire,vi con-
cedatis vobis eap quæ in cdncilijs veftrisnudèhintpofi-
ta,de(cripEurarum fonribuS emanaflëiNsfcm hdc coijteô-
donis'vitio * dabitur>vt ddeümëritririi, nudi fcrraoms
exiges,cuinsfidei fenfiümin-fcriptùriscopiofiüs notier fs
rédnpdàr'e. Serifùnvigiturquæ’re.- Vndç buius vdcabuli
haririfà traxi t origi nem, &z cum fenfiim inueneris, nom en
tê pàritf rinuenilïenon dubiteSjAthanafius dixit.'Qaian-
tiféunque çum ep rationibus agâs,mullateriu$potëtt'ab
bae'intentione rëuocaris Nouic ërùmcëmlfimecjdia? fi
ad hoc (rerçriota huius hominis intenêiohej dôÆenfum
fuerit, vt ex confequchtia fGri^itürârlîm^vnam pâ'tris efle
îfiibft^ndam & fiifj^cfuod eft%tk<»<iôeeatui:,fâcillimè fè
iüperari pofTefciaï^ &'ideo dÜfidentiæ timetis pericu-
lo-acrus nudi fermonis flàgitàt documeurum. Sed luise ft
iterum profeifionifelus conMingèndifs. Ëxigis à ine, vï
vnam patrisdÊ filij fiibftàntiani, id efi ,bomoufion icEj4
ptum/)ftèâidài%Eu aütem très vôafs^id éft,'tres ktbftan»
tias eonfiteriS. Ofténde igitur mîbi vbilègiÂltres' vfiaS;
Si dgoLenini \%àm, kbc-eft homoùfioniidèonegare de-
beb, quiahoc vbi fit fcriptum,nôninuenioi ni qutniâd-J
mbdüm äudes irres vfias pcofiteri,ciimhö^fcripttrm nuf-
qùâ'm poteriödemonftrare ? Pröb'ns iudex dixit: Si extat
aliquod ex diuinis auékjritâtibus.dôcUrhefituin -propriè
& ipeciaÙter pofitum* qub àpprobe tiir patris & fiiij §C
ipiriths fahâiiresVfias, cresquë v t fatesis efle- riâruras$
proferatur, quo poffit Athanafiùs a eonfefliöne vhiüs
ittbftanti*, quntd eiè*homüofiôn deckbare. Giïm enim’
ttrulîon propttè-in (êfiiptttns pôfîeum Ojftenderis, appare-
b it Athauafium ténîeatâte pertinadiflifn^bbftidationi%
m 'ofutné «onfeikbae haétenus pÆïfârarèi quod prbprie
pbfitum neqiiiheEit'demonftrarê; Si vëro ne tü ipietres
v fias de m ôn ftràrë vakîëris, pâri mihi conditioniS necei-
fiftte obftrrifbus efle yfdeberis; Âthânafids dixit/: Doceat-
tres vfias propriè pôfitas, & facib yrtiüS fübftantiæ quod'
|efthoniôufion,cèifi0né.A*riüsdixit:$i tre's/uncpàtet&
îiliüs & fpiritu^fändtus, neceftarib très fiîn^fûbftàhtiæj
in qua vnâquæc(ue périona feparàtmi St diftinâitîs prb-
prie fubfiftcref ognbfcatur. Athanafins diitit ; Hic nnlld
piolnht argumenta, hic vérins exconfeqüénti ratione
colligitur, reftimonionim prôpriétàs fïagitâuir-.' Legë
fpegiaiitertnHlidnpofitiim i 6c nbli conijèiendo dicëre,'
Si très iünt patër & films dCipintlis fanctiis,necèflâriÔ
très funt & fubftanriæ , quod & ego fimili comedtura
poflurh veraciüs ôpinari. Sivnum funt pater & films,
quid ipfè dicit,egô & pater Vnplnâfuinù's : qüompdo nbn
eftvnafubftafitia? Sed hancdifptitâtiôhisviàm ingfedi
nolüifti penitus , dum à me fp'ècialiter pofitum hombü-
fiohdemonftrandumexigëres tëftimonium. Simili ërgb
& tiiratione tres. vfias fp'ëcialiter & propriè pofiVas^ie-
ii.doc
ge.Si. enim ideo n égaré d'eb'eo ho'moûfîon, quikoeferi-
ptilm^non oftendo, neceiTârio triufion tUncfatëri de--
aî-nude
bëc£fî propriè pôfitum t,ë (dë’mónftrantfe cbgnoüero. At*'
^çnion.
