5 3
S Æ C i
M i
fie in tlièatrüm primo diluciilo. U b i Solis
orientis radiis illuftrata veftis mirum in
moruna refplenduit, & fpe&antium ocults
admirationem fimul ac terrorem ineuffit;
Mox adulacores perniciofis vocibus alius
¿i$ To $ícL?gov cLfyfjfyjys tvQct m i s u p a r
a i s t tiÁiaxav eucmvov *6faQoXcus o dipyjpos Ksclcw
y«.cd‘els> JaLuptecaíeos k ir t? i\ G íi fit¿pficapav u <P°-
Qipov xj tvÍs e¡s clvtov ctTíviQuoi QtwxilfoS' Ä)0t»5 i t
a l i t i ei acclamar/, Deum appellantes, & 5 oí xoXetxes to'? exeív® i r pos ctyctQy ctAXos aX -
ut fibi propitius eilet rogantes. Haftenus, ^ 9 ^ <pmks kviGóm ©eóv 'ZB£ffinvy>p6\jov'n5) ¿fy«-
aiebanti te yelut hominem rev en ti, nunc , ^ » i6fa\ly>vrn s ' ei x¡
S S ^ M M i - H B ^ piam eorum adulationem repudiavit. E t Cj^cn-as ofioXoy'dfDp. Cióc eiCi'&Xqßz r v iv ís o
pautó-póft oculis in alcuni fublatis fuper- io ß ^ x tö i, ¿JlS ¥ iwXaxaaii à o iS y ra , i.-mTfí~¡álo.
ílantem capici fuo Angelum v id i t, eum- ^ ^ a Í j o t , •? c a u r i ¡U(paòSis 1 íwsp- í
que exitii fui nuntium protinus elle mtel- j " |wj ,¡ ~ r\Júv, » /
le x it, qui anteí felicitatis nuntius fuerat. Jt*0<oA<fyoy «Aw *>ieX<* r «™ c*o>¡<re x * -
Hinc moeftitia animo ejus penitus infedit. ¿ivctj c úW j f ¿ w n t ct><*0a>y >ayo/#oy* x,
He*od¡s A- Acceílerunt deinde ventris dolores ftatim 2¡l$.xcíp$\ove%zv o&bvlui. aQpóov d' ctuTof tj js xoi~
S » ó , á Prin5iPio / eheme,"tÍ11í ,¡- vpoaifrmn otpotyívrms I f e í *
Z vofteTC“ gorU nunc "è vita difeedere, tu ta . i>aSwpm ¡ g <®d* r ¿ s ■ ó © c«
fati neceßitaCe voces illas quas dp me «no- ly í , ^ a » , U h KstScspcf«* Mr&Tlopüy r ßioy,
dò jaíCabacis, f i d f o f l s * mendacii proti- mpa,^ßiiuL f a /A p p # ) * r à i a p u ft« nst'TS'J*"*
ñus coarguente : & qui immortalis appel- „ | ia i e tw a s ’ete Svím S ' ó xA»|0e!s àSararos v<p‘
libar à vobis» ìam rapior ad roortem. Sed * ~ / r > .*■. v
ferenda eff fati condicio, quandoquìdem fic 20 opean »Al d a ta r avrajppca). Axrcoí 3 T snsrpo-
P e o vifum eft. Neque enim malè & abje- fJ^Xuu^ ? ©eòi ß & v X rQ ' ¿ ^
<^è viximus, fed in eo fplendoré quem ho- (pAfa a$ |-7n T«i * (jut.Yj.£/i£oßpy\s Xd/iirpó- %
mines fortunatillìmum exiftimant. H s c cum v / >/^ i i o > #>,/
? ” lugefcente interim. vi doloris cor- « r a a j * 3 B ' I H
quebatur. Ocyùs ergo in palatium dela* ytí'rt. ytv <rir&oyi$ 0tjv &S To ßctdiXwv C/L0f¿iouv\ fy
tus cbm eflet, rumor continuò per urbem ^ Aojes eis nttr&s, J ¿S e^oi ? rtöraroq *it»U- 3
fparfus eft, regem in maximo v ite diferi- ^ j vrA>|8ìis i ’1 aòn'ust oiV >u»ou|i
iti ine ver lari. Statimque plebs omnis cum \ / q p _
uxoribus & liberis, ftratis ciiiciis more pa- ¿ B g B B H ÍM P i fe 4
ttio fedens Deum pro falute regis ohfecra- pta, t- <8ta tx rntm umsp & ßam to o e oi/iayvt re
vir. T o ta urbs'ejulatu ac lamentis perfo- 7r¿ /r’ i ¿ ea ¿ ^píuim. ¿9 ó-fuAuf o fiíLnabat.
