Claudij Mari) ViBerü, ' . u _ .
ïm
Cellando conlummardpus, quodcunque crearat.
r Sed quàlçni, qualique Deus formàheric Adam
Materia, hîc paucis cum Mofe refumetefas eft.
Primus enim mentis, poftremus in otdlne toto
Fad us homo, vt fefe rebus præftare creatis
Noflet, & hinc laudes Domino përfolueret aequas.
Ergo hominem fadura Dei ma.nus optimafummi,
Tradatu facilemacbenegnarum cederelimiim,
Et flexumformamque fequi qua ducitur arte,
Sumir, & humanam quafem iam mente gerebat
Explicat in fpeciem.tïim flam immiflayàporo
Vita rigauit humum : téllus çnollita liquore,,
Vertiturincarnera: & fan a is cpiilubricus humor
Diftendit molles per nota forartiina venas.
Tunc mentis iam pienus homo,tellure re lira
Exilit, acDominumprudensrationisadorat.
Haudâliter bùftis mandata refurgcre apertis
Corpora, cum Chrifti cælo delaplâ patenti -
Maieftas grauidæ referable vifcerà terræ,
ExilieritjDotninumquecoientterrarq; poliquè. V
Nam quod non habuit cum fie è puluere vili
Humanuminformam coropadum eft corpus honoram,
Perfacile eft rurfum integrum vt de puluere reddat,
Quod iam habuit multos cælatum terra per annos.
Sic ex antiquis prodibunt iufla fepulchris
Corpora quæqué fuas rürluhi aflùméntia partes.
Sic nil praeteriti eft,quod non fit forma futuri.
Sed jam hominis tcmpùs, fedém atque habitaCula primi
Pandere, vbi totoacceptum pro feroine vulnus.
, Eoosaperitfcelix qua terra rêceflus ,
Editiore globo, herpOris Paradifus amceni
Panditur, &terctis diftinguitur ordinc fîluæ.
Hîc vbi iam fpacijs limes difcernitur xquis ƒ
SoHs, & æternùm paribus ver temperat horis.
Illic quæque fuis diuesftat frudibus arbor,.
Pomaque fucciduis pelluntur mitiapomis :
Quæiucunda epulis, & miri plena vigorisj ’
Membraanimolq; fouent, pafcuntq-, lâpore & odore.
Sidereos hie terra vibrat .diltin&a colores, •
Semper flore nolio frondens-, ff uduque recenti.
Hic fragiles foluuntcalamos, animata vigore
Muneris Ambrofij* lpirantiacinnama\>dores.
Sed nec quod Medüs redolet, vel crinefoluto
Fragrat Achaemenius, quod molli di'iies amomo
AflyriUs, meflifque nibens Mareoticanardo,
Quod Tartelfiaci frutices, quod virga Sabasi,
Quodque Pâlçftinuslacero fle^vulnere ràmus.
Omnia certatim hun c congefta pu tabis in hortutu. ^
Namque hue cunda Deus paritcr,quæ fingula certis ^
Accepit natura locis, conferta regelfit :
Moraque dumleni vibrât nemusaura mcatu,
Vnum exdiuèrfo nedâr per mifeet odore, .
FitquenoUum munus,fibi ntilla quod aflerat arbor.
Quacfüe tremens blando fenflm iadata fragore,
Commotis trépidât fofijs, (puât arbore cunda
Hymnum filua Deo, modulathqUefibilat aura
Carmina,nec vacuus vanum quatitaere mOtus.
« Quippe apud audorem, qui totiim mole fub vna,
Res rebus nectens, alterna lege re tentât,
1 Niltemerè fieri vel fruftra credere par eft.
Quirictiam lpeciofa, nemus, filuæque corufcæ,
Argumentaopétum limit, & plantaria rerum.
Nec dubium primi quin delida ante parentis,
Hic fua fixiflTeht paritér tentoriafecum,
Gloria, fimplicifàs, ftudrami lapientia, veri
Diua renax,pru'dehtia, gratia,honprque,lalu(que,
Præclariquc ànimæ affedus, arque incly ta virtus,
Et quicquid pulchrùm orbishabet : quid'deriiquepaucis
. Enumerareve^im quàm plurima munera verbis i
Iam latis hoc fidci eft, læto quod lèmine furgens
Hinc arbor vitté, celfis petit aera po mis :
Iilihc diuerfo nbcitutaperitiafrmftu, ^ '
Notitiam rerum fufpendit ab arbore legis.