riüs dixit. Sübfiftit propriè patet an non î AthahafiUs di-
ftrareng
Xit. Nifi mihi tfés Y f i^ proprie pbfîtas légeris, nullüm
valco.
tûisfnterrogationibfi^i|'abô refpohfii'm .Qnis enim noti
vidëatÿ-qüotuafendaroDiéëtib ? Vis enim argumente»
callidæ inrèrrogatiohis diüërfàs approbate patris & fiiij
fubftan tiàs,fëd ajteimëntis hic non eft opus, vbi mahife-
ftiôre proprietaoPteftiinohio i triüm fubftantiàrum éxi-
gitur dOcurnentum. Sed fi âproprietàtèteftimoniorum
ad rerftm confequëntianTtrau fire defidëras, hoc ip/uria ?
pùbliçæ corifcicntiæ irinofefeat.nbh te pot^iflb très tSfiaS, ^
pmpviepbfitas demonftrare, Se eum nbs ¥vcrique h p i ! ^ c
articàl^OToluerimus, öbieëtiónibtts .vel interrbgatiohi- kocat^
bus tdlstatisfaciafn necèfte eft.î?rôbus index dixit.'Qm- "cuio.fol-
tumveftrcEdifputationïSintentib niôhftràt, ‘hër^’tu'hp^ ucris*
moufiort, neè iftb'triufion'prppriè & fpdcialifer pofitsfim
vàlèttepftendere. Vnde nepuerik'txancertlwioheidrfn-
pëifluis rebüs Æu this immoremini.àfe'huCpurfeXadfiö rie
docUmenti,taudemvtèrquedêfinite,&cbnfèquënti'ira-
ltidne,aut-bomo'üfiôn, âët triufibri defcriptur-arürii au~
xtorièate célligitë. Nonënim fasèritdehbmiriisappel-
laTibnëdiibitàre, ' quarii tfeftimonibruin ëopiofàconge-
fHo firmiriS poteritroboràfè.ArrrÜs dixin Qripriiam hoc
tua decrèüit fententia debètè îrias ratio hum pérfuâfiorii-
büs ■'‘ôcrerüm corifequëntium caufis'praïdiólrórum nb-^
minurn virtûtës*cokigere,ncidÀth'anàfiôvideaéur dif-
fieukafè demoriftrândæVeritàtis * i-ndè me v'ocabulil.^;DUl^j
proprietatis dèfc-uroënta quæfifle, ita faciam vt tui ëft
trecreti Itritëriôa p'fbfriülgâtum. È'gb enim coriapéndio
magis vti volebàm,në jongius ratioiïis intenn'o ëuagata,
amb^uis fenfibus yerkatem obumbret. Athananus dixit.
Non poteft fî'des venir&ih dubmm,quæeft'Veritatis
ftdtapræfidio. CrâJfiora mendâciorünfnübilajfulgidæ
veritatlSlu'miriâ diffipàrit. Non ëninfpoteft'prôprij'S ci-
retè viribué, qui non^xigetïrittfnfëcus fkffragîorum'
âdminiculiÿadiriuari. fmia*namque die. Probusinde,x
dtxit;€^oniamybsiniEifoederrspa(3:aindçcliriâbilifènr
tëntia fébuaLé non ddbito, qk^u's id v^bismaicemicon-
fèrififtëvidemmi/vtviîiusfifbftantiæ^êlt^umfiîbftantiaxnmprôfeifionerriexdiuin^
SI. ëget
extnnfe-
cus.
al. Item
âie’îc- v>.
qneiiti.
Toftchii
ipic alchi
fàm çorifé'qüeritia ..........
rum, hiêulentO ditfputacionis èxanfiriè comprbbëtis ,©- fier liber,]
miflâ fêilicet qkîéftioriè doc^bSènçôrïihipM vocabuk,
ratio pdfcit,vt éünéta hümariæ afgumentatiônis
uîllaÜonc rëmbtà,dè Éçris^iüiiïàfüm authoritâtüm v ô -’ fer. eh-
lütriinibûs ^partis & fiiij^c fp;ritus fkmfti, auf vn^n aut git-W
dkierfardocéatis èflè^bftaritias. Atl1 qüàm r^i
tiöriem,non'täntum vtopinormeàfledcüniftckunjperië H
îriortalium meriS ita eft përidiUa ^xpéëlàtidnë fûfpeni&i atc.