Rex verò ¡n excelfo quodam fola- lyt^txeípiVos, ¿ x á r a a i-
«•n rluriimK pnc.r nm pos n um i oroltratos rio decumbens, cum eos humi proftratos 5 . 1 - - -■ ■ -*
ex alto profpiçeret, ne ipfe quidem temperare
potuit lacrymis. Tandem continuis
per quinqué dies ventris dolorib.us confe-
¿tus vitam finiit, annum agens astatis qpar-
tum & quinquagefimum, regni vero fe-
V A L E S I I
t è s irpy,ms <za■çyo-in'nlovjcis, ¿¿fbcxpvs. o îv t d s e-
pw v i* <mjuí"x®s y W 7r^ TE T / ^ ycc<ïpo£
kxyiipox'n h ip yctSu s, r ßloi >eyeoiffls
<x>áúy TreyTJixo^Dy 'vms ¿ *TBToq»75y , a ^ A ^ c t - H
A n n o t a t i o n e s ,
1 'r sn p ^ ^ ó ^ o i' tfth» '¿tfitev J Jofephi verba intecpola-
v it Eufebius malo more. Nam cùm Jofephus bubonem
dixiflit iupra caput Agrippa! adftitifle, Eufebius è Jofephi
textu bubpnis nomea exj>unxit. Jofephi^ verba liint : y®v
/3x£Zy# f icwTV Kt<pct?$i VGrsfi&frOiffyio» sThv tm %owtis wa«-
ctyfiXov rsTiv tùjvi evitimi ttg.YM'i thaj, tov x.a,i7zvn *r ayx%iv
*Muiffyiov, Id eft: Buèonem fupra caput fuum adjlantem fuper
ex tento fune vidìt. Statimque intellexìt hunc calamitatis nuntium
effe, qui antea felicitatis nuntius fuiffei: fub Tiberio
•feilieet. Tunc enim juflus in vincula duci Agrippa, cum
ad arborem. quandam inclinatus ftaret, bubonem viderat
Capiti fuperftantem< Quod Germanus quidam hpjufmodi \
auguriorum peritus, magnam felicitatem Agripps porten-
dere pnedixit, ut refert jofephus. Vides ergo ut fublato
bubonis nomine, fenfus omnis hujus loci tollitur. Sed for-
tafle verebatur Eufebius, ne Joièphum Se LuCam parum
inter fe conièntire le&ores judicarent, fi quem Lucas angelum
dixerat, Jofephus bubonem dicere videretur. Quafi
verò non utrumque fieri potuerit, ut & bubo fupra caput
Agrippse, & ex alia parte Angelus eidem apparerei.
2 M«j0&gd£0f4"i!S fl&>($i&ii,n)ì@'J J E x Jofepho ac NicC-
pboro prò figu&gAÌ'nH&J reiKtuimus J(^. Atque
ita fcriptum habet codex Fuk.
3 'Sii rS vàtéttetf] In vulgatis Jofephi editionibus
deeft articulus, quod magis probo. *#» igitur pofitum eft
prò jft&ol: quam locutionem Gallica lingua etiamnum re-,
tinec. Quod fi articuluni retinere malue'ris, u t in omnibus
noftris exemplaribus, & apud Nicephorum legitur: tunc
fcribendum eft f i àut certe fubaudiendum eft miytd/t.
In tribus noftris codicibus Maz. Med. ac Fuk. fcriptum eft
iti quod magis probo
4 'Eim <mx,K9* t(gfy&ii<m] Optime Rufinus hunc locum.
Y a k
vertit. More patrio fuper cilicia firati, omnipotenti Dee
pro regis incolumitate fupplicabant. Reliqui tarnen interpretes
uno confenfu verterunt facets induti. Quod etfi nort
damno, verbis tarnen Jofephi nequáquam convenit. Scio
mor is fuiife non folum apud Jud*os, fed etiam apud AC-
: fyrios, ut in luétu & in publicis fupplicationibus iàcco induti,
Deo invidiam façerent, quemadmodum legitur in hi-
floria Ninlvitarum, & apud Jofephum in libro 20. Anti-
quitatum cap. f . Veràm & hic mos fuit fupplfcantium, ut
ftratis ciliciis & ciñere confperfi infiderent. Sic in capite 3.