Adgremiumfacri memoris, quod filua cororvat,
Fonsfcatet, & diti prplem victute matitat,_____________
Quadrifido tumidum læM&çaput amne retoluens,
Ditior Oceano : iugi nam^lrgite pronus
Ille fuos donat latices, ifte accipit omnes,
• Nec turget tarnen: at minof eft, qui crefcerc tantis
Flu&ibus infufis.quàm qui decrefcere'nefcit
Amnibus effufis: quorum primo ordine Phifon
Profilitcxultahs,fontisparsqUarta bea^i: -
Edens naturae quas datprudentia dotes,
Gangetifque replet populos, atque Indica régna
Diftendit limo, terrafque & fèmina voluens
Quæ facit arua ferir, niidis quà fquallet arenis
Aurea fulgentis inter ramenta metalli.
Hie vbi fulmineo rutilans carbunculus igne,
Ac viridi radiat fulgefeens luce fmaragdus.
Nec minor inde Geon, placidis fed mitior vndis
Niliacas attollit aquas, arfuraque latè
Diluuio tegit àrua pio, cæloque repugnans
TemperatÆrhiopum ftagnis refluentibus vndas.
Tertius hinc rapldopercurrensgurgite Tigris
It comes Euphratiiunufta quos mole mentes
T ellus viôta caud forbet patèfada baratro :
Donecin Àrmeniæ lalrusacMedica tempe,
Quos notvfuftinuit,nec iamcapir,euomatamnes.
Sed'Tygris,nigro tanquam indigna tus auerno,
Profilit æthereas motu maiore lub auras,
Et rurlum fpelaea fubit ,merfiifque cauernis
I Intus agit fremitus, & fortior obicefadus
Mul tiplica tur aquis, arroque citatiorantro
Exit, & Aflyrios celeri fecat agmine Campos.
Iuftior Euphrates, diti qui gurgite largus
' Irrigat arentes fubieélæ Perfidis agros,
Mollibus elicitus riuis, atque omnibusæquè
Seruit,& humanos totum fe præbet in vfus : ’
Donee fieçus aquis,nomen quóque prodigus ipfum
Confummat terris,pelagi quod debuit vndis.
Hæeigitur cumfto naturae ditia fipetu
Imperia,& tanta virtutum dote refertæ
Deliciæ, prima eft hominis pofleffio primi :
In quam dedudlus, vita exu Itareperenni
Accolaiufliis èrat, tales ergo ille locatus
Inter deîiciàs, & longe pingùia tempe :
Dum fitadhuc dignuSjdifcitque labore meren*
Expers meprorum, curæque ignarus agebat.
Tantum apud au^orem eft,meriti pro nomine fummi,
Nopdum aliquid meruilfe mali. Quantuergo putamus,
! Söluere polie patrem reditilra in tempora v it* :
Cuius apud famulos iam tum largitio pura.
Non mèrees Paradifus eràt ? quodque ilia feueræ
Legisfcitatulit, lib'ertatilque periclum
FaCturus,vira'm, feruanti iufla, recC'pit: .
Spondet adhüc maiôra bonis, &.præmialèruat,
Qui cauflam meritis ftatuit : dum Vefceré,dixit,
Arboribtis cun£kis,hanctantùm horrere^ memento,
Quædiuerfarum geftans examina rerumv ;
Notitiamreifti atque mali fùb cortiçegeftat:
Nam tranlgreflbres mors cruda & diralèquetur.
Tali lè'gc data, ratio dócet'optima.quódnon
Mortalem Deüs in primsuo tempqre fecit
Priraum hominem, quioille (îbi mottem attulit vltrài
Nam que Sc in hoc eft magna Déi indulgentia fummi : *
Dum quod non meritis,(ed tantùm fponte benigna
Largitur fatnuliS,noftri cupitdfe laboris :
Et fe, quod donat, mauult debere videri.
At tu quem facri neârit euftodia iuris,
Ne querere anguftis quod claula licencia metis
Parte fiforba lui : nil hac tibi lege recifum eft.
Anrè potéftaténi'tantum terraeque marilqüe
Nadlus eras,nunc iam regni vit*que perennis,
Porrô,& mortis habes : tune vt lïbi cun&a paren tem
Indulfiflè pium rudis inoola crederet orbis, |
Omne animal, quod iam tellusdare iulfa crearat,
Effundens tacito vernans è corpore femen,
IuflitadellèDeus, proprioque obedire tyranno :
Scilicet vt cundis bene congrua nomina rebus
Inderer,atque fuo fadum vnamquodquovûcaret____
Nomine,
B
D
CornmentarïoYum
Nornine, natura quod narum ejHuapte rhoueu.
