Homo li-
pcra vo-
i'ùûtate
prä ditos
W.
ablurdiflimum eft.Quare li conlultac,agcndi cauta.cqn- benc,vt in animalibus accidit,& ftirpibus ,arte dieuritur
fultat:omni$ cnim deliberatioa&ionis caulk; & propter fieri, n^itdra’enim non arte fiunt. Quùdfi eoriim quae
a&ioncm inftitüitur.' Prætercà,quorum munerumtun- fiunt arte,e*tra eft caufa efficiens,quis cauïk efteorüquæ
ôibhes in hoftra'pot'eftate funt, horüm ctiara aófcionés, artefiunt? An qui facit artffex ? Namin artificis poteftate
quæ cum illis fündiombus cônfentaneæ funt, ih noftra J eft,facerc.Hic ergo principium & caufa eft a&iönum. Ia
mnt poteftate. Suntautem in noftra poteftate fiiödtio- J noftra ergo fuhè poteftate&artiummunera, 8c virtutes;
hes cum virtutibus confentaneæ,quare & virtutes in no-- &oinnesanimærationifque adiones. Qû^autém ani-1
ftràpoteftatefunt. Efle autem in hobis furnftiones eum
mse fifitadtiones 8c munera, fupra cxpofitum eft. At ple*
yirtüté confentanea's,déclarât, ,quodab Ariftoteleredte
rique quod liberam voluntatem & poteftatehi ih omni
di&um eftde virrutibus pioralibus : quæ enim faciendo
re agenda & comparan da,atque etiam omni fortuna dici
difcimus, eatùm didicerimus,fadmus. Nâm difcendo
^hieran tur,meritö rationem de loluca 8i libejra hominis
moderari voluptatibus,tempéranteseuadimus. Et cum
voluntate improbant. Qui autem acerbiores funt, 8c re-
tempérantes euafêrim,us,voluptatibus moderamur. Li-
fellendi noftri caufa , adducuntilludfcriptur«e famfti:
cef etiam fie agere. Meditari 8c exerceri omnes conce-
Nonfuntinhomineviaeius, quömodoinquiuntviri boni,
dunt in noftra poteftate cfle, in excrcitationibus autem
homo fuiiuris cft,cum in eius poteftate via fua non fit,8c
habituum eft döminatus : nam confuetudo natura éft inanesfintcogitationesdiominum, vtpote cùm exoqui
aduentitia.Sin autem meditatio domina eft habitus,me- | non poflimus qiiae cogitamus 9 Aliaimultadicunteiufi-
ditadopojrro in noftra poteftate eft,etiam Habitus in no- I modi, quèd nefeiant quomodo volttntas in homineli-
ftra poteftate eft.Quorum autem habitus in noftra pote- bera ftatuatur. Non cnim vt dites fimus aut pauperes,
ftateffunt,eorum etiam adioncs ad eds habitus in noftra aut perpetuo fani *aut naturarobufti, aut in imperio ,aut
poteftatefiint, nam ad habitus adiones funt accommo- omnino bonis abundemus, quæinftrumentilocumob-
datæ.Inquo ergo iuftitiæ Habitus eft, iuftaaget : inquö rihcrplvetforriinaebonadiciinrnr.anrpnrnm.nnnram
Hier. io.
Argumc-
eorum
.quinegat
lib. àrbu.
refcllütu
F
In nobis !
quidS fitu
eft cfle
ioiuftos,
at die iu-
ftospotif-
lim um, & ;
prirnü
»ratiaDci
ràb'ém*:
Steä ephpcrantib9
nobis per
noftrum
liberu ar-
biciium.
îniüftîtiæjiniufta-.Itaquein nobisfitum eft, iuftis elfe,aut
ihiüftis. Elfe autemftliquainnoftra poteftate, cohorta-
tio’nes & admonitions oftendunt. Nemo enim hominem
hortatur ad nön famendum, neque ad fitiendiim,
tinere, vel fortunæ bona dicuntur, aut eomm-quorum
exitus à prouidentia pendec, noftrapoteftas eft, feda-
dionum ad virtutem,8c vitium ,& e lcd ion um , &mö -
tuum,8c quorum æquè etiam oppofita agerc poflumus :
quandoquidem omnemädionemeledio antecédit,nçnequead
volandum, non enim haecin noftra poteftate que folum adio,fed etiam fcledio Sc voluntas damnktur.
funt. Quare perfpicuum eft, quarum rerum nortatio- i Quod dofcet illud in Euangclio, Qutmulierem ajpexerit ad
nesfunt, eas in noftra effe poteftate. Pratfereafi nihil in earn concttpifcendamjam in cordefuo cum ea adulterium commt-
I noftrapoteftate eft,(uperuacaneaifunt leges, & tamcn |_/jf. Etlob profiliorumfuorumpeccatis cogitationead-
Matt. j.
iob i.