Jonæ, rex Ninivitarufn tnctayv, ùj om¿9jos» ini
i archi. E t in Evangelio Lucæ cap. l o . Si in Tyro aut Sidone
fatta fuìjfent virtutes qua fa t t i funi in vobis, olim in cilicio
fe, ciñere fedentes poeniterent. Hieronymus in Epiftola ad
Marcellam de acceptis munufeulis : Sedere aptum eft otto fis ,
in Sacco j acere poenitentibus. Idem in libro ad Paulum de:
obitu Blæfillæ : Flentefque hodìe f u d i i , & nudatis pedibus
in ciñere volutati, fiacco incubant. A c ne quid defit fuperfti-
tioni ex ritu vanijjimo Fhartfiorum, primum cibum lentis ac-
cipiunti Et Tertullianus in lib. de Pcenitentia, cap. 9. de
ipfo quoque habitu atque vittu mandat, fiacco «fir cineri incubare,
Sec. Eoque referre ibleo verba Rufini ex libro 1 1 .
hiftoriæ EcclefiafticSÈ cap. 3 3.- ubi de Theodofio Imp. ita
loquitur. Ante martyr um Apoftolorum thecas jacebat cilicio
proftratus,& auxilia fibi fida fanttorum intercejfione pofee-
bat• Quanquam in manuferipto còdice Claromontani Collegi!
legitur filici pofir at us. ^ Epi^hanius in hærefi f ç . No-
vatianorum cap. 7. a¿wd 7tMimi iiw fAtmtetar,
• ¿v oáiutu. ¡<sm carabi ncfPfiSrlrnr,. Tertullianus in libro de
pudicitia: Farit er .de poenitenti* officio fedent in fiacco, & ei-
I n&e inhorrefeunt.
I O R U M.
< T w 3 ß m to U SSÄiniJ Septem regni annoi ¡Hi tiìbuit Jofephuii quataor f«b Caio, dcmptU videlicet tribus r d
• «■»Xfttct S
aiXudç 'iCfo/Mr TiosàipoLSl fjdp ovi/ lin T a is Kcd- ptimum. Nam primo quidem fub Caio Cæ- S æ c .
««tpos vKoàw jMw w* * <s*f **ât! i,y n i « xPi * * */ & M istrmarthwia ptortii8tusS ip eKr gtnrirènnmium’ .p hTiIlnifdpei atnen_d *■
T iT çcLp x ^ tcm t ia v ctpçcts, Ta) rxvmpTeo à ï quartô Herodis quoque tetrarchiam regen-
x«q rlco 'Hpûùka 'Grg?v^\yi<p&s’ 'rçtîs ce- dam accepit. Poftea vérô principatu Clau-
* > * K W I » ™ ü - s
<7Bt, Toy Iû)OTi7Toy />v T f ccTXom ttl\s jtic u s ovv- in ceteris, fidèm illius magnopere admiror,
c tX ^ o v fa ^tLtpous ^M^ewptk^a). eî «^ 'Srgi t- qui cüm facris literis in veritâte narrandâ
WSÊÊKm*. ! J t\ lr , ' rx r -, .x àdeô conÜcntiati Quod fi in regis nominé vid Annntr
a t v v m y u . « , h g u e « . d j(H c ? 5 r e q a ib u fd ^ v id ém r> t f mp o r is t a i “ +';
ctTX'oyi X P0V0S Î 71 '7rÇ $ ïi$ T ctU701' 0l,7a mén râtio & rés ipfa euhdfem elfe' confirmâtïbujuslib.
%m\ 'n cnpiXptoL ^etcpixcv ^ X X c tj ^ o a r « i o adeo ut vel nomen vitio feripturæ deprava-
, / a , / _n \ •> v ^ , , 0 \ turn eife oporteat, vel certê reeem hune du-
M f « w s , y\ % S itm iiM ctuToy, oict ^ pIk i nort}^ e appellatlim. fuiiTefquod & plu-
•m W a s yvyivy/iS/niS.