^ Nec uTOraj vihcntum.parcndihaud nefeia, fiftit
Omnegénus naturaDeo : quaçunqué vocantur
Mundi parte noui cpeunt animalia in ipfo
Temporis articule roodici : hue ilia fuiflènt
Mollilenca gradu,aut rapido promptiffimaeurfu,'
Impete vel lubiro confuerà peraeValabj,
Autinbare vndis,aurpondéré iubricafcrii.
His Deus omniporens Adam præfenrc vocatis,
Vnumquodque fuo donaüit munere largus,
Armauirque manu, cornu,pede,denre^veneno,
Arque alijs, quibüs artis inops animique minor is
Et rationc carensanimal le protegat, Sc le \
Seruet ab aduerfis,rebus; fed nullum animantum
Æquahomrni Ipecie vultuque habituque vigebar.
Aft h o mi ni propè diuinosaddebàt honores,
Totque inter duplici vicam illuftrantià fexu
Impar folus erat, dudnm qui coniugis aptam
In fe materiemgignendæ ignarus habebar.
Ergo opus aggredicur not um D eus, i Claque raptim
Corda viri, tan to diiîoluit languida lomno,
Mentis vt experti coltam fubduceretvnam,
Inde caro fitiuflalequi : hamlpontèrecedens .
PelliSyiter planum coft*pr*bebateunti,
Illæfis protium rqembns, & corpore fano.
Qu* va,rios opérante Deodigelïa per arcus,
Accepit formami calidifqüe anirnatamedullis
Verfain opusyit* eft, fexu iam grata lècutido.
Sic permifla fuo formata eft Eua marito.
Hocnunctutbaloco ftolidiflima define candem
Quæfitis animum vanis tovquere,necifthic
Quærete,cur hominis confeéta eft foemina membris ,
Cùmiam àprincipio molli de puluere fingi
Pollèr, Si ex nihilo, cauias defifte laten ces
Scrucari : quan quam fi conieôtare licebiç
Ex homine effeCla eft m ulier, cognatio quædam
1 Muruum Sc alcernum inter le vt mifcerecamorem,
Semec in al ternis cogens agnofeere membris.
Hinç Euam partem eflè fui, mox protinus Adam
I Senütvtexulcans, tecigit noua gracia mentem,
! Mentis Sc affedlus in vilcera notareceptus
Irruit, Sc canto penetrauit in oflè calore ;
Vt iam Icire darer, quod coniunx eflét,& vxor,
Quiddulces*nati,poftponendiq; parentes
Coningibus, quid nam vna ambos in carne manere,
Æternam paricervitam ducendbùseflèr«
Pcfrro dum mundi virijs&labe carebant
Diuihis vigcci ànimis, nüllius egeni,
Cùm penes hos effet mundifubftantia, & omnes
Quas dabar orbis opes: néç prorlum obnoxia morbis
Corpora geftàbant,non lios cogebacad efum
Paufeignara fames: qui fi mandatalupremi
Seruafliènt integra Dei, crudelia mortis
feppéria, & diros nelciflent vfque dolores.
Callidusa tferpens Dominipetfringerelegem,
TalibusincautamperfuaitefraudibusEuam :
O vit* meliorisinops, rerumque bonarum
; Gens ignara hominû : neque enim bona nofle putandus
Qui prauaignorans,eciam diftinguere nefeit
Quo diuerfa bonis inter fe limite diftent.
Arque ideo auguftoshomini fas carpere frudus
Noluit elfe Deus: nementiis nube remota
Immictant in cælum oculos,atque optima nofeant,
Smcque deis fi miles. Hîc nuncexcurrere paulùm
Fas fuarv& turpes veterum deflere ruinas.
Ah nimium miferi gentiles, quos furor egic
In varios situs,cogriomia multaDeorum
Fingete, pluralemqüe.Deo vocem addere loli.
Serpencisprimam hancfonuitvoximpiadiri,
Qui mortis tum cauflafuit, nam credula poftquam
Rupit lacrilegis præfcripcum morfibus Eua,
Experti iam do&a mali, conlbrtia culp*
' Quærir,& incautum fraudis male gnara marituni
Quaperijtptiorarte petit: fichoftefubatftus
Agemino , cedit (celeri m iferabilisAdam,
1 Genefin.) Libèr I. jçp
Poma'que deguftat fâ’cri plenilEma fucci:
Sed quia lggisin his fuberant præfcripta feueræ,
Plufquàln vipereo mortém allatura verieno.