D
Çontitt-
quæ!
naturaliteromnes gentes legibus qaibufdam vtuntur.
qïfod feiant ft ' habere potéftatdm agendi quæ legibus
fanciunt, '& pleræque gentes leges fuas ad Dfeos autho-
res teferunt, vt Cretenfes ad Iouem, Lacédæmonij ad
Apollinem.Quare näturaliter chnnium hominum mentes
Kæc imbuit opinio : efle aliqua in noftra poteftate.,
Quod de hortàtione & admtonitione dixinihs , idem
'de vü'aperàtïonibus & la'udibüs, cæterifquc, quæc7
uertunt hàncfententiam, Omniafato fieri»intclligen-
duméft.
Qtufini ilia quainnoßrafuntpoteßate.
C A P V T XL. ^
ES s e aliqua in noftra poteftate , &'eflc nos dominos
adionum quarundam , abundedemonftratum eft.
mifliSjDeo facrificabat. Nam principium peCcati,6c iu- |
ftè fa6ti e led io , 6c voluntas eft. Opus enim quidem ip-_
fum aliquando permittitur à prouidentia , aliquando
prohibetur. Nam cum & in npftra fit aliquid poteftate,
8c prpuidentia fit, rnecefle eft ab vtrifque qiiæ fiunt eue6- !
nire.Nam fi ex altero tantpm acciderent, non eflet alte-.
rüm , fed cum quæ liunt mixta fine,aliquando proficif*
Centura noftra voluncate t aliquando fient tatiönepro-
üidentiæ,aliquando manabuntex vtroque. Cùm autem
prouidentia partim fit communis,partim propria,nccef-
fe eft.rebus fingulis idem venire, quod Vhiuerfis. Nam
cùm coelum ficcum fuerit,ficcantur corpora, etfi lion o -‘
mnia æquè,ôc cùm mater redo vidu via hon fuerit, aut
lhxui fe dediderit, ex ea foetus. 8c cotporibus hialè tem-
pcràtis,6c peruerfis appttitionibus gignùntur.Quare àd-
ciditjvc 6c in corporis temperationem incidant non pro2-
fperam,auc ob commune cóelum,aut- exvpluntari6 vidii
' pare mum, aut dumilliipfi luxüriæ le corrulhp'ehdos de-
dideruntjVt interdum terhperàciônes è voluntariö prin-
cipio malæ reddantur , neque omnino proùMehcia tà-
liumcaùïalic. Cum ergöhnimus corporis terhperationi
fu ccumb'ens, fe cupidicàUDiis aut iraciin'dijs rrädidetit,
8c ijs rcbüs quæ 4 fortuna importantur deprefliis, aut la-
xatus fùèritjVt pau p ertàïe,àu t diui ti j s , mal'P Vrge tür vo-
luntario. Qui enim riôn fuccumbit temperàtioni côt-
porisjis redè luo fungitûr lnunere, 6c majam tempera-
tiofiém fuperàt vt commütetpotius, qiiàm cömmute-
tur,8canimiaffediones, adb’onum habituai proba in-
ftitutione,ôc vidüidoneotraducit. Quare ex nis qui sê-
dèfudmùnerërunguncuri cognofcitureos qui non red
è illud ipfiimpræftant , peccatum fufeipere volunta-
rium. Nam in noftra poteftate eft fitum , aut dedere fc
rnalis temperationibus,aurreludari 6c vincere. Atple-
riqucmalam temperationem -, vtpertürbationum tâü2
lâmeJîCu (antes,n'eceflitati,non fuæ iplbrum volùntà-
Deinceps dicamus, qua; finHlla quae in noftrapoteftate
funt.Di cimus ergo generatim omnia, qu* per nos fpon-
te aguntur,in noftra poteftate elfe.Noh e’nim dicerentur
fponte fieri,fi in noftra poteftate adioh'ott elTet, & Omni
no quae vituperatio autlau'sinfequitur •, 6c in quibiis
adhor'tatio lexqu e verfafttUr. Etenim hoc fupra a nobis
'declaratum eft. Proprifie autemin noftra poteftate flint,
omnia quae ad animum pertinent, & de quibus cohful-
tamus.Confultamus enim perihde quali in noftrafitpo-
,reflate agere, quod proponitur. Oftenfutn eft ahtem
!fiipra>eonfiiltationeih e'lle rerumcontihgentium, perae-
quein ytramque partem. ‘Qup'd genus contingcntium
fiedefinitur i Quod cumipfum poflumus,turn ciusop-
pofitCim.Huius optio penes noftrammentehi eft, & ha;c
a’dioniseft principium, eaqiiein noftra poteftate flint,
quk jeque in vtramqhe partem contihgunt , vt molten,,
Sc non moueri, perfequi 6c non perflfqui“, appetereres
heccffarias 6c non appetere,mentiri 6c hOnmentiri, date
'8c n’o'n dare, laetari quibus rebus opoiyet, 8c rfon lxtari',
deniqtife quaecunquc eiulrnodi funt', Vt in ijs Vitij 6c vir^,
tutisoperainfint. Horuraenim penes nOs poreftas eft.