vtfi tàriti n e|ôtij merit^pariderentür, fine^vn^Js dfêi rentur
côm^erendïriàdone,lrci aliçuius momëntî iritëfcâpèdi-' al.'filius.
ne ad funittiam veritâtis, àfque càlcem manifèftiffimæ I
^radônisdefidèrèt'përuënifë. Vride netamfeligiofafi- al.;notio'
deiium & yeritàtis cupida fruftreturin.tentiot omni le-, nis‘
crioeiriio lrixrfridfö oratioriis éxplofo, dè re, de caüfa.de
competéritibuS',de n^eflatijs agitetebus,omnem(y t di-
Xr)verborüm ambitrim, & procul à èâufà vagariteslocu-
tionürii phalérâs, lëpórem^uë férmônum. cdutiuS e«i-
tanf’ès y "Vt difpütaiionis vèftra: iiarratiô i veritate magis
quim *çôthurïic 'umentisadonretiir éloqiiij.' AtHarià-
al. ço:
fthurqato
fius dixit. Qüamnisiàmdiidum crebrè aë fiepiüi?de vnij
meiitis
täte fubftäntia: Êitfà à(ftâ difpufaüérim, meaf^ue difpü- I
ornetur
tatiönesfc'ripto màhdàuèrimi quib'ùsàmeiri hacdifp'ii^ I
.oloquiû-'
tatibnealiquid ampfius addi noripoiTit,tarnen" qùta hæt
extrinfecus nülldèîniniisadiïerfantedi<fta frint, necèflè
habco hæc êadëm repetere j 8c iri hocpubiidæ aëfio’nis
cxamine*mittere,quo poffinttiiiiudicij fenteritiarobo-
rari.Probus iùdex dixit. Si non fuerit Atrij replicatibni- 1
bus teniiata,'tuncnoftrapoteritfirmarifententia. Ârrius
dixit:vt qliid hæ fraudiùm tendiculæ proponuntur. Vt
quid in * primbeinio n'éfandæàflertioni’sfiiidicis fènten-
lia^ præpptatur. Agamus primum quod nobis àgendum
hëcelTitàs demonftrandæ veritatis imponit. Iriculcetur
hùirianbauditùi fidei noftræ ptofelfio , per'cipiantiudi-
cia i quibus modis, qùibufê[ùe rationibus, ^uibus deni-
que documentis rioftrà aflertio fubijëiàtur, & tune de-
mümpromülgationëmfententiæiquæ exnoftro vtique
nequaquam peridet arbitrio , de iudice poftrilabimus.
Probus iudex dixit.Præfationismeænuperin hoc atftio-
nis priricipio habitre, & fponfionis veftræ dudüm præ-
tcritisgeftisinfèrtæ meminifle oportetquibiis id perora-
tum e ft, ômiflîs fuperfluis ad arcem negotij debere de-
fcëndi : quod debëtis* tandem faètitate. Ârrius dixit:
doceat patrem & filium & fpirïtum failiftum vnius efle
fübftantiæ, vrtius poteftatis, vnius dignitatis, vpius glo-
riæ,vnius maieftatis, vnius virtutis atque honoris, quod
fatis improuida & nimis incauta profeflione' fblet popu-
lus * aélitare. Adianafius dixit. Profiteris filium verè de
pâtre natumari non? Arrius dixit. Profiteris ipfe patrem
alicuius deriuationis, veldiuifionisvitipfubiacere non
pofle.ari non? Athanafiùs dixit : Valde profiteor. Arrius
dixit. Et ego quoqueprofiteor filium ex pâtre natum efi-
fe. Athanafiùs dixit. Id efle albitraris natumexpatre,
* quod efle iam natum de pâtre? Arrius dixit : Suïïicit ti-
bi, quod ex pâtre dixerim natum, quodetiamfacillimè
feriptumoftendo. Quid callidisvterisargumentisî C x -
Terum de pâtre natum nufquam mihi interim ad præiens
fcriprumoccurrerepotüit. Ex pâtre vcro,fcriptum ëflè
recoiojloanne Apoftolodicente : Qui diligit patrem,di-
ligiteumqui natuseft^ex pâtre. Athanafiùs dixit. Ergo
nihil intereflè putas vtrum exipfo vel de ipfo natus di-
catur. Arrius dixit. Si mihi .demonftrare ^voluerispso-
priè pofirtim, filium de pâtre natum, tupc quid inde de-
beamfentirë exiftimabo, verum qiiiaînpluribusexem-
plaribus varie pofitmn efle non nefeio , vt ijfdem locis
quibus exipfo legitur,inalijs côdicibüs de ipfo légatur *
fed vtrum hoc interpolàntium fraude, an ^vnius rei fig-
nificarione,îdeft iVthocfitexipfb, qirod eft etiam de i-
pfojfaëtumfit, non fatis video i neç hoc noftræ fidei ali-
quodpoteftadferrepræiudiciüm. Athanafiùs dixit: Iri
hac tua profecùtione diligentiæ modum ^ certa expofita
ratione aduerti.Sed quod tantum noftræ dixëris,&non
vtrorumque defignaueris fidei non poflepræiudicium in
his verbis afferri, fatis miratus fum : & arbitror quod fi-
demtuam munirefeftinansiftapofueris,fperans me ex-
inde leuiter finë aliquo documento poflè tranfire. In
euangelio quoque de pâtre filîusdicit: Spiritus eftDeus.