K E Í A A A l O N IA'.
f i g g i ©eUfTbt T a yotiTDSf % t <tuv ctòreS.
fibüs aliis contigit.
C A P U T XI.
D e T heu da fr&fiigiatore ejüßjue f ic i i s .
ErieJ 5 ir¿Xiy ò A 8X0.S ov * m7s irpocPediv èî<r- 15 Ç' e d qiioniam Lucas præterea in Adibüs
¿■yi T c i r ? -a g i r « J Apoflolorum Gamalielem quémdáfti cum h«c refit
/ . / v1 a t / t ‘ \ rv / « / in Concilio Tudæorum de Apoftolis delibe-N'ceMort
a*tq *t tu jttm , * o & ^ r a h iK v d y a Xta- rat;0 fia é t, loquen'téiri înducitde T h eù d a“/ ^ 11-
a yoy * kveçJi 0euS£s} Xeyoev eowTov etroq uvee 'os xsLm quodam qui Auí-tapA^-hifee temporibus extitit, -&o,
qui
mXvQïjy jy Trztvns ocro 1 Im i i
aÙTof JfeAtI f a t r c.u” de ky ° B pfidicatét, tandem ex-
, « * ~ , / tinctus eft, omnelque qui ei tìdem habuet
% Ç tp t i T V 7V
v Iaoviwa zoerantjdiffipati funt : agedum de hoc ipib Jo-
V a l è s i i A n n o t a t i ó n e s .
1 Kcìto t htófS/Jor¿gito*’] Locus Lucæ exftat in cap. y.
Acftuum Apoftolorum, ubi Lucas non dicit TheudamClau-
dii lm p . tempòribus exftitiife, ut hic affirmât Eufebius. Im-
m o ex Lucæ verbis colligî poteft, Theudam ilium Augufti
Csfàris principatu turbas in Judæa còncitaffe. Nam Gamaliel
apud Lucam diferte'tradir, ppft tumultum Tbeudæ
fexftitifle Judam Galilæum, qui in diëbus profeffionis cen-
iùalis feditionem commoViiTet. Atqui cenfualis hæc prd-
feffio contigit poft exfilium Archèlaij Quirinio Syriaitì ad-
miniftrante, fub fextrema Augufti tempora. Falfum pròinde
effe vidëtur qiiod hic affirmât Eufebius, LucaniTheli-
dæ motum in Claudii tempora conjeeifle. Eufebium ta-
men noftrum reéte fenfifle, mox demonftrabimus.
2 T»» atgA rts-ru tmyfìu/Ài1)» rS ’lonizrit Scali—
ger in lib. 6. de Emendatione temporum, Eufebium grav
iter repreheudit, qui Theudam ilium de quo loquitur Lucas,
, eundem effe putaverit cum altero Theuda cujus me-
ininit Jofephus in lib. 20. cap. 2. fub finem. Cùm tamen
Tbeudas ille cujus à Luca fit mentio, paulò ante Chrifti
roortem in Judæa res novas concitaverit: adeò ut inter
nunc Theudam, & ilium cujus meminit Jofephus, duo-
decim annorum fpatium ut minimum finterfit. Nam jô -
1 fephus Theudæ tumultum poft obitum regis Agrippæ commémorât,
quo tempore Çufpius Fadus Judæam admiiiiftra-
bat. Hæc eft Scaligeri fententia. A t Caiàubonus in Exercita-
tjone 2 .c . 18.in eo quidem confentit cum Scaligérq, quòd
Theudam B. Lucæ à Theuda Jofephi diftinguit. Sed in
hoc diffentit ab eódem Scaligero, quòd Tbeudàm ilium cujus
meminit Lucas, longe antiquiorem facit quàm Scali-
ger. Ejus enim tumultum confort in extrema Herodis
regis tempora, & ante ipfum natalCm Chrifti. Idem ante
ilium fenfit Origenes in.lib. i . contra Celfum. Et Kuic
Opinioni favere videntur verba ipfa B. Lucæ, qui poftquam
de Theuda Iócutus eft, baie addit : Toft hunc fur-
rexit Judas GaliUus in diebus profeffionis. Sed facillimum
eft huic objeftioni relpondere: nèc longius, verum ex ipfo
Luca prometur refponfio. Quippe Lucas, feu potius Gamaliel
apud Lucam, diferte teftatur Theudam nuper ad-
modum, Sc bis ipfis quibus hsec loquebatur diebus exftitif-
fe. Ante hos enim dies exftitit Theudas, Sec. ©e? y 1 r»-rov