Sunt etiam artes in ijs quieaeque iiivtramque partem c-
uehrunt. Omnisenim ars fn ijsgignendis verfatur, quae
efle,8c nonefle contingit-, 6c quorum prin’eipium in eo
qui facit,non in eo quod fit,repcritur. Nihil enim quod
«ecerhum ,vcl'quod nccellario eft,vel h eeeflktro fit, arte
fieri dicitur. At VCid neque qua; ita fiu n t, v tal i ter quid em , i
c afe habere conrin.gat,lcdin leipfis cfHciendi vim cohi
tivitium afcribûnc:ôc'idcircô ablürtdiffimè et-
Üatn virtutes in noftra poteftate
poliras 'eîïè ne*
gant.
Ele&io
principiû
peccati.
G Prouidé-
tiæcife-
Aus,partim
com
ihuneS
fuDtj par
tim prö-
R
Qu*'
[Örtus
feifqucr«
i-xmuta-
: eft.
Quamobcaufam libera voluntatefrocreatifumm
1 C A P V T XLI.
T> Eliquum eft vt dicamus quarn ob caufam libera vo-
luntateprocteati (imus.Dicimusergo, cum.ratione
natuia connin dam efle libeiam vo|hnta'ccm , 8c rebus
genitisCQiinarameflc murationem, ijsmaximequte ex
lubieda mateiiagenerata; funt.Principium enim cuiufqj
ortusmutatio eft. Nam ex commutatione fubiedtemated
* ortus exiftic. Facile aut cm intelligetur, qiiod dici-
mus,fi ftirpes omnes 6c animalia'terrena, 6c aquatilia, 6c
volatiliarefpiciamus.Continuataenimefthorummuta-
tio. Veruni copulari natuia cum ratiohe liberam voluntatem,
ex his qux diximus,cum aliquain noftra efle po-
teftare diflereremus, apertum eft ijs qui atrcnte,ftudio-
Neq-,tarnen quoniam murab.iles vifes habcmus,impro- 'renorum
biratisnoftrxculpa,inDeum conferendaeft.'Noncnim .j fm'flc pC|_
in faciiltatibus luntvitia, lediirhabitibus. Habitus aute | eatfi illud
ex elcdione 6c voluntate funt. Itaq-,'noftra ipforum eie- quoAn-
dione 6c voluntate improbi euadimus,no natura fumus. j |^r^ ctc*“
Quod accurätius doceri poteftfic. Supra facultatem I 5'
efledicebamus,perquäomniaqua;facimus, facerexpol- Thom.i.p.
lumus.Omnis autem vis eligendi oppolicorum eft, Vna \q-6y
&i>&
Sixtu li.$.
B ib i anno
76.