Et vt fe de patrë natum efle oftenderet,ait : Qupdnatüm
eft ex carne,caro eft, ôc quod natum eft de fpiritu/piritus
eft.* Et ego de Deo pâtre exiui. Ecce filium de pâtre ria-
tuirijipfo filio dicente oftëndi. Arrius dixit: Satis callidis '
vterisdifpütationibus&fufpicibfis, qub dicas quod ad
fideimeæ munitionem hocdixërini.Sed vt de fènfibus
tuis omnis fufpicionisambiguitas aufëratür, vt fuperiùs
faillis fum vtrorumque fidei j fiue ex ipfo fiüè de ipfo
natus|dicatur v nullum potfft ih aliquo adferrë præ-
iudi ciurti. AtKanafiùs dixit. Generans * patër éx fe
ipfo filium , hoc genuit quad eft ipfe , an aliud aliquid
? Arrius dixit : Hoc vtique quod ipfe e f t , ,genuit
, quia Deus genuit Deum , lux luceiri genuit,
perfeëtus perfedtun^ genuit, omnipotens omriipoten-
tem genuit. Athanafiùs dixit : Ergo non extrinfecus,ne-
que exnihilo , neque ex ali qua præcedenté aut fubfe-
quente materia, fed ex feipfo genuit, & ribn aliud, quàni
? quod ipfe eft genuit. Alius aliumigenuit dixit Arrius;
, Athanafiùsdixit.Et nos confitemùrquiâ aliüs àlium ge-
' nuit. Sed fi dé. feipfo, id eft, dé eo quddipfë eft genuit,"
quia alfëriüs fübftantiæ veldiuerfi generis filiùSeflerion
*poterit, ac fic,Ynius,ëiuf(lemcjdë cüm patrë fub ftaritiæ
erit. ArriuS dixif : Si noflesin quàritbs errbres përfidiæ,
\vnius fübftantiæ'profeflîo vergatjriunqùampxbfeëto inj.
tâdem
I aliqiiädö
K aflitarc.'
I al.quod
I etiam de
[paire. '
[ alhuius.
Kl G I
I a), diligë-
! ti admo-
I dum cura
I expofita-
I lationcm
I adutrti. :
il.quia
I Deus fpi-
f ritus eit.
rer pacrem & filium huiüs nominis faceres mentionem:
nee difpüirationem tuam. quibufdam int.errogationum
gradibusincitam,tali.conclnfifl’c.s articulb, yt ad hunc
eam*impfóprix|rrofêmonis dedftcetesfinem. Atharia-
fias‘dixit: Quod fit impium atque facrilegum^diucrfas
patris & fiiij & fpiiitus fandti fubftantias profited, &:
qubdjpiuma^religiofum, vnius ebsfubftantix credere,
icias me Arid ignorarenbnpofle,& hoc non humana o-
pinioSé cblleétum nee coniéëturis atquë argumenris
iniientum,fèd cqeleftisdöëtrjn* magifterio traditum de-
monftrabo. Probus iüaèx dixit. Prius mihivim quali-
tatèmque * fermonis afligriate & tune demum poterit
demonftrari,ytrum patri filióque cbnuëniat.Athariafius'
dixit: Subftantia quidem diiobus appellatiönumgene-
ribus diftingiiitiir, & eft quidem vnius generis quafitas,
hx c quredam exiftentisnatura: efl'entiamindicet. Aliud
veroeftfiibftantiaegenus, quo illequi quid habetab bis,
qui non habent dirimatur. Et vt planius fiat quod dico:
manifeftiorivtorexpofirione. Verbi gratia: Homo gè-
nerisfiiiaCnaturtefubftantiaëft.Rurfus fi quid illiideft, j
quod cxtrinfècus, id eft, in materia auri vel argèriti alia- |
rumque fpecierum poflidet, fubftantia ciusdicitiir, &
cum eiufdem vocabuli vna videaturappellatió ^duas tarnen
res fignificare videtur.Sèd nos de illo fubftanti^ ge-
genere difpütamus, qup vnaqiiaeq-, naturaöb id,quod eft