ray i/cifZy ¿t'Aw Qua; verba rem nuper ac novi/fime
fadtam demonftrant. Sic enim loqui folent tarn Grxci
quàm Latini de re adhuc recenti, ut plurimis exemplis probari
poteft. Ante hos igitur dies, idem valet ac bis diebus:
ut ante diem tertium Calendarum Latini 8c Gricci
dicuntj pro eo quod eft die 3. Calendarum. Quaré curri
fubjicit Lucas h x c verba: Poft hunc exftitit Judas, his
verbis nihil aliud fignificatur , quàm Tbeuda vetuftio-
rem fuiife Judam Galilsum. Q uie quidem expofitio licet
prima frqnte durior videatur, tamen prorfos neccfla-
ria eft, ac veri ili ma ; nec exemplis deftituitur. Nam quo-
ties ab ultimò, utpote nobis propiore, numerare inftitui-
mus, tunc ex ultimo primus, Se ex primo ultimus fìat nc-
cefle eft. Quam ob cauiàm retro fuiife dixit Tertullianus
in Apologetico, pro olim Sé antea fuiffe: Se retrofio-
rem ufurpat pro antlquioré. Et tamen retro idem eft La-
tinis quod poft. Sed quoniarii Caiàubonus negat Griecos
unquam ita locutos fuiffe, producendus eft teftis omni ex-
ceptione major. Is eft Clemens Alexandrinus, qui in lib. 7 .
Stromatef fub finem, eodem prorfus modo lòcutus eft quo
B. Lucas. Poftquarri enim obfervavit hxreticos fere omnes
cjrca tempora Imp. Hadriani empiile, & ufque ad princi-
patum Antonini Pii perveniife j ut Bafilidem Se Valenti-
,num, luce fubjungit : Nam Marcion ifilem quidem temporibus
vixit quibus Bafilides & Valentinus. Verìtm tanquam
fenior curri iUis adhuc junioribus eft verfatus. Addit deinde
V a r i o r u m ,
qriatuor meiifibus; neque enim quatuor íntegros annos
in imperio exegit ipfe Caius; Se tres fub Claudio, tribus
itidem, aut quatuor menfibus additis. Atque ex annuis re-
ditibus 1 100. myriadas percepiíle eum addit ; ñeque eas tarnen,
propter fummam ipfius munificentiam, fumtibus ejus
fuffecifie, fed mutuum prxterea pecunias accepiífe. UJfer.
Annal. p. 679. ad an. D . 44. Refte ( inquit Ant. Pagi)
Herodis Agrippae Regis interims hoc anno ä Baronio con-
fignatus. Critic. Vol. I. p. 38. ad an. Ch. 44.
a 'Avtfij QtvJut; J De hoc Theuda .quod afferamus nihil
admodum certi habemus. Pearfonus, recitatis aliorum
opinionibus, nihil de fuo interponit, fed rem in medio re-
iinquit,Xe&f07?./» A t t. ApoJl. pag. 49. Hen. Hammondus in
fuis ad Aft.- 5. Annotationibus, antiquiorem eo quem Fadus
oppreffit, Theudam agnofeit. Eodem tramite inccdit
Joan. Lightfootùs, opferum fuorum Vo l. I . pag. 766. His
addit fe comitem poftremus, nequáquam d o ä rin ä , fed
tempore Whitbcius; qui univerfam veterum interpretum
cohortem in canias fuie patröcinium advocat* Domini, •
inquit; verba, Joan. 10. 8. Omnes quotquot ante me vc-
nerunt, fures funt Sc latrones, unanimi confenfu veteres de
Theuda Juda Galilséo interpretantur. Utrumque igitur
Chrifti pradicationem anteveniffe proculdubio crediderunt. Unde
fatis fuper que nianifeft um eft, Patres primevos maghiloquurh
quendam Theudam agnövijfe, Domino noftro tempore priorem,
utcunque de eo Jofephus nihil omninb memoria prodiderit.
Whitbeius Annot. in A6t. Apoft. c . 5. v . 36, 37. Huic argumento
quid refponderi poffit, ego me nefeire libenterfateor.
» j f a $ w .