Coüful-
,t«io li*.
bertatem
habet..
eflefadum,aut firationis eflet particcps, 8c.in rebus age- creatus lit,fatis fupra cxplicatum eft. Sed quoniam,non
disverfaretut,efle libera voluntate. Neceflarioigituro- cuicunqueptopofitum eft, hominem inrerficcrc,etiam
mnis natura rationisparticeps, libera volutate eft, 6c fua interficit,l'ed aliquando interficit, aliquando non inter-
naturamutabilis.Sedill2 quidem naturte, qua; exfubie- ficitzquod eledio eius impedita lit, neque cadat ex len-
dafiuntmateria, dupliciterfuntrhutabilcsj 8c propter tentiaquodpropofuerat, 8c horum caufam efle,nonfa-
‘ materiam,6c hoc ipfo quod fed « funr. Qus^autem non | cum,fed prouideriam dicebamus,fequicur tradationem piiputa-
ex fubiedamateria effedx funt, vno folummodo, nepe: de'libcra volutate,difputatio deprouidentia: quae etiam t,on,s c
Omnis
natura ra
tionalis
neccflai
F
Vitia fum
cleflionis
enim eademque facultas eft,8c mentiendi,6c yerudicen-
di,6c vnaeademqj facultas temperate 8c intemperate vi-
uendi. At non idemliabitUs contrariorum eft, vtintem-
peran ter 6c remperanrerviuendi,aur mendacium, 8c ver
rumdicendi: fed contrariorum conrranj funt habitus.
Nam temperante'i viucre, habituseftvirrutis,ihtcmpe-
ranter,vitij.Non funt ergo vitiafacultatum,fed habituu,
8celcdionis.Nonen,im facultas eftqua: facit, vrimmo-
fequeaudieiiint.Alicnütamenfortenonfiretiamnunc, dcfteviuamus,autmendaciumdicamus,ledeledio.Erat
eadcipadmonere, quädo hocordodilputdtionispoftu- ] enim in noftra poteftate,veruni dicere-, no mendacium.
lac.Eiiis quod rarioiie vcitur, aliud in coiicdnplandoja- j Si ergo vitium lacultas non eft, led habitus, non qui fa-
liudinagendo pouicur.In contemplandoponixur, qiiod j culcatem nobis dedit , - caufa nobis improbicatis eft, fed
rerum naciuam,qiiemadinodum fe habeac,perlpicit. In 1 habitus,qui per nos 8c propter nos comparatur. Licebat Faculta-
agendo,quod deliberat, quodrebus ijs qua; ftib actione enim contrarium habitum,non ilium vitiofum exercica- ^es &
cadunt,re6tam rationem ftätüit.Atque illud quide men- tioneqiiari ere.DifFert autem facultas ab habitu,qubd o- pcru|jU
tem,hoc rationem,illud läpientiam,hocprudetiamap- nines lacultatesnaturales lint : habitus a nobis parti: 8c
pellänt.Qiucunqueautem confufta^quodinfefitopcio facultates doiftrinatradinonpolfinc, habitus difcendo
rerüm agendarum, confultat vt eligat quod e confulcar 6c cohfuccu,dinc adueniar. Qupcirca fi facultas natüralis
tioncfitantepoliriim,8cvbielegerit,agat.Omninöergo quxdamreseft,necdo<ftnnatradipoteft,habitusadiien-
necefleeftjCumin quofitconfukafio, etiam Dominum, tia6c do&rinatraditur,non natura , caufa vitiorum eft,
eflea&io'nunj'.Si enim Dominus no ella6tionum,fruftra. fed quod vitioseinftituti fumus, 8c idcirco vitiofum ha*
habetdcliberandivim. .Quodfiica eft neceflärjo cum biturncomparauhnus. Omnemenim liabiqimcompa-
rati'one,libera voluntasexiftit. Auc enim non eritratio- rari a nobis oftenfum eft. Facilitates pbrro efle naturales,
nis compos,aut fi fit ratioms copos, eilt Dominus aiftio- ex eo pacer, quod omnes eafdem haben t facultates,ex-
num. Siaufem lit Dominus adtionum,omnino liberam ceptis ijs qui mutili funt. Contra, habitus non efle natu-
ha.bebitagendi voluntatem.Demonftratu etiam eft,qu» rales,idem perfpicitur,quod non eofdem omnes habent
exfubiedtamaterianatafunt,mutabiliaefle.Icaque ex v - habitus,fedalijalios.Qujeenim naturafunt,eadcmfunt
troque concludirur , hominem neceflario libefa efle vo- apud omnes.
luntate,^tq;m'utabilem. Mutabilcm,quoniam genitus:
libera vpluntate,quoniam-ratione pra;ditus. Quare,qui De prouidentia.