vel fubfiftitjfubftantianücupatur, &c quicquidexfefe,id
cft,defèipfagenuit,nonaiiudcflëpoteft, quainid quod
ipfa.eft. Deniqüe homo pater generans fiiium , fui ge7
néris,id eft, fine fubftantia hominem generac, quia hu-
« o hominemgenerat, & reële Vnius fubftantia: elic di-
cuntur , quia veritas natiuitatis fubftantiarurn tjiuerfi-
tatem non recipit. Diuerfitas autem eft fubftantia:,vt exempli
gratia dixerim,fihomopeeudemgignat,vel fi cu-
iuslibetgënéris pëcüs alteriusa fe generis pécuderiigë-
neret,ideft,fi bos’generet afinum, vel fi ouis giguat ca-
pram. Qua: quojiiam in diuèrfitatem generis përgit,mo-
ftrüofa generatio erit,fiire natura: proprietatem minimè
fèruaris. Rurfum in elemeutorum qüalitatibus, q iia fit
fubftantiarurn diuerfitas vel proprietas pper^preciiim èft
aduerterc /, verbi gratia: vniufeuiufquè ignis vél lumi-
nis natura ,‘id ex fe quod eft ipfa, miniftrare videtur, vt
luxfulgorem,ignisiricendium,&in hocofficijfuigenere
fubfiftens, fubftantia fuse intèmeratam videtur feruare
natur^m. Siri autem lux ex fe teriebras gignat,mutationi
öbnoxia erit,alicuius a fègeneris matèriam tribucs, quiji
in hoe immutabilitatis fuse illibatam poterit feruare fub-
ftantiam,fiidquodipfa eftininiftretexfe.Csteruiri fi vt
dixi id,quod ex fe tribuit, aliud érit, qüam * ipfiim quod
tribuit,tunCalterius fubftaritiaedici poterit, quod birini-
nö naturarum omnium qusilitas vel-ordq vel ratio riori
admittit. Age nün.c iam fi Videtur de terrenis,ac vifibili-
büsirifiipèrioramentisdciiliimerigamus, &*&x his qu s
faëtafunt, infeëfcse virtutis fubftantiam' cognofcamus,
Apoftolicsauiftoritatiseddëii magifterio, qiio dieitin-
üifibilem diuinitatis virtutem ex his, q u i faëta funt debere
intelligi. Dicit ergo Arrius, filiiim ex patre natilm
efle,8ë Deum Deum genuifle, .lucem lucem, m qüa pro-
feflïone vnuni erit è duobus proculdiibid retiriendum.
Aiit enim ex feipfo genèrsttis, id quod ipfè èft genuit, &
ob hoe filius eüni patre vnius fubftantisB erit'. Auc fi dte-
fiiiS a fè gériëris Deum gèntiit , vera natiuitas dici non
poterit,qiïse propriétatèm fiibftaritise genèrantis fèruarc
nonpotuit,&eo difpuAtionisratiodeducitur,vt aut o-
mriinonatus non’fit, aut* dëgerieratus fit, quod vtrun-
que fateri abfurdum & impiüm èflè vidëbitur. Próbüs'
iudex dixit: Si quid fibi contrihsès Arriris cdmpëtefë
riduit,edicere rion mdretut. Arrius dixit. Simplicisac
immutabilis riaturseDeumeflè,reor Athariafium non i-
gtlorare. Qui fi vtidèm aflèruit^defui fubftantia gene-
rauit,mutabilisprdculdubioerit. Necëflè efteriimexfe-
fe quöd ipfaéft genërando,aut partem fubfferi rise per de-
riuatiónis gerièrationerii perdidiflè aut diuifioriis vi-
tiuni përpëti potüiflè. Égo ëriim Dei patris fubftaritiam,;
neque exfèaiiqüid èdidiflè, rieque in parririm qualita-
'teé aëriiiatam fuiflè,- rièqtié accèlliönis aut détractipnis,'
Bibliot.Vet.Patr.Tom^. Pars 3.
1. impiç.
1. rcrum
F
G
al. ipfa
iquæ.
Rom. i.
H
ai. dege-
nernatusï