Vt primùm illicito, violarunt orafapore*
Confeftim fenlêre nefas, facinufqueperaûuiri
Creuir,& ignaro percullit peâora feofü;
Hinc timôr?inde pudor,fumpferunc primitùs ortum;
Nam dum corda homifltscelfarum Confciaaerum,
; »Et cælo ranrum révoque imenta gerêmes - i
Pedora ad excelfum ferrent conucrfa.parentem :
Dum fccretorum miraculadiuinOrum *
Claro incorpore* menris/plendore noràrent i
Noudum cqncigerat membrorumcurafuorum;
Quos vbi deferuic vit* vigor ille perennisj
Iam morte afFcdbs,demum fiigulque calorqué
Aeriæfubiêre vices* ae veftis egenoS
Se primuiu fenferehominesjlexuqüelatenter
Efubuere füo,taciti miferabile quefti;
Idcirco vmbrôlàê è folijs noua tegminafici -
Decerpris cexunt,poft cuîpàm, mente receptuni
^Corpore velato denudacura pudôrem.
Nec fatis,ignorant, quid agant, qua crimen inuftum,
Sequeipfos fugiant : cuperencfi forte pateret,
Gondere fe barathro, vfque adeo contermina poen*
Culpa fuæeft, vtiammiferos mortale pauentes
Mortis imago iuuer, filuas vmbroläque luftra
Obtendunt, vanis lolatiafallä tenebris.
Nam quó te timidum fas eft lubducere corpus.
Tete, inquam, qu* vox viji de puluere fecit,
Virtus viuapatris, mundi oecultilfima, præfens
Implet, Sc in penitosexit diflfufareçcflus. ,,
Tu ne potes Dominum fugiens.euadere, tune
Omnia cetdentem fperafti polfe latere*
Vtvaftisiaceascenebris, ctelabete nunquam.
Ergo vbi peccati geniruspudorartigit Adam
Ouærentcm latebtasimox audijt : Hetis vbi es Adam
Quid vero eft quod te quæric Deus,infciuS'an: ne id
Forterogat ? cuite Dominofubducere fummo
' Necmqrsipfapoteft, fragiliquam mentefubifti, 1 Cur vbi fis qu*tit,nifi quod te morte deiorjs
! Lapfiim fpontç- tua, fecum non elfe fatetur,
! Etcælo-cecidilfelacto, fed landa parentis
: Dclperare vetat pieras, dementia cuius
\.(Fas dixifle mihi,Tas fit quoquedida prohaffe)
( luftitiam excedit ; nec cam me voce feiiera
: C orripiens, vbi fis, trépide quid pedore qtlæt aSj
Terreti quam recrear* quèd adhuc poftcriminalapfum
Immerfiimque metu, late bris ac pene fepulrum*
. Euocat&reUöcat: neveröexcmplapetantur
Longius, oftendir culp* donatio miteiii;
Poftquàm excufla reos manifeftaf caufa parentes ,•
! Incepêre Deo cælum, mare, rerralo(|uehtë
Cont/emere, Sc vaftos concufla aperice receflus.
Dumquereos punitfententia* tartara conclir.
Quandoquidem noftris vifura eft decederé iuflis,
lam mihi iufta nouos feriet cerifura tiocentes.
Principio inter toriüs viuentia mundi
T u malediduseris, & peior quam fegis intus
Inuidia mens coluber : qui cælum intrafe crcatos'
Deiecifti homines, vecitafque attingere fruges
Fraude tua impulfis, prædurç mortis origo es.
Ergo vt digna nefas poenæ menfura fequatur,
Ex quo hominem terræimmerfti, tu ftcatus iniquo’
Membra fol o , durämfulcabis pedore terram.
Ecvetitostentare cibos quiafcceris.hinciam
Vilis femper edes fquallentia vifeera terræ.
Et quia te dignæ pläcuic tibi primüs vt elles .
Inuentor morris poena morïèrë perenni,
Humanique odium.generisIpecialiterin të .
Acgenusomne tüum belloexperiere potenti.
Pérpetuumque tui, mors vt rib'i longa,timorem
Eflèdabo: pedibusrepes, Sc pe&oreprópo : . ,,
Teque tuo mulier perimetcum femine, cuius .
Callidus extremis tantùm infidiabere plancis, §
V t trepidansetiam capiti vefligia figar.
Biblioth. Veter'Vdir.Tonii y.Pars 3 . L I 2 ‘ • Dixit,&
E
6
H