Deum accufanr, quod hominem crearit eiufmodi, vt in
euiii vitiumcadcre nullum poflet, ledliberae voluntatis
C A P V T L X I I .
efteccritjimprudetes Deum acculanr,.quod rationis co-
potem,aen6a'ratione-vacuum hominemgenuerit. Ne-
Iberavoluntateèflè hominem, 6c quarum rerum li-*
ceflarium^ftcninialteru de duobus,autrationis expertc
jberam habeac voluntarem , 6c cur libera voluntate
Angdoru
quoruudâ
lapfus.' •
Errât a-
perte Nc
ryefius ;di
putac cr-:
•oré terortu,
mutabiles funt. Rurfus ex his.naturis quae materia
vacant,eæ quæ circa terram verlàhtuf, 6C ob locietatem,
quam cum hominibus habenr,in rebus agendis occupa-
tur,magisfunrcæterismutabiles. Quæ veto ob naturæ
pfæftandam cum Deoper inclinationem 6c propcnfio-
nem verlhnrur,8c perilous concemplationem bcacitudi-!
nehuuntur,6cinleiplas, 6c Deumlolum conucrfæ a rebus
agendis,6c materia plané le remoucrunt, 6c contcm-
plhcioni, Deoquçleconiunxêi'e,inanenciiiiniutabiles:
Libera quidem voluntate prædiræ, quonia ratione vtuntur,
no ramen mutabilcs ob eas caulas quasi^tn dixjmus..
Nequelànè miri quicquam çft.Etenim hominesCótern-
platióni dédici,qimè ab agendis rebus auocarunt iramu-
tabilcspermanlere. Puro illud quoqueiam elle demon-
ftratum,naturals rarionis participes,ab initio optimè elle
genicasjaciî,v tà principio Iti'ncçonditæ : ita manfiflène,
ab omni ruiflè vmoreaiotillîmas.Nûclliaiplævolunta-
te 6c eledlione in vitium incurrurit. Nam quæ irapermâferutiCjVC
inicio generatæ lunCjbearicifdine perfruuntur.
Soli autem Angeli in ter eaqtiæ funt fine corporq,mu-
tati funt,neq; hi omties tarnen, fedaliqni qui ad inferio
in tres partes diui4 itur.Primùm enim quçréndü eft,litne jja J
prouidentiaifecundo quid fit: tertio quorum fît. Aclu* fuotpar*
dæus quidem,11c inlanus quidem fit , prouidentiam ig-
nbret, cùmiciacmiraculatjuæipÆgypto eucnêre,cùm 1
audicricquæiniolictidiiieconrjgerihc : in quibusillu-
iti$or hominibus apparuic prouidencia, quàm quæ in o-
culis ccrnunrur, item çùmjmulta opera prouidentia;,8c 1 H
in.Prophetis 6c Babylonecognouerit,quæoinnemdubi- 1
cationem refpuunt. Chriftianos,aurem, cùm hæc omnia
doccnt-eflcprouidenciani, turnjnprimisdiuinifîîmum
illud, 6c obeximiumamoremin humanumgeriüs tum-
rnè in.credibile pt ouidenciæ opus, quod Deus le corpo-
re,noftra caufa, induerir.Sçd quoniamnon cüm his modo
difputamus, fed eriani contra Græcos oratio noftra
inftituitur,agcerianiperalia,quibusillifidem tribuunt*
elle prouidentiam demonftremus.Itaqueefleprouiden*- tj0Dibus
tiam ijfdem rationibus,quis oftendat,quibusDcum elfe Deü clic,
probauimus.Nam omnium pcrtnanèntia,ôc rnaximè eo- & proui-
runiquæoriuntur6coccidnnc,ficusirem 6cordorerum, âcntiam,
quilèniperidemcôlèruatur6cafttorumcurfus,quinihil ,^ro an>
vnquam variacur,ôcannul circuitus, 6c anni remporum j
rapropenli,testenenasconeupierunt,cùmàpropcnfio-i reftitutio, noâiumôcdierum femel in annoæqualitas,
ne ad tes fuperas,ôc Deum difceffîflènt.Icaquc ex his quç vcrifque viciflim,neque maiore,nequè minore parte,au-
demonftramtis manilcftum eft, qnoniam natura ftiiqus gefeeotibus 6c decrelccntibüs, quomodo fi nemo pro-
îiiuta biles, vires nos quibus eligimus,mutabiles habere.’ mdeatdimihcei admimftian 6cpeifeuerare polftt ? Quin
w